Modelowe rewitalizacje – przykłady z Kopenhagi

przywrócenie funkcji widać także wyraźnie w dawnych halach fabrycznych w Cieszynie, w których Fundacja Być Razem utworzyła pracownie warsztatowe, w których następuje proces aktywizacji zawodowej osób wykluczonych społecznie oraz funkcjonuje kilka produkcyjnych i usługowych spółdzielni socjalnych. Działania realizowane przez Fundację “Być Razem” zauważone zostały przez kapitułę Nagrody Polskiej Rady Biznesu, która w 2013 roku nagrodziła Mariusza Andrukiewicza - prezesa Fundacji w kategorii “Działalność Społeczna”. Wiele polskich miast i miejscowości może poszczycić się wyjątkowymi procesami rewitalizacyjnymi. Poza wymienionymi powyżej na szczególną uwagę zasługują m.in. działania mające na celu zmianę oblicza centrum Łodzi, których liderem jest samorząd miasta, czy zainicjowana przez Stowarzyszenie “Bałt” rewitalizacja świętokrzyskiej miejscowości Bałtów, w której mieszkańcy własnymi siłami stworzyli od podstaw jedno z największych w Polsce centrów rozrywki (JuraPark Bałtów), przekształcając ubogą i borykającą się ze strukturalnym bezrobociem gminę w atrakcję turystyczną odwiedzaną przez ponad pół miliona turystów rocznie oraz dającą pracę większości mieszkańców.

Julia Koczorowska

Modelowe rewitalizacje – przykłady z Kopenhagi

Chcąc przedstawić „modelową” rewitalizację (w rozumieniu taką, która może stanowić inspirację, przykład dla innych) warto powołać się na znakomity i niejednokrotnie doceniany już przez autorów przykład miasta Kopenhaga w Danii. Rewitalizację Kopenhagi można analizować na wielu płaszczyznach, jednak warto przyjrzeć się kilku szczególnym inicjatywom i projektom w obrębie miasta, które skierowane były do społeczności lokalnej.

Superkilen

Superkilen to rewitalizacja w centrum kopenhaskiej dzielnicy Nørrebro, obejmująca powierzchnię 39 tys. m2. Nørrebro jest najbardziej międzynarodową dzielnicą miasta, gdzie miesza się przeszło 60 kultur i nacji. Projekt stworzony przez trzy pracownie – TOPOTEK 1, BIG Bjarke Ingels Group i Superflex, ma na celu czerpanie z tej wielokulturowości i zapewnienie mieszkańcom przestrzeni do zaznaczenia i wyrażenia

swojej tożsamości[9]. Projekt Superkilen wykorzystuje architekturę jako narzędzie do tworzenia przeżyć, aktywności fizycznej i spotkań lokalnej społeczności. W obrębie całej zrewitalizowanej przestrzeni wydzielone zostały trzy strefy, spełniające różne funkcje: czerwona – to teren do uprawiania sportów, czarna –miejsce do pikników i gier, oraz zielona – park zabaw dla dzieci i trawniki. Trzy place koncentrują większość wydarzeń sportowych i kulturalnych dzielnicy. Poświęcenie znacznej części przestrzeni na miejsce do aktywności fizycznej stanowić ma pomost dla reprezentantów różnych kultur – sport jest uniwersalny, ponad podziałami, angażuje młodych i starszych. Na terenie parku znajdują się również boiska, obiekty sportowe, ścieżka rowerowa. To wszystko otoczone mocnymi kolorami i geometrycznymi kształtami placu tworzy mocną, dynamiczną przestrzeń. Najciekawszym jednak elementem skwerów są symboliczne obiekty, które znajdują się na ich terenie – to meble miejskie i inne elementy kulturowe z przeszło 50 krajów, a także odpowiednio zaprojektowane neony i billboardy. Znajdziemy więc tu na przykład angielskie kosze na śmieci, gdańskie włazy uliczne, zjeżdżalnię z Czarnobyla, czy figurę byka z Hiszpanii. Pięć grup osób składających się z projektantów i samych mieszkańców Nørrrebro, pojechało do Palestyny, Hiszpanii, Tajlandii, Teksasu i Jamajki, aby osobiście wybrać i odebrać szczególnie obiekty (np. ring do walk miejskich, głośniki czy ziemię z Palestyny)[10]. Obiekty te ułatwiają komunikację i rozumienie dla różnych kultur, poprzez wspólne zaangażowanie w tworzenie miejskiej przestrzeni.

Zdjęcie 1: Superkilen - autorzy: BIG Bjarke Ingels Group, Topotek1 i Superflex, zdjęcie: Iwan Baan Źródło 1: Architektura.info https://architektura.info/architektura/polska_i_swiat/superkilen

Zdjęcie 2: Superkilen - autorzy: BIG Bjarke Ingels Group, Topotek1 i Superflex, zdjęcie: Hanns Joosten Źródło 2: Architektura.info https://architektura.info/architektura/polska_i_swiat/superkilen

Zdjęcie 3: Superkilen - autorzy: BIG Bjarke Ingels Group, Topotek1 i Superflex, zdjęcie: Iwan Baan Źródło 3: Architektura.info https://architektura.info/architektura/polska_i_swiat/superkilen

Absalon

Absalon to dawny kościół, który „służy” obecnie jako tzw. Folkehus – dom społeczności, stanowiąc miejsce spotkań mieszkańców nie tylko dzielnicy Vesterbro w której leży, ale i dla innych osób spragnionych wspólnego spędzania czasu. Głównym

celem twórców Absalon jest, jak mówią, łączenie mieszkańców Kopenhagi wszystkich generacji i nacji. Flagowym wydarzeniem organizowanym przez Absalon jest wspólna kolacja, serwowana każdego dnia o tej samej porze, kiedy goście siadają razem przy długich stołach wyciągniętych na wolną przestrzeń przed budynkiem i dzielą się posiłkiem w przystępnej cenie. Historia Absalon jako domu społeczności rozpoczęła się w 2013 roku, kiedy Minister Kultury podjęła decyzję o zamknięciu 6 kościołów w Kopenhadze. Rok później, Lennart Lajboschitz (założyciel sieci sklepów Flying Tiger Copenhagen) kupił budynek i zdecydował się na przekształcenie go w centrum kultury dla mieszkańców dzielnicy[11]. Razem z biurem architektonicznym Arcgency i artystą Tal R, dokonali przemiany kościoła w kreatywną przestrzeń kulturalną. Dzisiaj miejsce jest chętnie odwiedzane nie tylko przez mieszkańców dzielnicy, dzięki przytulnej i domowej atmosferze dobrze czują się tam wszyscy. Jaskrawe kolory wewnątrz kontrastują z surową bryłą budynku, pasują jednak do dynamicznego charakteru aktywności dziejących się w środku. Absalon oferuje całą gamę zajęć dla odwiedzających, od pokazów filmów i zajęcia jogi, przez warsztaty rękodzieła, po wspólne śpiewanie i teatr improwizacyjny.

Zdjęcie 4: Folkehuset Absalon Źródło 4: Asaga, En social platform for de gode historier, https://asaga.io/s/folkehuset-absalonfaelles-dagligstue-i-den-tidligere-kirke

Student & Innovation House

Student & Innovation House w Kopenhadze jest rewitalizacją wyjątkową pod wieloma względami. Została ona zainicjowana przez grupę studentów, którzy zauważyli potrzebę miejsca, które będzie „domem” dla studentów z uczelni z całego miasta, gdzie ich różnorodna wiedza, doświadczenia i pomysły będą mieszać się ze sobą i tworzyć coś wyjątkowego. Do tej pory studenci 11 uczelni w Kopenhadze nie mieli wielu miejsc styku ani wspólnych przestrzeni, gdzie mogliby razem działać. Inicjatorzy Student & Innovation House chcieli stworzyć platformę łączącą nie tylko różnych i obcych sobie

do tej pory studentów. Ich wizją jest stworzenie innowacyjnej i angażującej organizacji, w ramach której studenci razem ze światowej klasy naukowcami i podmiotami z sektora prywatnego, publicznego, i obywatelskiego, wypracują zrównoważony, pozytywny wpływ na społeczeństwo. Stowarzyszenie założone w 2013 roku przez pięciu ambitnych studentów z Copenhagen Business School w kilka lat zebrało środki na zakup pięknego nieużytkowanego już budynku komendy policji z 1902 roku w sercu Kopenhagi i przekształcenie go w przestrzeń na studencką działalność [12]. Co ciekawe, działalność organizacji i aktywizacja studentów rozpoczęła się na długo przed planowanym remontem samego budynku. Pierwsze projekty zrodziły się już w 2017 roku i przez dwa kolejne lata studenci pracowali w nieprzekształconych jeszcze przestrzeniach, adaptując je na bieżąco do swoich potrzeb. Taka organizacja pracy nie była przypadkowa – inicjatorzy Student & Innovation House wyszli z założenia, że muszą zobaczyć, jak żyje „dom” i jego „mieszkańcy”, aby wykreować projekt architektoniczny odpowiadający na potrzeby i przetestowane zachowania jego późniejszych użytkowników. Wiosną 2019 roku budynek został zamknięty i wyłączony z użytku na czas remontu, którego zakończenie planowane jest na wrzesień 2020 roku. Od powstania organizacji, jedną z głównych wartości, jakimi kierowali się założyciele, był zrównoważony rozwój. Student & Innovation House realizuje go na kilku płaszczyznach – zarówno w projektowaniu rewitalizacji budynku, jak i w inicjowanych projektach. Jednym z najgłośniejszych inicjatyw Student & Innovation House jest program Sustainability Influencers[13]. W ramach programu zostało wyłonionych 21 studentów-ambasadorów, którzy mają za zadanie promowanie Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ wśród różnych sektorów. Ci młodzi ludzie chcą mobilizować, angażować i umożliwiać młodzieży działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju. W ramach Student & Innovation House organizowanych jest również wiele pomniejszych projektów i wydarzeń wokół idei zrównoważonego rozwoju – takich jak hackathony (wydarzenia podczas których uczestnicy stają przed zadaniem rozwiązania określonego problemu w określonym – zwykle krótkim czasie), warsztaty „upcyclingu” – ponownego wykorzystania odpadów do zrobienia czegoś użytecznego w duchu gospodarki obiegu zamkniętego, czy udziału studentów w panelach dyskusyjnych o tematyce zrównoważonego rozwoju.

Zdjęcie 5: Wejście Student & Innovation House. (Photo: David Fulop) Źródło 5: CBS WIRE, https://cbswire.dk/student-innovation-house-itching-ideas/

Zdjęcie 6: Drzwi wejściowe do Student & Innovation House (Photo: David Fulop) Źródło 6: CBS WIRE, https://cbswire.dk/student-innovation-house-itching-ideas/

Bibliografia

[1] Skrzypczak B. (red.): Rewitalizacja społeczna – od aktywizacji do rozwoju lokalnego, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom, 2012, s. 6.

[2] Kołacz P. i Wielgus P.: Przepis na rewitalizację, Fundacja dla Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, 2015, s. 5.

[3] Skalski K., 2000, Rewitalizacja starych dzielnic miejskich, [w:] Z. Ziobrowski (red.), Odnowa miast: rewitalizacja, rehabilitacja, restrukturyzacja, IGPiK Oddział w Krakowie, Kraków, 33. [4] Podręcznik rewitalizacji. Zasady, procedury i metody działania współczesnych procesów rewitalizacji, 2003, Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) Gmbh, Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, Warszawa, 7. [5] Lorens P., 2010, Rewitalizacja miast. Planowanie i realizacja, Politechnika

Gdańska, Wydział Architektury, Gdańsk, 11. [6] Bańczyk P. i Eichner M., Czar Partnerstw. Tworzenie partnerstw i zarządzanie nimi, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, 18

[7] Markowski T., Stawasz D. i Sikora D. A., Polityka mieszkaniowa obszaru - cele i instrumenty, Zintegrowany Program Rewitalizacji Obszaru Centralnego Łodzi, 2005 [8] Chądzyńska, E., Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni miejskich – studia przypadku, Studia miejskie, tom 17, 2015.

[9] Architektura.info, https://architektura.info/architektura/polska_i_swiat/superkilen

[10] Superkilen, Bjarke Ingels Group, https://vimeo.com/140810327

[11] Copenhagen church now a vibrant community center, Troldekt A/S, https://www.troldtekt.com/News/Themes/Multi_purpose_cultural_centres/Article_ Absalon

[12] Student & Innovation House, https://studenthouse.dk/about-detail/#organization

[13] Sustainability Influencers, http://sdgadvocates.dk/