O drzewach i typach lasów Wchodząc do lasu, widzimy przede wszystkim pnie i korony drzew. Jakiego gatunku? Rozpoznajemy z trudem. Najczęściej mówimy po prostu „drzewa”. Kiedyś człowiek widział w lesie jodły, buki, sosny, osiki, dęby, wiązy, graby… Umiał nie tylko je rozróżnić, ale żyjąc w zgodzie z naturą, znał dobrze ich właściwości. Każde drzewo inaczej mu szumiało, inne też dawało pożytki. Bukiew i żołędzie zbierał dla trzody, szyszek używał na rozpałkę. Drzewa dawały nektar dla pszczół i lekarstwo dla człowieka, a po ścięciu – bezcenne drewno. Ludzie kiedyś chodzili nie „do lasu”, lecz do olsu, łęgu, grądu, gaju czy przylasku. W zależności od potrzeb wybierali się do kniei, dąbrowy, puszczy głuchej lub boru rozmownego, a nazywali je tak, jak najbliższego sąsiada lub przyjaciela. Przyjrzyjmy się drzewom. Sosna, dąb, brzoza czy inne drzewo rosnące samotnie na polanie rozpościera gałęzie symetrycznie na wszystkie strony – nie rośnie wzwyż, tylko rozbudowuje koronę. Można by rzec, że nie ma „dopingu”. Natomiast w zwartym drzewostanie bezustannie trwa wyścig ku słońcu tak długo, aż drzewa osiągną maksymalną wysokość, a te, które nie nadążą – zmarnieją, nie rozwiną się. 113
3. Las... PO PROSTU | O drzewach i typach lasów
Las potrafi oczarować swoim bogactwem, rozmaitością i różnorodnością. Rośliny leśne wcale nie rosną tak przypadkowo, jak mogłoby się wydawać. Każda ma indywidualne wymagania siedliskowe. Jednym wystarczają gleby ubogie i kwaśne, dla innych konieczne są gleby żyzne; niektóre doskonale znoszą susze, inne potrzebują wilgoci. Dotyczy to zarówno drzew, jak i krzewinek, mchów czy traw . Dlatego rośliny tworzą charakterystyczne zespoły, czyli fitocenozy (zbiorowiska), będące elementem biotopu. Także zwierzęta mają swoje wymagania i zamieszkują odpowiednie dla siebie tereny. Jednak ich przewaga nad roślinami polega na tym, że mogą się swobodnie przemieszczać. Niektóre cenniejsze drzewostany (bukowe, jodłowe, modrzewiowe) już w dawnych czasach mocno przetrzebiono, pewnymi zaś gatunkami (sosna, świerk) sztucznie zalesiano większe obszary. Bez ingerencji, lub z minimalnym wpływem człowieka, pozostawia się rezerwaty. Mimo zmian wprowadzanych ludzką ręką nadal można na przykładzie lasu dostrzec panujące w przyrodzie prawidłowości. Przyroda wiecznie się odradza; las wraca do równowagi, nawet po huraganie czy pożarze. Oczywiście nie natychmiast – taki powrót zajmuje lata.
