3 minute read

TamazaSvili q. liTonis nivTebis gamosaxulebebi mtkvar-araqsis kulturis keramikaze

qeTevan TamazaSvili saqarTvelos erovnuli muzeumi (saqarTvelo, Tbilisi)

liTonis nivTebis gamosaxulebebi mtkvar-araqsis kulturis keramikaze

Advertisement

mtkvar-araqsis kulturis keramikuli nawarmi mravalferovnebiTa da ornamentuli saxeebis siuxviT gamoirCeva. sxvadasxva daniSnulebisa da formis WurWeli Semkulia rogorc wminda dekoratiuli mizniT Sesrulebuli ornamentiT, aseve gamosaxulebebiT, romelTac garkveuli ideologiuri mniSvneloba aqvT. keramika Semkulia reliefuri, amoRaruli da nakawri ornamentiT. iSviaTad gvxvdeba moxatuli WurWelic. keramikul nawarmze gvxvdeba anTropomorfuli, zoomorfuli da geometriuli gamosaxulebebi. mravalferovan ornamentul motivebs Soris, gamoirCeva liTonis nivTebis gamosaxulebebi. mtkvar-araqsis kulturis keramikaze aseTi tipis gamosaxulebebi iSviaTad gvxvdeba. adre brinjaos xanis mtkvar-araqsis kulturaSi liTonisgan damzadebuli saxvadasxva tipis sameurneo da sabrZolo inventari gvxdeba. am epoqaSi liTonisagan samkaulsac amzadebdnen. dReisaTvis Tixis nawarmze liTonisgan damzadebuli nivTebis mxolod sami tipis gamosaxulebaa dadasturebuli: 1. satevri; 2. orvolutiani sakinZi; 3. culiseburi sakidi. 1. satevris dabali reliefuri gamosaxulebiT (tab. II-8) Semkuli sqelkedliani qilis natexebi dafiqsirebulia qvacxelas namosaxlarze, C1 fenaSi1. qvacxelaze napovni satevris gamosaxuleba `savsebiT imeorebs saCxeris yorRanSi aRmoCenili brinjaos satevris piris (tab. II-9) formas~2. satevris gamosaxulebiani WurWeli ara mxolod mtkvar-araqsis periodis, aramed mogviano xanis Zeglebzec aris dafiqsirebuli. magaliTad arslan-Tefes (TurqeTi) Suabrinjaos xaniT daTariRebul fenaSi dadasturda didi zomis WurWeli satevris gamosaxulebiT. Zvel aRmosavlur miTologiebSi Subi, satevari da culi sxvadasxva RvTaebis simbolur gamosaxulebas warmoadgenda. aseTi RvTaeba–satevri cnobilia iaziliqaias bareliefidan. xeTuri ritualuri teqstebis mixedviT qvesknelis meufeTa jgufi satevris saxiT gamoisaxeboda3 . 2. orvolutiani sakinZebis gamosaxulebebiT Semkobili WurWlebi gvxvdeba garnis namosaxlarze4 (tab. I-5) da dangreul goraze5. oTxi orvolutiani sakinZis reliefuri gamosaxuleba dafiqsirda geRarotis mtkvar-arsul

1. aleqsandre javaxiSvili da lili Rlonti, urbnisi I, (Tbilisi, 1962), 188. 2. oTar jafariZe, saqarTvelos istoriis saTaveebTan, (Tbilisi, 2003), 114. 3. Оливер Герни. Хетты. (Москва, 1987), 177-180. 4. Эмма Ханзадян, Гарни IV, (Ереван, 1960), 76. 5. qvemo qarTlis arqeologiuri eqspediciis Sedegebi, (Tbilisi, 1975), 56.

namosaxlarze aRmoCenil dekoratiul firfitaze6. sakinZis reliefuri gamosaxuleba aseve dafiqsirda Tixis dekoratiul filaze, romelic 2020 wels TrialeTis arqeologiurma eqspediciam samSvildis mtkvar-araqsis kulturis nagebobis iatakze miakvlia (tab. I-8)7. am tipis sakinZebi farTod aris gavrcelebuli kavkasiasa (tab. I-4) da maxlobeli aRmosavleTis adrebrinjaos xanis Zeglebze. mecnierTa azriT, ormagi voluti uzenaesi RvTaebis simbolos warmoadgenda8 . 3. culiseburi sakidebis gamosaxulebiT Semkuli WurWeli (tab. I-1-3, 6-7) dadasturebulia qvacxelas namosaxlarze, qvemo qarTlis (dangreuli gora) da somxeTis (karnuti)9 adre brinjaos xanis Zeglebze napovn keramikaze. msgavsi gamosaxuleba warmodgenilia ZeZvebis mTamadnelTa namosaxlarze gaTxril mtkvar-araqsis kulturis samarxSi aRmoCenil WurWelze10. culis formis gulsakidebi (tab. II-4-5) aRmoCnda amiranis goraze, qvacxelaze, geRarotSi11, oqrosgan damzadebuli sakidi aRmoCnda SengaviTSi (tab. II-3). masiuri oqros gulsakidi dafiqsirebulia ananauris yorRanSi (tab. II-2). n. SanSaSvilis azriT, am formis sakidi aris culis simboluri gamosaxuleba, romelic Tavis mxriv romeliRac RvTaebis, SesaZloa TeSubis atributs ganasaxierebda da amdenad am RvTaebis simbolur gamosaxulebas warmoadgenda12. ucnauria, rom im formis culebi, romlebic keramikazea gamosaxuli, anda miniaturuli formiT – sakidebis saxiT gvxvdeba, mtkvararaqsis kulturaSi ar dasturdeba da mxolod mogviano xanaSi Cndeba. bedenis, yaraSambis yorRanebSi (tab. II-1) da arTikis samarovanze aRmoCenili culebi (tab. II-6) sakmaod mcire zomisaa. bedenis da yaraSambis culebi ki vercxlisgan aris damzadebuli da rogorc Cans, saxelisuflebo insignias warmoadgendnen. msgavsi culi xelSi uWiravs boRazqois reliefze gamosaxul RvTaeba TeSubs (tab. II-7). t. CubiniSvilis da k. kuSnariovas azriT metalurgiis swrafma ganviTarebam mtkvar-araqsis kulturaSi axali kategoriis simboloebis gamoCena ganapiroba. iwyeba keramikis Semkoba liTonis sxvadasxva gamosaxulebebiT. am simbolur gamosaxulebebs funqcionalurad uaxlovdeba liTonis namglebis, Toxebisa da culebis miniaturuli imitaciebi13 . mtkvar-araqsis keramikaze

6. Ruben Badalyan et al, A preliminary report on the 2008, 2010, and 2011 investigations of Project ArAGATS on the Tsaghkahovit Plain, Republic of Armenia, in Archaölogische Mitteilungen aus Iran und Turan , band 46, issue by Sven Hansen and Mayke Wagner (Berlin, 2014). 160, fig 10-1. 7. Canaxati – inga esvanjia: samSvildis arqeologiuri eqspedicia 2020. 8. nino SanSaSvili, mtkvar-araqsis kulturis erTi ornamentis interpretaciisaTvis. (Tbilisi, 1997), 12 9. Телемак Хачатрян, Древняя культура Ширака, (Ереван, 1975). 10. Irina Gambashidze and Thomas Stöllner, The Gold of Sakdrissi –Man’s first gold mining enterprice (Bochum, 2016), 85, 152. 11. irina RambaSiZe da sxva, uZvelesi metalurgia da samTo saqme saqarTveloSi. (Tbilisi, 2010), 192, tab. 020. 12. nino SanSaSvili, mtkvar-araqsis kulturis Zeglebi TrialeTidan, baqo-Tbilisi-jeihani - samxreT kavkasiis milsadeni da arqeologia saqarTveloSi, (Tbilis, 2010), 150. 13. Карина Кушнарёва и Тариел Чубинишвили, Древние культуры Южного Кавказа. (Ленинград, 1970), 167.

gamosaxuli liTonis nivTebi garkveul semantikur datvirTvas atarebdnen. keramikuli nawarmi, romelsac aseTi tipis ornamentacia amkobs, SesaZloa iyos romelime RvTaebisadmi Sewiruli wminda WurWeli. yovel SemTxvevaSi cxadia, rom keramikaze gamosaxuli nivTebis gamosaxvas gansazRvruli mizani hqonda da ukavSirdeboda im droindeli sazogadoebis rwmena-warmodgenebs.

This article is from: