AANDACHT VOOR HET BORGEN EN VERBETEREN VAN DE KWALITEIT VAN INGEZAMELD PMD

AANDACHT VOOR HET BORGEN EN VERBETEREN VAN DE KWALITEIT VAN INGEZAMELD PMD

Producenten van verpakkingen staan voor de opgave de huidige recyclingprestaties voor verpakkingsafval (PMD: Plastic, Metaal en Drinkpakken) te verbeteren. Ook gemeenten hebben daarbij een grote rol. Dit is een belangrijk uitgangspunt van de afspraken die Afvalfonds en VNG hebben gemaakt in de Ketenovereenkomst 2020 – 2029. Nadat de focus de afgelopen jaren vooral heeft gelegen op het scheiden van zoveel mogelijk PMD, zijn in de Ketenovereenkomst ook afspraken gemaakt over het terugdringen van het aantal stoorstromen in PMD. Om gemeenten te helpen bij het optimaliseren van de kwaliteit van het aan de bron gescheiden en ingezamelde PMD, heeft IPR Normag in opdracht van de werkgroep inzamelen van het Platform KetenOptimalisatie (PKO) een handreiking met best practices opgesteld. Hiervoor zijn 30 gemeenten en inzamelorganisaties geïnterviewd.

TEKST: RUBEN OLDENHOF, ELINE NIJMEIJER EN PAUL DE BRUIN

In de Ketenovereenkomst Verpakkingen hebben producenten (vertegenwoordigd door Afvalfonds Verpakkingen) en gemeenten (VNG) afspraken gemaakt over de taak- en rolverdeling. Hoewel producenten verantwoordelijk zijn voor het behalen van de recycledoelstellingen, hebben gemeenten de taak PMD in te zamelen en op zich genomen een zo zuiver mogelijke stroom aan te bieden met een beperkte hoeveelheid stoorstromen. Hiervoor ontvangen zij een inzamelvergoeding. Afspraken over de maximale toegestane hoeveelheid stoorstromen zijn vastgelegd in het boordelingsprotocol, horend bij de ketenovereenkomst 2020 – 2029. In de praktijk blijken echter veel factoren van invloed op de kwaliteit van het ingezamelde materiaal.

Hoe kunnen gemeenten sturen op het borgen en verbeteren van de kwaliteit van ingezameld PMD? In de praktijk worden in de zoektocht naar de juiste aanpak ter verbetering van de kwaliteit van het ingezamelde PMD al verschillende maatregelen toegepast en verkend. Aan de hand van 30 gesprekken met verschillende gemeenten en inzamelorganisaties, en een uitgebreide studie van beschikbare onderzoeksrapporten zijn ‘best practices’ en ‘good practices’ verzameld en gebundeld in de handreiking ‘Aandacht voor kwaliteit van PMD’. De handreiking is gericht op de relevante processen waar een gemeente zelf direct en indirect invloed op heeft en is bedoeld om gemeenten te informeren en te activeren met gerichte instrumenten en handelingsperspectieven.

VERSCHILLENDE INTERVENTIES

In de handreiking is bewust gekozen om voor een breed overzicht van handelingsperspectieven de verschillende processtappen van de inzameling van PMD te volgen.

A

Beleid

Afvalbeheerbeleid en flankerende maatregelen

Integraal afvalbeheerbeleid • Communicatie / participatie • Service (voorzieningen/ verleiden) • Prijsprikkels (positief / negatief) • Handhaving (repressief, preventief b.v. afvalcoach) Bijvoorbeeld: • Wijze van overslag • Wel/niet selectieve verwijdering vervuiling • Keuring conform het protocol • Aanbieding ter sortering • Eventuele afkeur

Techniek en logistiek B C

Inzamelvoorziening service en middel Inzamellogistiek

D

Overslag

Bijvoorbeeld: • Minicontainer (MC) aan huis • Verzamelcontainer (VC) wijk • VC met/zonder verdichting • Zakken

Overige variabelen • Inzamelfrequentie MC / zak • Dekkingsgraad VC Bijvoorbeeld: • Achter-/zijlader • Rotopress • Mate van verdichting • Open bak Resultaat E

Variabelen en

handelingsperspectief

gemeente

Handelingsperspectieven zitten bijvoorbeeld in diverse flankerende (beleids)maatregelen zoals communicatie: van informatievoorziening tot en met bewustwording en inwonerparticipatie. Ook in de inrichting van de dienstverlening en van de technische inzamellogistiek kan de gemeente keuzes maken die invloed hebben op de kwaliteit (zuiverheid) en sorteerbaarheid van PMD. In de laatste processtap van inzameling wordt het PMD aangeboden op het overslagpunt, waar de visuele inspectie volgens het beoordelingsprotocol plaatsvindt. Dit is een belangrijk moment in de keten omdat hier zicht wordt (of kan worden) verkregen op de kwaliteit van het ingezamelde PMD. Dit is belangrijke informatie voor de gemeente zodat zij gericht interventies kunnen inzetten waarmee de kwaliteit van het ter sortering en recycling aangeboden PMD kan worden geoptimaliseerd.

Voor veel inwoners is PMD een complexe stroom, waardoor er vaak ook onbedoeld ‘verkeerde’ materialen en producten bij het PMD aangeboden worden. Ook komt het voor dat PMD-containers als ontwijkroute voor restafval worden gebruikt. Interventies waarin maatwerk wordt toegepast zijn het meest effectief om de vervuiling sterk terug te dringen. De meest succesvolle interventies zijn: • Inzamelmiddelen op maat, afhankelijk van probleemanalyse kan aanpassing van de voorziening het verschil maken. Maatwerk toepassen bij bebouwingstype of bevolkingssamenstelling; • Inzet afval- of buurtcoaches voor persoonlijke en interactieve communicatie; • Uitdelen rode/gele/groene kaarten; in combinatie met het niet (direct) legen van inzamelmiddel en in gesprek gaan met inwoners.

Naast de bovengenoemde meest succesvolle interventies, zijn diverse overige maatregelen en handelingsperspectieven in kaart gebracht. Dit gaat van kleinere inzamelroutes (minder afval per inzamelvoertuig zorgt voor minder verkleving), beter afstemmen van het serviceniveau op restafval en het serviceniveau op PMD, tot het aanwenden van gamificatie (gedragsverandering stimuleren via spel).

METEN, MONITORING EN TERUGKOPPELING

Uit de interviews met gemeenten en inzamelorganisaties blijkt dat veel gemeenten nog onvoldoende zicht hebben op het probleem (wat, waar, waarom), en ook geen effecten meten van maatregelen of interventies. Het wordt daardoor niet duidelijk wat wel werkt en wat niet. In de handreiking is daarom bewust gekozen om als kernboodschap mee te geven dat de basis ligt in het kunnen herkennen waar de problemen zitten en wat de oorzaken zijn. Op basis van analyse en inzicht is dan goed een plan – do – check – act cyclus te doorlopen. Dit start met het identificeren en analyseren van het probleem, vervolgens hierop gericht maatregelen nemen, deze evalueren en tot slot waar nodig bijsturen.

Het verkrijgen van inzicht kan op verschillende bronnen berusten, bijvoorbeeld sorteeranalyses op het ingezamelde PMD of de terugkoppeling van de inzamelaar over de registraties per inzamelroute. Ook in het acceptatieproces van de aangeleverde partijen ingezameld PMD bij de overslaglocatie worden in principe veel gegevens en metingen geregistreerd. Er is dus veel data beschikbaar voor de gemeente. Deze ruwe data dienen dan nog wel te worden verwerkt tot betekenisvolle informatie, op basis waarvan een gemeente of inzamelorganisatie vanuit de overslaglocaties meer inzicht kunnen krijgen in de kwaliteit van het ingezamelde PMD op maand- of jaarbasis, eventueel nader gespecificeerd per inzamelroute waardoor gerichte actie mogelijk wordt. Uit de interviews blijkt dat gemeenten niet altijd de tools hebben om de juiste informaties inzichtelijk te krijgen. Omdat informatie aan de basis ligt voor een goed verbeterproces is hiervoor een goede samenwerking in de hele keten van belang.

De handreiking is afgelopen juli onder de aandacht gebracht bij de gemeenten en is te vinden op de website van Nedvang en NVRD.

Over de auteurs: Ruben Oldenhof en Eline Nijmeijer zijn beide adviseur en Paul de Bruin is directeur bij IPR Normag.

Zorg voor je hart, meet je bloeddruk

Ontdek hoe op hartstichting.nl