26 minute read

Kacharava D. Bronze Vessels from Grave N 24 in Vani

Darejan Kacharava Georgian National Museum, (Georgia, Tbilisi)

Bronze Vessels from Grave N 24 in Vani

Advertisement

Grave N 24 was excavated on the upper terrace of the Vani site in 2004. A vast array of grave goods was found surrounding the principal deceased. Of our interest is a group of bronze vessels, composed of a phiale, a beak-spouted oinochoe, and a basin. The phiale mesomphalos is of Greek type. The beak-spouted oinochoe is of a type well known in Macedonian, Getic, and Scythian contexts. Its Greek origin is supposed. The basin is flat-bottomed, supplied with a movable ring-handle whose attachment is decorated with a floral pattern. Bronze basins of this type have already been found both in Vani and Dablagomi.

bibliografia:

gagoSiZe, iulon. adreantikuri xanis Zeglebi qsnis xeobidan, Tbilisi, 1964. gagoSiZe, iulon, gogiberiZe, nana da maxaraZe, giorgi, „iTxvisis samarovani.” arqeologiuri Jurnali 4 (2006): 36-59. Tolordava, vera. „centraluri terasis Crdilo-aRmosavleTi ferdi (19751979 ww. gaTxrebis Sedegebi).” vani VIII, 79-92. Tbilisi: mecniereba, 1986. Tolordava, vera. „mdidruli samarxi dablagomidan.” vani II, 68-78. Tbilisi: mecniereba, 1975. NN kaWarava, darejan; lorTqifaniZe, oTar; fuTuriZe, rusudan da yifiani, guram. „arqeologiuri gaTxrebi vanis naqalaqaris zeda terasaze (1970-1977 ww.),” vani IV, 7-37. Tbilisi: mecniereba, 1979. kaWarava, darejan da xarabaZe, sulxan. „axladaRmoCenili samarxebi vanidan, I nawili (gaZarculi samarxebi).” iberia-kolxeTi 9 (2014): 28-42. kaWarava, darejan da xarabaZe, sulxan. „axladaRmoCenili samarxebi vanidan, II nawili (22 samarxi).” iberia-kolxeTi 14 (2018): 5-63. kaxiZe, amiran. fiWvnari II, antikuri samyaro aRmosavleT SavizRvispireTSi (fiWvnaris Zv.w. V saukunis berZnuli nekropoli). baTumi, 2007. lorTqifaniZe, oTar; fuTuriZe, rusudan; Tolordava, vera da Wyonia, ana. „arqeologiuri gaTxrebi vanSi 1969 wels.” vani I, 198-242. Tbilisi: mecniereba, 1972. lorTqifaniZe, oTar. „torevtika.” vani VII, 89-91, kat. NN 402-414. Tbilisi: mecniereba, 1983. maTiaSvili, nana. „liTonis WurWeli.” vani III, 101-114. Tbilisi: mecniereba, 1977. margiSvili, soso. antikuri xanis mdidruli samarxebi algeTis xeobidan.

Tbilisi, 1992. maxaraZe, giorgi da wereTeli, manana. sairxe. Tbilisi, 2006. treisteri, mixeil. „makedoniuri liTonis WurWeli skviTur samefo samarxeb-

Si. skviTur-makedoniuri kontaqtebisaTvis Zv.w. IV saukunis mesame meoTxed-

Si.” SavizRvispireTi elinisturi samyaros sistemaSi, 45-47. Tbilisi, 2005. fuTuriZe, rusudan; xoStaria, nino da Wyonia, ana. „vanis naqalaqaris Crdilo-aRmosavleT nawilSi 1961-1963 wlebSi Catarebuli arqeologiuri

Txris Sedegebi.” vani I, 111-134. Tbilisi, 1972. cqitiSvili, giorgi. „mdidruli samarxi cixiagoris samarovnidan.” Ziebani 7 (2001): 41-46.

Билимович, Зинаида, „Бронзовый кувшин из VI Семибратнего кургана.” СА 1 (1971): 216-219. Велковъ, Иван, „Розкопките около Мезекъ и гара Свиленград през 1932-1933 год.“

Известия на Българския Археологически Институтъ 11 (1938): 117-170. Венедиков, И. „Новооткрыто тракийско могильно погребение в Враца.“ Археология 1 (1966): 7-15. Воронов, Юрий, „Ахул-Абаа – поселение античного времени в окрестностях Сухуми.“

Материалы по археологии Абхазии, 32-36. Тбилиси, 1979. Клады фракийцев, Каталог выставки. Варна, 2006.

Куфтин, Борис, Археологические раскопки в Триалети, Ш. Опыт периодизации памятников. Тбилиси: Издательство Академиии Наук Грузинской ССР, 1941. Куфтин, Борис, Материалы к археологии Колхиды, т. II. Тбилиси, 1950. Мозолевский Борис, Полин Сергей, Курганы скифского Герроса IV в. до н.э. (Бабина,

Водяна и Соболева могилы). Киев, 2005. Смирнов, Яков, Ахалгорийский клад. Тифлис, 1934. Хоштариа, Нина, „О раскопках на вершине холма в 1947-1959 гг.” vani IV, 115-134. Tbilisi: mecniereba, 1979. Цончев, Дмитрий. „Антична могильна гробница при Оризово.” Годишник на Народния археологически музей, Пловдив 1 (1948): 15-25. Alexandrescu, Alexandrina, “La nécropole gète de Zimnicea.” Dacia, N.S. XXIV (1980): 19-126. Ancient Macedonia, Exhibition Catalogue, Museum of Victoria, Melbourne, Australia. Athens, 1988. Andronicos, Manolis, Museum Thessaloniki, Ein neuer Führer durch seine Bestände. Athens, 1981. Daux, Georges. “Chronique des fouilles et découverts archéologiques en Greece en 1967.” BCH 92 (1968): 711-1135. Delemen, Inci. “An unplundered chamber tomb on Ganos Mountain in southeastern Thrace.”

AJA 110 (2006): 251-273. Dusenbery, Elsbeth B. Samothrace, II, The nekropoleis, catalogues of objects by categories.

Princeton, 1998. Filow Bogdan, Welkow Ivan, Mikow Vasil. Die Grabhügelnekropole bei Duvanlij in Südbulgarien. Sofia, 1934. Kakhidze Amiran, “Silver phiala from the 5th century BC Greek cemetery at Pichvnari.” Pontus and the outside World, Studies in Black Sea History, Historiography and Archaeology, edited by C. I. Tuplin, Brill, Leiden-Boston, 2004: 85-119. Karamanole-Siganidou, Maria “Thessalonike,” ADelt, 20, 2 (1965): 407-412. Kitov, Georgi. “Les tumuli royaux dans “La vallée des rois”. Orpheus 5 (1995): 5-21. Kitov, Georgi. “The Thracian valley of the kings in the region of Kazanluk.” Balkan Studeis 37 (1996): 5-34. L’oro dei greci, 1992. Makaronas, X. “Tafoi para to Derveni Thessalonike.” ArDelt. (1963): 93-196. Moorey, Peter, R. S. Peter Roger Stuart Cemeteries of the first millennium B.C. at Deve Hüyük.

Oxford, 1980. Ninou, K.(ed.). Treasures of ancient Macedonia, Exhibition catalogue, Archaeological Museum of Thessalonike. Athens, 1979. Or des Scythes, Treasures des musées soviétiques, 1975. Paunov, Evgeni I. and Torbov, Narcis T. “The bronze vessels from tomb 2 in the Mogilanska

Mogila tumulus at Vratsa (NW Bulgaria).” From the Parts to the whole, vol. 1, Acta of the 13th International Bronze congress, held at Cambridge, Massachusetts, May 23-June 1, 1996, edited by Carol Mattusch, Amy Brauer, and Sandra E. Knudsen, Portsmouth, Rhode

Island, 2000, 163-172. Payne, Humfry, Perachora, The sanctuaries of Hera Akraia and Limenia. Oxford, 1940. Pfrommer, Michael, “Makedonien – Kleinasien. Interdependenzen spätklassischer und frühellenistischer Toreutik.” JdDAI 98 (1983): 235-285. Pharmakowski, Boris “Archäologische Funde im Jahre 1912, Russland.” AA (1913): 179-233. Richter, Gisela M. “A Greek silver phiale in the Metropolitan Museum.” AJA 45 (1941): 363-389. Sothby’s important antiquities, New York, December 17, 1992: cat. No. 6383

Strong, Donald E. Greek and Roman gold and silver plate. London, 1966. The search for Alexander, An Exhibition, Athens, 1980. Triantafyllos, D. “Archaiotetes kai mnemeia Thrakes.” ArchDelt, 30,2 (1975): 294-303. Vanden Berghe, Louis Het archeologisch onderzoeknaar de brons cultuur van Luristan, Opyravingen in Push-I Kuhm Kalwali en War Kabud (1965 en 1966). Brussel, 1968. Young, Rodney S. “The Gordion campaign of 1957: preliminary report.” AJA 62 (1958): 139-154. Young, Rodney S. Three great early tumuli = The Gordion excavations final reports, vol. I.

Philadelphia, 1981.

tabulebis aRweriloba:

I. 1. vanis N# 24 samarxis saerTo xedi; 2. inventaris jgufi. II. 1. brinjaos fiala, 2. brinjaos oinoxoa, 3. brinjaos langari. III. brinjaos WurWlis grafikuli Canaxatebi.

Illustrations:

I. 1. General view of grave 24; 2. Group of grave goods. II. 1. Bronze phiale; 2. Bronze oinochoe; 3. Bronze tray. III. Graphic drawings of the bronze vessels.

I

1

2

1

2

3 II

III

1

2

amiran kaxiZe aWaris muzeumi (saqarTvelo, baTumi)

emzar kaxiZe baTumis arqeologiuri muzeumi (saqarTvelo, baTumi)

fiWvnaris Zv.w. IV s. berZnuli nekropolisis bolodroindeli kvleva-Ziebis Sedegebi

fiWvnaris sistemur arqeologiur kvlevas 60 wlis istoria aqvs da am periodSi ganxorcielda masStaburi samuSaoebi rogorc naqalaqarze, ise samarovanze. aq dafiqsirebuli masala adasturebs, rom es punqti klasikuri samyarosa da kolxeTis erT-erTi umniSvnelovanesi sakontaqto zonaa. bunebrivia, am uzarmazari kompleqsis Seswavlis Sedegebis gadmocema erT statiaSi SeuZlebelia, amitom amJamad SevCerdebiT Zv.w. IV s-is berZnul nekropolisze. gansakuTrebiT aRsaniSnavia is garemoeba, rom es monakveTi, iseve rogorc mTeli samarovani, SesaniSnavadaa daculi, rac idealur pirobebs qmnis zustad ganvsazRvroT samarxTa tipebi, dakrZalvis wesebi, orientacia, samarxeuli inventaris Catanebis kanonzomierebani da sxv. fiWvnaris berZnuli nekropolisis mniSvneloba imiTac izrdeba, rom jerjerobiT elinur samyarosTan uSualod dakavSirebuli sxva Zegli aRmosavleT SavizRvispireTSi ar dasturdeba; unikaluri SemTxvevaa isic, rom mTeli klasikuri xanis ganmavlobaSi adgilobrivebisa da moaxalSeneebis samarovnebi gverdigverdaa da maT Soris mSvidobiani urTierTobebi ikveTeba. fiWvnaris nekropolisSi mtkicedaa dadgenili wminda berZnuli adaT-wesebi. pirvel rigSi aRsaniSnavia micvalebulis aRmosavleTisken damxroba, amforasamarxebi, aRapis wesis Sesruleba, qaronis obolis Cayoleba da sxv. saintereso daskvnebis gakeTebis saSualebas iZleva samarxeuli inventari. wamyvania sada da moxatuli Savlakiani atikuri keramika. aSkaraa, rom misi momxmarebeli sazogadoeba maRali gemovnebis matarebelia. mowonebiT sargeblobs aseve ionieli da kolxi meTuneebis produqcia. gvxvdeba terakotebi afrodites, demetrasa da erotis gamosaxulebiT. fiWvnareli kolonistebis yofis Taviseburebaa adgilobrivi saiuveliro nawarmis, sxva analogiuri Zeglebisgan gansxvavebiT, uCveulod didi raodenobiT moxmareba. gaTxrebis Sedegad Seiqmna numizmatikuri artefaqtebis mdidari koleqcia, romelTa Soris wamyvan adgils kolxuri TeTri, CvenTvis saintereso periodisTvis, triobolebi ikaveben. ucxouri monetebidan yuradRebas sinopuri monetebi iqceven. am aRmoCenebiT dasturdeba, rom klasikuri xanis fiWvnari warmoadgenda kolxuri da berZnuli kulturebis Sexvedris adgils, sakontaqto zonas.

Cvens xelT arsebuli masalis mixedviT kargad Cans, rom Zv.w. V s-is dasawyisidan vidre Zv.w. IV s-is 30-ian ww-mde fiWvnari aRmosavleT SavizRvispireTSi aTenis mTavar sayrden punqts warmoadgenda. n. berZeniSvilis sax. samecniero-kvleviTi institutisa da saqarTvelo-britaneTis erToblivi eqspediciebis (1967-2010 ww) Semdeg, aWaris kulturuli memkvidreobis dacvis saagentos dafinansebiT bolos aq samuSaoebi 2012 wels Catarda, rodesac Txrili gafarTovda dasavleTis mimarTulebiT1 . 2016 w-mde Zv.w. IV s-is berZnul nekropolisze 136 samarxi da aTeulobiT aRapi dafiqsirda2. axali Txrilis sigrZem 20 m, siganem ki – 4 m Seadgina. yvela maTgani moeqca NW-23-e seqtoris 91-e, 92-e, 93-e da 95-e kvadratebSi. NW-22-e seqtoris 99-e da me–100 kvadratebis Seswavla ar gviwarmoebia. adre 91-e da 92-e kvadratebSi, 2 m-is siganeze, aRebuli gvqonda zeda humusovani da nawilobriv fxvieri silnari fena. gamovaCineT pirveli saaRapo moedani, mivuaxlovdiT 137-e samarxis konturs. humusovani fenis simZlavre meryeobda 30-40-45 sm-s Soris. iSviaTad Cndeboda adgilobrivi Tixis WurWlis, importuli amforisa da, rogorc Cans, saaRapo moednis zeda donidan momdinare atikuri Savlakiani Tu sxva sawarmoo centrebis Tixis WurWlis natexebi. humuss mosdevda fxvieri, SedarebiT uZravi silnari fena. swored am doneze iCina Tavi momdevno oTxma saritualo moedanma (# 2,3,4 da 5). 91-e kvadratSi, mis dasavleT monakveTze, zedapiridan 70 sm siRrmeze, herakleuri amforac gamoCnda, romelic Semdgom 140-e samarxeul kompleqss daukavSirda. 92-e kvadratSi, Tanamedrove zedapiridan 80 sm-is siRrmeze, gamoCnda wveriT qvemoTken mimarTuli xis kubos saxuravis rkinis lursmnebic (rkinis lursmnebis ganlagebis mixedviT SesaZlebeli xdeba TviT kubos miaxloebiTi zomebis aRdgena). rkinis lursmnebi 139-e samarxs ekuTvnoda. 93-e kvadratSi preparirebul iqna kidev erTi saaRapo moedani, xolo 95-eSi – ori aRapi. me-4 da me-5 aRapebis win, fxvieri silnari gruntis dasasruls, dafiqsirda arxis arseboba, romlis sigane 30 sm-ia. arxi Sedioda aRapebis qvemoT. araa gamoricxuli, rom igi warmoadgenda msxverplad Sewiruli cxovelebis sisxlsaden arxs. 92-e kvadratSi aRmoCnda krateris yuris natexi, romelic araa gamoricxuli, rom ekuTvnodes 2012 wels axlomdebare saaRapo moedanze aRmoCenil wiTelfigurul kraters. fxvieri silnari fenis Seswavlis Semdeg mivuaxlovdiT fiWvnarisaTvis damaxasiaTebel e.w. mkvriv silnar grunts. aRapTa doneebis SenarCunebiT gaiwminda mTeli moedani. umetesad swored am donezea CaWrili calkeuli samarxebi. maTma ricxvma Svids miaRwia (tab. I,1). yvela maTganSi warmodgenili iyo

1. amiran kaxiZe, emzar kaxiZe, fiWvnari V – aRmosavleT SavizRvispireTis berZnuli kolonizaciis Sedegebi (fiWvnaris Zv.w. IV saukunis berZnuli nekropoli). n. berZeniSvilis sax. samecnierokvleviTi institutis, saqarTvelo-britaneTisa da baTumis arqeologiuri muzeumis fiWvnaris arqeologiuri eqspediciebis muSaobis Sedegebi (1967-2012 ww), (baTumi-oqsfordi, 2014), 16. 2. kaxiZe, kaxiZe, fiWvnari V, 109-123.; 2016 w eqspediciaSi monawilebdnen ssip baTumis arqeologiuri muzeumis TanamSromlebi: amiran kaxiZe, nargiz surmaniZe, zurab varSaniZe, nona mefariSvili, nineli vaSakiZe, malxaz nagervaZe, anzor javeliZe, nino konceliZe, megi xalvaSi, aleqsandre abulaZe, nugzar afaqiZe.

saintereso artefaqtebi. erTdroulad warmoebda saritualo moednebisa da samarxeuli kompleqsebis preparacia (tab. I,2; 2,1). sabolood miviReT STambeWdavi suraTi: WrilSi warmodgenilia humusi, fxvieri silnari fena da mkvrivi silnari grunti. SevinarCuneT aRapebis donec. eseni, ZiriTadad, Tanamedrove zedapiridan 40-50 sm-is siRrmidan Cndebian.

saaRapo moednebi da samarxebi.

aRapi # 1. NW-23 seqtori, 92-e kvadrati. moicavs 0.9X0.8 m farTobs. aRapi gamoCnda Tanamedrove zedapiridan 0.7 sm-is siRrmeze. aRapi tipuria - damwvar-danaxSirebul fenaSi Sereulia damtvreuli Tixis WurWlis natexebi, romelTa Soris sWarbobs atikuri Savlakiani keramikis fragmentebi. aRapi # 2. NW-23 seqtori, 93-e kvadrati. gamoCnda Tanamedrove zedapiridan 40 sm-is siRrmeze. moicavs 1.2X0.75 m farTobs. aqac wamyvania Savlakiani WurWlis natexebi. rogorc Cans, ritualTan dakavSirebul sameTuneo nakeTobaTa damtvrevis mizniT, sagangebod moutaniaT qvis kenWebi. aRapi # 3. NW-23 seqtori, 94-e kvadrati. 141-e samarxis dasavleTiT. saritualo moedanma Tavi iCina Tanamedrove zedapiridan 35 sm-is siRrmeze. damwvar-danaxSirebul fenas ekava 1.2X1.0 m farTobi. misi simZlavre 20 smia, aqac Sereuli iyo qvis kenWebi, wiTelkeciani langrisa da, rogorc wesi, Savlakiani WurWlis natexebi. aRapi # 4. NW-23 seqtori, 95-e da 96-e kvadratebis sazRvarze. gamoCnda jer kidev 2012 w. misi Seswavla davasruleT. siRrme Tanamedrove zedapiridan 0.5 sm-ia, zomebi 1.0X0.5 m. Savi naRvenTi fenebi vrceldeba 60 sm-is siRrmeze. aRmoCnda wiTel figurulpalmetiani lekiTosi, Savlakiani samarile, aris kilikisa Tu sxva saxis WurWlis natexebi. aRapi # 5. NW-23 seqtori, 95-e kvadratis dasavleTi monakveTi. pirveli natexebi gamoCnda Tanamedrove zedapiridan 0.3 m-is siRrmeze. ekava mozrdili farTobi – 2.3X2.3 m. rogorc Cans, vrceldeboda gauTxrel farTobSic. sxva mravalricxovan natexebTan erTad yuradRebas iqcevs wiTelfiguruli krateris mTlianad daculi Ziri da meandris ornamentebiT moxatuli gverdis natexebi. erTi krateri 2012 w aRmoCnda. Cans, rom fiWvnareli elinebi am epoqisaTvis aRapis wesis Sesrulebas gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebdnen. aris filtriani gutusis fragmentebi. xSirad Cndeba kalcirebuli Zvlebi. isini Tavmoyrili iyo pirqve Camxobili krateris Zirs qvemoT. yuradRebas iqcevs is garemoeba, rom me-5 aRapis win gamoCnda `napurvalas~ msgavsi biliki, romelic aRaps qvemoT Sedis. araa gamoricxuli, rom es arxi gamoiyeneboda msxverplad mitanili cxovelis sisxlis nakadis sadinrad. samarxi # 137 . NW-23 seqtori, 92-e kvadrati. aRmosavleTiskenaa damxrobili. zomebi: 1.9X0.9X1.15 m. xis kubos zomebia: 1.6X0.7X0.25 m-ze. kubos Ziris lursmnebi gverdebidan yofila miWedebuli. aSkaraa, rom xis kubos damzadebuli karkasis Cadeba xdeboda samarxeul ormoSi. saimqveyno nivTebis Calagebis Semdeg ki, saxuravs zemodan aWedebdnen. Sesabamisad, zeda 169

donis rkinis lursmnebi wveriT qvemoTkenaa mimarTuli. samarxSi warmodgenili iyo Semdegi saxis inventari: Tavis marjvena mxares ido waferdebuli Tixis oinoxoia, piris areSi preparirebul iqna vercxlis moneta, marjvena xelTan – rkinis samajuri, marcxenasTan – badisebrornamentiani lekiTosi, marjvena fexTan CaudgamT patara zomis jami (tab. II,2). samarxis Crdilo kedelTan axlos, 50 sm-is moSorebiT, aRmoCnda saaRapo moedani #1. samarxi # 138. NW-23 seqtori, 93-e kvadrati. aRmosavleTisakenaa damxrobili. zomebi: 2.2X0.95X0.95 m. xis saxuraviania. zomebi: 2.0X0.7 m. samarxis aRmosavleT nawilSi, yelis areSi, aRmoCnda oqros naxevarmTvariseburi sada sakidi, masTan axlos – oriode mZivi. xelebis areSi CaudgamT Savlakiani aribalisebri lekiTosi, masze miwebebuli iyo rkinis beWedi. meore aseTive lekiTosi aRmoCnda marcxena fexTan, marjvenasTan ki – nacrisferkeciani doqi (tab. III,1). samarxi # 139. NW-23 seqtori, 92-e kvadrati. rogorc wesi, aRmosavleTisakenaa orientirebuli. zomebi: 1.85X1.2X1.0 m; xis kubos zomebia: 1.8X0.97X0.3 m. yelis areSi aRmoCnda xuTi oqros mZivi, ori cali pastis ioti, erTi minisebri pastis wvrili da erTic – Tvaladi mZivi. amaTTan axlos ido wiTelfiguruli aribalisebri lekiTosi. marcxena xelTan aRmoCnda vercxlis samajuri, marjvenasTan – brinjaos beWedi (adgilze daiSala). marcxena fexTan CaudgamT Tixis mozrdili adgilobrivi doqi. aqve iyo rkinis samajuri (tab. III,2). SesaZlebelia kubos saxuravis Caqcevis gamo nivTma adgilmdebareoba icvala. samarxi # 140. NW-23 seqtori, 91-e kvadrati. aRmosavleTisakenaa damxrobili. zomebi: 2.3X1.2X1.0 m. xis kubos zomebia: 1.9X0.95X0.35 m. yelis areSi mimobneuli iyo Tvaladi mZivebi. aqve iyo vercxlis moneta da brinjaos zaraki. marcxena xelTan gaiwminda brinjaos samajuri da vercxlis ori beWedi. marjvena xelTan CaudgamT nacrisferkeciani doqi, xolo marjvena fexTan – herakleuri amfora (tab. IV,1). samarxi #141. NW-23 seqtori, 94-e kvadrati. aRmosavleTisakenaa damxrobili. samarxi ormos zomebia: 2.0X2.0X0.95 m. Tavis areSi pirvel rigSi gamoCnda Tixis adgilobrivi doqi. mas gverdiT edga Tixis jami da Savlakiani skifosi. dafiqsirda monetisa da kbilis emalis naSTebis arsebobac. fexebis areSi, ufro marcxenasTan axlos aRmoCnda Savlakiani aribalisebri likiTosi (tab. IV,2). samarxi #142. NW-23 seqtori, 93-e kvadratis dasavleTi monakveTi. gamoikveTa samarxis aRmosavleTi monakveTi. misi sigane 1.1 m-ia, dafiqsirebuli sigrZe 0.45 m. am samarxis mTliani konturis gamoCena-Seswavla momavlisaTvis gadavdeT. samarxi #143. NW-23 seqtori, 93-e kvadrati. samarxis aRmosavleTi monakveTi eqceva 83-e kvadratSi, romelic gamovaCineT 2012 w. danarCenebis msgavsad, es gansasvenebelic zustad aRmosavleTiskenaa damxrobili. samarxi ormos zomebia: 2.0X1.1X1.4 m. pirvelad humusis moxsnis Semdgom, zeda do-

neze preparirebul iqna rkinis 6 lursmani, romelTa ganlagebis safuZvelze xis saxuravis zomebia: 1.3X0.7 m. xelebis areSi aRmoCnda mTlianad daculi badisebrornamentiani amforiski. es ukve meore SemTxvevaa fiWvnaris Zv.w. IV s-is berZnuli nekropolisisaTvis. am tipis moxatuli vazebi isedac iSviaT monapovarTa ricxvs ganekuTvneba. fiWvnaris elini mosaxleoba ar yofila moklebuli msgavs maRalmxatvrul nakeTobebs. xelebis areSi aRmoCnda rkinis beWedi. danarCeni nivTebi Cadgmuli iyo fexebTan, e.i. samarxis dasavleT nawilSi. maT ricxvs ganekuTvneba damRiani Tazosuri amfora. esec, adrindeli monacemebis msgavsad, gamoirCeva maRalmxatvrulobiT. amforis win CaudgamT ioniuri WurWeli, marjvena muxlTan – SesaniSnavi atikuri Savlakiani kiliki, fexTan axlos – Tixis adgilobrivi WurWeli. kiliksa da doqs Soris dafiqsirda brinjaos nivTi.

samarxeuli inventari

iseve rogorc wina wlebSi, 2016 wels sakmaod mravalricxovani da mravalferovani monapovri dafiqsirda. wamyvani adgili sameTuneo nakeTobas ukavia. met-naklebi raodenobiT Cndeboda samkauli, monetebi, palestrTan dakavSirebuli nivTebi da a.S. mokled SevCerdebiT calkeul jgufebze. keramikuli taridan mopovebulia ori sawarmoo centris amforebi. pirveli ukavSirdeba egeosis samyaros mniSvnelovan kunZul Tazoss; aqvs samkuTxaganivkveTiani piri, mxrebisken Tanabrad gafarToebuli cilindruli yeli, tani momrgvalebuli, Ziri momaRlo, fosoiani, yurebi ovalurganivkveTiani; yelis areSi daStampulia sami aso. Tazosuri produqciis importi fiWvnarSi uwyveti Cans mTeli klasikuri xanis ganmavlobaSi.

Zv.w. IV s-is aRmosavleT SavizRvispireTSi gavrcelebas iwyebs pontospireTis sxva centrebis keramikuli tara. am mimarTebiT pirvel rigSi aRsaniSnavia samxreT SavizRvispireTis, kerZod, herakleis amforebi. Zv.w. IV s-is herakleur amforebs fiWvnaris berZnuli nekropolisis monapovarSi erT–erT wamyvani adgili ukavia. isini samxreT SavizRvispireTis meore mniSvnelovan savaWro da satranzito centris, sinopes keramikul tarasTan SedarebiT adre iwyeben gavrcelebas. 140-e samarxSi aRmoCnda am centris TiTqmis mTlianad daculi herakleuri amfora (q-f.b.IV,2016/63), romelsac aqvs samkuTxaganivkveTiani piri, zeda kalTa odnav momrgvalebuli, maRali cilindruli yeli, daqanebuli mxrebi, konusuri tani, Ziri araa daculi. yuri ovalurganivkveTiania, boloebze aramkveTri TiTisebri anabeWdiT. simaRle 57 sm., piris diam – 9.5 sm, yelis diam. – 10 sm. wamyvani adgili saberZneTis materikul centr aTenSi damzadebul produqcias ukavia, romlisganac pirvel rigSi gamosayofia atikuri Savlakiani keramika. warmodgenilia rogorc moxatuli wiTelfiguruli, ise ornamentirebuli da sada nimuSebi. rogorc vnaxeT, msgavsi nakeTobani gansakuTrebiT uxvadaa aRmoCenili saritualo moednebze. zogjer SesaniSnavi maRalmxatvruli nimuSebi CauyolebiaT TviT samarxeul kompleqsebSi. pirvel rigSi 171

aRsaniSnavia krateris Ziri, yurisa da tanis fragmentebi (q-f.b.IV,2016/45); diskosebri Ziri mTlianadaa daculi, Rrma Sidapiri rezervirebulia. amave kraters unda ekuTvnodes tanis natexi meandris ornamentiT. piri samkuTxaganivkveTiani da gareTken gadaSlilia. yelis ares Semouyveba zeTisxilis Stoebisagan Sedgenili ornamenti. yuri mrgvalganivkveTiania. aris usaxuri natexebic. Ziris diam. – 14,5 sm. sainteresoa, rom am ubanze meore krateris natexebi aRmoCenilia saaRapo moedanze. arqeologiuri gaTxrebisas aRmoCenilia krateris yuri (q-f.b.IV,2016/2), romelsac laki gadaclili aqvs, mrgvalganivkveTiania. araa gamoricxuli, ekuTvnodes 2008 w aRmoCenil wiTelfigurul kraters3 . 2016 wels gaTxrebiT gamravlda aribalisebri lekiTosebis ricxvi, maT Soris, moxatuli nimuSebisa. maT ricxvs ganekuTvneba 138–e samarxis lekiTosi (q-f.b.IV, 2016/53). forma tipuria. gamosaxulia qalis Tavi marjvena profilSi. SesaniSnavad ikiTxeba Sevsebuli saxis TiTqmis yvela nakvTi. aqvs maRali Subli, swori cxviri, gamokveTili tuCebi da nikapi, sqeli kiseri. Tvali aqcentirebulia Savi xaziT. ikiTxeba warbi da wamwami. saxeze CamoSvebuli aqvs kululebi. Tavis danarCeni nawili qudiT aqvs dafaruli, romelic Semkulia vertikaluri xazebis ori wyvili zoliT. maT Soris are dawinwklulia sxvadasxva zomis wertilebis mogrZo xazebiT. wertilebi datanilia vertikalur zolebzec. saxis win mocemulia wiTelfigurul volutiani naxevarpalmeti, boloSi Semouyveba wyvili fonismieri zoli. simaRle – 9.5 sm, piris diam. – 3.3 sm, yelis diam. – 2.3 sm, Ziris – 4 sm. kidev ufro metia e.w. standartizebulpalmetiani wiTelfiguruli aribalisebri lekiTosebi. erT–erTi maTgani (q-f.b.IV,2016/40) saritualo moedanzec iyo warmodgenili. tani mTlianadaa daculi, SemorCenilia momtvreuli pirisa da yelis fragmentebi. aTStoian palmets fonismieri rkali Semouyveba irgvliv. laki mura-monacrisfroa. Cans saaRapo cecxlis moqmedebis kvali. yuri viwro aqvs, ovalurganivkveTiani, rac iSviaTia am tipis sanelsacxeble WurWlisaTvis. danarCenebi TviT samarxebSi CaeyolebiaT. erTis palmeti rva Stoianiania (q-f.b.IV,2016/54), meoris – TormetStoiani (q-f.b.IV,2016/59). me-3 saaRapo moednis lekiTosis natexebze yelmoRerebuli gedis calkeuli detalebi unda iyos SemorCenili (q-f.b.IV,2016/31). yuradRebas iqcevs badisebrornamentiani vazebi. k.bulasi miiCnevda, rom saqme gvaqvs sagangebo gamogonebasTan. zogadad qerCis vazebis Tanadroulad miiCnevda4. maTi tani dafarulia Savlakiani xazebiT Seqmnili badiT, romelTa gadakveTis adgilebi TeTri saRebaviT datanili wertilebiTaa aRniSnuli. uaxles aRmoCenebSi gansakuTrebiT yuradRebas iqcevs erTi amforiski (q-f.b.IV,2016/80), romelic mTlianadaa daculi. warmoadgens fiWvnaris moxatuli keramikis maRalmxatvrul nimuSs. aqvs konusiseburi piri, cilindruli yeli, kvercxiseburi tani, konusiseburi Ziri. piris Sida da gareTa

3. kaxiZe, kaxiZe, fiWvnari V, 25, tab. 45. 4. Casimir Bulas, Étude sur une classe de vases à décor en forme de réseau ou d’écailles. Bulletin de Correspondance Hellénique 56.1-2 (Paris,1932), 394, tab. XXI.

kalTa Savi lakiTaa dafaruli. yelis orive mxares datanilia Savi lakis oTxkuTxa figurebi. mrgvalganivkveTiani yurebi miZerwilia pirs qvemoT. yurebis zurgi Savi lakiTaa dafaruli. mxris are Semkulia zemodan wyvili da tanis dasawyisTan sakmaod farTo Savi lakis wrexaziT Semofargluli wagrZelebuli, TeTrsaRebavebiani ovebiT (xuT-xuTi). tanis are mTlianadaa dafaruli badisebri ornamentiT. calkeul rombebSi Casmulia sxvadasxva zomis TeTri wertilebi. amforisks ZirTan axlos Semouyveba Savi lakis farTo zoli. lakiTaa dafaruli konusisebri Ziris gareTa kalTa, danarCeni zedapiri rezervirebulia. amforiski miekuTvneba iSviaT monapovarTa ricxvs, romelic erTiandeba panaTenikuri amforiskebis klasSi. simaRle – 9.4 sm, piris diam. – 2.7 sm, yelis diam. – 2.5 sm, Ziris diam. – 2.6 sm. badisebrornamentiani amofriski iSviaT monapovarTa ricxvs ganekuTvneba. adre fiWvnaridan cnobili iyo erTaderTi cali5. j. bizlis mier „bulasis jgufad“ wodebul badisebrornamentiani lekiTosebis ricxvSi gaerTianda aseTive samkaulis mqone amforiskebi, romlebic ukavSirdebian miniaturul panaTenikur amforiskebs; olinTos monapovrebis mixedviT askvnis, rom isini 348 welze, qalaqis dangrevis TariRze adreulebia6. es TariRi sruliad misaRebia Cveni monapovrebisaTvis. saqarTvelos sxva Zeglebze atikuri moxatuli keramikis msgavsi forma jerjerobiT araa aRmoCenili. msgavsi amforiskis ramdenime nimuSi gasuli saukunis 60–ian wlebSi vnaxeT moskovis istoriul muzeumSi (## 2743-2744). aseTive amforiski daculia rumineTSi, e.w. mavrosis koleqciebSi7. aris sxva paralelebic8. mdidruladaa gaformebuli daniaSi daculi amforiski9, romelic uaxlovdeba Cvens monapovars. 137-e samarxSi badisebrornamentiani lekiTosic CautanebiaT (q-f.b.IV, 2016/48). forma tipuria. fiWvnareli elinebi am saxis moxatuli WurWlis sakmaod farTo momxmarebeli yofilan10 . me-3 saaRapo moedanze aRmoCnda wiTelfiguruli askis natexebi (q-f.b.IV,2016/28), aqvs brtyeli, rezervirebuli Ziri, dabali, zemoTken momrgvalebuli tani, cilindruli yeli, Zabriseburi piri. erT fragmentze profilSi gadmocemulia mtacebeli cxovelis (avaza?) figura dinamikur pozaSi - erTi fexi win aqvs gadadgmuli, xaxa odnav daRebulia, yelis are Semkulia Savi winwklebiT. ornamentirebuli da sada Savlakiani keramika yvelaze ufro mravalricxovania. gansakuTrebiT guluxvad umtvreviaT dakrZalvis Semdgomi ritua-

5. kaxiZe, kaxiZe, fiWvnari V, 29, tab. 13/1. 6. Beazley John Davidson, Miniature panathenaics. The Annual of the British School at Athens 41, (19401945), 13, tab. 3/9. 7. Suzana Dimitriu, Petre Alexandrescu, Vladimir Dumitrescu, Corpus Vasorum Antiquarum: Roumanie 1, Institut d’archaeologie, Musee National des Antiques 1, Bucarest 1965, 40, tab. 35/18. 8. Konrad Schauenburg, Corpus Vasorum Antiquarum: Deutschland 10, Heidelberg Universität 1, München. 1954, 63, tab. 38/14; Zampieri Girolamo, Ceramica greca, etrusca e italiota del Museo Civico di Padova, Rome, 1991, 97. 9. Christian Blinkenberg, Knud Friis Johansen, Corpus Vasorum Antiquarum: Danemark 4, Copenhague, Musée National 4, Paris. 1931, tab. 168/5. 10. kaxiZe, kaxiZe, fiWvnari V, 30–31, tab. 14/4, 15/3; 16/2; 17/1,2; 18/2; 27/6; 37/10; 40/5; 59/5; 65/4; 67/5.

lis Sesrulebisas. bunebrivia, CautanebiaT saimqveyno inventaradac. wamyvania Rvinis smasTan dakavSirebuli WurWeli. zomieradaa warmodgenili saparfiumerio Tu tualetTan dakavSirebuli nimuSebi. sityvas ver gavagrZelebT saaRapo moedanze aRmoCenili sada Savlakiani keramikis Sesaxeb. eseni arsebiTad imeoreben fiWvnaris adrindel monapovrebs (q-f.b.IV,2016/4, 8, 9, 11, 13, 17, 22, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 41 da sxv.). aseve iTqmis Stampirebuli ornamentiT Semkuli atikuri Savlakiani nakeTobebTan dakavSirebiTac (q-f.b.IV,2016/6, 18, 26, 30, 32, 42, 43 da sxv.). am saxis nakeTobis Sesaxeb vrceli informaciis mopoveba SeiZleba adrindeli gamocemebSi. aRmoCenilia SedarebiT iSviaTi calebic. magaliTad, bolsalisebri WurWlis Ziri (q-f.b.IV, 2016/19); qusli gareT aqvs gaziduli, sayrdeni are momrgvalebulia, gareTa zedapiri rezervirebulia, quslTan axlos datanilia Savi lakis wrexazebi. Ziri dafarulia gadakveTili rkalebis boloebze agebuli proporciuli palmetebiT.

Savlakiani jamis (q-f.b.IV,2016/42) Ziris gareTa zedapiris didi nawili mura Savi feriTaa dafaruli; centralur nawilSi Semouyveba fonismieri wrexazi; quslis gareTa kalTa momrgvalebulia, tani mcire tevadobisaa, piri mkveTrad gamoyofilia. tanze erTi horizontaluri zoli aqvs Semovlebuli. fskerze, centrSi mocemulia rgolis irgvliv ganlagebuli rkalebiT dakavSirebuli palmetebi, romlebic SemosazRvrulia wrexazebiT Semofargluli ovebis ornamentiT. erT-erTi fragmentirebuli Savlakiani WurWlis (q-f.b.IV,2016/20) Ziris Sida zedapiris centralur, SedarebiT farTo wrexazze datanilia urTierTdaSorebuli ovebi. msgavsi qarga ucnobia fiWvnarisaTvis.

Savlakiani WurWlis (q-f.b.IV,2016/14) masiuri qusli momtvreulia, gare zedapirze rezervirebuli Ziri Semkulia Savi farTo wrexaziT. Ziris Sida zedapirze, centralurSi, patara zomis wreze daStampulia vertikalur patara zomis xazebze agebuli palmetebi, rac iSviaTi samkaulia am epoqis keramikisaTvis. gvaqvs Savlakiani jamis Ziri (q-f.b.IV,2016/21), romlis gareTa kalTa momrgvalebulia, rezervirebuli. quslTan axlos Semouyveba Savi wrexazi. Ziris Sida zedapiris centraluri nawili dazianebulia. datanili unda yofiliyo ovebiT Sedgenili wrexazi, romelsac mosdevs rkalebiT dakavSirebuli palmetebi. palmetebs Soris mocemulia SedarebiT mcire zomis palmetebi. msgavsi qargac iSviaTia am saxis keramikisaTvis.

Stampirebulornamentiani Savlakiani kiliki (q-f.b.IV,2016/79) aRmoCnda 143-e samarxSi. aqvs maRali, mkveTrad gamoyofili profilirebulqusliani Ziri; Rrma tevadobis momrgvalebuli tani; maRali, gareTken mimarTuli piri; pirs qvemoT miZerwilia trapeciisebri, zemoTken mimarTuli, odnav boloebmorkaluli yurebi; Ziris gareTa zedapiris centraluri monakveTi datovebulia Tixisave fonze, angobirebulia; centrSi Caxatulia wertiliani wvrili wrexazi, moSorebiT wvrili da farTo wrexazebi. rezervirebuli zoli Semouyveba tanis dasawyisTan axlos. danarCeni zedapiri dafarulia

kargi xarisxis Savi atikuri lakiT. Ziris Sida zedapiris centralur wrexazze ganlagebulia rkalebiT dakavSirebuli xuTi palmeti, romlebic Semofarglulia wrexazebs Soris moqceuli ovebis ornamentiT. samkauli gamoirCeva proporciulobiTa da maRal mxatvrulobiT. simaRle 6 sm., piris diam. 10.5 sm., Ziris diam. 6 sm. 141-e samarxSi CaudgamT mTlianad daculi Savlakiani skifosi (q-f.b.IV,2016/73). aqvs rgoliseburi qusli, arc Tu ise maRali tani, piri odnav gareTaa gadaSlili. mrgvalganivkveTiani horizontaluri yurebi pirTan axlosaa miZerwili. quslis sayrdeni are da Ziri rezervirebul-angobirebulia. centrSi Caxatulia Savwertiliani wrexazi. laki sqladaa wasmuli. simaRle – 8.5 sm, piris diam. – 9 sm, Ziris diam. – 6 sm. amave samarxSi aRmoCnda Savlakiani ixTia (q-f.b.IV,2016/24). aqvs masiuri, oTxkuTxaganivkveTiani qusli, Ziris gareTa zedapiri amoburculia. pirgadaSlilia, piris zeda kalTa wyvili horizontaluri RariTaa Semkuli. centrSi mocemulia sakmaod Rrma sawvene ganyofileba. Ziris diam. – 8 sm, sawvene ganyofilebis diam. – 6 sm. me-4 aRapis masalebs Soris aRsaniSnavia Savlakiani gutusis naxevarsferuli filtri (q-f.b.IV,2016/46). yuradRebas iqcevs Tixis jami (q-f.b.IV,2016/49), patara zomis, farTo, diskoseburZiriania. tani dabali aqvs, mcire tevadobis, sada. yviTelkeciani da minarevebiania. msgavsi WurWeli pirvelad aRmoCnda berZnul nekropolisze. ucxouri nakeToba unda iyos. piris diam. – 7.5 sm, Ziris diam. – 6.8 sm, simaRle – 2 sm. rogorc wesi, fiWvnaris naqalaqaris kulturul fenebSi, samarxeul kompleqsebsa Tu saaRapo moednebze sakmaod xSiradaa warmodgenili e.w. nacrisferkeciani Tixis nakeTobani. maT Soris wamyvania doqebi. erT maTgans (q-f.b.IV,2016/64) aqvs gadaSlili, samkuTxaganivkveTiani piri, cilindruli yeli, momrgvalebuli, sferosebri SedarebiT dabali tani, rgolisebri qusli. brtyelganivkveTiani orad gaRunuli yuris zeda bolo pirzea daZerwili, qveda - tanis areSi. tanze alag-alag SerCenilia Savi saRebavis kvali. yuradRebas iqcevs doqi (q-f.b.IV,2016/27), romelsac yeli daRaruli aqvs. brtyelganivkveTiani yuri oradaa gaRunuli. warmoadgens e.w. nacrisferkeciani doqis nairsaxeobas. keci Ria moyviTalo, minarevebiania. pirgadaSlilia. importuli keramikis morig saxeobas sadazolebiani ioniuri WurWeli qmnis, am droisaTvis maTi ricxvi mokrZalebulia, magram arsebiTia is, rom xmelTaSuazRvispireTis am centrebTan kavSirebi arqauli da mTeli klasikuri xanis manZilze uwyveti Cans, isini warmodgenilia saaRapo moedanze aRmoCenili calkeuli natexebisa (q-f.b.IV,2016/25,39) Tu zogjer samarxSi Catanebuli mTliani calebis saxiT. erT-erT maTgans (q-f.b.IV,2016/78) aqvs dabali oTxkuTxaganivkveTiani qusli, Txelkedliani sferosebri tani, viwro dabali yeli, mkveTrad gamoyofili samkuTxaganivkveTiani piri. mis qvemoT Semouyveba reliefuri qedi. yuri brtyeli aqvs. zeda bolo miZerwilia pirs qvemoT qedis gaswvriv, qveda - tanis areSi. tanis zeda naxevars Semouyveba

moSavo feris sada horizontaluri zolebi. keci ganatexsa da Sida zedapirze nacrisferia, gareTaze - moyviTalo-movardisfro. unda warmoadgendes sada ioniuri keramikis nacrisferkeciani doqebis minabaZs. gvianklasikuri xanisaTvis samarxeul inventarad fiWvnareli elinebi xSirad iyeneben adgilobriv keramikul nawarms. isini sxvadasxva jgufs ganekuTvnebian. Tixis jamebis saxiT warmodgenilia kavkasiuri arealisaTvis damaxasiaTebeli nimuSebi. erT-erT maTgans (q-f.b.IV,2016/72) aqvs farTo, brtyeli Ziri; arc Tu ise Rrma tevadobis momrgvalebuli tani. keci moSavo-moyavisfroa. simaRle – 3.6 sm, piris dm – 11 sm, Ziris dm – 6.5 sm. saaRapo moednebze aRmoCenilia am saxis WurWlis calkeuli natexebi. bunebrivia, ufro xSirad Cndeba kolxuri kulturisaTvis damaxasiaTebeli Tixis adgilobrivi doqebi. erT-erT maTgans (q-f.b.IV,2016/71) aqvs odnav Sezneqili, brtyeli Ziri, sferosebri tani, maRali odnav gafarTovebuli yeli, piri sadaa. ovalurganivkveTiani yuri miZerwilia pirs qvemoT. yelis dasawyiss Semouyveba arasimetriuli da aramkveTri horizontaluri Rarebi, Sua wels ki, sada horizontaluri zolebis 4 rigi. keci moyavisfro-moSavoa. simaRle – 21 sm., piris dm. – 8 sm, yelis dm. – 6 sm, tanis dm. – 17.8 sm, Ziris dm. – 10 sm. meore doqs (q-f.b.IV, 2016/58) aqvs brtyeli Ziri, odnav momrgvalebuli bikonusuri tani. Zabriseburi piri yelisagan araa gamoyofili, ovalurganivkveTiani yuri zeda bolo pirs qvemoTaa miZerwili, qveda - mxris areSi. keci moyavisfro-monacrisfroa. simaRle – 23 sm, piris dm. – 9 sm, yelis dm. – 4.5 sm, tanis dm. – 17 sm, Ziris dm. – 8 sm. mesames (q-f.b.IV,2016/77) aqvs farTo brtyeli Ziri, momrgvalebuli tani, swori, dabali yeli, gadaSlili sada piri. ovalurganivkveTiani yuris zeda bolo pirs qvemoTaa miZerwili, qveda – tanis areSi. simaRle – 16 sm, piris dm. – 8,8 sm, tanis dm. – 13 sm, Ziris dm. – 6,5 sm, yelis dm. – 6,5 sm. samarovanze gvxvdeba keramikis elinizebuli formebi oinoxoiebis saxiT. erT-erT maTgans (q-f.b.IV,2016/47) aqvs brtyeli Ziri, tani sferoseburad momrgvalebuli, piri samtuCaa, ovalurganivkveTiani. yuris zeda meWeWisebrkopiani bolo daZerwilia pirze. qveda – tanze. simaRle – 17 sm, piris dm. – 8 sm, yelis dm. – 7 sm, tanis dm. – 14,5 sm, Ziris dm. – 7,5 sm. gvianbrinjaos xanis, kerZod, fiWvnaris sakulto Zeglis Tanadrouli unda iyos TxrilSi, zedapiridan 80 sm-is siRrmeze aRmoCenili Tixis qiliseburi WurWlis natexebi (q-f.b.IV,2016/1). qila xeliTaa naZerwi. swortaniania, farTo pirTan axlos miZerwilia morCiseburi, brtyelganivkveTiani yuri. keci moSavo-monacrisfroa. araa gamoricxuli, ukavSirdebodes fiWvnaris gvianbrinjaos xanis sakulto Zeglis keramikas, romelic mdebareobda elinisturi xanis samarovnis teritoriaze. rogorc vxedavT, fiWvnareli meTuneebi arsebiTad agrZeleben adrindel tradiciebs. saaRapo moednebze aRmoCenili Tixis adgilobrivi WurWlis natexebis mixedviT unda dasturdebodes, rom aqaur elinTa dakrZalvis ritualSi SesaZlebelia adgilobrivi mosaxleobis warmomadgenlebic monawileobdnen.

fiWvnareli kolxebis mibaZviT aqauri elinebi interess iCenen samkaulebisadmi. erTaderTia patara zomis naxevarmTvarisebri sakidi (q-f.b.IV,2016/55). sadaa, brtyeli, mokauWebuli boloebisaken Seviwroebuli. zurgze mirCilul brtyel momrgvalebul yunws Suawelze reliefuri rgoli miuyveba. aSkaraa, rom rogorc klasikuri, ise elinisturi xanisTvisac fiWvnaris rogorc adgilobriv, ise maTTan mWidro kontaqtSi myof berZnuli mosaxleobis fenebs Soris ciuri mnaTobebi, am SemTxvevaSi mTvare, Tayvaniscemis sagani unda yofiliyo. aseve TiTo calia vercxlis, brinjaosa da rkinis samajuri. SedarebiT ukeTaa Semonaxuli vercxlis samajuri (q-f.b.IV,2016/60), mrgvalganivkveTiani, ovaluri formis. or adgilze aqvs cilindruli Sesqelebebi. boloebi sadaa, dm. 4.5–5 sm. brinjaos samajuric (q-f,IV,2016/68) mrgvalganivkveTiania, sada; warmodgenilia fragmentebis saxiT. aseve iTqmis rkinis samajuris (q-f.b.IV,2016/62) Sesaxebac; korozirebulia; alag-alag mkveTrad Sesqelebulia. gvaqvs ori cali vercxlis beWedic. orive aRmoCnda 140-e samarxSi (q-f.b.IV,2016/69,70). pirvelis faraki rombiseburia, meoris – ovaluri formis. rkali mrgvalganivkveTianebia. erTaderTia magiuri daniSnulebis nivTi – brinjaos zaraki (q-f.b.IV,2016/67), patara zomis, cilindruli formis, sada da gverdSeWrilia. yunwi samkuTxa moyvanilobis aqvs. simaRle – 2 sm, dm. – 1 sm. kvlavac aRmoCnda rkinis beWdebi (q-f.b.IV,2016/57,68). aqvT ovaluri formis faraki, mrgvalganivkveTiani rkali. metad korozirebulia. mZivsamkauli sam samarxSi iyo warmodgenili. 139-e samarxSi Tavis areSi aRmoCnda xuTi cali oqros patara zomis fuye mZivebi (q-f.b.IV,2016/61). isini msgavsia amave samarovanze adre aRmoCenili nimuSebisa11 . amave samarxis ori cali pastis ioti msgavsia fiWvnaris Zv.w. V s-is kolxuri da berZnul nekropolisze aRmoCenili mZivebisa. erTic lurji minis mZivia, mrgvali, patara zomis, sada. erT-erT samarxSi sakidTan erTad 109 aseTi mZivi iyo. msgavsi samkauli kidev ufro xSirad Cndeba fiWvnaris rogorc kolxur, aseve berZnul nekropolisze. paralelebi eZebneba saqarTvelosa Tu antikuri samyaros sxva centrebidan. 138-e samarxSi simbolurad CauyolebinaT mZivebi (q-f.b.IV,2016/56). ori cali poliqromiulia; erTi maTgani rgoliseburia - foni muqi lurji aqvs, Semkulia TeTri rgoliT Semofargluli fonismieri sami TvaliT. meore egzemplari cilindruli formisaa - foni muqi lurji aqvs, zedapiri Semkulia vertikaluri TeTri ZafebiT. 140-e samarxSi Segvxvda Tvaladi minis mZivebi (q-f.b.IV,2016/66). rgolisebri, lurji; yvela maTganze TeTri rgolebiT gadmocemulia eqvs-eqvsi fonismieri Tvlebi. adrindeli aRmoCenebis mixedviT Cans, rom fiWvnarel elinebs Soris gansakuTrebul mowonebas imsaxurebs lurjfoniani Tvaladi mZivebi12 . qaronis oboli vercxlis monetebis saxiT sam samarxSi aRmoCnda (137-e samarxi, q-f.b.IV,2016/50; 140-e samarxi, q-f.b.IV,2016/65; 141-e samarxi, q-f.b.IV,2016/75). maTi daculoba arasaxarbieloa, amitomac verafers vambobT warmomavlobis Sesaxeb. palestrTan dakavSirebuli nivTebidan aRsaniSnavia brinjaos strigila. aqvs brtyelganivkveTiani gaRunuli saxeluri, Rariani lancetiseburi mozrdili

11. kaxiZe, kaxiZe, fiWvnari V, 43, tab. 40/9. 12. kaxiZe, kaxiZe, fiWvnari V, 48–49.

piri (q.f.b.IV,2016/68). msgavsia fiWvnaris Zv.w. V s berZnul nekropolisze adre aRmoCenili nimuSebisa13. Cans, rom antikuri samyarosa da misi periferiis sxva centrebis msgavsad fiWvnarel elinebTanac imarTeboda Sejibrebebi Tu sxva saxis dResaswaulebi. sainteresoa, rom fiWvnaris Tanadrouli msgavsi inventari gvxvdeba aRmosavleT saqarTveloSiac, kerZod, Sida qarTlSi. am mimarTebiT yuradRebas iqcevs taxtiZiris adgilobrivi aristokratiis mdidruli samarxebi, romlebSiac sxva artefaqtebTan erTad rkinis strigilebicaa warmodgenili14 . fiWvnaris Zv.w. IV s-is samarovanze gaTxrebi ganaxlda 2020 w.15 2016 wlis Txrili amjerad gafarTovda dasavleTis mimarTulebiT, raTa dazustebuliyo misi sazRvrebi samxreTis mimarTulebiT. rogorc Cans, vrceldeba elinizmis epoqis samarovnamde, romelic iwyeba aseve qviSazvinulebidan. am adgilebSi aTeulobiT samarxi gvaqvs aRmoCenili16. samxreTis sazRvrebi moiazreba daaxloebiT 255 m-mde. mTlianobaSi samarovans daaxloebiT 3 ha farTobi unda sWeroda. 2020 wels sul 5 saaRapo moedani da 9 samarxi gaiTxara (tab. V,2). dafiqsirda am periodisTvis damaxasiaTebeli adgilobrivi da importuli nawarmi, romelTa Soris ramdenime cali unikaluria fiWvnarisaTvis. mimdinareobs am masalis Seswavla-damuSaveba da uaxloes momavalSi maT Sesaxebac mogawvdiT ufro vrcel informacias. aseTia mokle informacia Zv.w. IV saukunis berZnul nekropolisze bolo xanebSi ganxorcielebuli savele arqeologiuri kvleva-ZiebaTa Sesaxeb. Cans, rom fiWvnarel elinebs es adgilebic sakmaod intensiurad gamouyenebiaT. berZenTa adaT-wesebis Sesabamisad, met-naklebi gadaxrebiT micvalebuli TaviT mimarTulia aRmosavleTisken. umetes SemTxvevaSi isini Casvenebuli Canan xis kuboSi. korozirebuli rkinis lursmnebis ganlagebis mixedviT SesaZlebeli xdeba maTi zomebis met-naklebi sizustiT gansazRvra. berZnul adaT-wesebs eqvemdebareba saaRapo moednebisa Tu xis kuboSi inventaris Catanebis kanonzomierebani.

13. amiran kaxiZe, maikl vikersi, fiWvnari VI – kolxebi da berZnebi aRmosavleT SavizRvispireTSi. saqarTvelo-britaneTis fiWvnaris arqeologiuri eqspediciebis muSaobis Sedegebi (2003-2007ww), (baTumi-oqsfordi. 2004), 83, 105 sur. 140/1; amiran kaxiZe, fiWvnari II - antikuri samyaro aRmosavleT SavizRvispireTSi (fiWvnaris Zv.w. V s berZnuli nekropoli), baTumis n. berZeniSvilis sax. samecniero-kvleviTi institutis fiWvnaris arqeologiuri eqspediciis muSaobis Sedegebi (1967-1987), (baTumi-oqsfordi 2007), 164. 14. iulon gagoSiZe, arqeologiuri gaTxrebi taxtiZirSi (qarelis raioni). kavkasiis arqeologia: uaxlesi aRmoCenebi da perspeqtivebi, Tbilisi, 1997, 16-17. 15. 2020 w fiWvnaris arqeologiur eqspediciaSi monawileobdnen ssip aWaris muzeumis direqtoris mrCeveli amiran kaxiZe da baTumis arqeologiuri muzeumis TanamSromlebi: emzar kaxiZe, malxaz nagervaZe, guram CxataraSvili, anzor javeliZe, arCil malaymaZe, meri yulejiSvili, besik diasamiZe, nugzar afaqiZe. palinologiur kvlevebs axorcielebda saqarTvelos erovnuli muzeumis paleoanTropologiisa da paleobiologiis kvleviTi institutis mecnier-TanamSromeli maia WiWinaZe. 16. amiran kaxiZe, nineli vaSakiZe, fiWvnari III – elinizmi da kolxeTi. samarxTa tipebi da dakrZalvis wesebi elinisturi xanis samxreT-dasavleT saqarTveloSi. baTumis n. berZeniSvilis sax. samecniero–kvleviTi institutis arqeologiuri eqspediciebisa da saqarTvelo-britaneTis fiWvnaris erToblivi arqeologiuri eqspediciis muSaobis Sedegebi (1965–2004 ww), baTumi-oqsfordi. 2010.

This article is from: