MAATWERKTRAJECTEN

MAATWERKTRAJECTEN VOOR BETERE KWALITEIT GFT EN TEXTIEL

Begin 2020 hebben NVRD en Rijkswaterstaat elf maatwerktrajecten afgerond om de kwaliteit van ingezamelde stromen te verbeteren. Tijdens deze projecten is elk deel van de inzamelketen onderzocht, van het aanlevergedrag van bewoners en het inzamelmiddel tot de relatie tussen inzamelaars, gemeenten en verwerkers. Per deel is gekeken naar verbeterpunten. Vervuiling aanpakken met maatwerktrajecten werkt goed. Deze methode kan helpen om de kwaliteit van ingezameld textiel en gft te verbeteren.

TEKST: DAAN MIDDELKAMP BEELD: KIEKUNIEK

De vijf maatwerktrajecten gft-afval hebben deze keten beter in beeld gebracht. In het proces van het weggooien van gft-afval tot en met het verwerken tot compost is er veel informatie te verzamelen. Het alvorens verzamelen en analyseren van deze informatie is erg belangrijk. Stapsgewijs onderzoek doen in de keten maakt het mogelijk om tot de kern van het probleem te komen. Een goede analyse van het probleem is essentieel voor het bepalen van een geschikte interventie. Per deel van de keten, stad, wijk, straat of bewoner kan dus een andere interventie nodig zijn. Dit maakt het werken aan goede kwaliteit voor de hele gemeente maatwerk.

Inzicht krijgen waar vervuiling optreedt was met name aanleiding voor gemeenten om mee te doen met de pilot. Bij drie gemeenten zijn routes onderzocht die relatief vaker afgekeurd worden. Het vierde project had een wijkgerichte aanpak. Op basis van scheidingsresultaat en de ervaringen van boa’s, wijkvegers en chauffeurs is deze wijk geselecteerd. In de vijfde gemeente was het maatwerktraject specifiek gericht op de inzameling bij twee hoogbouwlocaties. Bij deze hoogbouw is een pilot gestart met inzameling via verzamelzuilen. Met behulp van het maatwerktraject is de aanpak getest en geëvalueerd.

AANPAK GFT MAATWERKTRAJECT

Per traject is gekeken wat er in de gft-containers zit en hoe ze erbij staan. De basis moet op orde zijn om goed afval in te kunnen zamelen. Heeft iedereen toegang tot een goede container? Zijn de containers heel en ziet de omgeving er proper uit? Daarnaast kunnen bakken gecontroleerd worden op vervuiling. Afvalcoaches (of andere medewerkers) kunnen voor de wagen uitlopen om in containers te kijken. Als de bak vervuiling bevat krijgen bewoners een waarschuwing met uitleg over het gewenste gedrag, of wordt hun bak niet geleegd. Uit deze visuele controle blijken soms maar een paar containers vervuild te zijn, die vervolgens de hele vracht vervuilen. Deze bakken krijgen vervolgens een gele of rode kaart, worden niet geleegd en bewoners worden via deze kaart op de hoogte gesteld van hun overtreding. Verder is het mogelijk om het gesprek aan te gaan met bewoners tijdens zo’n ronde. Op deze wijze is al veel waardevolle informatie te verzamelen.

De gft-inzameling goed in kaart brengen en ‘probleemgebieden’ aanwijzen maakt het ook mogelijk om op dit niveau te interveniëren. De interventies worden op maat gemaakt om het meeste effect te hebben. Zit er bijvoorbeeld vaak vervuiling in gft-zuilen bij de hoogbouw, dan kunnen deze containers worden afgesloten. Bewoners die gemotiveerd zijn om hun afval te scheiden krijgen dan een sleutel van deze zuil. Ook kunnen bewoners zelf, in samenwerking met afvalcoaches, hun medebewoners aanspreken om iedereen mee te krijgen.

Als de basis op orde is, bewoners op de hoogte zijn van de regels en er afdoende is gecommuniceerd dan zou de kwaliteit ook goed moeten zijn. Als er vervolgens nog steeds vervuilde containers worden aangetroffen kan er gekeken worden naar handhaving. Als mensen, ondanks dat ze alle mogelijkheden hebben, hun afval verkeerd aanbieden, kan er sprake zijn van bewust verkeerd gedrag. Handhaving kan na een visuele controle een boete op leggen of dwingender het gesprek aangaan.

TEXTIEL

Voor textiel zijn zes soortgelijke trajecten uitgevoerd. In de onderzochte gemeenten wordt textiel ingezameld via ondergrondse of bovengrondse verzamelcontainers. Beide varianten zijn meegenomen in de maatwerktrajecten, waarbij de hele keten is onderzocht: van het aanbiedgedrag van bewoners tot de verwerker van het ingezamelde textiel. Deze gedetailleerde kijk heeft veel nieuwe informatie opgeleverd en een frisse kijk op de inzameling.

De gemeenten hebben de focus van de projecten aangegeven. Zo is er gekeken naar de inzamelmiddelen (zijn deze in orde), naar bijplaatsingen (lijkt er een verband te be-

staan tussen bijplaatsingen en vervuiling), maar ook naar de wijze waarop de textielroute wordt gereden (bijvoorbeeld de lengte van de route) en de samenstelling van materiaal dat als vervuiling wordt aangemerkt (sorteeranalyses).

ANALYSE VERVUILING

Het is belangrijk om vast te stellen wat er onder vervuiling van textiel wordt verstaan en wat de oorzaak hiervan is. Om hier meer inzicht in te krijgen, zijn verschillende sorteeranalyses uitgevoerd. Het viel op dat veruit de meeste vervuiling ‘textiel-gebonden’ is. Hierbij gaat het om bijvoorbeeld kussens, dekens, grote lappen textiel die niet in een afgesloten zak worden aangeboden of nat textiel. Zo werd in een van de deelnemende gemeenten 16% van het ingezamelde textiel afgekeurd als vervuiling. Hiervan was slechts 1,8% vervuiling met andere afvalstromen, de rest betrof voornamelijk nat textiel. Ook andere sorteeranalyses toonden aan dat vervuiling met andere afvalstromen relatief meevalt. Nat textiel bleek het grootste aandachtspunt. De maatwerktrajecten in deze gemeenten lieten zien dat aannames over vervuiling en het ontstaan ervan een stuk genuanceerder liggen.

Goede afspraken maken over de inzameling en de communicatie met de inzamelaar, containerleverancier, bewoners en verwerker zijn belangrijk voor goede kwaliteit ingezameld textiel. Bijvoorbeeld de afspraak dat de laadklep van de vrachtwagen tussen het legen van de containers gesloten moet zijn of afspraken over de lengte van de routes. Is de textielroute te lang, dan zit de laadbak halverwege vol en moet het textiel werd aangedrukt met de grijper. Zakken met schoon textiel kunnen door de grijper opengescheurd worden en het risico lopen vervuild of nat te worden. Bij defecte containers of containers met vocht kan met de chauffeur worden afgesproken dat contact opgenomen moet worden met de leverancier. Verschillende technische aanpassingen aan de container kunnen ervoor zorgen dat de inhoud droog blijft.

MAATWERKTRAJECT WAARDEVOLLE AANPAK

Ook bij textiel is het dus waardevol om door het uitvoeren van een maatwerktraject de situatie bij de eigen gemeenten in kaart te brengen. Het is uit deze trajecten gebleken dat vervuiling te verminderen is door middel van maatwerkinterventies en goede afspraken. Ook de oorzaak van en soort vervuiling in de textielfractie ligt meestal genuanceerder. Vervuiling door nat textiel is grotendeels te vermijden door verbetering van de inzamelmiddelen en wijze van inzameling. Een groot deel van het textiel dat aangewezen wordt als vervuiling is textiel-gebonden. Textiel-vreemde vervuiling is te verminderen door duidelijke communicatie naar bewoners (met universele pictogrammen), op containers en mogelijk herinrichting van containerparken. Bovendien is het uitvoeren van een maatwerktraject een goed uitgangspunt wanneer in een aanbestedingstraject op zoek wordt gegaan naar een nieuwe en meer circulaire wijze van inzameling van textiel.

Uit het onderzoek en de pilots blijkt dat de maatwerkmethode een positieve impact kan hebben op de kwaliteit van het gft en textiel. Het verkregen inzicht heeft tot verschillende maatwerkinterventies geleid: concrete oplossingen voor specifieke problemen.

De handreikingen en meer achtergrondinformatie vindt u op https://www.vang-hha.nl/kwaliteit.