Empowerment

Katarzyna Martula

Empowerment

Empowerment jest jednym z kluczowych pojęć stosowanych przez psychologów społeczności jako bazy do swoich działań. Psycholog Marek Wosiński [15] opracował polski odpowiednik, który opisał jako proces delegowania lub dawania poczucia mocy, w wyniku którego jednostki i grupy społeczne mają wpływ na swoje życie poprzez zwiększanie poczucia własnej wartości, kontroli oraz poczucia sprawstwa [16]. Opisywany jest także jako konstrukt zawierający w sobie indywidualne zasoby, kompetencje oraz naturalne systemy wsparcia i proaktywne zachowania wobec zmiany społecznej i polityki społecznej [17]. Badania wykazały, że osoby biorące udział w grupach samopomocy, które zarówno udzielały, jak i otrzymywały pomoc, odczuły większą satysfakcję z uczestnictwa w grupie i więcej poczucia własnej wartości niż ludzie, którzy jedynie otrzymali pomoc lub tylko jej udzielili. Grupa jest bowiem idealnym środowiskiem do podnoszenia świadomości, wzajemnej pomocy, rozwijania umiejętności społecznych, a także do sprawnego rozwiązywania problemów. Co więcej, rozwija przy tym zdolności do późniejszego podejmowania działań na rzecz społeczności [18]. Empowerment oznacza zatem wyjście z pozycji ja w przestrzeń mozliwości my. Z kolei zdolności, predyspozycje i umiejętności jednostek wraz z kapitałem społecznym społeczności (więzi i zaufanie) oraz zasobami organizacyjnymi jako instytucji lokalnych tworzą potencjał społeczności (community capacity) [19]. Jak zakłada podejście empowermentu, wiele problemów społecznych istnieje z powodu nierównego rozkładu zasobów i dostępu do nich, jednak samo ich dostarczenie przez życzliwego eksperta nie jest, według ekspertów, dobrym rozwiązaniem. Proces ten opiera się bowiem na założeniu wspólnego działania, podczas którego psychologowie będący opiekunami procesu nie powinni wchodzić w rolę opiniodawców. Ich wiedza i umiejętności powinny stanowić zasoby, z których uczestnicy będą mogli korzystać w celu stworzenia takich warunków działania, aby mogły ich wzmacniać, aktywizować i prowokować do proaktywnych działań (tamże, s. 92). Stąd, empowerment proponuje odrębne podejście do rozwoju programów interwencyjnych i kreowania zmian społecznych. Kieruje uwagę na zdrowie, adaptację, umiejętności i naturalne systemy wsparcia, z których społeczności będą mogły korzystać i czerpać po zakończeniu procesu.

Reasumując, proces rozwoju społeczności opiera się na budowaniu aktywnych i zrównoważonych społeczności. Poprzez systematyczne wdrażanie wartości, takich jak uczenie się (learning), równość (equality), partycypację (participation), współpracę (cooperation) oraz odpowiedzialność społeczną (social responsibility) społeczności mają szansę wzmocnić swoją pozycję oraz mieć pozytywny wpływ na wprowadzanie trwałych zmian w swoim otoczeniu [20].

Rysunek 4: Empowerment społeczności Źródło 4: Opracowanie własne na podstwie Community development. A strategic way forward for Wakefield, 2002

Na zakończenie warto dodać, że empowerment jest pojęciem wielopoziomowym, które integruje zarówno jednostki, grupy, organizacje, jak i społeczności oraz społeczeństwa wraz z następującymi kontekstami: środowiskowym, kulturowym i historycznym. Reguła poziomów może zatem prowadzić do konkluzji, że powinniśmy dążyć do rozpowszechniania praktyki empowermentu, zakładając, że sami specjaliści potrzebują empowermentu, aby następnie sami mogli wzmacniać tych, którzy, z kolei ich pomocy potrzebują [18].

Realizowany obecnie Projekt Ogród Możliwości - szansą na aktywizację społeczną i zawodową mieszkańców Siemianowic Śląskich ze szczególnym uwzględnieniem Programu Aktywności Lokalnej zakłada wzmocnienie proaktywnych zachowań mieszkańców Siemianowic Śląskich poprzez rozwój ich kompetencji społecznych oraz przeprowadzenie inicjatyw lokalnych na rzecz społeczności okołopałacowej. Działania te mają na celu integrację oraz aktywizację społeczności lokalnej, zbudowanie wzajemnego zaufania opartego o samopomoc, a także

pobudzenie zaangażowania mieszkańców w życie społeczne. W procesie rewitalizacji społecznej Kompleksu Pałacowo-Parkowego w Siemianowicach Śląskich empowerment odgrywa zatem bardzo ważną rolę w budowaniu społeczności lokalnej miasta. Każda jednostka wnosi bowiem do procesu grupowego swoje indywidualne zasoby, które z kolei odpowiednio zamoderowane i zintegrowane mogą mieć pozytywny wpływ na rozwój zdrowej społeczności Siemianowic Śląskich.

Bibliografia

[1] Raport Design Council, Design methods for developing services, Design Council, Londyn 2015, s. 4

[2] Stickdorn, M., Hormess, M., (eds.), 2018. This is Service Design Doing. 4th ed. Canada: O’Reilly Media, Inc, s. 20 [3] J. Ball, The Double Diamond: A universally accepted depiction of the design process, Design Council, 2019, https://www.designcouncil.org.uk/news-opinion/doublediamond-universally-accepted-depiction-design-process

[4] Design Council, What is the framework for innovation? Design Council's evolved Double Diamond, Design Council, 2015, https://www.designcouncil.org.uk/newsopinion/what-framework-innovation-design-councils-evolved-double-diamond

[5] Stickdorn, M., Hormess, M., (eds.), 2018. This is Service Design Doing. 4th ed. Canada: O’Reilly Media, Inc, s. 24-26

[6] WCED, Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-commonfuture.pdf

[7] Rudnicka P., Wartości a projektowanie dla zrównoważonego rozwoju, Balansowanie. Paradoksy. Technologia. Przyszłość pod redakcją Więckowskiej M, Rudnickiej P, WUD Silesia 2016, s. 50

[8] Welskop, W. (2012). Action learning in education. Pobrany z:

http://depot.ceon.pl/handle/123456789/1286 (dostęp w dniu: 30/05/2019) [9] Revans, R. (2011). ABC of Action Learning. Farnham: Gower, 3-4

[10] Pedler, M. (Ed.). (2011). Action learning in practice. Gower Publishing, Ltd, 286.

[11] Pedler, M., Burgoyne, J. G., & Brook, C. (2005). What has action learning learned to become? Action Learning: Research & Practice, 2(1), 64-65.

[12] Woźniak, J. (2015). Action learning i jego granice (Action Learning and Its Limits). Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, (2015 1 (102)), 55-68.