ROTTERDAM HELPT IN STRIJD TEGEN PLASTIC SOEP

Nederland is een land van land en water. Veel gemeenten houden naast hun straten, parken en pleinen ook hun watergangen vrij van zwerfafval. Vuilvisteams doen hun uiterste best. Toch kan niet worden voorkomen dat (drijvend) zwerfafval, met name plastic, met het water naar zee wordt meegevoerd. In Rotterdam is de zee niet ver weg. Daarnaast ontstaat het inzicht dat plastic rivierafval onwenselijk is, maar dat onzichtbaar microplastic mogelijk nog zorgelijker is. Plastic breekt immers niet af, maar versnippert in steeds kleinere stukjes die op enig moment worden opgenomen in de voedselketen. Is dat tij nog te keren?

TEKST: LINDA VAN RIJ / KEES VAN DER LAAN BEELD: GEMEENTE ROTTERDAM

Nederland studeert hard op welke maatregelen geschikt zijn om plastic in de rivier en waterwegen tegen te gaan en zo mogelijk te voorkomen. De gemeente Rotterdam neemt deel aan een in het Rijnmondgebied gevormde Community of Practice Plastic. Samen met ruim twintig andere partijen uit de regio Zuid-Holland wil de gemeente Rotterdam voorkomen dat plastics en ander zwerfafval in rivier en in zee terechtkomen. Rotterdam zet daarbij vanuit het programma Circulair hoog in: In 2030 is er 90% minder zwerfafval in Rotterdamse wateren.

GEEN ROTTERDAMS RIVIERAFVAL NAAR ZEE

De gemeente wil graag haar inwoners betrekken. Bewustwording van deze problematiek bij inwoners is belangrijk. Macro- en microplastic-verontreiniging tasten de biodiversiteit aan en beperken de leefbaarheid van de Rotterdammer. Openbaar water is economisch van belang, maar is er ook om te recreëren, en dan wil je genieten van een gezonde, schone leefomgeving. De gemeente ontwierp een strategie Marien Zwerfafval in samenwerking met diverse partners. Ook input vanuit de wijken is hierin meegenomen. Afgelopen voorjaar heeft gemeente Rotterdam deze strategie vastgesteld. Het uitvoeringsplan wordt momenteel verder aangescherpt met bewoners, stichtingen en ondernemers die actief zijn op het gebied van (marien) zwerfafval. Zo werkt de gemeente samen met de Rotterdammer aan het zwerfafvalvrij krijgen van de Rotterdamse wateren. Informatie over deze strategie en de aanpak is terug te vinden op de website www. rotterdam.nl/afvalvrijewateren

De focus voor de komende jaren ligt op het voorkomen van rivierafval door middel van het verminderen van zwerfafval (ook op straat), bronaanpak en bewustzijn creëren. Daarnaast ligt de focus op het opruimen en schoonmaken van water en oevers. Dit vraagt registratie van rivierafval, monitoren van gebied, innovaties op opruimtechnieken, beheerafspraken en participatie van burgers en bedrijven. Tot slot is het verwerken van rivierafval uit water en oevers op een circulaire manier een speerpunt. Zoals nieuwe vangsystemen, straatmeubilair, communicatie-uitingen en vloeren. Dit zorgt voor minder verspilling van kostbare grondstoffen en stimuleert initiatieven voor recycling.

4-STAPPEN AANPAK

Rotterdam hanteert een 4-stappen aanpak om plastics en ander zwerfafval in rivieren en zee te verminderen en te voorkomen.

Stap 1: Regie pakken

Door samenwerking met partners in de regio en in de Community of Practice Plastic worden experimenten uitgewerkt. Inzichten worden onderling gedeeld tussen de verschillende waterkwaliteitsbeheerders. Bewoners geven via de gebiedsbesturen input voor de uitvoering. In de Marine Litter Taskforce van ISWA worden inzichten gespiegeld aan initiatieven elders in de wereld.

Stap 2: Probleemverkenning

Hoe gedragen de wateren in het Rotterdamse zich? Waar ontstaan hotspots van verontreiniging; een nulmeting heeft de situatie anno 2020 genoteerd. Op basis van deze nulmeting is de uitvoering van de strategie ontworpen en wordt deze jaarlijks bijgewerkt.

OSPAR-PROTOCOL

Meer dan elf Europese landen gebruiken het OSPAR-protocol om vervuiling te monitoren. Ook in Nederland wordt volgens dit protocol gemonitord langs vier aangewezen niet-toeristische stranden over een lengte van 100 meter. Nu al meer dan 15 jaar. Resultaten hiervan worden ingevoerd in een database en geanalyseerd. De data die dit oplevert dienden als input voor de ontwikkeling van de European Plastics Strategy en de Europese Richtlijn voor wegwerpplastic. De resultaten worden ingezet voor het vergroten van het bewustzijn over rivierafval en om aanpak bij de bron mogelijk te maken. Het samenwerkingsverband ‘Schone Rivieren’ coördineert deze aanpak in Nederland.

Stap 3: Uitvoering en monitoring

Op dit moment is er geen wettelijke verplichting voor het monitoren van rivierafval. De gemeente Rotterdam wil juist meer

inzicht in de aanwezigheid van rivierafval om de aanpak zo goed mogelijk af te stemmen op het probleem. Mogelijk zijn daarbij ook vervuilers te herleiden. Rotterdam monitort de hoeveelheid rivierafval. Twee keer per jaar volgt er een meting waarbij de situatie opnieuw wordt bekeken en bijgewerkt. De uitvoering van de strategie wordt hierop aangepast naar lokale interventies. Bij de onderzoeken wordt het OSPAR-protocol toegepast in stedelijke omgeving (zie ook kader). Met Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Rotterdam worden gegevens uitgewisseld, om te komen tot een effectieve regionale gezamenlijke inzet.

Stap 4: Borging

De landelijke gebruikte indicatoren en meetmethoden vormen de richtlijn voor Rotterdam om zo landelijk de hoeveelheid, trends en samenstelling van het afval te bepalen. Hierin worden ook ambities en aanpakken bepaald in samenwerking met de regionale partners. Met het voorkomen en opruimen van marien zwerfafval wordt steeds meer rekening gehouden met de (her)inrichting van recreatiegebieden.

BEWUSTZIJN VERGROTEN

Naast deze vier stappen vraagt het vergroten van bewustzijn bij burgers, ondernemers en recreanten in Rotterdam continue de aandacht. Behalve het communiceren over de strategie en behaalde resultaten, is het vergroten van het bewustzijn over het effect van Marien Zwerfafval op de biodiversiteit, de leefomgeving en de Noordzee noodzakelijk. Eerder is met opruimacties en promotiecampagnes op zwerfafval op en langs het water de nodige ervaring opgedaan over effectiviteit. Op dit moment wordt gewerkt aan het stimuleren van preventieve maatregelen voor afval, educatie en voorlichting op scholen en bedrijven. Om direct uitvoering te geven aan de strategie is er een lijst met acties opgesteld voor de komende jaren. De gemeente Rotterdam voert deze acties deels zelf uit en deels in samenwerking met Rijkswaterstaat, Waterschappen, Provincie Zuid-Holland en het Havenbedrijf Rotterdam. Natuurlijk zijn hierbij ook de actieve stichtingen, bewoners en ondernemers in Rotterdam betrokken en zij voeren ook acties uit.

PILOT SORTEER- EN ANALYSECENTRUM Op dit moment wordt er onder andere gewerkt aan een sorteer- en analysecentrum waar het Rotterdams (marien)zwerfafval wordt gesorteerd en geanalyseerd op grondstof en eventuele herkomst. Met deze informatie kunnen de interventies ter voorkoming van zwerfafval worden aangescherpt en ontstaat er een steeds completer beeld

INZAMELMIDDELEN

Gemeente Rotterdam heeft al meerdere initiatieven opgezet ter voorkoming van rivierafval naar zee. In de watergangen wordt hiervoor gebruikt gemaakt van de Wasteshark, de Seabin en de plastic vangarmen. Ook deze initiatieven worden gemonitord en geëvalueerd. van de bron en samenstelling. Daarbij kan dit sorteer- en analysecentrum ook voor educatie en voorlichtingsdoeleinden worden ingezet voor scholieren en studenten. Uiteraard wordt het gesorteerde afval zoveel mogelijk circulair verwerkt. Dit is een mooie link naar de nieuwe upcylcle mall in Rotterdam.

OVER DE AUTEURS:

Linda van Rij is adviseur (marien)zwerfafval bij Stadsbeheer van gemeente Rotterdam en auteur van de Strategie Marien Zwerfafval. Daarbij geeft zij uitvoering aan de acties ter voorkoming, opruimen en verwerken van zwerfafval. Ook regionaal in nauwe samenwerking met partners. Kees van der Laan is strategisch beleidsadviseur op het gebied van afval, zwerfafval en circulaire economie bij Stadsbeheer van gemeente Rotterdam.

De Seabin, een ‘afvalemmer’ in het water dat afval naar zich toezuigt en vasthoudt (Krinkels). De Wasteshark, een op afstand bedienbare ‘boot’ die drijvend zwerfafval verzameld (Ranmarine).

Plastic vangarm, een drijvend vlot dat door stroming in het water afval opvangt en vasthoudt (CLEARRIVERS).