EDITO: De gekookte kikker

Edito

De gekookte kikker

“Hij is net als een kikker”, vertelt een vriend tijdens de lunch. Zijn man geeft al een tijdje spartelend les. Elke dag hapt hij naar adem op school en ligt hij hele nachten te woelen. Het water staat hem aan de lippen. “Kikkers kunnen toch goed zwemmen”, opper ik. “Ja, maar een kikker springt niet uit een kom met water dat langzaam aan de kook wordt gebracht. Zijn lichaam past zich voortdurend aan. Tot het water kookt, en de kikker wel uit het water wil springen, maar niet meer kan omdat zijn lichaam alle energie heeft opgebruikt. En dan sterft hij. Als mijn man nu niet springt, eindigt hij gegarandeerd thuis met een burn-out.”

Een herkenbare metafoor. Maar een hardnekkige mythe, want de kikker springt wél en redt zichzelf. Toch is zijn zorg helemaal terecht. Lerarenkamers stapelen stress en de burn-outcijfers zijn alarmerend hoog. In onderwijs en de zorgsector signaleren mensen meer werkstressklachten (46,3%) en acute mentale vermoeidheid (14,5%) dan in andere sectoren. Bovendien stelt expert Elke Van Hoof (VUB) dat slechts de helft van wie uitvalt, terugkeert naar onderwijs. De rest stapt eruit. Opgebrand.

En dus antwoord ik met een ander dierenverhaal, dat van de schildpad in nood. Als die wordt belaagd door extern gevaar, bijvoorbeeld door een hongerige vos die in hem een lekkere snack ziet, trekt de schildpad zijn hoofd, staart en poten onder zijn schild. De vos kan grommen, de schildpad ondersteboven duwen of zijn tanden stukbijten, dat deert de schildpad niet. Hij zit veilig binnen, en behoedt zich voor aanvallen van buitenaf met zijn eigen natuurlijke bescherming: zijn schild. Wacht niet tot het te laat is, maar zorg vandaag nog voor jezelf. Trek je, net als de schildpad, af en toe terug. Neem tijd om te reflecteren over wat jou energie geeft en ontneemt.

Maar die zelfzorg is een gedeelde verantwoordelijkheid. Als we van scholen energieplekken willen maken, moeten ook het beleid en de scholen aan de slag. Die hebben de plicht om een context te creëren waar elke leraar in zijn sterkte staat. Dat kan met structurele acties als jobcrafting, coteaching, intervisies, maar ook met kleine shots of happiness: een drankje na vier uur met het team, een luchtje scheppen met een collega tijdens de middagpauze. En met onverwachte complimenten, vijfentwintig procent van de werknemers krijgt die nooit. Samen kunnen teams een warme, stabiele schoolsfeer creëren, die niet naar het kookpunt gaat. Zonder zorginitiatieven komen leraren en directeurs voor een dodelijk dilemma: opbranden of eruit springen.

Hans Vanderspikken Hoofdredacteur Klasse hans@klasse.be