Noord-Nederland is Europees koploper in Circulaire plastics Vanuit de regio Emmen, waar de chemische industrie van oudsher sterk vertegenwoordigd is, wordt intensief samengewerkt binnen Greenwise Campus. Er vindt een samenwerking plaats tussen partners in heel Noord-Nederland. Het plan: deze koploperspositie verder uitbouwen. De provincie Drenthe en gemeente Emmen vervullen een faciliterende, verbindende en initiërende rol.
Chemport Europe is het netwerk voor groene chemie in NoordNederland. De groene economie versnellen en de noordelijke chemische sector wereldwijd op de kaart zetten is de gezamenlijke focus van bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voorbeelden van enkele baanbrekende innovaties zijn: plastic van suiker en hout, nieuwe chemische bouwstenen uit gebruikt plastic en biomassa, vervaardiging van producten uit biologisch afbreekbare plastics en de realisatie van slimme recycletechnieken waardoor polyester eindeloos opnieuw gebruikt kan worden.
BAM Infra neemt haar verantwoordelijkheid en gaat verder dan het elektrificeren van het machinepark. Sinds 2020 rijdt er een elektrische wals en sinds mei dit jaar de eerste elektrische asfaltspreidmachine. De ambitie is om nog aan het eind van dit jaar een complete emissieloze asfaltset te hebben. De volgende stap is om in 2026 een emissieloze bouwplaats te realiseren. Daarvoor wordt naast het elektrificeren ook ingezet op waterstof.
Op bedrijventerrein De Haven in Drachten wordt aan de Tussendiepen een hoogwaardig en duurzaam distributiecentrum ontwikkeld. Het
specialisme van HVBM Vastgoed uit Tilburg is het ‘built to suit’ ontwikkelen en verhuren van grootschalig logistiek vastgoed. Als speler van formaat realiseerden zij overal in het land logistieke bedrijfsgebouwen voor onder andere: Coolblue, Decathlon, Jumbo en Bijenkorf.
Bioclear Earth werkt aan een duurzamere wereld en zoekt naar oplossingen uit de natuur. Volgens directeur Sytze Keuning zijn de mensen van Bioclear Earth eigenlijk ontdekkingsreizigers en werken ze vaak op het randje van wat bekend is. “Jaarlijks gaat daarom twintig procent van onze omzet naar de ontwikkeling van nieuwe en innovatieve technologieën”, vertelt Sytze.
Energiekosten, gasprijzen en klimaatverandering: ze zijn de afgelopen periode het gesprek van de dag. Aardwarmtespecialist AE Systems heeft dankzij de recente piek in gasprijzen de orderportefeuille voor het komende half jaar volledig gevuld. De vraag naar gasloos wonen stijgt explosief en een investering in aardwarmte verdien je binnen acht jaar terug.
Ook Fripel speelt in op de hogere energieprijzen. Het bedrijf doet dit met een slim verwarmingssysteem en ontwikkelt zwarte koolstofpellets uit diverse vezel- en houtachtige biomassa. “We willen duurzaam, circulair en regionaal aan de energietransitie bijdragen”, vertelt directeur Ruben Hut.
Deze uitgebreide najaarseditie staat weer vol met inspirerende ondernemersverhalen en interessante columns.
Kijk op het Noorden, hét zakelijk platform voor ondernemers in de Noordelijke regio, werkt samen met u aan een offline én online platform waar we met z’n allen trots op kunnen zijn. Op onze website en social mediakanalen publiceren we relevant nieuws voor en over ondernemers. Een aantal keren per jaar brengen we een magazine uit vol inspirerende interviews, boeiende achtergrondverhalen, informatieve columns en zakelijk nieuws.
Marcel Keuskamp is net gestart in zijn nieuwe rol bij BAM Infra, als commercieel manager bij BAM Infra Nederland. Hij voelt zich thuis bij BAM en in het noorden van het land. ‘De mentaliteit van de mensen in het Noorden spreekt mij aan’, vertelt Marcel Keuskamp met gepaste trots. ‘Er gebeurt hier heel veel, we doen mooie dingen.’ Wat hem zeker ook aanspreekt is dat BAM Infra het voortouw neemt in het duurzamer maken van de wegenbouw. <
Een goede schilder zorgt voor duurzaam en hoogwaardig onderhoud van woningen, bedrijfspanden, bruggen of andere objecten. Schildersvakopleiding Assen zorgt op haar beurt voor duurzaam en hoogwaardig onderhoud van het schildersvak. Dit door samen met zo’n 150 leerbedrijven in Groningen en Drenthe met veel passie en geduld toekomstige schilders ambachtelijk vakmanschap en moderne vaardigheden bij te brengen op mbo-niveau. <
Een ecologisch werklandschap waar innovatie en ondernemerschap, het delen van kennis en faciliteiten centraal staan. Waar duurzaamheid en biodiversiteit onlosmakelijk in de visie zijn verankerd. Dat was wat Anne Jan Zwart in 2008 voor ogen stond toen hij als toenmalig directeur van het familiebedrijf ECOstyle op zoek was naar een nieuwe vestigingsplaats. Dat werd uiteindelijk in 2014 het Ecomunitypark. Zie daar met ‘zevenmijlslaarzen’ de voorgeschiedenis van het unieke ecologische bedrijfsterrein. <
In 1961 stapte melkboer Pieter Spinder uit Harkema over op het leggen van kabels voor de PTT. In de afgelopen zestig (+1) jaar is Spinder Kabeltechniek in Augustinusga uitgegroeid tot een toonaangevend bedrijf in het Noorden op het gebied van de aanleg van ondergrondse kabelinfra. ,,We doen alles van ontwerp tot montage van de kabels”, aldus directeur en eigenaar Jan Postmus. <
Sinds 2013 heeft de Europese Commissie Noord-Nederland meerdere keren erkend als regio met de hoogst mogelijke score op het gebied van healthy ageing. De Universiteit van het Noorden wil deze leidende positie in Nederland en in Europa vasthouden en uitbreiden. Daarom ligt de focus van de Aletta Jacobs School of Public Health op de transitie ‘van zorg naar positieve gezondheid’. <
NAM-locatie Emmen 11 wordt omlijst door een serie eikenbomen en ander groen. Het is er vrij rustig, het enige geluid komt van de kranen van Arcadis en de Bork Groep die bezig zijn met het voorbereiden van bodemsaneringen en het opbreken van de infrastructuur. De voormalige gaswinlocatie wordt vakkundig afgebroken, gesaneerd en cultuurtechnisch afgewerkt. Tegen het einde van dit jaar wordt de grond teruggegeven aan de eigenaar, in de staat zoals die het ooit verhuurde aan de NAM. <
Kijk op het Noorden is een uitgave van: Kijk op uitgevers BV, Tussendiepen 21, 9206 AA Drachten, 0512-366326, www.kijkophetnoorden.nl Redactie: Tine van Knijff, Persbureau Martin Laning, Marcel van Rijnbach, Erik Riensema, Peter Pels, Martin Bouwman, Nina Kamping, Yke Bremer en anderen Aanleveren nieuwsberichten: nieuwsberichten@kijkophetnoorden.nl Fotografie: Ed Klijnman Piet Douma, Martin Bouwman en anderen Vormgeving: VDS Crossmedia, Emmen Druk en afwerking: Veldhuis Media, Raalte
Aan de inhoud van de artikelen is veel aandacht besteed. De redactie en de uitgever aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden in de tekst. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. www.kijkophetnoorden.nl |
Bij Reparaad weten we hoe je woon- en werkgeluk moet onderhouden. Licht technisch onderhoud en reparaties? We doen het. Met monteurs in huis die in het bezit zijn van meerdere disciplines bieden wij àltijd de benodigde oplossing.
Maar ook zijn onze gecertificeerde monteurs omgevingssensitief. In alles wat we doen zien we de mens als de belangrijkste factor. En dat zie je terug in de aanpak van elke klus. Zo ontzorgen we jouw vastgoed én de bewoner. Geven het de aandacht die het verdient.
Waar kunnen we jou mee helpen?
Plan een koffiemoment met ons in. We praten je graag bij over hét vastgoedonderhoud van nu.
PLANN ingenieurs houdt zich iedere dag bezig met de inrichting en het beheer van de buitenruimte. Dat doen we voor overheden, zoals gemeenten, provincies en waterschappen. Maar ook voor projectontwikkelaars en aannemers. Onze diensten worden ingezet in de verschillende projectfasen binnen de werkvelden Infra & Groen, Natuur & Water, Sport, Begraafplaatsen en Aannemersondersteuning.
We werken vanaf 2003 vanuit Meppel en sinds 2019 ook vanuit Leeuwarden. We zijn een groeiend bedrijf en onderscheiden ons van de gevestigde orde door (echte) korte lijnen en persoonlijk contact. We werken zorgvuldig en doordacht en achter elke keuze zit een plan. Zo zorgen we ervoor dat projecten binnen de gestelde planning naar tevredenheid worden afgerond. PLANN ingenieurs opereert van nature dan ook pragmatisch, proactief en resultaatgericht. We steken graag de handen uit de mouwen om de buitenruimte voor ons allemaal een stukje mooier te maken. Ons motto is dan ook: “We maken het voor mekaar!”
Een half jaar geleden heeft PLANN ingenieurs MORV opgericht. “Als groeiend bureau zagen we in toenemende mate de vraag verbreden. Naast het uitwerken van inrichtings- en beheerprojecten op het gebied van openbare ruimte kwamen ook de milieukundige en ruimtelijke vraagstukken vaker op ons af”, vertelt Sander Akkerman, die samen met Arjen Wallinga eigenaar is van PLANN ingenieurs en MORV adviseurs. “We zagen ruimte in de markt om hier een nieuw bureau voor op te richten om onze integrale projecten beter te organiseren, waardoor we sneller en efficiënter schakelen en onze opdrachtgevers beter van dienst zijn”. MORV wordt aangestuurd door Jelger Goudberg. Met zijn jarenlange ervaring kent hij de ins en outs binnen het vakgebied.
Bent u nieuwsgierig geworden naar ons? Kijk op onze sites www.plann-ing.nl en www.morv-adviseurs.nl
McDonald’s heeft het stuk grond aan de Veendammer Poort officieel overgenomen van de gemeente Veendam. De bouw van het familierestaurant is inmiddels in volle gang: medio oktober zal het restaurant haar eerste gasten verwelkomen in Veendam. McDonald’s Veendam zal bovendien in de directe omgeving zo’n honderd arbeidsplaatsen bieden.
Het nieuwe restaurant wordt zo duurzaam mogelijk gebouwd. Zo wordt het restaurant volledig gasloos opgeleverd en krijgt het groene energie, een warmte terugwinsysteem om met keukenwarmte de lobby te verwarmen, energiezuinige friteuses, waterbesparende urinoirs en ledverlichting.
Het restaurant biedt 137 zitplaatsen binnen en eveneens 150 zitplaatsen buiten op het terras. Gasten kunnen in het restaurant genieten van verse koffiespecialiteiten bereid door McCafé barista’s. Voor de jongste gasten is er vermaak met een Playland binnen en buiten het restaurant. En dankzij de dubbele drivelane in de McDrive kunnen twee auto’s tegelijkertijd een bestelling plaatsen.
Franchisenemer Scott Berendsen is verheugd over de spoedige opening van het restaurant: “We zijn de gemeente Veendam en in het bijzonder wethouder Henk Jan Schmaal zeer dankbaar voor de fijne samenwerking tot dusver.”
Veilig vergaderen in schone, virusvrije lucht. In het kantoor van Ondernemend Emmen kan het nu dankzij een door het Emmense bedrijf TripleAir Virus Air Filtration ontwikkeld mobiel luchtreinigingssysteem Pure Breeze. Het is niet groter dan een forse tafelkoelkast en het rekent via speciale hightech filters af met bijvoorbeeld Covid- en andere virussen die in de lucht zweven, maar ook met andere zwevende deeltjes die hinderlijk kunnen zijn, zoals pollen, schimmels en huisstof.
“Wij willen onze leden en bezoekers een veilige omgeving bieden, ook wat gezondheidsrisico’s betreft,” zegt Herman G. Idema, directeur van Ondernemend Emmen. “We gingen op zoek en kwamen uit bij één van onze leden, Nicolette Smits van TripleAir. Daar hebben ze een apparaat ontwikkeld waarmee de lucht via speciale filters ontdaan wordt van rondzwevende virussen. Ja, natuurlijk waren we eerst sceptisch - bedrijven beweren soms de meest fantastische dingen - maar we hebben ons door onderzoeken en rapporten laten overtuigen.”
Coöperatie Eekerpolder en Solarfields – producent van duurzame energie –hebben een aandelenoverdracht getekend bij Trip Advocaten. Dit betekent dat de coöperatie vanaf nu voor 50% eigenaar is van zonnepark Eekerpolder, ter grootte van 160 hectare. Een uniek moment: het komt zelden voor dat de omgeving in zo’n vroeg stadium aandeelhouder wordt van een zonnepark. Het te genereren dividend – zodra het project operationeel is – wordt direct naar de omgeving uitgekeerd.
Zonnepark Eekerpolder bestaat uit twee zonnevelden. Een gedeelte (70 hectare) van het plangebied ligt binnen de grenzen van gemeente Midden-Groningen en een gedeelte (90 hectare) ligt binnen de grenzen van gemeente Oldambt.
De coöperatie draagt naar rato van aandelenbelang bij aan de benodigde investering. Hiervoor heeft Fonds Nieuwe Doen een initiële financieringsinjectie van EUR 500.000 beschikbaar gesteld aan Coöperatie Eekerpolder. Vanwege de omvang van het project zal er verspreid over een langere periode, een miljoeneninvestering nodig zijn. Over de financiering van de aanvullende investering voert de coöperatie nu gesprekken met verschillende partijen. Dankzij het investeringsfonds wordt er geen investering van de leden van de coöperatie zelf verlangd. Wel krijgen alle leden de kans om financieel te participeren. Hiervoor zal de ontwikkeling van het project eerst in een volgend stadium moeten komen.
Werken bij een omgevingsdienst betekent dat je in het brandpunt staat van grote maatschappelijke ontwikkelingen. Denk aan de verandering naar een duurzame wereld waarbij het opwekken van groene energie noodzakelijk is. Voor veel mensen is dit werk onbekend en daarom lanceren de omgevingsdiensten Groningen, Friesland en Drenthe de website www.werkenbijnod.nl. Met dit platform en online advertenties hopen de diensten mensen aan te trekken die zich willen inzetten voor een schoon en veilig Noord-Nederland.
‘Bekendheid creëren voor ons werk is een belangrijke eerste stap’, vindt Nienke Baars, directeur van de Omgevingsdienst Groningen: ‘Hierdoor laten we mensen kennismaken met ons werkveld, onze vakgebieden en het betekenisvolle werk voor de eigen regio.’
Stiekem schaam jij je dat jij als vrouw die toch áltijd ‘in control’ is, de boel niet helemaal op de rit heeft waardoor je constant tekort schiet. Voor je gevoel ben je hap snap je werk aan het doen, verwaarloos je je vriendinnen omdat je weer niet op de app reageert en baal je ervan dat je je gezin weer geen gezonde maaltijd kunt voorschotelen, door die lege koelkast.
Jij kunt als control freak álles gedaan krijgen zolang je je focust op de zaken die jou in je hart raken, zolang je je niet langer laat afleiden door alle ruis. Het is als het opzetten van een Bose Noise Cancelling koptelefoon. Je had niet door hoeveel herrie er was, totdat het is weg gefilterd!
Ik leer jou op een gezonde manier ruimte te geven aan jouw ambitie en perfectionisme, zodat je het alleen inzet voor de zaken die voor jou top prioriteit hebben!
Janneke
Ukent ons wellicht van Expertise Bureau Noord. Vanuit ons specialisme schade-expertise voor verzekeraars, volmacht houders en eigen risicodragers, zijn we doorge groeid naar een volwaardig bouwkundig ingenieursbureau. Een schade-expertisebureau en een bouwkundig ingenieursbureau hebben absoluut raakvlakken, maar hebben toch zeer verschillende disciplines. De sterk toegenomen vraag naar bouwadviezen vereist een juiste, professionele focus. Daarom hebben wij ons bedrijf gesplitst in Expertise Bureau Noord (schade-expertise) en EBN Bouwadvies. EBN Bouwad vies is dan ook de nieuwe loot aan de stam. Een professionele organisatie waarin alle bouwadvies gerelateerde op drachten verwerkt worden.
Wat doet EBN Bouwadvies?
Detacheren van bouwkundig specialisten (outsourcing) bij onder meer woningbouwverenigingen, aannemers en grote ingenieursbureaus. Berekenen van (complexe) bouwkundige calculaties ten behoeve van nieuwbouw en/of verbouw/renovatie projecten. Het uitvoe ren van bouwtechnische keuringen voor de aan -en verkoop van een pand. 0 -en trillingsmetingen voor aannemers bij nieuwbouw en renovatieprojecten.
Voor meer informatie: EBNBOUWADVIES.NL
Met ruim 30 bouwkundige specialisten is EBN Bouwadvies een breed ervaren partner om mee samen te werken. Onze specialismen strekken van bouwkundige adviezen t/m herbouwwaarde taxaties. Onze opdrachtgevers komen zowel uit het bedrijfsleven, overheden als uit particuliere omgeving. EBN Bouwadvies ontzorgt uw orga nisatie. Maar ook u, als particulier, die van de hoed en de rand wil weten. U bent van harte welkom op onze vestiging te Eelde.
Waarom EBN Bouwadvies?
• Goede prijs-kwaliteitverhouding
• Transparante werkwijze
• Afspraak is afspraak
• Landelijke dekking
• Breed ervaren bouwkundigen
Taekema Campers gespecialiseerd in het aanbieden van betaalbare campers. Wij hebben een doorlopend en ruim assortiment campers op voorraad tegen de scherpste prijzen.
Wij zijn leverancier van vakantieplezier! Daarom vinden wij het belangrijk om onze campers af te leveren met een apk, campercheck en garantie.
Standaard APK en campercheck
Aangesloten bij NKC & RDW-erkend
Professionele werkplaats
Diverse inruil mogelijk Aangesloten bij Bovag
Grootste camperaanbieder van het noorden
Kom gezellig langs in Gorredijk, ons verkoopteam geeft u graag advies
Chemport Europe is het netwerk voor groene chemie in Noord-Nederland. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden hebben een gezamenlijke focus: de groene economie versnellen en de noordelijke chemische sector
wereldwijd op de kaart zetten. Chemport Europe bestaat uit twee chemieclusters in Delfzijl en Emmen, een kenniscluster in Groningen en recycling expertise in Heerenveen. Binnen het netwerk is er
KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL16 aandacht voor de ontwikkeling van bioplastics, die gemaakt worden van fossielvrije materialen, biologisch afbreekbare plastics, duurzame toepassingen en slimme recycletechnieken.
Circulaire plastics dragen bij aan minder CO2-uitstoot, minder gebruik van fossiele grondstoffen en een efficiënter gebruik van afval- en reststromen. Noord-Nederland is hier nu al Europees koploper in. Om deze koploperspositie verder uit te bouwen, wordt intensief samengewerkt binnen Greenwise Campus. Vanuit de regio Emmen, waar de chemische industrie van oudsher sterk vertegenwoordigd is, vindt deze samenwerking plaats tussen partners in heel Noord-Nederland. Met Chemport Europe als overkoepelend netwerk richten het bedrijfsleven en het onderwijs zich op slimme innovaties in groene chemie. De provincie Drenthe en de gemeente Emmen vervullen daarbij een faciliterende, verbindende en initiërende rol.
Bij Avantium wordt plastic van suiker en hout gemaakt en BioBTX maakt nieuwe chemische bouwstenen uit gebruikt plastic en biomassa. Senbis vervaardigt producten uit biologisch afbreekbare plastics, zoals korrels voor kunstgras, maaidraad en touwen voor visserij,
landbouw en tuinbouw. Paques Biomaterials maakt biologisch afbreekbaar bioplastic uit organische afvalstromen en op het gebied van toepassingen richt H&P Moulding zich op duurzame kunststof spuitgiet onderdelen. CuRe Technology is een voorbeeld van een bedrijf dat slimme recycletechnieken realiseert, waardoor polyester eindeloos opnieuw gebruikt kan worden.
Voor de verduurzaming van de chemie in Noord-Nederland heeft Chemport Europe vier pijlers geïdentificeerd: circulaire plastics, biomassa, CO2 als grondstof en H2 als grondstof. Alle activiteiten in relatie tot de pijler circulaire plastics worden via de lijn Greenwise
Campus georganiseerd en uitgevoerd. Greenwise Campus is het netwerk voor innovatie, ondernemerschap en kennisontwikkeling. Samen met partners worden groene en slimme oplossingen voor vandaag en morgen gecreëerd. Greenwise Campus richt zich op de groene chemie, slimme maakindustrie, nieuwe energie en technologie in zorg en welzijn.
Groene chemie, een van de vier pijlers van Greenwise Campus, is een speerpunt van de regio Emmen. Wethouder Guido Rink: “De chemische industrie is van oudsher sterk vertegenwoordigd in Emmen en behoort tot de Europese top waar het gaat om de productie van groene kunststoffen, composieten, vezels en garens. Bovendien zijn binnen Greenwise Campus alle kennisinstellingen aanwezig voor
‘De baanbrekende innovaties uit onze regio leveren binnen en buiten onze landsgrenzen een bijdrage in de ontwikkeling naar een circulaire economie’
Gedeputeerde Henk Brink – Provincie Drenthe
een doorlopende leerlijn, van mbo tot wo. Daardoor kunnen we onze unieke positie in groene chemie de komende jaren nog verder verstevigen.”
De gemeente Emmen trekt hierin samen op met de provincie Drenthe. “De groene chemie in Drenthe, en specifiek in Emmen, heeft de afgelopen jaren een voorspoedige ontwikkeling doorgemaakt”, aldus gedeputeerde Henk Brink. “De baanbrekende innovaties uit onze regio leveren binnen en buiten onze landsgrenzen een bijdrage aan een circulaire economie. De provincie hecht er dan ook veel waarde aan om deze innovatieve ontwikkelingen samen met de
gemeente Emmen te stimuleren. Naast financiële ondersteuning, verbinden we verschillende partijen met elkaar en vervullen we soms een initiërende rol.”
In Emmen komen de innovatieve ontwikkelingen in groene chemie met name op het GETEC PARK.EMMEN tot uiting. Op het park zijn toonaangevende bedrijven gevestigd, zoals Morssinkhof Sustainable Products, LANXESS, Freudenberg Performance Materials en CuRe Technology. Ook de eerdergenoemde Senbis Group is hier gevestigd. Het onderdeel Senbis Polymer Innovations is daarbij gespecialiseerd in toegepast onderzoek naar polymeren. Dit zijn grote moleculen waaruit plastics zijn opgebouwd. Senbis beschikt op het park over een uitstekend ingericht laboratorium en een complete pilotplant. Beide zijn beschikbaar voor zowel bedrijven als kennisinstellingen. Van hieruit kunnen product- en procesideeën voor duurzame kunststoffen snel ontwikkeld en opgeschaald worden.
Zo werkt Senbis onder andere intensief samen met BASF 3D Printing Solutions (voorheen Innofil3D). BASF 3DPS is onderdeel van BASF Forward AM en eveneens gevestigd op het GETEC PARK.EMMEN. De research & development tak van Senbis verricht veel onderzoek voor BASF 3DPS. Hierbij worden printdraden voor 3D printers – zogenaamde filamenten – die vervaardigd zijn uit biobased of gerecycled materiaal, steeds belangrijker. Jeroen Wiggers, directeur van BASF 3DPS en oprichter en CEO van Innofil3D, vertelt: “3D printing heeft, in vergelijking met conventionele maaktechnieken, al een betere CO2-footprint als het gaat om het vervaardigen van prototypes, gereedschappen en kleine series.
3D printen met filamenten is begonnen met PLA, een biobased materiaal uit maïs. Dit materiaal is nog steeds populair, maar kent beperkte industriële toepassingen door brosheid en geringe sterkte. Dit materiaal kan sterker, hittebestendig of vlamwerend worden
‘Bovendien zijn binnen Greenwise Campus alle kennisinstellingen aanwezig voor een doorlopende leerlijn, van mbo tot wo’ Wethouder Guido Rink – Gemeente EmmenBiobased 3D printdraad. Bioafbreekbaar trimmerdraad. V.l.n.r.: Jeroen Wiggers (BASF 3DPS), Ineke Ganzeveld (Greenwise en Chemport), Gerard Nijhoving (Senbis)
gemaakt met koolstofvezels, maar dit is geen biobased materiaal, waarmee we natuurlijk het liefst zouden werken. Ook het vinden van een biobased vervanger van PLA als basisgrondstof staat nog in de kinderschoenen. Tegelijkertijd worden met name bij grote industrieën de eisen om sustainable te produceren steeds strenger. Die eisen dwingen ons om duurzaamheid en functionaliteit te combineren en hier ligt een grote uitdaging die we samen met Senbis aangaan.”
Behalve met bedrijven zoals BASF 3DPS, werkt Senbis ook nauw samen met kennisinstellingen binnen Greenwise Campus, waaronder de Rijksuniversiteit Groningen en het lectoraat Duurzame Kunststoffen van NHL Stenden in Emmen. De samenwerking tussen Senbis en deze kennisinstellingen vindt plaats volgens de gedachte van ‘lab naar markt’, van ‘kennis naar kassa’. Dit traject wordt wel de TRL-train genoemd. TRL staat voor Technology Readiness Levels. De eerste fase bestaat uit fundamenteel onderzoek door de RUG. Daarna onderzoekt NHL Stenden de toepasbaarheid, eventueel in samenwerking met de practoraten in het mbo. In de fase daarna volgt de verdere ontwikkeling door bedrijven, in dit geval Senbis. Dit gehele traject wordt vanuit Greenwise Campus begeleid. Sinds 1 september jl. is Ineke Ganzeveld hiervoor eindverantwoordelijk. Zij is Programmaleider Groene Chemie bij Greenwise Campus, een programma dat zich in het bijzonder richt op Circulaire Plastics.
Gerard Nijhoving, managing director Senbis Polymer Innovations, geeft een praktijkvoorbeeld: “Senbis investeert enorm veel in de ontwikkeling van producten op basis van biologisch afbreekbare polymeren. Vaak is het moeilijk om met bioplastics dezelfde prestaties te halen als met conventionele plastics. Door slimme recept- en procesontwikkeling komen we erg ver. Maar voor toepassingen als bijvoorbeeld textiel zien
we dat er nog geen goed alternatief is. Daarin verrichten we fundamenteel en toegepast onderzoek met zowel de RUG als NHL Stenden. Ons gezamenlijke doel is om tot een totaal nieuwe bioplastic en vezel te komen.” <
Bedrijven zijn van harte welkom om zich kosteloos aan te sluiten bij Chemport Europe, het netwerk voor groene chemie in Noord-Nederland. Het samenwerken aan circulaire waardeketens staat centraal. Uw bedrijf – of u nu een leverancier van grondstoffen of halffabricaten bent, een recyclepartner of eindproducten vervaardigt – wordt dan actief betrokken bij dit omvangrijke netwerk. De focus ligt op business development en voor u relevante, gezamenlijke programma’s.
Voor meer informatie kunt u vrijblijvend een email sturen naar Maaike van Heeren, communicatieadviseur bij Chemport Europe. Zij brengt u in contact met de organisatie die uw bedrijfsbehoefte het beste kan invullen: m.vanheeren@chemport.eu
Een goede schilder zorgt voor duurzaam en hoogwaardig onderhoud van woningen, bedrijfspanden, bruggen of andere objecten. Schildersvakopleiding Assen zorgt op haar beurt voor duurzaam en hoogwaardig onderhoud van het schildersvak. Dit door samen met zo’n 150 leerbedrijven in Groningen en Drenthe met veel passie en geduld toekomstige schilders ambachtelijk vakmanschap en moderne vaardigheden bij te brengen op mbo-niveau.
Schildersvakopleiding Assen is een coöperatie van de 150 aangesloten schildersbedrijven en onderscheidt zich met een gedegen opleiding op mbo-niveau, waarbij -zoals het al vele eeuwen gaat- meesterschilders hun gezellen de fijne kneepjes van het vak bijbrengen. ‘Om als schilder kwaliteit en vakwerk te kunnen leveren, kun je niet volstaan met een stoomcursus van een paar maanden. Dit vak vraagt om jarenlange training, oefening en praktijkervaring’, benadrukt directeur Jon Bakema.
Daarbij gaat het niet alleen om het aanbrengen van de juiste laagdikte, het voldoen aan bouwkundige en veiligheidsnormen en het kiezen van de juiste kleur en soort verf: ‘Het gaat ook om onderhoudsadviezen, communicatie met de opdrachtgever en bewoners of andere gebruikers van het pand en theoretisch kunnen onderbouwen wat je in de praktijk doet. Het trainen van sociale vaardigheden maakt deel uit van onze opleiding. En voor wie als ondernemer of leidinggevende verder wil, ook management skills.’
De in 1989 opgerichte opleiding geeft les op mbo-niveau 1,2 en 3 in samenwerking met het
Drenthe College en niveau 4 in samenwerking met Nimeto. Alle lessen worden verzorgd in Assen: niveau 1, 2 en 3 in het techniekcentrum van het Drenthe College aan de Aziëweg, niveau 4 bij Cicero aan de Anne de Vriesstraat.
Al is de leerling daar niet vaak te vinden: 80 % van de lestijd wordt doorgebracht bij de leermeester op het leerbedrijf en dus in de praktijk. ‘We besteden om die reden ook veel aandacht aan begeleiding van de leermeesters, al hoeven we die niet veel te vertellen. Zij zijn vanuit hun eigen vakmanschap als schilder al enthousiast genoeg en bovendien voldoende bevoegd en bekwaam. Maar het is natuurlijk altijd goed om contact te onderhouden, nieuwtjes over het vak uit te wisselen en gezellig bijeen te komen.’ De opleiding bestaat trouwens niet uit één, maar uit vijf verschillende vakken, waar de student zich in een later stadium in kan kan specialiseren: schilderen, glaszetten, behangen, spuittechnieken en houtrotreparaties.
Bakema en zijn collega’s doen veel aan promotie en werving om nieuwe aanwas te krijgen: ‘Je zou zeggen dat dat vanzelf gaat, omdat er nu en in de toekomst meer dan genoeg werk is op dit gebied, maar toch
moeten we aan de bak. Over het algemeen wordt van Jongeren nog steeds teveel verwacht dat zij op theoretisch niveau presteren. En helemaal als het gaat om meiden, die op dit moment slechts 10 % van de instroom bepalen. Daar valt nog veel te winnen. We werken veel met social media en organiseren allerlei activiteiten op vmbo’s en praktijkonderwijs, om ze in aanraking te brengen met het schildersvak. Daarbij vergeten we ook de docenten niet; als zij het enthousiasme voor het vak kunnen overbrengen is dat al het halve werk.’
Want vaak blijkt dat jongeren het schildersvak erg waarderen, zodra ze er eenmaal mee in aanraking komen: ‘Goed voorbeeld is een jongeman die we hier nu op school hebben die werkte in een sportschool, als instructeur.
Tijdens de corona periode moest hij het pand schilderen en vond dat zo leuk, dat hij nu de overstap naar het schildersvak heeft gemaakt.’<
www.onderhoudnlopleidingen.nl/assen
Marcel Keuskamp is net gestart in zijn nieuwe rol bij BAM Infra, als commercieel manager bij BAM Infra Nederland. Hij voelt zich thuis bij BAM en in het noorden van het land. ‘De mentaliteit van de mensen in het Noorden spreekt mij aan’, vertelt Marcel Keuskamp met gepaste trots. ‘Er gebeurt hier heel veel, we doen mooie dingen.’ Wat hem zeker ook aanspreekt is dat BAM Infra het voortouw neemt in het duurzamer maken van de wegenbouw. Dit vanuit een in de organisatie breed gedragen besef dat het anders moet. Schoner én stiller. Of zoals Carla Rodenburg directeur BAM Infra Nederland en kartrekker duurzaamheid stelt: “Duurzaamheid moet in je DNA zitten. We maken echt stappen om uiteindelijk tot een emissieloze bouwplaats te komen”.
Marcel werkt al meer dan 16 jaar bij BAM in de discipline wegenbouw. ‘Ik ben begonnen als uitvoerder, doorgegroeid naar projectleider en later rayonmanager. Vervolgens maakte ik een uitstap naar Freesmij, waar ik 7 jaar werkte als regioleider Noord. BAM is overigens een van de aandeelhouders van Freesmij. Sinds april van dit jaar ben ik terug op het oude nest in een nieuwe rol, het voelt als thuiskomen. Ik heb altijd bij grote bedrijven gewerkt. Ik zie een trend dat overheden en andere opdrachtgevers de kennis en kunde van de
grote bedrijven weer weten te waarderen. Ze zien dat het niet alleen de lokale bedrijven zijn die bijdragen aan de werkgelegenheid. Ook grote bedrijven dragen bij aan de regionale werkgelegenheid. Daarnaast zijn zij in staat te investeren in de broodnodige vernieuwing en innovatie. BAM is daar een uitstekend voorbeeld van, dat bewijst zij voortdurend.’
Zijn ervaring in de uitvoering bij BAM en Freesmij helpt hem bij zijn nieuwe functie. ‘De periode bij Freesmij was boeiend, het was interessant om een keer iets specialistisch te doen. We werkten voor meerdere aannemers en opdrachtgevers, maakten werken van klein tot heel groot. Ook hierbij kwam duurzaamheid om de hoek kijken met het hergebruik van frees asfalt.’ Hij werd gevraagd voor de functie van commercieel manager, die vraag verraste hem hoewel Marcel er voorstander van is om regelmatig andere dingen te doen. ‘Ik zag die vraag eerlijk gezegd niet aankomen. Ik had altijd in de productiesfeer gezeten, uitvoerend bezig geweest. Bij commercieel dacht ik aan het stereotype van snelle jongens in pak, vlotte babbel, je kent het wel. Ik begrijp nu dat dit een vertekend beeld is. Ik zit nu meer aan de kant van de verwerving. Ik merk dat mijn kennis van de uitvoering daarbij goed van pas komt, zoals bij het sparren met opdrachtgevers over de uitdagingen van een project.’ Marcel is open en toegankelijk, hij maakt gemakkelijk contact. ‘Door mijn eerdere functies heb ik een groot
‘Duurzaamheid doe je samen, de uitdagingen van de toekomst vragen om samenwerking en partnerschap’Marcel Keuskamp, Commercieel manager BAM Infra Regionaal
netwerk, ik ben oprecht geïnteresseerd in wat mensen beweegt. Waar ze problemen ervaren en hoe ik daar vanuit mijn rol hulp kan bieden. Het gaat mij om echte verbinding te maken. Vanuit verbinding ontstaat vertrouwen.’
Marcel is blij dat BAM Infra haar verantwoordelijkheid neemt en echt iets doet om klimaatverandering tegen te gaan en haar foodprint te verkleinen. ‘Niet zoals in de politiek vaak gebeurt met een horizon die ver weg ligt. Nee, concrete doelen op afzienbare termijn. Wist je dat we al vanaf 2020 een elektrische wals hebben rijden, die we zelf hebben gebouwd? En dat we in mei van dit jaar onze eerste elektrische asfaltspreidmachine hebben ingezet? Deze heeft BAM ontwikkeld in samenwerking met een partner. Een revolutionaire ontwikkeling die navolging krijgt, dat merken we nu al. BAM is hierin koploper als meest duurzame bouwer van Nederland. Dat geeft niet alleen mij maar ook onze opdrachtgevers een goed gevoel. We gaan verder, onze ambitie is nog eind van dit jaar een complete emissieloze asfaltset te hebben. Een set bestaat uit een asfaltspreidmachine, walsen, trekauto’s, kleefwagen enzovoorts. Kortom, een stevige ambitie.’ Het werken met elektrische machines en voertuigen maakt het werk niet allen schoner, ook stiller. Zeker bij het werken in binnenstedelijk gebied is dit een belangrijke overweging voor de opdrachtgever.
BAM gaat nog een stap verder. Ze streeft naar een emissieloze bouwplaats in 2026.Daarvoor wordt niet alleen ingezet op elektrificeren maar ook op waterstof. En BAM heeft weer een primeur. Marcel: ‘Ik ben er bijzonder trots op dat we afgelopen maand onze eerste asfaltspreidmachine met een waterstofverbrandingsmotor aan de buitenwereld hebben getoond op de Wereldhavendagen. Inmiddels zetten wij deze machine in op diverse projecten onder andere in het Noorden van het land. Het is de eerste ter wereld, ook weer door BAM zelf ontwikkeld samen met een partner. Het is goed om te zien dat BAM haar volop aanwezige kennis en kunde inzet om steeds weer met innovaties te
komen, niet alleen op het gebied van duurzaamheid maar ook van veiligheid voor de weggebruiker.’ BAM wil verder in 2030 het gebruik van primaire bouwstoffen op de bouwplaats met ten minste de helft terugbrengen.
‘Niet alle relaties zijn hiermee bekend. Ik neem ze er graag in mee. Duurzaamheid doe je samen. Als partners in de gehele keten meedoen, bereik je het optimale resultaat. De uitdagingen voor de toekomst zijn groot, ik noem de verstedelijking (hoe houden we de steden leefbaar?), de energietransitie (minder fossiele brandstoffen) en de klimaatverandering (met extreme droge en natte periodes). Het vraagt om samenwerking en partnerschap, vaak over meerdere jaren en/ of projecten. Want de vraag naar mobiliteit, betere en veiligere verbindingen blijft. Het maakt mijn werk in de wegenbouw erg interessant. Neem gerust contact met me op als je een keer wil sparren over creatieve en innovatieve oplossingen. Doen! <
“Als je het ziet, word je enthousiast”, zegt Marco van der Meulen, salesmanager bij Rotocoat, over de processen van verzinken, schooperen en poedercoaten. “Er komt veel bij kijken. Neem, als voorbeeld, het verzinken. De temperatuur van een zinkbad is zo’n 450° Celsius. Een verkeerd geboord gat in het materiaal kan een explosie veroorzaken.”
“Stel, je maakt een architectonische constructie van staal. Die moet van binnenuit en buitenaf beschermd worden tegen corrosie. Elke bescherming kent zijn eigen behandeltechniek. De combinatie van verzinken en poedercoaten, bij ons ook wel het Duplex-systeem genoemd, biedt dan ook de meest duurzame bescherming tegen corrosie. Verzinken biedt
een kathodische corrosiebescherming en poedercoating biedt zowel bescherming als een gewenste kleur. We hebben alles onder één dak. Ook transport, bijvoorbeeld.”
“Dat wij alles in eigen huis hebben, is uniek en voor een staalbouwer is dat ideaal. Geen lastige planningen met verschillende bedrijven,
verschillende contactpersonen of meerdere facturen. Eén telefoontje en alles wordt geregeld. We doen wat we beloven, we communiceren helder en leveren goede kwaliteit. Vaak met een korte doorlooptijd.”
In de service- en dienstverlening van Rotocoat zijn alle behandelingen inbegrepen die te maken hebben met de bescherming van staalproducten. “Dunner metaal of beschadigde constructies op locatie kunnen beide niet in een zinkbad. Dat materiaal beschermen we door het te schooperen. Zie het als spuiten van zink.”
corrosie en uiteraard onder erkende garantievoorwaarden”, zegt Marco.
“Wij vinden met zorg omgaan met je omgeving belangrijk en we zijn al flink op weg naar volledig duurzaam produceren. We verzinken met loodvervangers en hebben een nagenoeg
Warm bad Duurzaamheid gaat bij Rotocoat niet alleen over het milieu. Het gaat ook over duurzame relaties. “We vinden de wijze waarop we met elkaar omgaan van groot belang. Naar opdrachtgevers toe betekent dat meedenken, de ander serieus nemen in zijn wensen en eerlijke afspraken maken.”
“Met onze vier vestigingen, verspreid over het hele land, hebben we alle mogelijke specialiteiten in huis. Ook voor zeer groot materiaal kunnen klanten bij ons terecht: onze zinkbaden zijn groot en we hebben een XL-poedercoatlijn. Hier in Wolvega, bijvoorbeeld, kunnen we verzinken, poedercoaten en schooperen. Als het van metaal is, kunnen wij het beschermen tegen
gesloten systeem waarbij de zinkassen worden opgevangen en gerecycled. Daarmee vervuil je minder en doe je ook minder beroep op schaar wordende grondstoffen. Onze werkwijze is bekroond met een aantal mooie certificaten waarbij de bronzen certificering van Cradle to Cradle expliciet het benoemen waard is. Brons betekent voor ons: we zijn een flink eind op weg, maar gaan natuurlijk voor goud!”
“We zijn blij met ons personeel. Hoe geef je die waardering vorm? We monitoren de veranderende behoeften van personeel. Een nieuwe generatie staat voor de deur en dat maakt dat we ook als werkgever moeten blijven innoveren. We zijn een aantal initiatieven aan het uitwerken. Met succes: van nieuwe personeelsleden hoor ik wel eens dat ze het gevoel hebben in ‘een warm bad’ te zijn gekomen.”
“Kortom, we blijven innoveren op het gebied van ons product, op maatschappelijk verantwoord ondernemen, op onze service en op werkgeverschap. Op ons bedrijf krijgt corrosie geen grip.” <
'Dat wij alles in eigen huis hebben, is uniek en voor een staalbouwer is dat ideaal'
Onkruid is van alle tijden. Hardnekkig, vervelend, onesthetisch en een constante bedreiging voor cultuurgewassen en planten in tuinen en parken. Maar met de bestaande methoden is onkruidbestrijding duur, slechts kortstondig effectief, milieuonvriendelijk en dus gevaarlijk voor mens en dier. Al dan niet onder druk van wet-en regelgeving wil je daar dus vanaf.
Ceresweg 48, 8938 BG Leeuwarden 085 – 303 8276 info@weedfreeservice.nl www.weedfreeservice.nl
Een ecologisch werklandschap waar innovatie en ondernemerschap, het delen van kennis en faciliteiten centraal staan. Waar duurzaamheid en biodiversiteit onlosmakelijk in de visie zijn verankerd. Dat was wat Anne Jan Zwart in 2008 voor ogen stond toen hij als toenmalig directeur van het familiebedrijf ECOstyle op zoek was naar een nieuwe vestigingsplaats. Dat werd uiteindelijk in 2014 het Ecomunitypark. Zie daar met ‘zevenmijlslaarzen’ de voorgeschiedenis van het unieke ecologische bedrijfsterrein. Wat is anno 2022 de status quo en hoe kijkt Zwart acht jaar later terug op de visie van 2014?
Wat was de aanleiding voor Ecomunitypark?
Wij zochten voor ons familiebedrijf een nieuwe vestigingsplaats, waar ruimte was voor natuurwaarden en waar bovendien een verregaande kruisbestuiving tussen onderwijs en het bedrijfsleven plaats zou kunnen vinden. Want als toenmalig voorzitter van de Friese Kamer van Koophandel werd mij duidelijk dat het in Friesland niet zo best was gesteld met de samenwerking tussen het MKB en de kennisinstellingen. Een bijeenkomst in de Kamer van Koophandel, waar beide partijen waren uitgenodigd om een serieus gesprek te voeren over kennisuitwisseling, vormde het kantelpunt. Er ontstond een prachtige dynamiek.
Met die ervaring in het achterhoofd vielen de puzzelstukjes op zijn plaats. Toen er in Oosterwolde een terrein van 17 hectare vrijkwam en Provincie Fryslân en de gemeente Ooststellingwerk hun medewerking toezegden om daar een ecologisch werklandschap te realiseren, zijn we in 2014 begonnen met het Ecomunitypark.
Hoe kreeg die kruisbestuiving tussen het MKB en het onderwijs handen en voeten?
In onze visie moest er een bijzonder gebouw komen, een centrale inspiratiebron waar beide entiteiten uit hun comfortzone konden treden om in gezamenlijkheid mooie dingen te realiseren. Die opzet werd een dermate groot succes dat de Provincie Fryslân en de Gemeente Ooststellingwerf besloten om het tijdelijke karakter van dat ‘brûsplak’ om te zetten in een definitief centrum; het BioSintrum, zeg maar het kloppend hart van Ecomunitypark.
Terugkijkend op toen en nu? Terugkijkend op het ‘Het wenkend perspectief’ van 2014 en wat is er tot nu toe is gerealiseerd, overtreft dat mijn stoutste verwachtingen. Bijvoorbeeld door het gebruik van biobased bouwmaterialen, die nog nooit waren toegepast in de praktijk. Maar ook het aantal aanvragen dat er ligt, zowel van bedrijven als kennisinstellingen, de aandacht van de pers, de bouwprijs die het BioSintrum heeft ontvangen, de BREEAM (vijf sterren
duurzaamheid, red.) certificering die het park als eerste in Europa ontving. Daarnaast wordt ook aan de biodiversiteit doelstelling voldaan. Ter illustratie: In de afgelopen jaren hebben zich al 50 verschillende plantensoorten op het Ecomunitypark ontwikkeld, zijn er 29 verschillende vogelsoorten op het park geteld, zijn er padden en kikkers waargenomen en wordt het werklandschap bezocht door vlinders, muizen, libellen, bijen en herten. Dat was het idee: ontwikkeling van economie én van ecologie.
Toekomstverwachtingen? Het Ecomunitypark in Oosterwolde werkt als een magneet voor bedrijven die met nieuwbouwplannen rondlopen. Op het achterste gedeelte, bestemd voor de grotere bedrijven, is geen plek meer. Maar voor de bescheidener bedrijven is er nog ruimte. <
Iedere dag horen we de berichten over de energiekosten, de hoge inflatie en de verwachte aankomende crisis. Het terugbetalen van NOW gelden en de uitgestelde belastingen zetten voor de nodige ondernemers het mes verder op de keel! De tijden zijn onzeker en wat de toekomst brengt is onduidelijk! Wees dus alert als ondernemer en schakel tijdig!
Diverse brancheorganisatie snappen niet waar de overheid mee bezig is en na het lanceren van een enorm pakket aan maatregelen om de financiële pijn voor de burgers te verminderen heeft het kabinet de verhoudingen verder op scherp gezet. Vooruitkijkend op de komende tijd, wetende dat het in bepaalde branches slecht gaat, is het niet comfortabel ondernemen en zou iedere ondernemer scherp moeten zijn en mogelijkheden benutten om de pijn voor zichzelf te verzachten. Bij Van Braak Accountants hebben we de eerste stappen reeds gezet en zullen we de komende tijd samen met de ondernemers gaan zitten om de structuur tegen het licht te houden, administraties verder op orde te brengen, debiteuren tegen het licht te houden en zoveel mogelijk risicospreiding toepassen. Alles om te overleven als straks de crisis in alle hevigheid losbarst. We zetten alle hens aan dek zodat als het fout gaat de klap te overzien is.
Op Prinsjesdag komt het kabinet met een gigantisch koopkracht pakket van liefst 15 miljard euro. Een deel van deze rekening zal bij het bedrijfsleven komen te liggen door het verhogen van de winstbelasting van 15% naar 19% en een verlaging van het schijvenstelsel voor de winstbelasting. Ook zal het minimumloon met 10% omhoog gaan en veel ondernemers zullen dit gaan voelen in hun liquiditeiten die in veel situaties al onder druk staan.
Voor ondernemers is de structuur altijd belangrijk, maar het veiligstellen van vermogen en het aanpassen van de ondernemingsvorm zal nu aan de orde van de dag moeten zijn. Daarnaast dient het privé vermogen van ondernemers aandacht te krijgen, denk na over je testament en levenstestament, huwelijkse voorwaarden en zorg voor een juiste verdeling van je privé en zakelijk vermogen. Dut als ondernemer niet in en bereid je nu meer dan eens voor op een storm!
Uiteraard besef ik me dat er ook ondernemers zijn die het ondanks de crisis erg goed doen. Dit zijn in onze beleving de echte kooplui en wachten niet af, maar die schakelen tijdig op voorziene ontwikkelingen. Anticipeer samen met je accountant dus tijdig op ontwikkelen, spreek erover en probeer een zo compleet mogelijk beeld van je bedrijf te krijgen. Wij zullen klaarstaan om u als ondernemer in deze moeilijke tijden bij te staan! <
Arnold de Roo Van Braak Accountants
In feite zijn ze goed in de ontwikkeling van álle soorten vastgoed, maar een specialisme van HVBM Vastgoed uit Tilburg is toch wel het ‘built to suit’ ontwikkelen en verhuren van grootschalig logistiek vastgoed. Dat ontwikkelt het bedrijf ook op bedrijventerrein De Haven in Drachten, waar aan de Tussendiepen een hoogwaardig en duurzaam distributiecentrum is gepland met een oppervlakte van maar liefst 37.000 vierkante meter. Toch is het neerzetten van grote logistieke gebouwen niet de missie van het Tilburgse bedrijf.
‘Bedrijven faciliteren met moderne, duurzame en inspirerende locaties om te ondernemen'
HVBM Vastgoed is een kapitaalkrachtige partner met ruim 20 jaar knowhow in het ontwikkelen en investeren in kantoren en bedrijfsgebouwen. HVBM Vastgoed is van oorsprong een familiebedrijf. Directeur Adriaan Molenschot had al jaren ervaring in vastgoed toen hij besloot voor zichzelf te beginnen. Dat deed hij samen met de Tilburgse familie Heerkens. De initialen staan voor de beginletter van hun achternamen, waarbij Heerkens van Bavel verwijst naar bouwbedrijf Heerkens van Bavel, dat reeds in 1902 is opgericht en dit jaar haar 120e verjaardag viert.
HVBM Vastgoed Vastgoed is gespecialiseerd in ‘built to suit’ ontwikkelingen van logistieke bedrijfsgebouwen voor eindgebruikers.
Op bedrijventerrein De Haven in Drachten ontwikkelt HVBM Vastgoed een hoogwaardig en duurzaam distributiecentrum met een oppervlakte van ruim 37.000 vierkante meter.
Logistiek is het een pareltje: het object is gelegen nabij de op- en afritten van de A7 en de N31. De A7 is de belangrijkste verbindingsweg tussen Groningen, Drachten, Heerenveen en Amsterdam. Daarnaast heeft de locatie een goede verbinding op de N381, welke eindigt in Emmen nabij de Duitse grens. De Vaarweg Drachten staat in verbinding met het Prinses Margrietkanaal.
Bij voorkeur ontwikkelt HVBM Vastgoed sámen met de toekomstige gebruikers bedrijfsruimten waarin bedrijven én de mensen floreren. ‘We zijn geen facilitator van dozenschuivers’, zegt projectontwikkelaar Willem van der Meijden. ‘Wij werken graag met klanten die willen groeien, die hun mensen een gezonde en duurzame werkplek willen bieden en die rekening willen houden met het maatschappelijke umfeld waarin ze als bedrijf opereren.’
partij die even snel ergens een logistieke doos neerzet en weer vertrekt naar Brabant. Overal in Nederland werken we met dezelfde filosofie: bedrijven helpen om nieuwe stappen te maken in hun ontwikkeling, door ze te faciliteren met moderne, duurzame en inspirerende werkruimte. Goede architectuur is daarbij óók van belang. Vanuit die visie ontwikkelt HVBM Vastgoed op dit moment bijvoorbeeld een nieuw vers distributiecentrum voor PLUS Supermarkten in Deventer.”
Over dat ‘umfeld’ gesproken: HVBM Vastgoed mag zich letterlijk en figuurlijk een speler ‘van formaat’ noemen want voor aansprekende klanten als onder andere Coolblue, Decathlon, Jumbo en Bijenkorf werden overal in het land al grote en kleinere logistieke bedrijfsgebouwen gerealiseerd. In de visie van HVBM Vastgoed is meedenken met toekomstige gebruikers, maar óók met gemeenten daarbij essentieel, zo vertelt Van der Meijden. “Nederland is een drukbevolkt land en dat maakt dat gemeenten en regio’s zorgvuldige afwegingen zullen moeten maken bij het ontwikkelen van bedrijventerreinen. Wij zien daarbij een sleutelfunctie voor met name de herinrichting en revitalisatie van bestaande terreinen. Drachten is daarvan een mooi voorbeeld. Daar lag een flinke lap grond van Philips waar eigenlijk al jaren niets mee is gedaan. Als distributiecentrum, maar eventueel ook voor de maakindustrie, is de locatie zeer geschikt. Logistiek ligt het enorm gunstig en centraal in het noorden; je hoeft er geen stukken landbouwgrond of natuur voor op te offeren en de plannen kunnen er volgens het bestaande bestemmingsplan worden gerealiseerd.”
Tijdens de voorbereidingen merkte Van der Meijden wel dat het formaat dat HVBM Vastgoed in Drachten wil neerzetten voor sommigen even wennen is. “Het viel me inderdaad op dat zoiets in het noorden wat meer gewenning vergt dan elders in het land. Maar ik ben ervan overtuigd dat het met onbekendheid te maken heeft. Wij zijn geen
De markt is de laatste jaren wel moeilijker geworden, zo erkent Van der Meijden. “Je zit nu natuurlijk met schaarste aan beschikbare bedrijfsgrond. Juist daarom willen wij liever hérontwikkeling. Verder spelen nu zaken als levertijden, netcongestie en ook stikstof mee. Daar moet je rekening mee houden. Wij doen dat door soms al voorafgaand aan de vraag zélf de voorinvesteringen te doen, door aankoop van grond en het voorbereiden van projecten, nog vóórdat er een eindgebruiker bekend is. Zo werken we ook in Drachten. Vastgoed draait volgens ons vooral om gevoel hebben voor locatie. We zien dat grote spelers bijvoorbeeld hun distributie decentraliseren. Men wil met hun distributiecentra dichter bij de klant zitten. Dat betekent: snellere leveringen, maar ook minder kilometers en minder CO2-uitstoot per verkocht product. Wij denken dat ons project in Drachten een kans is voor het noorden. En per saldo kan dit ook voor de werkgelegenheid in een regio erg positief uitpakken.”
Het mooiste van het vak? Dat is voor Van der Meijden heel duidelijk het tastbare van zijn werk. “Op papier iets bedenken, plannen maken en dan uiteindelijk in goede samenwerking met klanten gebouwen neerzetten waar een groot aantal mensen op een prettige manier kunnen werken; dát geeft mij de voldoening. En ik geef toe; het is ook wel een kick om op tal van plaatsen in Nederland te rijden en mooie projecten te zien waar je met veel voldoening aan gewerkt hebt.” <
‘Wij zien een sleutelfunctie voor herinrichting en revitalisatie van bestaande bedrijventerreinen’
MKB. Hetallesinéén inkoopmanagementsysteem vooruwindirecteinkoop,NPRen TailSpend.Bekijkhetoponze website www.ilexys.com
Allesinéénpakket:inkoopportaal,projectbeheer,rapportages, factuurbeheer,magazijnbeheerencontractbeheer.
Kiesvoordigitaliseringvanhetinkoopprocesviaonsinkoopportaal metdiverseoptiesvoorcatalogienkiesvooreenkoppelingvanons platformaanuweigenERPvoor100%datauitwisseling. Bespaartotwel60%opinkoopkosten.
Onzegarantie: gebruiksvriendelijk,geeninvesteringnodigenzeerefficiënt.
Gewapend beton is sterk, ijzersterk. Daar kun je blindelings op vertrouwen. Tenminste, bijna dan…. Want, gewapend beton heeft één zwakke plek: roest. Door jarenlange inwerking van weer en wind kan de stalen wapening worden aangetast. En als wapening gaat roesten en uitzetten, drukt het beton kapot. Een fenomeen dat bekend staat als betonrot.
Betonrot is een probleem dat steeds vaker zichtbaar is bij gebouwen en wooncomplexen uit de jaren zeventig en tachtig. De betonsamenstelling uit die tijd is kwetsbaar voor de inwerking van zuurstof, vocht en chloriden. Vooral de wapening van ‘uitkragende betonelementen’ zoals galerijen is vatbaar voor corrosie. Dit gold ook voor drie flats in de Groninger wijk Paddepoel: Pollux, Castor en de Morgenster. Maar daarover later meer.
Botte bijl
Betonrot kan tot risicovolle situaties leiden. Vorig jaar nog braken in Oudenbosch twee balkons af van een appartementencomplex. In 2011 kwam de Antillenflat in Leeuwarden landelijk in het nieuws toen een hele galerij bezweek door wapeningscorrosie. Sindsdien is de aandacht voor betonrot groter dan ooit.
Betonrot vormt niet alleen een risico voor de constructieve veiligheid. Als gebouweigenaar staat de diagnose betonrot vaak synoniem aan afbreken, vervangen of zelfs volledig slopen. Zeker in tijden van personeel- en materiaalschaarste een enorme kostenpost. Toch is die botte bijl niet altijd nodig. Er is een mogelijkheid om, ook bij beginnende wapeningscorrosie, voor voldoende veiligheid te zorgen.
Betonrot een halt toeroepen Dit begint uiteraard bij goed constructief onderzoek. Met specialistische apparatuur kun je tegenwoordig heel specifiek in beeld krijgen waar
risicovolle spots zich bevinden, welke wapeningsdikte er nog rest en wat de corrosiesnelheid is. Hierdoor kun je veel gerichter ingrijpen op basis van de werkelijke risico’s.
Zeker wanneer er – in samenspraak met een constructeur – voldoende wapeningsdikte over is om voor genoeg veiligheid te zorgen, is er een alternatief om wapening te beschermen: kathodische bescherming (KB). Een techniek waarmee een beschermstroompje voorkomt dat zuurstof en metaal een chemische reactie aangaan en roest veroorzaken. Dit gaat verdere degradatie van de wapening gegarandeerd tegen.
Kostbare renovatie voorkomen
Terug naar de drie Groninger flats…. Hier was de wapening op meerdere plekken aangetast. Onderzoek wees uit dat de restdikte nog wél voldoende was. Door op alle galerijen kathodische bescherming toe te passen, riepen we corrosie een halt toe en konden we een kostbaar renovatietraject voorkomen.
Dit KB-systeem was relatief eenvoudig aan te brengen. Door op het betonoppervlak van de consoles (balkvormige elementen) een anodedraad met speciale coating aan te brengen, bereikt de beschermstroom de wapening. Via een gelijkrichter wordt het hele systeem continu gevoed met de benodigde stroom.
Het mooie is dat we in deze flats niet alleen corrosie stoppen en de levensduur verlengen, we kunnen via telemetrie ook het KB-systeem monitoren. Je houdt zo continu zicht op de werking van de beschermstroom en de betrouwbaarheid van gewapend betonconstructies. En zo draag je - zonder peperdure renovatie, vervanging of sloop – bij aan de duurzaamheid en levensduurverlenging van gewapend beton en kun je de veiligheid van bewoners blijven garanderen. <
Ruurd Dijkstra - projectleider kathodische bescherming bij van der Heide
Wie op de website van Kwak kijkt ziet daar autohoogwerkers van GVW (Gross Vehicle Weight oftewel het maximum bruto
voertuiggewicht) 3.500kg tot 52.000kg en met werkhoogtes variërend van 16 meter tot 90 meter. Toch is er één grootste
gemene deler, want alle hoogwerkers zijn van Ruthmann. Die merknaam prijkt dan ook op een bord op één van de entreedeuren in de voorgevel van het bedrijf, direct onder het bord van Kwak Hoogwerkers zelf. Alle hoogwerkers die Kwak verkoopt en onderhoud zijn van het Duitse kwaliteitsmerk en alle servicemedewerkers van Kwak zijn door de fabrikant zelf opgeleid. Ze beschikken daarmee over de benodigde deskundigheid, die door regelmatige bijscholing op peil wordt gehouden.
Onderdeel van de verkoopactiviteiten van Kwak Hoogwerkers is een klantbezoek, het geven van een specifieke demonstratie op een gewenste locatie én eventuele beursdeelnames. Alles met als doel om potentiële kopers zo breed mogelijk te informeren, de eigenschappen en prestaties van de hoogwerkers te ervaren en zo vast te stellen wat de voordelen zullen zijn voor de gewenste toepassing. Ook de opleiding van bedieners van alle hoogwerkers maakt onderdeel uit van de
Kwak Hoogwerkers in Huizen is dealer van de kwaliteitshoogwerkers van het toonaangevende Duitse merk Ruthmann en verzorgt naast de verkoop ook het onderhoud en de reparatie. Het bedrijf gaat terug tot 1957, toen nog onder de vlag van de firma Elektrotechniek in Amsterdam en vanaf 1977 onder de naam H.C. Kwak B.V. vanuit Bussum, vernoemd naar de toenmalige directeur Herman Kwak. De huidige directeur Guido van Gestel, sinds 1999 werkzaam bij Kwak Hoogwerkers, is trots op de hoogwaardige producten en service.
servicewerkzaamheden van Kwak, zoals machine specifieke opleidingen op maat of volgens IPAF of een scholing op één of meerdere hoogwerker categorieën.
Gebruikers van de hoogwerkers variëren van glazenwassers en gemeenten tot boomchirurgen, reclamebedrijven en verhuurbedrijven. “Daarbij geldt veiligheid vóór alles”, stelt Guido van Gestel. “Er wordt natuurlijk op hoogte gewerkt en dan is veiligheid enorm belangrijk. Wij bieden dan ook een jaarlijkse veiligheidsinspectie naast het standaard onderhoud. Men kan 24/7 een beroep doen op onze servicelijn, maar onze hoogwerkers kunnen tegen een stootje dus daar wordt maar beperkt gebruik van gemaakt. En mede dankzij de door ons aangeboden trainingen bij de verkoop redden klanten zich vaak prima zelf of met alleen telefonische ondersteuning. Dat scheelt tijd en geld. Onze monteurs staan overigens ook klaar voor reparatie en onderhoud van andere merken dan Ruthmann.”
Gezien de ontwikkelingen op het gebied van klimaat is er een toename in de vraag naar hybride of volledig elektrisch aangedreven hoogwerkers. Van Gestel: “De BLUELIFTspinhoogwerkers zijn daarbij zeer geschikt en ook in het aanbod vanuit Duitsland zijn meerdere modellen die aan die vraag voldoen. Bijvoorbeeld de Ampero TBR250 E. Zowel de hoogwerker als het voertuig zijn volledig elektrisch. Daarnaast zijn er uiteraard modellen die in een hybride uitvoering leverbaar zijn.” Gezien de prijs die bij de geleverde kwaliteit hoort is niet iedereen in staat om zo’n topproduct aan te
schaffen, of men maakt andere afwegingen bij de keuze voor een hoogwerker. Daarom levert Kwak ook een speciale ECOLINE-serie, met modellen als autohoogwerkers op B-rijbewijs en een werkhoogte van 16 tot 24 meter, als telescoop of knik-telescoop. “En uiteraard nog steeds van prima kwaliteit”, vult Van Gestel aan. “Daarvoor staan we altijd garant!” <
‘De natuur is onze bondgenoot. Met dat uitgangspunt kunnen we de wereld schoner, veilig en duurzamer maken.’ Dit is de stellige overtuiging van Sytze Keuning, directeur van Bioclear Earth uit Groningen, innovatie- en adviesbureau voor bodem, water en klimaat.
Een team van 35 professionals waaronder biotechnologen, microbiologen, bodemkundigen en procestechnologen is hier bij Bioclear dagelijks mee bezig. Keuning: ’We zetten onze denkkracht graag in om duurzame projecten op het gebied van onder meer bodemgezondheid en bodem- en waterkwaliteit te ontwikkelen. Jaarlijks gaat daarom twintig procent van onze omzet naar de ontwikkeling van nieuwe en innovatieve technologieën.’
Intelligentie van de natuur
Bioclear Earth begon in 1988 als spin-off van de Rijksuniversiteit Groningen, maar eigenlijk ligt de oorsprong in de jeugdjaren van de oprichter. Opgegroeid op het Friese platteland was hij van jongs af aan al gefascineerd door de kracht van de natuur. ‘De natuur is intelligent en daar kunnen we veel van leren, besefte ik al vroeg.’
Tijdens zijn scheikunde studie werd de nieuwsgierigheid naar de inventiviteit van onze planeet nog verder vergroot.
Ondanks zijn liefde voor het vak staat de ondernemer met beide benen stevig op de grond. Bij Bioclear werken volgens hem nuchtere en praktische professionals. Zij beseffen dat er veel werk aan de winkel is om de wereld te verduurzamen en een gezond milieu te scheppen. De scherpzinnigheid van de natuur wordt daarbij zo goed mogelijk gebruikt. Commercieel, maar met idealen, noemt Keuning dat.
Bodem van de toekomst Een van de projecten waar het Groningse innovatie- en adviesbureau aan werkt, is de bodem van de toekomst. Een gezonde, weerbare en droogtebestendige bodem die bijvoorbeeld ook zelf inert stikstofgas uit de lucht kan vastleggen in een voor planten bruikbare vorm, zodat minder kunstmest nodig is. Keuning: ‘In principe kan een hectare landbouwgrond meer dan honderd kilo stikstof uit de lucht vastleggen en beschikbaar maken voor de plant. Doordat boeren drijfmest moeten injecteren in de zode gaat dit vermogen helaas grotendeels verloren. Onderzoek in Noord-Nederland bewijst dat de bodem biodiverser wordt als je (drijf)mest
bovengronds uitrijdt. In dat laatste geval troffen we tot vijftig procent meer bacteriesoorten aan die goed zijn voor planten. Het is een voorbeeld van krachtenbundeling met de natuur.’ Tot grote vreugde van de Bioclear voorman heeft zijn dochter Eline de leiding over het project. De appel valt dus niet ver van de boom om in natuurtermen te blijven.
De mensen van Bioclear Earth zijn volgens de Fries eigenlijk ontdekkingsreizigers. Ze werken naar eigen zeggen vaak op het randje van wat bekend is. Zo blijkt dat familie van dezelfde “beestjes” die nu al toegepast worden voor de
afbraak van de klassieke verontreinigingen, zoals chloorkoolwaterstoffen en minerale olie, ook in staat zijn complexe, nieuwe stoffen af te breken. ‘Denk aan complexe stoffen als gewasbeschermingsmiddelen en farmaceutica. ‘Dat is een prachtig voorbeeld van hoe je de kloof tussen wetenschap en praktijk kunt overbruggen en kan werken aan een duurzamere wereld.‘ <
Bij AE Systems uit Groningen staat de telefoon roodgloeiend en is de orderportefeuille voor het komende half jaar volledig gevuld. In vergelijking met 2021 is het aantal opdrachten meer dan verdubbeld. Het bedrijf van directeur Sander Swierenga is specialist op het gebied van grondboringen voor gesloten aardwarmtesystemen. Sinds de gasprijs piekt, heeft de vraag naar gasloos wonen extra energie gekregen. Een investering in aardwarmte verdien je binnen acht jaar terug.
Dankzij haar moderne machinepark kan er tot 250 meter diep geboord worden. Als de geplande diepte bereikt is, worden er een bodemwarmtewisselaars in de grond geplaatst. Het water dat door deze wisselaars wordt gepompt, wordt in de bodem verwarmd tot ongeveer tien graden Celsius. Vervolgens onttrekt de warmtepompinstallatie de warmte uit het water en geeft deze warmte af aan het verwarmingssysteem in het gebouw. Gebruik van aardwarmte zorgt nauwelijks voor vervuiling, uitstoot van CO2 en klimaatverandering.
Nieuwbouw AE Systems werkt bij voorkeur aan nieuwbouwprojecten. ‘Je kunt dan werken zoals jij dat wilt. Bij bestaande woningen moet je je aanpassen aan de omstandigheden. Dat maakt het werk ingewikkeld en tijdrovend en dat gaat ten koste van andere opdrachten. In principe is bij ons nieuwbouw de hoofdmoot. Daarnaast nemen we particuliere klussen aan die bij ons passen. Helaas is de vraag van particulieren momenteel zo groot dat we niet iedereen kunnen helpen. We kunnen alleen opdrachten aannemen die op een goede en kwalitatief verantwoorde manier zijn uit te voeren. ‘
Het bedrijf is actief in Noord-Nederland en de Noordoostpolder maar krijgt aanvragen uit
heel Nederland. ‘Zeventig procent van onze opdrachten komt uit de provincie Groningen. Daarom zeggen we ook nee tegen klussen ergens anders in Nederland. Waarom ergens in de randstad in de file staan terwijl hier werk genoeg is?’ Het was niet altijd topdrukte bij de Groninger aardwarmtespecialisten. Toen Swierenga in 2009 met het bedrijf begon werd er vooral over duurzame energie gepraat. ‘Het waren moeilijke jaren met weinig opdrachtgevers. De markt kwam moeizaam op gang. We hebben trouwens nog steeds enkele klanten van het eerste uur. Voor hen maken we altijd ruimte, een volle agenda of niet. Ze stonden voor ons klaar toen we hen nodig hadden en dat vergeten we niet.’
Die persoonlijke aandacht zit in de haarvaten van het bedrijf. Een goede relatie met de klant staat bij de aardwarmtespecialist dan ook altijd voorop. ‘Mijn klanten mogen niet tevreden zijn over het resultaat. Nee, ik wil dat ze dik tevreden zijn. Daarvoor werken we met alle liefde een dag langer door dan gepland. Ik ben er trots op dat ons hele team dat zo ervaart. We zijn trots op wat we doen dat zie je af aan ons werk’, besluit Swierenga. <
'Wij zien onszelf als een verlengstuk van de bedrijven waarvoor we werken'
Ze begonnen zeven jaar geleden op een zolderkamer, maar KBK Administratie en Advies is ondertussen uitgegroeid tot een bedrijf met een mooi en representatief kantoor op de Lavendelheide in Drachten. ,,We zijn in mei van dit jaar verhuisd en het nieuwe kantoor is een mooie stap vooruit”, aldus directeur Jacob Koenen.
Hij noemt zich liever ‘meewerkend voorman’, zegt hij er bij. ,,Ik ben veel onderweg voor besprekingen, maar ik werk ook nog veel mee binnen het bedrijf. Ik zie mezelf niet als een manager. Ik mag nog graag een jaarrekening maken zo nu en dan. Maar met meer personeel krijg je wel steeds meer de rol van manager”, vindt Koenen.
KBK Administratie en Advies heeft op verschillende locaties gezeten, waaronder vijf jaar op De Klim, maar wil nu in hun nieuwe kantoor op de Lavendelheide rustig doorgroeien. ,,We willen gewoon goed werk blijven doen voor onze klanten, die we helpen
met hun boekhouding, loonadministratie, financiële rapportages en fiscale aangiften. Ook geven we advies over financiële, juridische en fiscale zaken binnen ondernemingen. We zijn als het ware de spil tussen ondernemer, belastingdienst en bank.”
Het administratie- en advieskantoor telt op het moment vijf medewerkers. ,,We zijn jaren bezig geweest met acquisitie en hebben in 2022 een portefeuille overgenomen van een administratiekantoor dat gestopt is. Het gaat goed met KBK en dat willen we langzamerhand verder uitbouwen. We hebben niet de ambitie om heel groot te worden, maar willen rustig doorgroeien naar maximaal zo rond de tien
personeelsleden. We werken veel met MBOstagiaires, die we intern opleiden en vaak blijven ze bij ons bedrijf werken. We geven op deze manier kennis door en als ze dan bij ons blijven hangen, zegt dat ook wel iets over ons bedrijf.”
De ondernemer staat bij KBK Administratie en Advies centraal. ,,We denken met onze klanten mee. Onze kracht is dat wij ons écht verdiepen in onze klanten. Wij zien onszelf als een verlengstuk van de bedrijven waarvoor we werken. We stellen ons flexibel op en zijn altijd bereikbaar voor persoonlijk contact. Door opleidingen te blijven volgen, kunnen we de ondernemers nog meer van dienst zijn.”
Lekker in de cijfers zitten, is één van de mooiste dingen van zijn vak, vindt Jacob Koenen. ,,En natuurlijk het contact met de klanten. We hebben ruime ervaring met zowel grote als kleine ondernemingen. Het begeleiden van startende ondernemers geeft met name veel voldoening. We geven verder advies en ondersteuning bij financieringsaanvragen, stellen het financiële deel van een ondernemingsplan op of adviseren bij overname, verkoop of verandering van rechtsvorm. Het is bijzonder mooi als je er bij de belastingdienst een besparing voor de klant uit kunt slepen. Zo zijn we op heel veel gebieden werkzaam”, besluit directeur Koenen van KBK Administratie en Advies. <
In 1961 stapte melkboer Pieter Spinder uit Harkema over op het leggen van kabels voor de PTT. In de afgelopen zestig (+1) jaar is Spinder Kabeltechniek in Augustinusga uitgegroeid tot een toonaangevend bedrijf in het Noorden op het gebied van de aanleg van ondergrondse kabelinfra. ,,We doen alles van ontwerp tot montage van de kabels”, aldus directeur en eigenaar Jan Postmus.
,,We hebben alle disciplines in huis om verschillende soorten kabels aan te leggen voor energiebedrijven en wind- en zonneparken, maar ook voor telecombedrijven en de provincie Fryslân”, legt Postmus uit. ,,We hebben tussen de 80 tot 100 man aan het werk in Friesland, Groningen, Drenthe tot in Overijssel en de kop van Noord-Holland. We werken met eigen teams, maar ook met onderaannemers.”
Pieter Spinder is – samen met zijn vijf zonen – de grondlegger van het bedrijf. ,,Als melkboer was het een moeilijke tijd in de jaren zestig met de komst van de supermarkten. Hij gooide het over een heel ander boeg en besloot om samen met zijn zonen voor de toenmalige PTT kabels te gaan leggen. In die tijd werd het bovengrondse net vervangen door een ondergronds net. Later werd Spinder ook
hoofdaannemer voor het Provinciale Energie Bedrijf (PEB). Hele steden en dorpen in Friesland zijn door Spinder van kabels voorzien. Ondertussen zit er geen Spinder meer in het bedrijf”, aldus Postmus, die Spinder Kabeltechniek heeft overgenomen. ,,Maar één van de oud-eigenaren komt nog wel regelmatig even langs.”
Vorig jaar besloot het bedrijf vanuit Harkema te verhuizen naar Augustinusga. De verhuizing vond plaats in het jaar dat Spinder Kabeltechniek exact zestig jaar bestond. ,,We groeiden uit ons jasje op onze oude locatie. Helaas konden we dat jubileum in 2021 niet vieren vanwege de corona-beperkingen. Op 1 oktober van dit jaar hadden we een open dag en kunnen belangstellenden ons nieuwe pand aan de Uterwei 3 in Augustinusga bekijken. We zijn blij met ons nieuwe plekje in het bedrijfsverzamelgebouw. Er is nog
bedrijfsruimte over en we zijn op zoek naar bedrijven die ons kunnen versterken en aanvullen.”
Het groeiende bedrijf is eveneens druk op zoek naar personeel, zo laat Postmus weten. ,,Er is veel werk in deze tijd van energietransitie, maar het vinden van werknemers is moeilijk. We hopen dat meer mensen zich bij ons aanmelden uit de regio. We zijn een bedrijf met veel contact onderling, waar binding een belangrijke rol speelt.”
Het werken in de buitenlucht is één van de voordelen bij het aanleggen van kabels. ,,Het is afwisselend werk en je bent veel buiten. De teams hebben veel zelfstandigheid als ze op klus zijn, maar daar komt ook een stuk verantwoordelijkheid bij kijken. Maar tussen die zelfstandigheid en verantwoordelijkheid zit ook veel vrijheid. We hopen dat mensen zich aangesproken voelen en bij ons willen komen werken.” <
“Zeg nou eens… Ben jij daarom bij deze organisatie gaan werken? Is dit jouw droombaan? Rennen, vliegen, hollen en dan opeens weer stilstaan? Gebrek aan focus en mee in de waan van alledag? Draag jij op deze manier bij aan de bezieling van de organisatie waar je voor werkt en geef jij dan het goede voorbeeld af aan je collega's?”
Persoonlijk denk ik van niet. Veelal wordt dit gedreven vanuit urgentie. Een bepaalde nood voelen en in actie komen: zoals opeens een urgentie situatie (verzuim of ontslag medewerker) of dat de productienorm gehaald moet worden. Er ontstaat zo een cultuur waarin geen tijd is om echt met elkaar in gesprek te gaan. Waar de waan van alle dag regeert, waar men steeds weer het gaspedaal intrapt en iedereen dit normaal vindt. Wij zien dit dagelijks. En als je het mij vraagt, te vaak!
Van pleisters plakken naar een organisatie met bezieling Nu voelen veel organisaties de nood door de enorme arbeidskrapte, hoog verzuim en werkstress. Mensen maken andere keuzes. Vanuit die belemmeringen dat plannen niet worden gehaald, wordt er vaak direct op zoek gegaan naar snelle oplossingen zoals gelijk nieuwe vacatures uitzetten om maar zo snel mogelijk de gaten op te vullen. Maar die profielen en die vacatures: zijn dat de juiste? Wie en wat zoek je echt? Competenties? Ervaring? Opleiding? En komen daar dan de juiste mensen op af?
Hoe kan het anders?
Begin eens met de vragen ‘Waarvoor zijn wij als organisatie op aard?’, ‘Wat is onze visie?’ en ’Hoe kunnen de verschillende mensen in onze organisatie vanuit diverse rollen/functies en achtergronden hier een concrete bijdrage aan leveren, zodat men zich trots voelt en eigenaarschap kan tonen?’
Dit bedenk je niet vanuit HR en/of MT, maar met elkaar. Dit bedenk je bottom-up en top-down en begint met naar elkaar te luisteren, vragen te stellen en proberen elkaar te begrijpen. Ja, dat kost tijd.
En HR? Ren eens niet mee, maar blaf met een lach naar de organisatie, directie en het bestuur door juist een andere beweging te laten zien. Blijf leidinggevenden attenderen op jullie visie, zodat je langzaamaan gaat naar die organisatie waar mensen bij willen horen en uit zichzelf aankloppen.
Dat is die van: Focus op de mens, geeft kracht aan het geheel.
Veranderen is niet ingewikkeld, maar wel complex zeggen wij.
Dat doe je dus ook niet zomaar even.
Linata Rutgers, Moeder, verbinder, aanjager, bestuurder en directeur werk 3.0
“HÉ HOI HOE GAAT HET MET JE?”
“JAAA DRUK!”
“DRUK? HOEZO DRUK? DRUK IS TOCH GEEN STAAT VAN ZIJN?”
Sinds 2013 heeft de Europese Commissie Noord-Nederland meerdere keren erkend als regio met de hoogst mogelijke score op het gebied van healthy ageing. De Universiteit van het Noorden wil deze leidende positie in Nederland en in Europa vasthouden en uitbreiden. Daarom ligt de focus van de Aletta Jacobs School of Public Health op de transitie ‘van zorg naar positieve gezondheid’. Vanuit dit innovatieve samenwerkingsplatform beantwoorden onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven gezamenlijk vragen om een duurzame en betaalbare volksgezondheid te realiseren.
In een viertal edities zoomen we in op de Universiteit van het Noorden. Dit unieke kennis- en innovatienetwerk bestaat uit de RUG, Hanzehogeschool, NHL Stenden, Van Hall Larenstein en het UMCG. Dit is het derde artikel.
De gemiddelde leeftijd in de samenleving neemt toe en dit leidt tot steeds grotere uitdagingen. Noord-Nederland is bij uitstek een regio waar geëxperimenteerd kan worden met nieuwe toepassingen en interventies op dit gebied. Dit komt door de goede onderlinge samenwerking, de omvang van de regio en de aanwezige gezondheidsuitdagingen. In het Noorden wordt gezondheid benaderd in relatie tot de levensloop van mensen. Hoe? Door al voor de zwangerschap te beginnen met voorlichting over het belang van gezond leven.
De Universiteit van het Noorden werkt daaraan mee door kennis te delen over het stimuleren van gezond gedrag, zoals gezonde voeding. Daarvoor ontwikkelt zij de nieuwste technische toepassingen die geïntegreerd worden in zowel het onderwijs als in onderzoek. De leden van de Universiteit van het Noorden richten zich daarnaast op de ontwikkeling van betere diagnostiek en behandelingen. Zo draagt de Universiteit van het Noorden eraan bij dat mensen gezond oud kunnen worden, hier en in de rest van de wereld.
NOORDEN
In het eerste artikel, begin dit jaar, gingen we dieper in op de vier transities uit ‘Drivers of transition, de kennisagenda van de Universiteit van het Noorden. Ook besteedden we aandacht aan het icoonprogramma ‘FASCINATING’ en natuurinclusieve landbouw. In het tweede artikel zoomden we in op de transitie ‘van fossiele naar duurzame energie’ en de samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen binnen Greenwise Campus. In dit derde artikel stond de transitie van ‘van zorg naar positieve gezondheid’ centraal.
In het vierde en laatste artikel, dit najaar, meer over de transitie ‘van analoog naar digitaal’: hoe speelt de Universiteit van het Noorden in op de ontwikkelingen en uitdagingen die samenhangen met de voortschrijdende digitalisering van de samenleving?
www.universiteitvanhetnoorden.nl
De Aletta Jacobs School of Public Health, kortweg Aletta, is de trotse vaandeldrager van healthy ageing in Noord-Nederland. Aletta is een samenwerkingsverband tussen vier leden van de Universiteit van het Noorden: de Rijksuniversiteit Groningen, het UMCG, de Hanzehogeschool Groningen en NHL Stenden Hogeschool. In maart 2018 werd het officiële startschot gegeven voor dit innovatieve samenwerkingsplatform, dat initiatieven rondom gezond ouder worden bij elkaar brengt. Onderwijs, onderzoek en impact worden in één instituut gebundeld en Aletta is daarmee vergelijkbaar met andere internationale toonaangevende instituten.
Hoewel Aletta zowel lokaal als regionaal actief is, heeft het samenwerkingsplatform de ultieme ambitie om wereldwijd impact te genereren.
Meer gezonde jaren Aletta werkt daarom samen met nationale en internationale initiatieven op het gebied van healthy ageing. Inmiddels hebben
onderzoekers, faculteiten en partners van verschillende disciplines zich al aan Aletta verbonden. Ze hebben hierbij één gezamenlijk doel: ‘Denken om te doen – Samen voor Meer Gezonde Jaren’. Het Healthy Ageing Netwerk Noord-Nederland, HANNN, is eveneens gericht op meer gezonde jaren voor alle inwoners van de drie noordelijke provincies. De leden van de Universiteit van het Noorden werken dan ook nauw samen met dit netwerk aan een gezondheid stimulerende omgeving.
Datzelfde geldt voor de samenwerking met Lifelines, dé noordelijke data- en biobank. Door gebruik te maken van Lifelines-data kan inzichtelijk worden gemaakt wat de gevolgen zijn van preventie op de fysieke en mentale gezondheid van de deelnemers aan Lifelines. Zo zijn er deelnemers die in de loop van hun deelname sinds 2006 een ziekte hebben ontwikkeld. Lifelines heeft zowel hun data als lichaamsmateriaal opgeslagen. Hiermee wordt gekeken of er terug in de tijd wellicht al voortekenen waren. Op basis daarvan wordt onderzocht of aandoeningen eerder opgespoord kunnen worden en of er een betere behandeling ontwikkeld kan worden. Gezondheidsgevolgen naar aanleiding van klimaatverandering worden hierbij een steeds belangrijker onderzoeksthema. Lifelines wil met de komende onderzoekrondes over 20 jaar kunnen terugkijken om te ontdekken of gezondheidsverandering toegewezen kan worden aan klimaatverandering.
De maatschappelijke opbrengst van meer gezonde jaren is enorm, maar innovaties vinden soms moeilijk hun weg naar een eerste toepassing in, of aan, de mens. Het Health Technology Research & Innovation Cluster, HTRIC, wil hierin verandering brengen. HTRIC is een innovatiecluster waarin de eerdergenoemde leden van de Universiteit van het Noorden, de RUG, het UMCG, Hanzehogeschool en NHL Stenden, samenwerken met LIFE Cooperative. In deze coöperatie zijn noordelijke mkb-bedrijven in Life Science en Medische Technologie verenigd.
Door de samenwerking binnen HTRIC ontstaan nieuwe inzichten en verbindingen op het hele spectrum: van wetenschappelijk onderzoek tot de ontwikkeling van een eindproduct. Het UMCG bijvoorbeeld, brengt medischtechnologische kennis in en vanuit de RUG zijn de faculteiten Science & Engineering (FSE),
Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Economie en Bedrijfskunde betrokken. Verder zijn er intensieve banden met hbo-instellingen, met overheden en met partners uit bedrijven in binnen- en buitenland.
Door intensief samen te werken aan meer gezonde jaren wil de Universiteit van het Noorden de druk op de zorg behapbaar houden en de maatschappelijke kosten laag. De COVID 19-pandemie toont eens te meer hoe groot het belang van deze ambitie is. De invulling van openstaande vacatures is hierbij een grote uitdaging. Zorg voor het Noorden, een netwerkorganisatie van negen ziekenhuizen en drie ambulancediensten, werkt daarom samen met ZorgpleinNoord, dé kennispartner op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken. ZorgpleinNoord richt zich op de instroom, de doorstroom en het behoud van personeel in zorg en welzijn.
De Aletta Jacobs School of Public Health is vernoemd naar Aletta Henriëtte Jacobs (Sappemeer, 9 februari 1854 – Baarn, 10 augustus 1929). Ze was de eerste vrouw die succesvol afstudeerde in Medicijnen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarna werd ze de eerste vrouwelijke arts in Nederland en betekende ze veel op het gebied van gezondheidszorg voor de armen. Ook was Jacobs een beroemd activiste voor gelijke rechten voor vrouwen.
Zorg voor het Noorden en ZorgpleinNoord willen samen met zorginstellingen en kennisinstellingen in Noord-Nederland de hoeveelheid opleidingsplekken coördineren om zo opleiding en vacatures met elkaar te verbinden. De Universiteit van het Noorden kan hierin ondersteunen door een coördinerende rol te vervullen. <
‘Noord-Nederland heeft een sterke en innovatieve industrie in de gezondheids- en medische technologie. In HTRIC komen deze bestaande kennis en kunde samen’
Al ruim 60 jaar werkt Spinder Kabeltechniek aan de energietransitie en de digitale bereikbaarheid in Noord-Nederland. Sinds vorig jaar in een nieuw jasje; vanaf onze nieuwe stek in Augustinusga. En daar zijn we hartstikke trots op!
Op 1 oktober vieren we dit graag met u. We hebben op deze feestelijke open dag een mooi programma voor jong en oud. Ons terrein ademt de veelzijdigheid van onze vakgebieden; overal is wat te zien en te doen. Onze vakspecialisten vertellen hun verhaal en laten u met veel plezier hun vakmanschap zien. Even ontspannen kan met een hapje en een drankje op ons terras met muziek. We zien en spreken u graag!
13.30 uur: Inloop en drankje
14.00 uur: Feestelijke opening 14.30 - 17.00 uur: Gelegenheid om rond te kijken in ons bedrijf en demonstraties van ons diverse werk
Uterwei 3, 9284 XL Augustinusga
‘Drinkwaterveiligheid lijkt een gegeven in Nederland, maar daar komt veel bij kijken, zowel bij bedrijven als bij publieke instellingen.’ Dit zegt Coen Piccardt Brouwer, directeur van de CAG Groep uit Reeuwijk. Veel drinkwaterinstallaties voldoen volgens hem niet aan wet- en regelgeving, wat de gezondheid van mensen in gevaar kan brengen. ‘Daardoor zijn er ieder jaar opnieuw incidenten in binnen- en buitenland.’
Geen luxe
De CAG Groep, waar sinds kort ook Invent uit Beilen deel van uitmaakt, levert adviezen en diensten voor een gezonde en veilige woon- en werkomgeving. ‘We zijn expert op het gebied van waterkwaliteit, luchtkwaliteit, duurzaamheid en veiligheid. Kortom, samen aan het werk voor gezonde gebouwen. Het garanderen van gezond en veilig drinkwater is daar een belangrijk onderdeel van.’ De CAG Groep geeft advies en levert alle diensten van inspectie tot engineering om drinkwaterinstallaties veilig te houden. Piccardt Brouwer benadrukt dat een juiste aanleg, maar vooral ook regelmatige controle van drinkwaterinstallaties beslist geen luxe is. Stilstaand water in leidingen bij (te) hoge temperaturen is een ideale broedplaats voor de legionellabacterie. Besmetting daarmee kan namelijk dodelijk zijn.
Het bedrijf bestaat dit jaar 25 jaar, en maakt de afgelopen drie jaar een duidelijke groeispurt door. Eind 2019 werkten er nog vijftig mensen; tegenwoordig -vooral dankzij grote opdrachten
en een aantal overnames- ligt dit aantal op meer dan 170. CAG staat bedrijven in de grootzakelijke markt bij. De medewerkers doen risicoanalyses, schrijven beheerplannen en waar nodig worden bedrijven begeleid tijdens de bouw. Het uitvoeren van periodieke controles zoals keerklepcontroles en nemen van watermonsters behoort tot de kernactiviteiten van CAG. Watermonsters worden in het eigen laboratorium geanalyseerd.
Naast lucht- en drinkwaterkwaliteit heeft de onderneming een duidelijke strategie gericht op de duurzaamheid en veiligheid van gebouwen. Keuringen voor energielabels, deskundig onderzoek naar gebouwveiligheid, bouwtechnische keuringen, installatieinspecties zijn belangrijke onderdelen van het dagelijks werk. Vele woningcorporaties en hypotheekverstrekkers behoren tot haar klantenkring.
Meer dan water alleen
‘We werken voor ministeries, ziekenhuizen, en ook gemeenten, Defensie en woningbouwcorporaties zijn klant van ons. Ook leveren we meerdere diensten voor een duurzame, veilige en gezonde werk- en leefomgeving. Met een chemisch luchtonderzoek kunnen problemen op luchtzijdig gebied worden opgespoord. Een microbiologisch luchtonderzoek geeft beeld van de hoeveelheid en soorten aanwezige bacteriën, schimmels en gisten die kunnen namelijk gezondheidsklachten veroorzaken. ‘Een gezond binnenklimaat en excellente drinkwaterkwaliteit garanderen een prettige werk- en leefomgeving. Gebouwen gezond maken en houden. Een fijne plek voor mensen om te wonen en te werken. Dat is waar we het elke dag voor doen.’
Blij met Invent Piccardt Brouwer is blij dat Invent sinds afgelopen zomer onderdeel is van het bedrijf ‘CAG is altijd landelijk actief geweest, met Invent verstevigen wij onze positie in het Noorden. Ons hoofdkantoor zit in Reeuwijk, maar de vestiging in Beilen blijft daar zelfstandig naast bestaan. Daar hebben we beiden voordeel van. Opdrachten in het Noorden nemen de mensen in Beilen nu voor hun rekening. Aan de andere kant doen wij dit voor opdrachten in onze regio. Dit scheelt veel reistijd en dus onnodige kilometers. De tijd die we winnen kunnen we nu aan onze klanten kunnen besteden. Invent is een prachtig bedrijf waar kwaliteit hoog in het vaandel staat. Dit past uitstekend bij onze strategie en we zullen hierop verder bouwen vanuit Beilen’, besluit de CAG Groep directeur. <
Accountancy- en adviesbureau Bentacera viert dit jaar haar 100-jarig bestaan. Wat ooit in 1922 in Sneek begon als Terpstra & Kooi, groeide uit tot één van de grootste Accountancy- en adviesbureaus van Noord-Nederland. Met het nieuwe filiaal in de stad Groningen staat de teller nu op zeven vestigingen. Algemeen directeur Gooitzen Boonstra en vennoot Richard Nijholt praten Ondernemend Friesland bij. ‘’Wij zijn in de regio geworteld.”
2006
2012
2013
2018
‘’In 2013 fuseerde Accountancy- en adviesbureau ‘Bent’ met Accountancy- en adviesbureau ‘Acera’ (zie kader). Ik kwam zelf van de ‘Acera’ tak”, vertelt algemeen directeur Gooitzen Boonstra. “Aanleiding voor deze fusie was schaalvergroting. We zagen een grote automatiseringsgolf op ons afkomen en we wilden een grotere organisatie die heel Friesland bestrijkt. Waar we ons personeel meer ontwikkelingsmogelijkheden konden bieden en onze klanten een brede dienstverlening met voldoende specialisten. We hebben zes Bentacera-vestigingen in Friesland en sinds kort ook een vestiging in Groningen. Deze past helemaal in onze ambitie van uitbreiding van ons werkgebied in Noord-Nederland. Groningen is met de aanwezigheid van de Universiteit en Hogescholen een geweldige vestigingsplaats. De stad heeft veel schoolverlaters en die bieden wij graag een mooie plek in ons bedrijf. Door onze huidige bediening van cliënten in Groningen en de talrijke medewerkers die in Groningen wonen, kenden we de regio Groningen al goed. De stad kent veel gedreven ondernemers en gedurfde startups. Ons nieuwe kantoor is vlakbij de Gasunie en Martinplaza (aan de Leonard Springerlaan, red). Het is een modern open en fris kantoor - met talrijke flexplekken en vergaderruimtes - dat helemaal bij de stad en onze filosofie past!”
Al een eeuw is Bentacera een accountancy- en adviesbureau voor het MKB-bedrijf waar ondernemers terecht kunnen voor allerhande vraagstukken, onder meer bedrijfs- en belastingadviezen, waarderingsvraagstukken, assurance opdrachten, salarisverwerking en ondersteuning bij personeelszaken en arbo- en verzuimkwesties. “We hebben een goede band met onze klanten en vinden sociale netwerken – bijvoorbeeld het sponseren en betrokken zijn van de plaatselijke sport- en cultuurverenigingen - heel belangrijk”, zegt vennoot Richard Nijholt. “We willen inspireren en adviseren en dat ook steeds meer voor non-profit organisaties zoals schouwburgen of de zorg. Op dit moment bestaat ongeveer 70% van onze klanten uit productie- en handelsbedrijven, maar de non-profit sector rukt flink op, daar liggen absoluut kansen voor ons! Onze kernwaarden puur, eerlijk,
betrokken, kwaliteit en vertrouwen lopen al 100 jaar als een rode draad door het bedrijf. Wij hebben een enorme drive om te bedienen. Dit zie je terug in onze betrokken medewerkers en het onderhouden van langdurige relaties met onze klanten. Vaak gaat het van generatie op generatie. Een mooi voorbeeld hiervan is een
100 jaar oude jaarrekening die een collega van ons onlangs vond. Nog altijd is het betreffende bedrijf klant bij ons, natuurlijk wel in een jongere generatie.”
Het aantrekken en investeren in nieuwe collega’s is belangrijk voor Bentacera. De markt is enorm in beweging, accountants zijn breed opgeleid en vaak zeer ervaren. “En daardoor ook erg gewild”, legt Richard uit. ‘’Om mensen aan ons te binden bieden we ze veel scholingsmogelijkheden, bijvoorbeeld in ontwikkeltrajecten en persoonlijke TMA’s (Talenten Motivatie Analyse, red.) en krijgt iedereen doorgroeikansen in een functie die ze écht leuk vinden en waar ze goed in zijn.” “Plus: een goede balans tussen werk en privé en een collegiale, fijne werksfeer”, vult Gooitzen aan. “Passie voor het vak en vertrouwen in onze mensen, dat blijft 100% belangrijk voor ons. Dat vinden we heel gewoon, maar dat zouden we eigenlijk van de daken moeten schreeuwen.” <
'Onze kernwaarden lopen al 100 jaar als rode draad door het bedrijf'
Sinds 6 september is de Cold Care Group – actief in de bouw van koel- en vrieshuizen – de nieuwe eigenaar van De IJzeren Man in Joure. ,,We zijn heel content met de overname”, aldus algemeen directeur Ben Claaszen. ,,De IJzeren Man is een sterke naam in de regio, die we willen behouden. Wat goed is, moet je niet veranderen.”
Het huidige team van het Jouster dak- en gevelbeplatingsbedrijf blijft ongewijzigd inclusief Albert Holtrop, die het bedrijf De IJzeren Man 39 jaar geleden oprichtte. ,,Ik ga van de positie van directeur-eigenaar naar die van adviseur en acquisiteur”, aldus Holtrop.
Hij benadrukt zeer blij te zijn met de Cold Care Group als koper. ,,Van alle gegadigden had ik het meeste een warm gevoel bij deze koper. De Cold Care Group stak er voor mij met kop
en schouders boven uit. Het gaat me vooral om het personeel. Van de 35 man zijn er sommigen al meer dan dertig jaar werkzaam bij De IJzeren Man. Je wordt een soort familie samen. Ik blijf ook. Claaszen zei direct: als jij niet blijft dan hebben we geen interesse en zo klopt het plaatje”, aldus de 60-jarige oud-eigenaar, die het tijd vond om zijn bedrijf te verkopen. ,,Het werd tijd om op zoek te gaan naar een koper, mede omdat ik geen opvolging heb. De kinderen hebben gekozen voor andere banen,
waarin ze gelukkig zijn. Ik ben eind vorig jaar op zoek gegaan naar een koper en het ging sneller als verwacht.”
De Cold Care Group bestaat uit twee bedrijven namelijk KIM Nederland in Apeldoorn en Roma
Nederland in Raamdonksveer. ,,Beide bedrijven zijn actief in de bouw van geconditioneerde ruimtes zoals koel- en vrieshuizen en we wilden dit graag verbreden naar, wat wij in de branche
warme beplating noemen. Ik kende De IJzeren Man al jaren en toen we hoorden dat Albert wilde verkopen, hebben we direct gehandeld. We willen het bedrijf verder laten groeien in combinatie met onze andere bedrijven”, aldus Claaszen. ,,En die groei kan prima plaatsvinden op de huidige locatie in Joure met het huidige team inclusief Albert Holtrop.”
De Cold Care Group heeft tweehonderd medewerkers en werkt nog eens met hetzelfde
aantal flexibele mensen. Het bedrijf monteert zo’n 800.000 vierkante meter geïsoleerde sandwichpanelen per jaar.
Holtrop geeft zijn bedrijf vol vertrouwen over aan de Cold Care Group. ,,De IJzeren Man heeft in de loop der jaren meegewerkt aan grote projecten zoals de tweede dokhal met werkplaatsen van de Feadship werf te Makkum en het Abe Lenstra stadion, maar we hebben ook kleinere projecten op onze naam staan.
We hebben altijd klanten gehad van verschillende pluimage, variërend van bedrijven met één of honderd werknemers. Elk project was ons even lief. Ik heb geen glazen bol en garanties krijgen we niet, maar ik ben blij dat we op deze manier samen verder gaan.” <
NAM-locatie Emmen 11 wordt omlijst door een serie eikenbomen en ander groen. Het is er vrij rustig, het enige geluid komt van de kranen van Arcadis en de Bork Groep die bezig zijn met het voorbereiden van bodemsaneringen en het opbreken van de infrastructuur. De voormalige gaswinlocatie wordt vakkundig afgebroken, gesaneerd en cultuurtechnisch afgewerkt. Tegen het einde van dit jaar wordt de grond teruggegeven aan de eigenaar, in de staat zoals die het ooit verhuurde aan de NAM.
In een vijftal reportages doen we in Kijk op het Noorden uit de doeken hoe gewerkt wordt aan het einde van een tijdperk: de ontmanteling van NAMlocaties. Dit is aflevering 4.
Het is geen kwestie van spullen oppakken en wegwezen. Arcadis heeft een contract met NAM voor het vakkundig opbreken en verwijderen van alle infrastructuur (gebouwen, funderingen, ondergronds leidingwerk en verhardingen), het milieukundig saneren en het cultuurtechnisch afwerken van 28 locaties. Arcadis werkt al 25 jaar samen met sloop-, saneer- en recyclingbedrijf de Bork Groep. Op de 28 locaties sloopt onderaannemer Bork dan ook alle gebouwen en infrastructuur. We zitten vandaag aan tafel met directeur Roelof Bork van de Bork Groep, programmadirecteur ontmanteling en herontwikkeling Harry Venema van Arcadis, projectleider Edwin Oldenburger van Arcadis en Joost Brilleman, Civil Engineering Lead bij NAM.
In het eerste artikel, eind vorig jaar, schetsten we in vogelvlucht de lange lijnen: van ontmanteling en opruiming, tot mogelijkheden voor hergebruik. In het tweede artikel, begin dit jaar, zoomden we in op de eerste fase van ontmanteling. In het derde artikel bevroegen we het consortium van BMW over hun werk en samenwerking.
- In dit vierde artikel richten we ons op het uiteindelijke sluiten van de locatie: wat gebeurt er om de terreinen schoon op te leveren? Wie zijn daarbij betrokken?
- In het vijfde artikel, eind dit jaar, storten we ons op de herontwikkeling van locaties: welke ideeën en plannen zijn er?
Oldenburger: “Ik ben projectleider op de locaties en verantwoordelijk voor het opleveren van het terrein, zodat Joost het in de afgesproken staat kan overdragen aan de grondeigenaar.” Brilleman: “Binnen het contract met Arcadis ben ik eindverantwoordelijk voor de eindafwerking van de locaties. NAM levert de locatie terug aan de grondeigenaar of werkt mee aan een andere bestemming, maar net wat de eigenaar wil. Meestal wordt het weer akkerland of weiland. De basis is dat wij de volledig gesaneerde en milieukundig schone grond teruggeven aan de eigenaar. Het traject voorafgaand aan de werkzaamheden is dan ook intensief. We onderzoeken wat er in de grond zit, hoe het precies zit met flora en fauna, we overleggen met de grondeigenaar en op basis daarvan maken we een plan. Dat stemmen we af met Arcadis, die kan vervolgens – samen met de Bork Groep – aan de slag.”
Veilig, efficiënt en nauwkeurig Venema: “Het voorbereidingstraject is ontzettend belangrijk: we moeten precies weten wat de condities zijn, zodat wij ons werk goed kunnen inplannen. Dan kan Roelof ook in één keer doorwerken. We zijn op dit moment volop bezig hier, veiligheid staat daarbij absoluut bovenaan. Efficiënt werken is ook belangrijk. Zo was de provincie bezig met de N34 hiernaast; onder deze weg liep een leiding vanaf deze locatie, die daarvoor deels verwijderd moest worden. Dan is het logisch om het verwijderen van het restant van deze leiding af te stemmen op werkzaamheden die op en rond deze locatie plaatsvinden.”
Brilleman: “Elke locatie heeft zijn eigen kenmerken. Op grotere locaties zijn soms nog
complete installaties aanwezig, dat is hier niet zo. Om de eventueel aanwezige verontreinigingen volledig te verwijderen, moeten we de grond nauwkeurig saneren. NAM heeft de contractuele verplichting om de grond in originele staat terug te geven. Onafhankelijk onderzoek na sanering levert daarvan het bewijs. Zorgvuldige oplevering aan de grondeigenaar is ook ‘goed huurderschap’.”
Maar liefst 99,6 procent van alle materialen die van deze locatie worden weggevoerd, wordt hergebruikt. Bork: “We gaan voor maximaal hergebruik met zo minimaal mogelijke bewerking. Dat is de basisgedachte achter onze werkzaamheden, die we zo duurzaam mogelijk en met zo min mogelijk CO2-uitstoot willen uitvoeren. De eerste stap is dan ook om te kijken of materiaal, zoals asfalt en beton, geschikt is voor directe re-use. We leveren aan grote bedrijven in bijvoorbeeld de betonindustrie, die willen graag hoge kwaliteit grondstoffen uit de markt aangeleverd krijgen. Als er bijvoorbeeld hout, plastic of metselsteen in het beton zit, moet dat er eerst uit gehaald worden. De techniek daarvoor is er: er is een fabriek in Noord-Nederland waarin verschillende bedrijven samenwerken. Wij zijn voornemens om in Stuifzand een fabriek te bouwen waarmee we een percentage van 30% ‘gerecycled’ cement kunnen toevoegen aan nieuw cement.” Bork vervolgt: “Je moet kennis hebben van de acceptatievoorwaarden van de bedrijven in je netwerk: wie kan welke
materialen en grondstoffen waarvoor gebruiken? Logistiek, afstand en timing spelen uiteindelijk een grote rol waar onze vrijkomende materialen worden aangeleverd. Het is elke keer een puzzel, want aan de hand van de volgende bestemming bepaal je ook hoe je materialen op locaties verwijdert. Zo hebben we hier geen ruimte voor opslag van grote hoeveelheden, dat betekent dat je het meteen kwijt moet kunnen aan een partner die het kan verwerken.” Bork is een belangrijke speler in een markt die zit te springen om materialen én om CO2-reductie. “Wij helpen partners een lagere CO2-footprint te bereiken.”
Nadat Bork zijn werk heeft gedaan, start de sanering van de ondergrond en wordt de locatie cultuurtechnisch hersteld. Venema: “We moeten er zeker van zijn dat al het ondergrondse
‘We geven volledig gesaneerde en milieukundig schone grond terug aan de eigenaar’Joost Brilleman
materiaal is verwijderd. Het is soms een hele toer om vooraf boven water te krijgen wat zich precies onder de grond bevindt. We gebruiken alle informatie die er is: de hoeveelheid papierwerk uit het analoge tijdperk is enorm, daarbij voegen we alle digitale informatie die wij van NAM hebben ontvangen en in ons eigen proces produceren. Bovendien maken we met behulp van drones en laserscanners een digitaal model van de locatie: een Digital Twin. Hoe meer locaties we digitaal in beeld hebben, hoe beter we voor volgende locaties kunnen voorspellen wat we daar mogen verwachten.”
Bork: “Ook tijdens het werk wordt nog veel materialenonderzoek verricht, alles wordt onderzocht op milieukundige kwaliteit met altijd de focus op de veiligheid van onze mensen die buiten aan het werk zijn. Zo treffen we op sommige locaties asbest op onverwachte
plekken aan. Dat verwijderen wij op zorgvuldige wijze. Venema: “Door die plekken in onze Digital Twin aan te geven en deze informatie mee te nemen in de voorbereiding op de volgende locaties, kunnen we de toekomstige locaties efficiënter en veiliger aanpakken. De Digital Twin helpt bij het verzamelen en delen van informatie. Daarnaast helpt het om met vaste teams van ervaren mensen te werken, die begrijpen waar ze mee te maken hebben en weten wat er van hen wordt verwacht om gezamenlijk veilig te kunnen werken.”
Oldenburger: “Ons werk is een voortdurend leerproces. Zo gebruiken we inmiddels een nieuwe techniek voor het ondergronds afwerken van de inmiddels gesloten gaswinputten, deze techniek is op ons verzoek door een partner ontwikkeld. We kunnen nu van binnenuit op diepte het buizenwerk afsnijden en in één keer weghalen: echt een innovatie! We hebben daardoor minimaal grondverzet nodig, het scheelt ontzettend veel werk en daardoor werken we veiliger.” Bork: “Met onze kraan kunnen we de ‘hapklare brokken’ meteen oppakken en op de vrachtauto laden.” Venema: “De tijdwinst die dat oplevert is ook belangrijk omdat we allemaal in ‘treintjes’ werken: als de ene partij klaar is, begint meteen de volgende partij met zijn werk. Het is een sneltrein met allemaal wagonnetjes die niet stil moeten blijven staan.” Oldenburger: “Efficiënt werken betekent bovendien ook veilig werken. Daarnaast moet je flexibel zijn en voortdurend met elkaar afstemmen om de meest efficiënte en meest veilige werkwijze te bepalen.”
NAM heeft een ruimingsplicht voor alle gebruikte leidingen, tenzij met betrokken partijen, zoals grondeigenaren of overheden, anders wordt afgesproken. “Mogelijk hergebruik, bijvoorbeeld in het kader van energietransitie, kan hiervoor een reden zijn”, aldus Venema. “Voordat we ergens aan de slag gaan met ontmanteling organiseert NAM samen met Arcadis een informatiebijeenkomst voor omwonenden. Tijdens deze bijeenkomst vertellen we gezamenlijk wat er gaat gebeuren en wat onze buren daarvan gaan merken. Ook vertellen we over eventuele herontwikkeling. Je zou misschien verwachten dat mensen daar niet meer voor open staan, maar ik sta soms verbaasd hoe positief daarop gereageerd wordt. ‘Doe maar hoor, wij zijn gewend dat hier iets staat en dat er wat gebeurt’. Belangrijk is dan wel dat de regio zelf profijt heeft van nieuwe energie die op de locatie wordt opgewekt, denk aan een zonnepark die de omgeving van goedkopere, duurzaam ontwikkelde stroom voorziet.”
Oldenburger: “Deze locatie wordt weer weiland. Eind van dit jaar zijn we hier klaar en ziet deze locatie eruit zoals het weiland hiernaast. De bomen die je ziet, worden eveneens gekapt. Er is destijds bepaald dat NAM-locaties moesten opgaan in het land, daarvoor werd tijdelijke natuur aangelegd. De bossingels worden nu weer verwijderd, tenzij de grondeigenaar zegt: laat maar staan.” Met Oldenburger en Bork lopen we rond het terrein. Ze vertellen: Voormalige ‘NAM-mers’ komen wel eens langs om te kijken. Even een praatje maken, een bak koffiedrinken. ‘Voordat jullie klaar zijn, kom ik nog een keer langs hoor!’, zeggen ze dan. Dit is voor hen ook een stuk geschiedenis.” Het is bijna niet voor te stellen dat eind dit jaar van dat stuk geschiedenis niets meer te zien zal zijn. Boven én onder de grond niet. <
‘We werken met teams van ervaren mensen, die begrijpen waar ze mee te maken hebben’Edwin Oldenburger Harry Venema Roelof Bork
Op de bovenverdieping van het binnenstadspand van Adema Architecten in Dokkum wordt verbouwd. Het is even zoeken om directeur/architect Silvester Adema te vinden. “Corona zorgde voor een nieuwe manier van werken, daarom delen we nu ruimtes anders in”, verklaart Adema zodra we zitten.
De coronacrisis zorgde ervoor dat online werken gewoon werd. Handig voor het architectenbureau dat niet alleen in Friesland, maar steeds meer in het hele Noorden én de rest van Nederland werkzaam is. “Terwijl het allemaal begonnen is met een lokale focus, die van mijn grootvader. Hij was directeur gemeentewerken in Dokkum, in een tijd dat de hele binnenstad verkrot was. Daar moest iets aan gedaan worden. Later heeft mijn vader Broor Adema dit architectenbureau in Dokkum opgericht. In hun tijd lag de focus op de utilitaire kant: zorgen dat panden weer bewoonbaar werden. Wij kijken met een architectonische blik, in samenhang met de historische en maatschappelijke context.”
Werelden van verschil Adema Architecten heeft de restauratiespecialisatie verder uitgebouwd, maar ontwerpt ook veel woningbouw, appartementencomplexen, supermarkten, scholen en fabrieken. “Met ons team van 55 medewerkers doen we alles zelf: van inventarisatie tot oplevering. Sommigen werken hier al veertig jaar, daarnaast trekken we veel jong talent aan. We krijgen tot in Amsterdam complimenten over hoe ‘wij Friezen’ werken.”
Sinds twee jaar doet het bureau ook zelf onderzoek naar bouw- en cultuurhistorie. “Jodi Sturge, onze Canadese collega, is recent gepromoveerd op de invloed die architectuur en de inrichting van publieke ruimten heeft op (geestelijke) gezondheid, onder andere op mensen met dementie. Dankzij de kennis van Jodi hebben we onder andere opdracht gekregen voor het ontwerpen van een nieuwe GGZ-locatie in Leeuwarden.”
Projectleider Wouter Stoter schuift aan. Samen vertellen de heren over de maatschappelijke kant en de binnensteden waarover zijn hun deskundige oordeel geven. “We zijn trots op Dokkum en de regio. Met deze Noord-Friese pet kijken we ook naar andere steden, bijvoorbeeld in Noord-Groningen. Soms is het bijna zendingswerk: mensen laten zien dat ze trots mogen zijn op hun erfgoed.” Stoter en Adema zijn eveneens trots op hun opdrachtgevers. “Wij hebben een bepaald kwaliteitsniveau en kijken net wat anders. Wie voor ons kiest doet dat bewust. We hebben geluk dat we steeds leuke mensen treffen en hebben daardoor echt het mooiste werk van de wereld.”
Veel werk ook: bij Adema Architecten wordt aan tientallen projecten tegelijk gewerkt. “Als we in een dorp of stad bezig zijn en men ziet wat er gebouwd wordt, komen er vanzelf meer aanvragen. Soms zetten we uiteindelijk zo’n centrum helemaal op z’n kop omdat we op een gegeven moment op veel plekken tegelijk bezig zijn. Dan kun je het wel in één keer goed doen.” Het oog van de architect, in dit geval van Adema zelf, leidt bovendien regelmatig tot een proactieve aanpak. “Ik vraag soms op eigen initiatief aan eigenaren of ze openstaan voor verandering. De uitdaging zit voor mij in samenhang creëren, verbinding tot stand brengen.”
Zes jaar geleden was het werkgebied van Adema Architecten grotendeels Friesland. Inmiddels is de balans: 40% procent Friese projecten, 30% Groninger werk en ook 30% in de rest van Nederland. “In Groningen wonnen we in 2011 tweemaal een uitvraag. Daarna ging het daar ineens hard. Als je werkt met mensen die een binding hebben met de locatie, kun je samen veel bereiken. Die zien óók de maatschappelijke context en de cultuurhistorische waarde. Met goede mensen valt en staat alles.” <
In 1972 richtte Broor Adema, de vader van de huidige directeur Silvester Adema, het architectenbureau op. Inmiddels zijn er, naast hoofdvestiging Dokkum, ook vestigingen in Groningen en Kampen. Silvester, zelf ook architect, werkt er sinds 1995. Al ruim 27 jaar zet hij vanuit de gedachte van zijn vader het bureau voort. Op vrijdag 23 september werd het vijftigjarig bestaan gevierd met een groot jubileumfestival.
‘Mensen die een binding hebben met de locatie zien óók de maatschappelijke context en de cultuurhistorische waarde’
Het is bijna een nieuwe traditie aan het worden. Naast de tour door de Koning naar de Ridderzaal en het uitspreken van de Troonrede, is het lekken van de Miljoenennota nu ook een vast onderdeel van de start van het politieke jaar. Soms worden we als ondernemersen werkgeversvereniging blij van deze beleidslekkage, maar dit jaar is dat zeker het niet het geval. Het Kabinet wil de lasten voor het bedrijfsleven verzwaren en is niet van plan om energie-intensieve mkb-bedrijven tegemoet te komen in de stijgende lasten door de energiecrisis en de stijgende prijzen van schaarse grondstoffen. Dat zorgt ervoor dat meerdere bedrijven lijken te gaan bezwijken en dat werkgevers weinig meer kunnen betekenen voor hun werknemers, die ook hun kosten dramatisch zien stijgen door de inflatie en stijgende energieprijzen.
In de plannen van het Kabinet staan meerdere oplossingen voor de problemen van de burgers. En dat is prima. En daar hebben we ook alle begrip voor. Maar dat er voor hardwerkende glastuinders, bakkers en andere energie-intensieve mkb-bedrijven geen oplossing wordt geboden, is niet te verstaan. Zij zien hun energiekosten soms wel vertienvoudigen, maar kunnen deze kosten niet allemaal verhalen op hun klanten en doorrekenen in hun prijzen. Het dagelijks brood krijgt anders de waarde van goud.
Ook voor de plannen om met name werknemers aan de basis van de arbeidsmarkt tegemoet te komen met een verhoging van het wettelijk minimumloon kunnen we begrijpen. Aan de basis daarvan ligt een gedegen SER-advies van werkgevers en vakbonden. Maar deze stijging van tien procent is voor vele werkgevers alleen te realiseren met een compensatie. Anders is het simpelweg niet te dragen. Zeker niet met de andere voorgenomen lastenverzwaringen via de belastingen. Ook neemt het bij sommige werkgevers de mogelijkheid weg om iets te kunnen betekenen voor hun werknemers in financiële zin, als invulling van goed werkgeverschap.
Oftewel bij deze lekkage verwachten we dus dramatische nattigheid. Vele druppels die ervoor zullen zorgen dat het water bij velen tot aan de lippen zal staan, of zelfs verder dan deze kritieke grens. Dat is helemaal bijzonder en niet te begrijpen als je weet dat de overheid zich deze steun aan ondernemers en werkgevers op dit moment prima kan veroorloven, door bijvoorbeeld de nationale aardgasbaten die fors zijn toegenomen. Wij willen ondernemen, onze rol pakken als goede werkgevers, bijdragen aan de uitdagingen waar we met zijn allen voor staan. Maar dan moet het kabinet wel tijdens Prinsjesdag 2022 uit een heel ander vaatje gaan tappen, dan waar nu uit gelekt is. Niets kan ons tegenhouden als we er in het Noorden samen in geloven en er samen voor gaan. Vitamine O(ndernemen) voor iedereen. <
Directeur VNO-NCW MKB Noord
Ton Schroor
Met de hogere energieprijzen is de tijd meer dan rijp voor innovaties in slimme verwarmingssystemen en het ontwikkelen van zwarte koolstofpellets uit diverse vezel- en houtachtige biomassa, vindt directeur Ruben Hut van Fripel in Drachten. ,,We willen duurzaam, circulair en regionaal aan de energietransitie bijdragen.”
Het bedrijf kan de regionale vraag naar houtpellets uit resthoutstromen nauwelijks aan, voegt hij er aan toe. ,,De prijs van pellets stijgt als gevolg van de hogere grondstofprijzen door schaarste, maar ze zijn altijd nog goedkoper dan de prijs van gas.”
Daarnaast is Hut bezig met verschillende innovaties. ,,We gaan onze eigen hybride verwarmingssystemen aanbieden: een pellet cv-ketel in combinatie met een zonneboiler, die op zonnepanelen draait. Het unieke aan het systeem is de ict, die de drie systemen slim gaat laten samenwerken.
Zo moet het ict-systeem bijvoorbeeld het weer in de gaten gaan houden om zo in te schatten of de zonneboilers zullen gaan werken of niet. De ict moet de systemen gaan ‘lezen’. We zijn op zoek naar kantoorpanden en bedrijfshallen van mkb-ers om dit systeem te gaan testen. We kunnen op die manier data verzamelen om het systeem zo slim mogelijk te maken.”
De mkb-ers moeten zich wel in de omgeving van Drachten bevinden. ,,Onze fabriek zit in Drachten en we zoeken bedrijven die rond Drachten of in Friesland zitten. Regionaal werken helpt mee aan de verduurzaming. We halen afvalhout op in de regio en zetten energie af in de regio. Hoe minder kilometers we maken, hoe hoger de CO2 besparing voor de ondernemer.”
Voor de bedrijven zorgt het ‘slimme’ verwarmingssysteem voor een lagere
energierekening en het levert een belangrijke CO2 besparing op. ,,Het aanleggen van het hybride verwarmingssysteem is simpel: er komt een container naast het pand te staan met twee buizen naar de huidige cv, waarbij het gas eerst nog blijft aangesloten tijdens de testfase. Met een maandelijks voorschot kan het nieuwe en slimme systeem worden betaald, waarbij bedrijven een CO2 besparingscertificaat krijgen voor het gebruik van onze duurzame biomassa, want Fripel is NTA8080 en better biomassa gecertificeerd. Zo werken mkb-ers - samen met Fripel - mee aan duurzaamheid”, legt directeur Hut de voordelen uit.
Fripel werkt verder aan de ontwikkeling van een zwarte pellet, gemaakt van houten vezelachtige biomassa die teruggebracht wordt tot koolstof. ,,Dit noemen we ook wel torre fractie. De zwarte pellet wordt gemaakt van bijvoorbeeld mangonoten, kokosvezels, bermgras, snoeisels van blad, maïshaksel, olifantsgras en walnootdoppen. We kunnen alle biomassa met vezelstructuur gebruiken. Met een nieuwe technologie kan deze biomassa teruggebracht worden tot koolstof. Het levert een duurzame, circulaire en zwarte pellet op die veel meer energie per pellet geeft. De zwarte pellet kan in onze eigen verwarmingssystemen worden gebruikt, tegen dezelfde prijs als de huidige pellets.”
Hut denkt vijf jaar nodig te hebben voordat de zwarte koolstofpellet volledig is ontwikkeld. ,,Eerst willen we met de bedrijven ons slimme verwarmingssysteem testen en daarna komt fase twee, waarin we de koolstofpellet produceren en gaan testen. De landbouw kan meeprofiteren door biomassa aan te planten voor de zwarte pellet”, aldus Hut. Hij ziet het gebruik van biomassa niet als eindstation, maar als een noodzakelijke tussenfase. ,,De ontwikkeling van waterstof duurt nog te lang, terwijl biomassa per direct ingezet kan worden voor de huidige crisis. ” <
De chemie heeft onze landbouw in de vorm van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen veel gebracht en zorgt voor meer productiezekerheid en dus inkomenszekerheid voor de boer en voedselzekerheid voor de burger. Stel je voor dat het gewas waar je het hele seizoen al je tijd en energie instopt, plotseling wordt weggevaagd door een of andere ziekteverwekker. Een regelrechte ramp, want de oogst en het inkomen voor dat jaar is foetsie. Dat overkwam de Ieren in de jaren tussen 1845 en 1850, toen de aardappeloogsten in Ierland massaal werden weggevaagd door Phytophtera, een aardappelziekte die zich via de lucht als een dolle over de akkers verspreidde, met hongersnood als gevolg. Meer dan een miljoen Ieren stierven en nog eens miljoenen Ieren vluchtten naar Noord-Amerika. Dat wil je liever niet meer meemaken.
De chemie zorgt voor zekerheden maar de boer gebruikt daardoor, veel minder dan vroeger, zijn eigen kennis en ervaring van de bodem en van natuurlijke processen. Helemaal zonder chemie zal het voorlopig niet meer gaan, maar met iets minder of liever nog veel minder, zou het ook moeten kunnen en daarvoor hebben we de natuur nodig: natuurlijke biodiversiteit zowel boven de grond als in de grond zorgt voor een betere plaagwering.
Tegelijkertijd helpt een droge zomer ook. Doordat er minder ziekte en schimmeldruk is hoeft minder vaak te worden gespoten. Dat betekent minder gifbelasting en minder residuen die kunnen uitspoelen of verwaaien en dat is ook nog eens goed voor de portemonnee van de boer. De droogte van afgelopen zomer kon weleens een blessing in disguise zijn voor de landbouw die de verduurzaming van bodembeheer kan aanjagen. Droogte dwingt om beter met regenwater en grondwater om te gaan en het langer vast te houden in plaats van het zo snel mogelijk in de Noordzee te storten. Kale zwarte akkers vermijden want die drogen veel sneller uit dan begroeide en bedekte akkers. Dat betekent volggewassen of bodembedekkende groenbemesters. Dat ziet er ook mooier uit dan die kale akkers in de herfst.
In de grond zit bovendien een mysterieuze zone die de rhizosfeer wordt genoemd. In deze zone wemelt het van het leven, vooral microbieel leven. Bacteriën en schimmels, die rond en in samenwerking met het wortelgestel van planten allerlei gewasondersteunende functies uitvoeren zoals ziektewering en het vrijmaken van voedingsstoffen voor de plant. In ruil daarvoor krijgen ze suikers terug van de plant: een lokale ondergrondse economie, die ook de boer kan helpen bij de voedselproductie. Daar, in die fascinerende ecosystemen, ligt de toekomst van de landbouw! <
Bioclear
Morris Solutions in Joure zorgt dat oude plaatbewerkingsmachines een tweede leven krijgen door er een nieuw CNC besturingssysteem in te installeren. ,,We noemen dit retrofitten. We zijn op het moment bezig met de uitbreiding van ons bedrijf, zodat we de klant nog sneller kunnen helpen”, aldus directeur Grytsje Giaconne – de Jong.
,,Klanten komen bij ons wanneer hun machine stuk is of problemen begint te krijgen. Wij vervangen gedateerde en defecte besturingssystemen waarvan componenten niet meer leverbaar zijn of waarvan de producent niet meer bestaat”, vertelt ze over de werkzaamheden van Morris Solutions, het bedrijf wat ze in 2011 met haar Italiaanse man Morris begon. ,,We retrofitten vooral kantbanken en plaatscharen, maar ook andere plaatbewerkingsmachines. Door het plaatsen van een nieuw besturingssysteem is een machine weer helemaal up-to-date. We recyclen als het ware: het ijzeren frame van de machine behouden we en de rest zetten we er nieuw op.”
,,We zoeken altijd naar een oplossing”, voegt ze er aan toe. ,,Soms gaat het om oude machines zonder papieren waar al vaker aan is gesleuteld. Maar we hebben veel ervaring. Goede service naar de klanten toe, staat bij Morris Solutions voorop. We bouwen de machines om, maar daarnaast moeten we ook garant staan voor de service. We hebben een team van servicemedewerkers die bij de klant langs komen. Het retrofitten gebeurt op locatie bij onze klanten. Maar door de uitbreiding willen we ook reparaties doen bij ons bedrijf in Joure.”
De uitbreiding van Morris Solutions is op het moment in volle gang. ,,Er komt een grote
bedrijfshal bij, waar de plaatbewerkingsmachines naartoe kunnen worden getransporteerd en gerepareerd. Zo kunnen we nog meer machines repareren.”
Als vrouw in een mannenwereld is ze blij dat ze vier jaar lang iedere dag met de monteurs op pad is gegaan. ,,Ik hou van aanpakken en wist in het begin niets van metaal. Door mee te gaan op locatie en aanwezig te zijn bij de reparaties, heb ik veel geleerd. Ik ben blij dat ik daar veel tijd in heb geïnvesteerd zodat ik de klanten beter van dienst kan zijn als ze me een probleem voorleggen. Ik hou van het directe contact met de klant en ze willen graag snel geholpen worden. De technische kennis helpt me bij het maken van de planning en andere administratieve zaken, zodat mijn man zich kan richten op het technische deel en het aansturen van het team, wat bestaat uit zes man.”
De lijnen kort houden, dat is belangrijk. ,,We hebben niet de ambitie om een heel groot bedrijf te worden. We willen mensen goed helpen door er snel mensen naartoe te sturen. Goede service en passie voor het vak staan bij ons voorop.” <
Waterwerken zijn al jaren het specialisme van Stienstra en Van der Wal in IJlst. Met het vele water in de provincie Friesland heeft het bedrijf het druk met de verschillende werkzaamheden in en rondom het water. ,,Daarnaast zoeken we innovatieve oplossingen in de weg- en waterbouw”, aldus directeur Durk van der Wal. ,,En daarvoor hebben we een nieuwe bedrijfshal laten bouwen”.
De bedrijfshal van Stienstra en Van der Wal is op 24 september jongsleden officieel geopend, maar is al bijna een jaar in gebruik, legt Van der Wal uit, die het bedrijf leidt samen met Edward Stienstra en Gerrit Stienstra Het drietal vormt de tweede en derde generatie van het bedrijf Stienstra en Van der Wal, dat in 1958 begon met voornamelijk loonwerk, zoals maaien en kuilen. ,,In 1970 werd een hydraulische rupskraan gekocht. Het was één van de eersten in Friesland en daarmee werden de eerste grondwerkzaamheden uitgevoerd in de weg- en waterbouw.” Met de komst van de tweede generatie in 1992 werd het
loonwerk stopgezet en ging Stienstra en Van der Wal zich concentreren op de waterbouw.
Sinds 2016 zit Gerrit Stienstra - de derde generatie - ook in het bedrijf, waar nu 35 mensen werkzaam zijn. ,,Hij is de man die de innovatieve ideeën omzet in werkelijke producten. De innovatieve tak heeft de naam GSV-projects, waarbij de letters staan voor Gerrit Stienstra Vibrations. GSVprojects valt wel onder Stienstra en Van der Wal. Onze eigen hal is te klein en we hebben een nieuwe bedrijfshal laten bouwen waar we alle innovatieve
oplossingen zelf kunnen ontwikkelen en maken.”
Het werk van Stienstra en Van der Wal varieert van het plaatsen van beschoeiingen tot het maken van remmingswerken, houten bruggen, steigers, vlonders en trailerhellingen van zowel hout, kunststof, staal en beton. ,,We hebben een nieuw systeem bedacht voor de verankering van stalen damwanden. Ook hebben we een betonpaaldrukker uitgevonden, die zonder trillingen en geluidsoverlast de palen in de grond kan drukken. Zo proberen we aan de vragen uit de markt te voldoen. De hydraulische machines worden hiervoor aangepast, maar wel
op zo’n manier dat de machine de normale werkzaamheden waarvoor hij gemaakt is nog kan uitvoeren.”
Veel machines, sleepboten en pontons worden in de loods opgebouwd en/of afgewerkt. ,,Zo doen we veel binnen het bedrijf zelf. We willen daarbij de CO2-uitstoot zo laag mogelijk te houden. Duurzaamheid speelt een belangrijke rol binnen ons bedrijf. Stienstra en Van der Wal vindt het belangrijk, dat er naast een efficiënte bedrijfsvoering, aandacht is voor het milieu en onze leefomgeving, om zo een leefbare wereld achter te laten voor de volgende generaties.”
Ondertussen zijn de innovatieve producten van Stienstra en Van der Wal niet onopgemerkt gebleven, voegt Van der Wal toe. ,,Er kloppen concullega’s aan die aan ons het werk uitbesteden dat ze zelf niet kunnen. Zo is het klapanker systeem, waarmee je zonnepanelen in zandwinputten kunt vastzetten op grote diepte, erg populair. En het voordeel van werken bij Stienstra en Van der Wal is dat je vaak buiten werkt en overal komt. Ik heb zelf bijna heel Friesland al wel gezien. Het is een prachtig vak.” <
"Ik heb zelf bijna heel Friesland al wel gezien. Het is een prachtig vak.”
“Opdrachtgevers komen vaak ons kantoor binnen met een antwoord. De oorspronkelijke vraag achterhalen, is dan onze eerste doelstelling. Wanneer dat lukt kunnen wij – het is immers ons vak – op zoek gaan naar nog betere antwoorden. Zo kunnen we naadloos aansluiten bij wat men wenst”, zegt Pieter. Sytse Jan: “Daar hoort ook een eerlijk verhaal bij. Elke aanpassing van een ontwerp heeft een consequentie. Ook dat verhaal moet verteld worden om tot het meest passende ontwerp te
komen. Het uiteindelijke ontwerp wordt meestal enthousiast ontvangen: ‘Dit was precies de bedoeling’, horen we dan.”
Centraal is beter “We hebben ons kantoor in Harlingen achter ons gelaten”, zegt Gerry Meagher. Door de
ontwikkeling van het bureau is zowel het werkgebied als het personeelsbestand verspreid door noord Nederland. We zochten een centralere uitvalsbasis en in Leeuwarden hebben we die plek gevonden. Het aantrekken van nieuw personeel en ook stagiaires wordt vanuit Leeuwarden makkelijker, denken we.
“Een gebouw moet passen in zijn omgeving en bij de gebruikers van het gebouw. Dat geldt voor een school, voor een woning of stadion. Dat geldt voor elk gebouw”, zeg Gerry Meagher, directeur van Alynia Architecten. Zijn beide compagnons, Sytse Jan Zoodsma en Pieter Schievink beamen het. “We maken een ontwerp niet voor onszelf”, voegt Pieter toe.
'Opdrachtgevers komen meestal ons kantoor binnen met een antwoord'Sytse Jan Zoodsma, architect-directeur Pieter Schievink, architect-directeur Gerry Meagher, architect-directeur
Aangezien we als leerbedrijf de missie hebben jonge mensen verder te helpen in dit mooie vak, komen we ook graag aan die wens tegemoet.”
“In ons nieuwe gebouw hebben we gekozen om bestaande producten en materialen te gebruiken en die aangepast aan onze eisen, vanuit een circulaire gedachte”, licht Pieter toe. “Daarnaast zijn door de nieuwe gebruikers van ons oud kantoor in Harlingen veel bestaande elementen overgenomen, ook een circulaire beweging. Het is zeer inspirerend om oude materialen een nieuwe bestemming te geven en door met het personeel de klus zelf te klaren, was het ook een mooie teamervaring.”
“Voor mij was de verhuizing naar Leeuwarden ook een prettige bijkomstigheid”, zegt Sytse Jan. “Sinds maart dit jaar ben ik mede directeur en dit voelt als een nieuwe start die we samen zetten.
'Door met het personeel die klus zelf te klaren, was het ook een mooie teamervaring'
Pieter zegt: “Gerry is de oudste van ons, daarna kom ik. We zien te veel voorbeelden van mooie architectenbureaus die verdwijnen als de directeur met pensioen gaat. Dat willen wij voorkomen. We hebben een mooi kantoor, we ontwerpen mooie gebouwen in heel Nederland en daarbuiten, dat moet zich voortzetten. We kenden Sytse Jan en zijn kwaliteiten en vinden het fijn dat we samen met hem de toekomst van het bureau kunnen waarborgen
Afwisseling houd je scherp “We genieten van de wisselende uitdagingen. Dat houdt je scherp en daardoor blijf je leren.
Het voordeel is ook dat je vanuit een breder perspectief naar ontwerpen kijkt”, zegt Sytse Jan. “Een multifunctioneel complex zoals het Gelredome, vooral bekend als voetbalstadion, levert inzichten die je gebruikt voor, bijvoorbeeld, een scheepswerf. Zo leert het ene project je wat je bij een volgend project weer toepast. Dat is onze passie en daarmee realiseer je meerwaarde voor de gebruiker, de opdrachtgever en omgeving van het nieuwe gebouw.” <
'We genieten van de wisselende uitdagingen. Dat houdt je scherp en daardoor blijf je leren'
Focuz Support regelt allerlei secundaire processen voor bedrijven die op projectmatige basis in bijvoorbeeld de Eemshaven, Delfzijl of Groningen werken. Denk daarbij aan tijdelijke huisvesting, kantoorruimte, de inrichting daarvan en het schoonmaken van de ruimtes.
Voor onze buitenlandse klanten verzorgen wij huisvesting en alle zaken die daarmee samenhangen. Dat start bij het zoeken naar een geschikte woning en een soepele afwikkeling van huurovereenkomst, sleuteloverdracht en inhuizing, en eindigt na de afwikkeling van de eindinspectie aan het einde van het huurcontract. Gedurende de huurperiode zijn wij het aanspreekpunt voor de bewoner en verhuurder en zorgen wij dat storingen of meldingen snel en adequaat worden opgelost, conform de gemaakte afspraken.
Wij regelen werkelijk alles wat nodig is zodat de werknemers onder de juiste omstandigheden hun werk goed kunnen uitvoeren. Tevens zijn wij een Hertz autoverhuurvestiging en bieden daardoor ook oplossingen in mobiliteit, tegen gunstige tarieven.
Focuz Support verzorgt ook het facilitair beheer van de tijdelijke huisvestingslocaties die in het Gronings bevings-gebied gerealiseerd zijn. Wij verzorgen daarbij onder andere de sleuteloverdrachten met bewoners, storingsopvolging, groenvoorziening, klein technisch onderhoud, schoonmaak, textielreiniging, verhuizingen en inboedelopslag. Inmiddels gaat het hier om circa 30 locaties verspreid over de provincie
Wij zijn continu op zoek naar de ideale match tussen de vraag vanuit ons klantennetwerk enerzijds, en het aanbod vanuit ons partnernetwerk anderzijds. Daarom staan wij altijd open voor nieuwe samenwerkingen, nieuwe partners en nieuwe mogelijkheden om vraag en aanbod zo goed mogelijk bij elkaar te brengen.
Heeft u vastgoed beschikbaar voor de verhuur en zoekt u geschikte huurders? Zoekt u huisvesting voor uw personeel in de regio? Wilt u geen omkijken hebben naar secundaire processen waar u geen ervaring mee heeft? Of ontbreekt het u aan tijd of het juiste netwerk?
Wat doet kleur voor jou? Welke emotie roept het op? De betekenis en het gebruik van kleur vormen de basis van Kleur!, nu te zien in het Groninger Museum.
Een vrolijke selectie van kleding, schilderijen, fotografie, sculptuur en porselein, met topwerken van Inez van Lamsweerde, Iris van Herpen, Bruce Nauman, Marga Weimans en kunstenaars van De Ploeg: met Kleur! ontdek je de collectie van het Groninger Museum. De unieke combinaties van kunst- en gebruiksvoorwerpen zetten je aan het denken en laten kleuren voelen.
Al sinds heugenis geeft de mens kleur aan lichaam, kleding of voorwerpen. Daarmee krijgen kleuren een betekenis en worden ze van symbolische of strategische waarde. Oranje staat in Nederland bijvoorbeeld voor ons Koningshuis. Als ‘ons’ nationale elftal speelt op een Europees of wereldkampioenschap kleuren alle straten eensgezind oranje. In de tentoonstelling sprankelt het oranje van de bevrijdingsrok uit 1945 én in het kunstwerk van de Australische Aboriginalkunstenaar Wakilpirri Tjukurrpa. In de rode zaal hangt het portret van Gerrit Sichterman, dat is geschilderd door Cornelis Troost. Het laat zien dat de Groningse adel zich graag in rode chique mantels liet portretteren. Maar rood is ook de kleur van liefde en lust in de foto van Cornélie Tollens. Kortom, conservator Nadia Abdelkaui zorgt met Kleur! voor verrassende combinaties.
In het kleurrijke Groninger Museum volgt de expositie de kleuren van de regenboog. Elke zaal geeft een toelichting op de betekenis en achtergrond van een kleur. Hoe wordt het
gemaakt? Welk effect heeft het op je humeur? Kun je het manipuleren?
Er is bovendien een zaal gewijd aan kleurtoepassingen als beeldelement, waar ook ontwerptekeningen van het Groninger Museum te zien zijn. Daarnaast is er ruimte voor de niet-kleuren zwart en wit. De zwartwitte kunst gebruikt de afwezigheid van kleur voor het grootste contrast dat er is. Kleur! is een ervaring van een unieke kleurexplosie door de grote variatie in stijlen en materiaalgebruik. Voortaan kijk je anders naar kleuren en wat zij met je doen. <
Kleur! is tot en met zondag 8 januari 2023 te zien in het Groninger Museum. Kijk voor meer informatie en tickets op www.groningermuseum.nl.
NU IN HET
GRONINGER MUSEUM
Bird blue, red, white, yellow Karel Appel, ‘Vogel’, 1951 Foto Groninger Museum
Red dress Marga Weimans
Foto Groninger Museum
Van 9 oktober 2022 t/m 26 maart 2023 presenteert het Drents Museum werk van de wereldberoemde Duitse kunstenaar Neo Rauch, waarbij de volledige focus op zijn werk op papier ligt. Naast grote kleurrijke voorstellingen in olieverf op papier is er aandacht voor de bijzondere kleinere werken op papier. Het gaat om litho’s, potlood-, pen- en viltstifttekeningen die een intiemere blik op het werkproces van de Meistermaler bieden. De tentoonstelling Neo Rauch - Wegzehr is te zien in de Abdijkerk van het museum en omvat ongeveer honderd werken op papier die voor het grootste deel nog niet eerder in Nederland getoond zijn.
Neo Rauch (1960) is een van de meest toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zijn kleurrijke schilderijen en tekeningen voelen aan als een droomwereld die geleidelijk aan verontrusting teweegbrengt. In zijn werk combineert Rauch op een unieke manier een bewogen persoonlijke en politieke
geschiedenis. Invloeden van magische, terugkerende motieven als fabrieksschoorstenen en kerktorens en komische figuren, komen samen in de persoonlijke wereld van de kunstenaar. Rauchs werk is wereldwijd door musea aangekocht, waaronder door het Metropolitan Museum en het Guggenheim Museum in New York en de Goetz Collection in München.
Hochschule für Grafik und Buchkunst Toen Neo Rauch nog maar vijf weken oud was, kwamen zijn ouders om het leven bij een treinongeluk. Vader Hanno en moeder Helga studeerden op dat moment aan de kunstacademie in Leipzig, de Hochschule für Grafik und Buchkunst. Rauch groeide op bij zijn grootouders in het provinciale stadje Aschersleben, net als Leipzig op dat moment onderdeel van de DDR. Hij studeerde aan dezelfde kunstacademie als zijn ouders. Daar werd hij meesterstudent onder de befaamde schilder Arno Rink en startte er later zelf met lesgeven.
In 2009 is Neo Rauch eerder in het Drents Museum te zien geweest. De tentoonstelling Realisme uit Leipzig liet drie generaties Leipziger Schule zien en was de eerste museale tentoonstelling van Leipziger kunst in Nederland. Neo Rauch – Wegzehr past in de serie tentoonstellingen die het Drents Museum heeft georganiseerd met kunst van de Neue Leipziger Schule. Eerder waren in deze serie onder meer solotentoonstellingen te zien van Rosa Loy, David Schnell, Matthias Weischer en Kristina Schuldt. Neo Rauch kan het boegbeeld van deze kunstbeweging genoemd worden en zijn tentoonstelling is zodoende een kroon op de reeks. Bij de tentoonstelling verschijnt het gelijknamige publieksboek Neo Rauch – Wegzehr Werken op papier. Het boek is onder meer verkrijgbaar in de Museumshop van het Drents Museum. <
Voor meer informatie: drentsmuseum.nl
Neo Rauch, 2006
‘Op mijn eigen manier adem ik de wereld om me heen in. Het stroomt in het penseel en verschijnt dan weer, getransformeerd.’
KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL86 ‘Een schilderij zou intelligenter moeten zijn dan de kunstenaar’ Neo Rauch, 2019
Stienstra en Van der Wal is een aannemingsbedrijf, gespecialiseerd in Waterbouw werken. Het bedrijf heeft vooral in de drie noordelijke provincies bekendheid opgebouwd met degelijk en vakkundig uitgevoerde werken, onder andere in opdracht van provincies, gemeenten en waterschappen. Daarnaast weten ook vele aannemers de kwaliteiten van Stienstra & Van der Wal op juiste waarde in te schatten.
Duidelijk en betrokken advies. Daar ligt onze kracht en uw kans om het verschil te maken. Wij zijn betrokken adviseurs die ervaring en visie meebrengen. Doelgericht op zoek naar kansen en inventieve oplossingen om samen succesvol te kunnen groeien.
