Martin Buber

De werkelijkheid is een illusie

Het is uiteindelijk waar dat de werkelijkheid een illusie is, maar dat concept kan gemakkelijk een slinkse manier worden om te ontsnappen aan de werkelijkheid. Het is waar dat alles wat verschijnt niet de ultieme waarheid vormt. Dat deze pagina gewoon een verschijnsel is dat hier aanwezig lijkt te zijn en afhankelijk lijkt te zijn van een ‘ik’ die dit leest. En als we het bestaan van een afzonderlijk ‘ik’ betwijfelen, en tot de ontdekking komen dat hier niemand aanwezig is, dan volgt daar logischerwijs uit dat er eigenlijk niets gebeurt (voor ‘mij’). Als er geen ‘ik’ is, bestaat er ook geen tijd (want dat is net zo goed een concept dat afhankelijk is van ‘mij’) waarin iets zou kunnen gebeuren. Ik weet dat dit voor sommige mensen op een mentale hersenkraker lijkt, maar voor mij is dat altijd heel duidelijk geweest – de werkelijkheid dat er geen werkelijkheid bestaat. Van kleins af aan ben ik vaak opgegaan in het niets en verlangde ik er altijd naar om daar voor altijd te kunnen blijven. Als iemand me dan iets vroeg of iets van me wilde, voelde het alsof ik uit mijn warme knusse bed werd gehaald en onder een vreselijk koude douche werd gezet. Daarna herinnerde ik me dan weer dat ik moest doen alsof dit verschijnselencircus belangrijk was en de moeite waard om uit die gelukzalige leegte te komen. Maar mijn uitdaging in dit leven lijkt te zijn om steeds weer onder de ijskoude douche van deze werkelijkheid te gaan staan en de leegte die ik ben volledig te belichamen, in de wereld en als dit menselijk lichaam. Voor sommige mensen is de uitdaging te zien dat alles waar ze ooit in geloofd hebben niet meer dan een illusie is. Als je dat ziet, kan dat je een onbeschut en kwetsbaar gevoel geven. Als mens in deze wereld leven is een ervaringsachtbaan die overweldigend en verwarrend kan zijn. Het kan ons zo bang maken dat we willen schuilen in veilige mentale illusies over hoe we beschermd zijn tegen de leegte. Voor anderen, zoals ik, is de uitdaging de manieren te blijven zien waarop we proberen aan onze kwetsbaarheid te ontsnappen door op te gaan in een knusse leegte. Weten dat het allemaal illusie is wordt dan het volmaakte excuus om niet te hoeven voelen en ervaren hoe het is om hier als mens te leven. In beide gevallen is de uitdaging om onbeschut en kwetsbaar te leven in de wetenschap dat alles wat er gebeurt niets zegt over wie je bent. Dat is de levende paradox van zowel de werkelijkheid als de illusie. Het leven is zo echt als het voelt, ruikt en smaakt, en iedere ervaring dient volledig geleefd te worden. Tegelijkertijd vormt niets ervan de ultieme waarheid. Alles verschijnt in en verdwijnt uit het niets. Dat is nooit iets wat door het denken begrepen kan worden. Het denken kan geen paradox begrijpen van tegengestelden die tegelijkertijd bestaan. Het wil op de ene of de andere kant neerstrijken, zodat het hoe dan ook een stabiele en definitieve identiteit kan opbouwen. Als ik een kwetsbaar persoon in de wereld ben, wil ik ervoor zorgen dat ik niet in een leegte verdwijn. En als ik leegte ben, wil ik niet de kwetsbaarheid hoeven leven en voelen van een mens zijn in de wereld. Maar de waarheid is dat ik leegte ben die verschijnt als deze mens, en als dat verschijnsel ben ik volledig aanwezig in die ervaring. Ik leef mijn liefde voor de waarheid. Dat is mijn enige echte motivatie voor alles. En vanuit die liefde voor de waarheid neem ik iedere gelegenheid te baat om uit de comfortzones van mentale concepten en ontsnappingsmechanismen te stappen. Ik koester me in de leegte die ik ben, en ik leef voluit als deze mens in de wereld door alles te voelen en voor alles open te staan.

“De hele wereld is niet onveranderlijk, niet onbeweeglijk. Ze stroomt. Omdat er niets anders bestaat dan alleen dit moment, is Zijn-tijd alle tijd die er is. De rat is tijd, de tijger is tijd, levende wezens zijn tijd, boeddha’s zijn tijd.”