Zróżnicowane podejścia do rewitalizacji na tle modelowych rewitalizacji w Polsce

z uwzględnieniem czynników urbanistyczno-architektonicznych, technicznych, społecznych, ekonomicznych i środowiskowych. Jak podkreślają Piotr Bańczyk i Mateusz Eichner, że mimo, iż „współpraca pomiędzy trzema sektorami w naszym kraju jest wciąż słabo rozwinięta”, ale „pozytywne doświadczenia i dobre praktyki pokazują, że partnerstwo lokalne stało się formą realizacji polityki zrównoważonego rozwoju, ukierunkowanej na rozwiązanie złożonych problemów społecznych przy włączeniu zbiorowości lokalnej w proces decyzyjny dotyczący jej samej” [6]. Współpraca międzysektorowa jest jednym z istotnych czynników sprzyjających rewitalizacji Kompleksu Pałacowo-Parkowego w Siemianowicach Śląskich. Ważnym elementem prowadzącym do niej było podjęcie przez prywatnego inwestora (Inspiration Point S.A.) współpracy z organizacjami pozarządowymi wspierającymi bezpośrednio proces rewitalizacji (Fundacja Stajnia oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Pałacu Donnersmarcków w Siemianowicach Śląskich „Pałac Inspiracji”) oraz realna współpraca z samorządami miasta i regionu. Dzięki takiej współpracy możliwe jest nie tylko wspólne planowanie i realizacja komplementarnych działań infrastrukturalnych, ale też budowanie społeczności wokół rewitalizowanego kompleksu oraz realizacja szeregu działań wykraczających poza samą rewitalizację, związanych z szeroko rozumianym rozwojem miasta.

Piotr Bańczyk

Zróżnicowane podejścia do rewitalizacji na tle modelowych rewitalizacji w Polsce

Pojęcie "rewitalizacja" warto odnieść do innych pojęć odnoszących się do działań związanych z naprawą zdegradowanych przestrzeni i obiektów, takich jak remont, modernizacja, czy rewaloryzacja. Na tle tych pojęć "rewitalizacja" wydaje się być działaniem najbardziej kompleksowym. Remont obejmuje bowiem zazwyczaj przywrócenie miejsca do stanu, jaki istniał na początku poprzedniego cyklu eksploatacji. Modernizacja to remont, w ramach którego następuje wprowadzenie nowych elementów podnoszących standard użytkowy przestrzeni lub obiektu. Rewaloryzacja obejmuje za to przywrócenie utraconych wartości architektonicznych i użytkowych w ramach prowadzonych prac remontowych lub modernizacyjnych [7]. W planowanie procesu rewitalizacji siemianowickiego Kompleksu PałacowoParkowego zaangażowane zostały różne zespoły składające się zarówno z mieszkańców miasta, jak również z potencjalnych użytkowników tego miejsca, specjalistów z zakresu

architektury i rewitalizacji społecznej. W wyniku tych spotkań zrodziła się idea organizacji Międzynarodowego Sympozjum „Urban Reneval – Co-Design Your P(a)lace”. Prelegenci i uczestnicy wydarzenia, którzy w różnych kontekstach wypowiadali się o rewitalizacji, do jej nazywania używali trzech zbliżonych do siebie pojęć, które w interesujący sposób ukazywały złożoność tego zjawiska. Pierwsze i zarazem najczęściej padające z ust prelegentów to „rewitalizacja” (łac. re+vita - przywrócenie do życia, ożywienie), które obejmuje przywracanie określonych obszarów do życia poprzez modernizację infrastruktury i włączenie społeczności w proces ożywiania miejsca. Chcąc zobrazować ten proces warto odwołać się do przykładu aktywności prowadzonych na terenie katowickiego Nikiszowca, gdzie cały proces rozpoczął się od angażowania mieszkańców w dbanie o czystość osiedla, a kolejne działania społeczne (edukacyjne i budujące społeczność lokalną) oraz działania związane z poprawą infrastruktury były ich następstwem. Działania na terenie osiedla zapoczątkowali pracownicy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, którzy w ramach realizacji Programu Aktywności Lokalnej widząc potrzeby lokalnej społeczności zaangażowali mieszkańców w oczyszczanie zabytkowej przestrzeni ze zniszczonych plakatów, ogłoszeń i napisów szpecących mury, co doprowadziło zarówno do integracji społeczności, jak również do włączania innych partnerów w dbanie o jakość przestrzeni osiedla. Dziś osoby inicjujące pierwsze działania na tym terenie prowadzą stowarzyszenie Fabryka Inicjatyw Lokalnych, które organizuje nie tylko aktywności adresowane do społeczności osiedla, ale również wydarzenia mające zasięg ponadregionalny (np. Jarmark na Nikiszu).

Druga nazwa nadawana procesowi rewitalizacji, z którą spotykaliśmy się podczas wydarzenia związana jest z modernizacją obiektów, nadawaniem im nowych funkcji i przyciąganiem społeczności do korzystania z tych miejsc. Takie działania nazwać można „regeneracją” (odtwarzaniem, odbudową) i ku takiemu nazywaniu procesów rewitalizacyjnych skłania się część środowiska architektów. Tak nazywał rewitalizację m.in. Przemo Łukasik z Medusa Group. Ponadto nazwa ta pojawia się także w tekstach anglojęzycznych, w których na określenie rewitalizacji używane jest angielskie słowo „regeneration”. Taki przebieg ma także rewitalizacja siemianowickiego Kompleksu Pałacowo-Parkowego, czy działania prowadzone przez Miasto Dąbrowa Górnicza w Fabryce Pełnej Życia – rewitalizowanej fabryce tokarek, która ma pełnić funkcję nowego centrum miasta. Zarówno samorząd miasta Dąbrowa Górnicza, jak również właściciel Kompleksu Pałacowo-Parkowego w Siemianowicach Śląskich kładą duży nacisk na aktywne włączanie mieszkańców w proces kreowania rozwiązań planowanych do realizacji w rewitalizowanych przestrzeniach. Trzeci termin określający z nieco innej perspektywy to samo zjawisko to „rehabilitacja”, czyli przywracanie funkcji miejscom i społecznościom. Takie działania możemy zauważyć np. w Goczałkowicach-Zdroju, gdzie rewitalizacja budynku Dworca Kolejowego sprawiła, że zaczął on ponownie spełniać swoją funkcję, stając się miejscem oczekiwania na pociąg, podkreślającym uzdrowiskowy charakter miejscowości oraz zapewniającym pasażerom dostęp do informacji turystycznej. Takie