BEZEM

EZK WORDT K

De formatie. Wil ik het erover hebben? Eigenlijk niet. Maar kan ik het vermijden? Nee, eigenlijk ook niet. Vind ik er iets van? Jazeker wel. "Duurt langgggggg!", zoals één van mijn kleine bezempjes zegt wanneer een verhaal langer duurt dan twee minuten en dat duurt het. Het is een strijd geworden wie het langst niet buigt, wie vooral geen concessies wil doen aan eerdere boute en mediagerichte uitspraken. Imago als leidraad, onwrikbaarheid als belangrijkste kernwaarde. Droevig, heel droevig. Want er is toch wel heel wat gebeurd in de tussentijd waardoor de verschillende strijdbijlen toch al lang diepe en onvindbaar begraven hadden moeten worden. En nee, dit gaat niet over corona. Want er is natuurlijk maar één onderwerp waarbij alle alarmbellen af hadden moeten gaan. Eén rapport waardoor iedereen elkaar direct had moeten opzoeken en afspraken had moeten maken hoe we hier nu daadkrachtig en voortvarend mee aan de slag zouden gaan. Het op 9 augustus gepubliceerde rapport van het IPCC. Alles gaat sneller en heftiger dan we al dachten. Dan zou je denken dat het lage land, het land onder de zeespiegel, het land van stormvloedkeringen en balgstuwen direct de volledige urgentie zou zien en een klimaatcrisis zou uitroepen. Maar nee, stiller dan stil. Oorverdovend stil.

We hebben in Nederland, nog wel, een ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Ziedaar, het probleem. We hebben Economische Zaken en, oh ja, ook Klimaat. Een sluitpost, bedrijfsbelang voor algemeen belang. Liever een vliegmaatschappij gered dan het ganse land. Mocht ik als bezem dan de illusie hebben dat deze column iets kan veranderen en enige invloed heeft op de formatie, dan een pleidooi om terug te gaan naar een ministerie van VROM. Maar dat is wellicht verlangen naar iets van vroeger. Nee, een crisis vergt duidelijke keuzes, dus bij deze. Met ingang van de nieuwe regeerperiode, een ministerie van Klimaat. Ook levert deze de vicepremier, of beter, de premier zelf. Een crisissituatie vergt crisiskeuzes.

CIRCULAIR BOUWEN: BEGIN IS ER, NU ZOEKEN NAAR SCHAALGROOTTE

Balken, planken, tegels, bakstenen en ander bouwmateriaal krijgen op kleine schaal en ad hoc al langer een tweede leven. Circulair bouwen als onderdeel van het toewerken naar een circulaire economie is echter een relatief nieuw fenomeen. Het is, zo betogen Aleid Diepeveen (Achterhoek Ambassadeurs) en Mieke Bleij (Klus de Bouwkringloop Amersfoort) ook een absolute noodzaak om de aanslag die nieuwbouw op grondstoffen en natuur legt te verminderen.

TEKST: MARTIJN KREGTING BEELD: ACHTERHOEK AMBASSADEURS

Achterhoek ambassadeurs (8RHK) zet zich in voor de versterking van de Achterhoek als open innovatiesysteem: ruimte voor Innovatie en Groeien in Kwaliteit. De zeven gemeenten binnen 8RHK zoeken samenwerking in de driehoek gemeenten, bedrijfsleven en onderwijs/onderzoek, vertelt Aleid Diepeveen, programmaregisseur circulaire economie en energietransitie bij Achterhoek Ambassadeurs. “Binnen het brede onderwerp circulaire economie kijkt 8RHK vooral naar circulair vastgoed, infra en ondernemen. Inzameling van reststromen is bij ons onderdeel van een initiatief onder de naam Cirkelregio. Dat loopt nu een jaar en wil onder meer een marktplaats zijn voor hergebruik van bouwmaterialen.” Diepeveen ziet rondom circulaire bouwmaterialen in de regio twee relevante ontwikkelingen:

• Zakelijke bouwmaterialen. Cirkelregio telt een aantal partners op het gebied van bouwmaterialen. Er wordt bij bouwprojecten te veel besteld of verkeerd besteld, er blijven materialen over die teruggaan naar de werkplaats. Diepeveen: “We hebben samen met die partners en de gemeenten geïnventariseerd wat die reststromen zijn, hoeveel het is en wat we ermee kunnen. Dat gaat leiden

Straat waarin bestaande woningen worden afgebroken en bouwmateriaal tijdens de sloop wordt ingezameld om voor de nieuwe woningen te gebruiken. Op de voorgrond zie je dakpannen die gesorteerd zijn voor hergebruik.

tot het project Stadsmijn Achterhoek. Dat is al door een aantal ondernemers opgepakt. Zo moeten de diverse reststromen een goede ordening krijgen, een eigen kwalificatie en mogelijk nog een bewerking ondergaan voor hergebruik. Dus sorteren, eventueel bewerken en gereedmaken voor nieuwe toepassingen.” • Grover huishoudelijk afval: dat kan nu meestal gestort worden of in een enkel geval naar de Kringloopwinkel. Het Circulair Ambachtscentrum in Doetinchem gaat nu kijken of deze materialen een tweede leven kunnen krijgen als onder meer bouwmateriaal.

Dit is volgens Diepeveen meer een taak op gemeenteniveau. “Er zijn wat dit betreft overigens ook initiatieven van de Rijksoverheid.”

SLOOPBEDRIJVEN OMARMEN CIRCULAIR BOUWEN

Sloopbedrijven omarmen het fenomeen circulair bouwen al langer. In de Achterhoek-regio bijvoorbeeld Dusseldorp. Sloop wordt dan een waardevolle reststroom. Bij Dusseldorp zie je volgens Diepeveen dit transformatie-denken: geen sloop en dan nieuwbouw, maar hergebruiken van materialen uit het ene project in andere projecten. Diepeveen: “Dit gebeurt in Nederland al op diverse plekken, Dus het denken hierover is al langer aan de gang. Dit zijn natuurlijk wel de relatief makkelijke materialen, waar de markt zijn werk doet. Bij grof huishoudelijk materiaal staan we nog in de kinderschoenen.”

ZOEKTOCHT NAAR BUSINESS CASE

In zijn algemeenheid is er bij circulaire bouwmaterialen volgens Diepeveen nu vooral een zoektocht naar goede en structurele business cases en welke partners elkaar hierbij kunnen helpen. Dat ziet zij ook in de Achterhoek terugkomen. “Er is een basis aan materiaalstromen en er is een stip op de horizon. Maar de rendabele business cases moeten zichzelf nog bewijzen. Dat heb je wel nodig wanneer je ook met ondernemers als partners structureel wilt samenwerken. Uiteindelijk moet het zich onder de streep terugbetalen.” Achterhoek Ambassadeurs probeert hier gas op te geven, partners te helpen elkaar te vinden en hen in dit traject te ondersteunen. Maar uiteindelijk heb je, zoals bij de initiatieven Stadsmijn en Circulair Ambachtscentrum, trekkers nodig die een voorlopersrol pakken. “Ondernemers zoals Dusseldorp pakken zo’n rol, maar gemeenten kunnen dat ook. Denk aan een voorbeeldfunctie door bij verbouwing of nieuwbouw van een gemeentehuis de nadruk op circulair bouwmateriaal te leggen.”

Tweedehands wasbakken Opening Bouwkringloop Amersfoort Klus, foto Henry Krul

KLUSMATERIAAL

Niet alleen bouwmateriaal, ook klusmateriaal kan hergebruikt worden. Geklust wordt er in Nederland genoeg, gezien de vele bouwmarkten die er zijn. KLUS, de bouwkringloop van de kringloopwinkel in Amersfoort, is een van de eerste initiatieven op het gebied van herbruikbaar klusmateriaal. De winkel verkoopt nieuwe en herbruikbare bouwmaterialen: ingezamelde bouwmaterialen van bedrijven en particulieren aan particulieren. Tegels, scharnieren, schroeven, spijkers, ramen, deuren, planken, platen en allerlei andere bouwmaterialen zijn te vinden bij KLUS. Het Toekomstfonds van de gemeente Amersfoort maakte de realisatie mede mogelijk. Bij de inzameling van materialen wordt volgens Mieke Bleij, directeurbestuurder en mede-initiator van KLUS, zowel naar kwaliteit als kwantiteit gekeken. Het Kringloopcentrum haalt jaarlijks in totaal 3 tot 3,5 miljoen kilo materiaal op. Zo’n 150.000 kilo, ruwweg 5 procent, is bouwmateriaal. Een flinke druppel op een gloeiende plaat, noemt Bleij het.

ZAKELIJK

“Zakelijk zijn er al langer circulaire projecten. Reststromen van nieuwe materialen en tweedehands bouwmateriaal uit sloopprojecten. Kringloopcentra deden nooit zoveel met bouwmaterialen omdat de expertise ontbrak en het – zeker voor de particulieren waarop kringloopcentra zich richten – een niche is in tweedehands verkoop.” Het idee voor De Bouwkringloop komt van Amersfoorters Bas Slager en Gijsbert Jansen. Zij waren al een paar jaar bezig om meer bouwmateriaal ‘circulair’ te gebruiken in nieuwbouwprojecten, vertelt Bleij: “Bij de bouwkringloop hebben we andere kanalen dan die van particulieren geïnventariseerd om spullen te krijgen die we wel aan particulieren kunnen verkopen.”

LOGISTIEK

Uiteindelijk gaat alles om logistiek, heeft Bleij gemerkt. Waar komt het materiaal vandaan – particulier of bedrijf – en welk deel kan in het geval van KLUS naar particulieren. Klusmateriaal is een klein deel van de totale stroom circulaire bouwmaterialen bij de Bouwkringloop. Maar het kan wel integraal onderdeel worden van de grotere beweging van circulair bouwen en de circulaire economie. “In het eerste jaar van ons bestaan hebben we goed bijgehouden wat er allemaal binnenkwam en wat er – al dan niet na bewerking – bruikbaar was voor verkoop aan particulieren. Daarvan hebben we veel geleerd en dat zetten we nu ook in voor andere bouwmarkten die aan de Bouwkringloop verbonden zijn elders in Nederland.”

Zo klopten niet alle aannames over eenvoudig te verkopen materialen, zoals dakpannen. Daarvan zijn er 200 soorten met veel afwijkende maten. Hetzelfde geldt voor grotere materialen zonder standaardmaat, zoals deuren, ramen, kozijnen. Wat wel goed loopt, zijn isolatieplaten, steenstrips, elektra, TL-armaturen, binnentegels, was- en stortbakken en standaardversies van bijvoorbeeld kozijnen. Dit in kaart hebben is ook belangrijk om logistieke stromen te voorkomen, zoals onverkoopbare bouwmaterialen die alsnog naar het stort moeten, of uiteindelijk beter geschikt zijn voor zakelijk gebruik door aannemers. Bleij: “De aannames die wij maakten en klopten of verkeerd bleken, kunnen we nu delen met andere circulaire bouw-initiatieven.”

BEWUSTWORDING

Volgens Bleij weten klussers in Amersfoort en omgeving de KLUSbouwmarkt inmiddels te vinden en gaan zij daar vaak heen voordat ze naar een reguliere bouwmarkt gaan. “Daarin hebben we veel gewonnen in ons doel om de levensduur van materialen te verlengen. Er wordt nagedacht en gepraat over circulaire bouwmaterialen, er wordt op voortgeborduurd.” Nieuw is de inzet van de al bestaande Teun-app voor bouwmaterialen. Particulieren kunnen de app al gebruiken om een foto te maken van bijvoorbeeld oude huisraad. Zo kan eenvoudig een eerste beoordeling plaatsvinden of iets geschikt is. “Dat doen we nu ook voor bouwmaterialen. Zo weet een particulier

BOB: CIRCULAIR BOUWMATERIAAL IN BEELD

TNO heeft de database Bouwmaterialen in Beeld (BOB) opgezet om advies te kunnen geven over circulaire bouwmaterialen. BOB moet inzichtelijk maken welke materialen er in de gebouwde omgeving van Nederland zitten, zodat deze bijvoorbeeld opnieuw gebruikt kunnen worden voor circulaire bouwprojecten. Het BOB-model is gebaseerd op openbare databases en door TNO ontwikkelde gebouwprofielen: een grof materiaalpaspoort van de gebouwde omgeving van Nederland, met de theoretische vraag en het aanbod van bouwmaterialen. Met name voor overheden moet BOB de mogelijkheden voor hergebruik inzichtelijk maken, door feiten toe te voegen zoals kwaliteit, restwaarde, milieu-impact en logistieke implicaties.

of het zinvol is om iets te brengen of af te laten halen en weten wij of het zinvol is om iets in te nemen. Ook kan een particulier bruikbare materialen afleveren bij de milieustraat, zodat hij niet naar twee locaties hoeft te rijden. Alles om het inleveren van kringloopmaterialen makkelijker te maken.”

https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/circulaire-economiemilieu/roadmaps/circulaire-economie/circulaire-bouw/online-database-bouwmaterialen/