Ondernemend Friesland editie 5-2022

NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO GA ALTIJD VOOR EEN HAPPY END ‘CRADLE TO CRADLE REALISEER JE NIET ALLEEN’ Rabobank: Samen werken aan duurzaamheid www.of.nl N0 05 2022

Mijn conclusie is simpel: de sponsorvijver in Friesland is niet groot en sc Heerenveen vist daar liever alléén in. Een aartsrivaal erbij op een visstoeltje slechts enkele meters verderop is alleen maar lastig. Dat kan zó maar enkele tonnen of meer schelen op de begroting.

Evenveranderen.kleurbekennen.

Menno Bakker

De groeistuipjes van David

Want even terug in de tijd: in het seizoen 2019-2020 sloeg corona toe en moest de KNVB besluiten om de competities te staken. Die competities waren al ver over de helft en Cambuur – toen nog Keukenkampioen Divisie (KKD) - stevende met elf punten voorsprong af op promotie. De KNVB liet de stand op dat moment boven in de Eredivisie gelden als officieel. Maar: deed dit niet voor de situatie boven in de KKD. Men peilde bij de clubs wat te doen. De uitslag: 16 clubs stemden vóór promotie (van Cambuur dus) en degradatie (op dat moment RKC en ADO). Negen clubs stemden tegen en in totaal

Bij sc Heerenveen riep iedereen vol opluchting dat deze wedstrijd ‘een promotie voor het voetbal in Friesland’ was. Maar toen dacht ik: had je dat niet wat eerder kunnen bedenken?

Bij het slaan van de eerste paal van het nieuwe Cambuurstadion werd dit zo niet uitgesproken, maar was het wél alom voelbaar. David uit Leeuwarden strijdt gráág tegen Goliath, maar na al die jaren niet meer in dat knellende broekje.

3LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN OF 2022-05

Als journalist voel ik respect voor Heerenveen, maar als Leeuwarder liefde voor Cambuur. De wedstrijd HeerenveenCambuur in mei van dit jaar was bloedstollend. Ter herinnering: in de 94e minuut schoot Mitchel Paulissen voor de Leeuwarders de verrassende 2-3 achter de touwen. Iedereen met een Cambuur-hart was uitzinnig. Totdat Van Aken in de 97e minuut tóch nog 3-3 scoorde voor de thuisclub. Het Abe Lenstra-stadion ontplofte.

elf clubs onthielden zich van stemming. Waaronder….sc Heerenveen. Quote: ‘Het is echter niet aan ons te beslissen over het lot van een collega-club. Dat is niet onze rol.’

Henk de Jong en zijn mannen zullen er nog één jaar álles aan moeten doen om met beperkte middelen te handhaven. Dan is het nieuwe stadion af en kan er méér. Maar de ondernemers staan nu al op en willen met een steunpilaren-actie nú al de club financieel sterker maken. Dat is dan weer emotie.

Kortom: Goliath in Heerenveen zal moeten aanvaarden dat óók David groeistuipjes heeft gekregen.

oflinkedin.com/in/bakkermennoMeerHOOFDREDACTEURlezenofreageren?ophttps://twitter.com/OF_nl

Voetbal is emotie. Én oorlog. Clichés, maar waar. Het draadje dat ik met u wil delen is dat voetbal óók business is. En die zakelijke strijd is bijna nergens spannender dan in Friesland. Neem SC Cambuur en sc Heerenveen. Lang was dat een strijd van David tegen Goliath. Heerenveen met een begroting van ongeveer 16 miljoen euro en SC Cambuur met ongeveer de helft daarvan. Maar tijden lijken te

16 32 28

© De uitgever kan op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de schade, van welk aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebasseerd zijn op informatie uit deze uitgave. Uit deze uitgave mag na toestemming van de uitgever met bronvermelding geciteerd worden.

Frisia Zout in Harlingen is al meer dan 25 jaar in Nederland actief met het winnen en produceren van hoogwaardig vacuüm zout. Voor onder andere het transport van het consumentenzout wordt perslucht gebruikt. Sinds februari 2022 doet Frisia dit een stuk efficiënter dan voorheen, met behulp van de perslucht van het bedrijf BOGE.

Welcome to the Village WTTV) vond altijd plaats in recreatiegebied de Groene Ster, vlakbij Leeuwarden en na heel wat edities heeft het festival in Nederland en zeker in het noorden een trouwe achterban opgebouwd.

www.of.nl

Frisia Zout kiest voor BOGE voor zouttransport met perslucht

4 OF 2022-05

Elke organisatieFriese kan circulair inkopen

Welcome to the metamorphoseTijdelijkeVillage: totto‘WelcometheCity’

Colofon Uitgeverij FrieslandOndernemendBV Hoofdredactie Menno Bakker Bladmanagement Ed Klijnman Coverfoto Ed Klijnman enexploitatieAdvertentieadministratie 06-41484537Linda06-40209389Jan06-18882116Gerrit06-46033589JasperTelefoon9206TussendiepenFrieslandOndernemendBV21AADrachten0512-366326vanderSluisLandmanGerritdeBoerRozendaal Redactie nieuwsberichten@of.nlIvoAmandaIngridWerf,Schaaf,Hijum,TineWiebrandMennomet:NARVIC-media,CasperFerwerda,Bakker,deBoer,vanKnijff-vanTheavanderKlasinavanderWillemWalda,vanDamme,deVriesenPakvis Vormgeving VDS Crossmedia Drukker Scholma Druk ISSN 1383-9314

Uit eerder onderzoek van Campus Fryslân blijkt dat zo’n 80% van de Friese ondernemers circulaire stappen wil zetten, maar vast zit in een lineair businessmodel. Om dat te doorbreken zijn klanten én leveranciers nodig van circulaire oplossingen. Iedereen kan die klant of leverancier zijn: ondernemers, onderwijs en natuurlijk overheden. In deze serie van vereniging Circulair Friesland gaan we aan de hand van vijf vragen op weg naar een betere, circulaire wereld.

Vergelijk je de edities van Ondernemend Friesland in 2022 met de uitgaven van 2005, dan valt op dat het Friese bedrijfsleven, in lijn met nationale- en internationale ontwikkelingen – een transitie heeft doorgemaakt als het gaat om het nadenken over ondernemerschap.

69 5 OF 2022-05

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 52 38 De OF-monologen: Bart

Isolatiehandel van den Berg werd in 1995 opgericht door vader Reinder en dochter Rommy van den Berg. Het landelijk familiebedrijf was 10 jaar lang gevestigd in Hallum, maar groeide daar uit zijn jasje. Een nieuw en ruimer pand in Marrum bleek de oplossing.

Vier ondernemers over het huwelijk tussen werk en Dieprivémoeilijke balans

Isolatiehandel van den Berg:

integralebouwen‘HerstellendZantmanvergtaanpak enomdenken’

‘Prefab isolatieproductenvan ‘BERISO’ hebben de toekomst’

Werk en privé: bij veel ondernemers kunnen die twee niet los van elkaar worden gezien. Je neemt immers altijd jezelf mee naar je werk. Wat je thuis doet en meemaakt, heeft effect op je werk. En andersom: hoe het op het werk gaat, heeft impact op je privéleven. Bij ondernemers is, nog meer dan bij werknemers, de grens tussen werk en privé soms ver te zoeken. Wij waren benieuwd naar de werk-privébalans van Friese ondernemers. Een rondje langs de velden. Met Martijn Kraft (Projectmanager Heibel), Atje Deinum (Buro Wierda), Jon van Weperen (JON Projectmanagement) en Jessica Tuinman (Marketing Crew).

toplocatie voor uw bedrijf in ZO Friesland, centraal in Noord-Nederland. Advertentie_ondernemend friesland.indd 1 16/02/2022 09:34

Ecomunitypark is dé

HELDER IN STELPERSOONLIJKRISICO’SINADVIESDAT...? Wij maken uw risico’s inzichtelijk en adviseren op maat. Altijd persoonlijk en met verstand van zaken. Van risicobeheer tot financiële dienstverlening. Voor particulier en ondernemer. www.frovdw.nl Wij zijn u vangraagdienst! Ecomunitypark BV ■ info@ecomunitypark.com ■ www.ecomunitypark.com Met het “Biosintrum” als bron van kennis, innovatie en jong talent. Zorgeloos en veilig ondernemen dankzij uniek parkmanagement. Direct aan N381 en binnen 15 min op A28 en A7.

Het duurzame

7LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN OF 2022-05

Italiaanserestaurantsstaanerfi bovenaanalshetgaatomde aantallen.Maarliefst10%van allerestaurantsinNederland isItaliaans.Tochnogopde voetgevolgddoorFranse restaurants(9%)enChinese eetgelegenheden(6%).Dit enmeerblijktuitcijfersvan dataspecialistBoldData. Inabsoluteaantallen:onsland teltmaarliefst1.819Italiaanse restaurants.OokFrans(1.564 zaken)enChinees(1.132 restaurants)zijnpopulair.In totaalishetaantalrestaurants inNederlandoverigensde afgelopen5jaarmet19% gestegen:van14.920naar 17.690zaken. Top5keukensinNederland 1.Italiaansrestaurant 2.Fransrestaurant 3.Chineesrestaurant 4.Sushirestaurant 5.Indonesischrestaurant

het dan eindelijk zover is, krijg je een beetje het gevoel van: is dit het dan?"

Een impressie van het nieuwe Cambuurstadion

Op financieel directeur Gerard van den Belt maakte de ceremonie veel indruk en hij was niet de enige. Er is dan ook tien jaar aan de planvorming gewerkt en met de komst van het nieuwe stadion hoopt de directie de begroting op te hogen van 8 miljoen euro naar 15 miljoen. Dat roept emoties op in Leeuwarden. Van den Belt: "Het is iets waar je heel lang naar hebt uitgekeken. Je werkt er zo lang naartoe en als

Kijk voor meer informatie www.hetfundament.cambuur.nlop

De antwoorden vindt u in dit kader, op de kop, zodat het nog even spannend blijft.

Zomerkwis!

Direct financieel fundament bij eerste paal Cambuurstadionnieuw

Een filmpje van de ceremonie en over de actie staat onder dit bericht.

Op donderdag 7 juli ging op het pas gedoopte Elfstedenpark (achter het WTC en bij de Elfstedenhal) de eerste paal de grond in voor het nieuwe Cambuurstadion. Als alles volgens plan verloopt kan de club hier in het seizoen 20232024 ook daadwerkelijk voetballen. Het startsein werd gegeven door de jongste en de oudste seizoenkaarthouder van Cambuur: Jesse Boersma (7) en Alexander Jansen (96). De komst van het nieuwe stadion betekent voor SC Cambuur een nieuw financieel fundament. En een groep ondernemers haakte daar direct op in.

het momentum samen met een groep andere ondernemers aan om nog een geldinzameling te houden. Er kunnen namelijk heipalen worden gesponsord, voor een bedrag van 999 euro. De gulle gevers krijgen een naamsvermelding op de paal die de grond in gaat, maar ontvangen ook een certificaat en een permanente vermelding in het nieuwe stadion.

Antwoordenzomerkwisvraag

Ook Jan Leegstra, voorzitter van de Businessclub Cambuur was onder de indruk. Hij gaf toe dat hij op het moment suprême zelfs een traantje had weggepinkt. “Er is door zóveel; mensen zo hard aan gewerkt. En het is voor de club zó hard nodig. Er kunnen nu echt mooie tijden Leegstraaanbreken.”grijpt

Ach; even een verlaat zomerkwisvraagje voor op het strand of op de WC. Let op: zoals u weet kent ons land ook veel horecaondernemers. Sommige toppers uit Friesland vindt de lezer af en toe wel terug in deze OF-kolommen. Maar met restaurants die een buitenlandse keuken voeren? Welke internationale keuken staat er op nummer één? Wellicht kunt u het al raden, maar of u de nummer twee en drie ook foutloos heeft?

Van transportverpakkingenmaatwerk www.grijmans.com • 0515 57 20 83 • Bolsward • Sneek • Harlingen PRIVÉ GESCHIL?GESCHIL?ZAKELIJKOFPRIVÉOFZAKELIJK

Wil je ook €1000 gratis traden?

IFIdFrmYOUWANTGOOD LIGHT Op zoek naar een bijzondere en duurzame lichtoplossing en goed licht voor betere prestaties op je werkplek? Contact Jan Adema 058-2158705 info@idfrm.nl www.idfrm.nl uittDirecvoorraadleverbaar * Alle prijzen zijn ex btw, inclusief levering in Nederland Prijzen geldig t/m t/m 15 maart 2022. De 5 ton heftruck is enkel op bestelling leverbaar Kies voor CO2-neutraal werken, zonder enige vorm van uitstoot Stop het gebruik van fossiele Ervaar de schoonheid van stil werken, voor uzelf en de omgeving Bespaar fors op uw brandstof- en onderhoudskosten. Bestel nu ook online in onze webshop! www.begreentechniek .nl Vragen? Bel: 0512 - 23 63 63 Bezoek onze showroom Bedrijvenpark Drachten A7 Ottolaan 8-1, Drachten Hef truck - Keuze uit 1800, 2500, 3000 en 3500 kg hefvermogen - Mast triplex 4.8 meter of naar wens - Sideshift en 4de functie - Lithium accu, geen onderhoud meer! - Tussendoor bijladen geen probleem - Standaard led-verlichting Vanaf € 18.900,5000 kg hefvermogen Met geenLithiumcabineaccu,onderhoud meer! Het duurzame alternatief voor diesel, lpg en loodzuur.Ondernemers opgelet! Koop deze heftruck met Pallettruck1500kghefvermogen - Tot 4 uren volcontinu gebruik op een lading Geen onderhoud aan de accu Het alternatief voor de handmatige pallettruck Ook met zwenkwielen mogelijk Vanaf : € 1.295,- * Stapelaar1200kghefvermogenMasthoogte2.7tot3.6 meter Compact en wendbaar Gel of Li-ion accu optie 80 Ah Laden 230V met interne lader met krulsnoer Opportunity charging! (Li-ion) Vanaf : € 2.895,- *

“Wij willen ons kantoor Leeuwarden graag als uitvalsbasis gebruiken, omdat onze medewerkers elkaar door hybride werken minder vaak zien.

Datontmoeten.”Leeuwarden de uitvalsbasis blijft, is niet zo gek. Het kantoor aan De Werp in Leeuwarden is in het jaar 2019 opgeleverd, voldoet aan de hoogste BREEAM-norm en is energieneutraal.

Nieuwe batterij van MG Energy Systems

DonkerVeenstravoortgezet.

In Leeuwarden creëren we nu een ‘clubhuis’ waar we elkaar ontmoeten en samenwerken, zodat we onze klanten optimaal kunnen bedienen”, aldus De Vries.

MG Energy Systems uit Leeuwarden heeft onlangs de nieuwe LFP230 lithium-ion LiFePO4-batterij gepresenteerd. Naast de bestaande LFP280 voegt de nieuwe LFP230 zich bij de LFP-serie. Deze kleinere batterij biedt extra mogelijkheden op het gebied van schaalbaarheid. ‘Met een opslagcapaciteit van 5,8 kWh kunnen systeemconfiguraties naar wens van de klant worden ingericht’, aldus een persbericht. De lopende band voor dit nieuwe batterijmodel begint dit najaar te rollen. Daarom zullen de eerste batches beschikbaar zijn vanaf eind november.

In OF was daarover een uitvoerig artikel te lezen. Het nog vrij nieuwe kantoor is één van de meest duurzame kantoorpanden van het Noorden.

11LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN OF 2022-05

is een allround installatiebedrijf in Drachten. Het bedrijf bedient zowel zakelijke als particuliere klanten van ontwerp tot realisatie en onderhoud. Met jarenlange ervaring in de elektrotechniek en werktuigbouwkundige installatietechniek voert DonkerVeenstra met ruim 45 specialisten aan boord uiteenlopende projecten uit. Renovatie, nieuwbouw, utiliteit, woningbouw; het portfolio is zeer divers. Dat geldt ook voor ITD, tevens gevestigd in Drachten.

Voor DonkerVeenstra is het belangrijk om in haar groei een compacte organisatie te blijven. “We zijn een platte organisatie waar iedereen elkaar kent. Dat vinden we niet alleen belangrijk voor een goede afstemming en kwaliteit van het werk, maar ook voor het teamgevoel. We doen het samen,” voegt Klaas Veenstra toe. “We zijn blij ons team te kunnen uitbreiden met de medewerkers van ITD.”

De overname van ITD past zeer goed in de groeistrategie van het installatiebedrijf. Reint Donker vertelt: “Wij willen als bedrijf groeien. ITD is een kwalitatief sterk bedrijf met mooie klanten en projecten. Hiermee kunnen wij nog meer van toegevoegde waarde zijn voor onze klanten en voor onze medewerkers.”

Met de overname van ITD Installatietechniek breidt installatiebedrijf DonkerVeenstra uit Drachten haar activiteiten sterk uit. De krachten van beide installatiebedrijven worden gebundeld en worden onder de naam van DonkerVeenstra

enAccountantsAlfaAdviseurs binnenverhuistSneek

Alfa Accountants en Adviseurs verhuist per eind oktober naar een nieuw kantoor aan de Selfhelpweg 121a in Sneek. ‘De nieuwe locatie ligt aan de A7 en is een mooie plek waar medewerkers goed kunnen werken’, zo meldt een persbericht. De medewerkers van het Friese kantoor hebben ook de mogelijkheid om te werken vanuit de Alfa-kantoren in Leeuwarden en Buitenpost. Er is daarnaast ruimte om deels thuis te werken en medewerkers zijn regelmatig bij klanten aan het werk. “We gaan met onze tijd mee door te werken op de tijd en de plaats die bij de medewerker past en daarom richten we onze huisvesting in Sneek anders in”, vertelt Sicco de Vries, directievoorzitter van Alfa Accountants en Adviseurs in Friesland. “In de praktijk zien we dat veel collega’s steeds meer naar klanten gaan en er daarnaast voor kiezen om op ons kantoor in Leeuwarden of deels thuis te werken. We hebben aan de Lynbaan 25 in Leeuwarden voldoende ruimte om samen te werken en elkaar te

Installatiebedrijf DonkerVeenstra neemt ITD B.V. over

Vandaag nadenken over jullie werkvanonderwijsomgevingofdetoekomst.

www.burowierda.nl ontwerpcommunicatieorganisatie Samenwww.medprevent.nl085-0441244-info@medprevent.nlveilig&gezond!

Om groei of verandering in beweging te zetten. Al eens aan Buro Wierda gedacht? Wij zijn visuele vertalers van beleving. Impactvolle interieurontwerpen, communicatie en organisatie. Daarvoor moet je bij ons zijn.

Het is nog geen jaar geleden dat het Friese bedrijf Elfsquad een nieuw bedrijfspand opende in Drachten, maar nu is het al tijd voor een tweede kantoor. Slechts twee panden naast het huidige kantoor is er straks weer genoeg ruimte om de internationale ambities verder vorm te Elfsquadgeven.maakt

Het klantenbestand, met grote namen als Coca-Cola, Damen Shipyards, Dewulf en Viscon Group, breidt dan ook steeds verder uit. Hierbij is duidelijk te zien dat Elfsquad steeds meer voet aan de grond krijgt in de Verenigde Staten, aldus een persbericht. Meer in een volgende editie.

Smallingerland komt eraan

ElfsquadGroei

Strategischer dan Smallingerland kun je in het noorden niet liggen. Maar: Drachten en alle omliggende woonkernen hebben wel iets méér te bieden dan alleen een goede locatie. En daar wordt ook hard aan gewerkt, door gemeente, ondernemers én anderen. In editie 6 van Ondernemend Friesland (het volgende nummer) komt dat in een échte ‘special’ uitvoerig aan bod, aan de hand van diverse thema’s. Uiteraard

13LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN OF 2022-05

GESPOT!

op kunstmatige intelligentie gebaseerde configuratiesoftware. Daarmee kunnen maakbedrijven eenvoudiger hun complexe producten aan de man brengen en het preproductieproces digitaliseren en automatiseren. De grote groei van het bedrijf laat zien dat veel bedrijven daarop zitten te wachten.

komt ook het veelbesproken stadshart Drachten aan bod en praten we met veel ondernemers. Zo zit er een verhaal over onder andere Friesland Lease, Elfsquad én een verhaal over het Van der Valk ‘Hotel Drachten’ in de planning. Zoals de lezer dat van ons gewend is, komen er ook in editie 6 nog genoeg ándere onderwerpen aan bod. U mag er dus gerust naar uitkijken.

Steeds meer mensen hebben de wens om voor zichzelf te beginnen en corona heeft in die trend ook nog eens een spurt veroorzaakt. Volgens het CBS telde Nederland in het eerste kwartaal van dit jaar meer dan 1,1 miljoen ZZP’ers. Die moeten allemaal aan de bak om een inkomen te verwerven. Maar bij het spreiden van risico’s in hun portfolio weten sommigen het ook te overdrijven. Deze foto bereikte onze redactie, waarbij wij onze OF-hoofdredacteur spotten in de Deelen. Wij hebben sterk de indruk dat hij op deze kiek probeert om aan onwetende toeristen entree te vragen voor een wandeling in het Naarnatuurgebied.verluidtwas de recette overigens nihil en concentreert hij zich inmiddels weer volledig op video- en journalistieke producties, zoals de volgende OF.

Wytze Veens tra Houtdraaier sstraat 6b 8601 VG Sneek 060515info@nullast.nl-426923-10073252 WW W .NULL AS T .N L NULLAST Periodieke keuringen volgens Nen-normen van: - Elektrische gereedschappen NEN 3140 - Trappen en ladders NEN 2484 - Rolsteigers NEN 2718 Reparatie en onderhoud van - elektrische gereedschappenKalibratie,tuinmachinesonderhoud en reparatie van lasers ROGMOLEWEI 6, IJLST TEL.: 0515 - 533 INFO@STIENSTRA-VANDERWAL.NL243 RemmingswerkenHoutenTrailerhellingenSteigersWalbeschoeiingenenvlondersbruggen Stienstra en Van der Wal is een aannemingsbedrijf, gespecialiseerd in Waterbouw werken. Het bedrijf heeft vooral in de drie noordelijke provincies bekendheid opgebouwd met degelijk en vakkundig uitgevoerde werken, onder andere in opdracht van provincies, gemeenten en waterschappen. Daarnaast weten ook vele aannemers de kwaliteiten van Stienstra & Van der Wal op juiste waarde in te schatten. Stienstra & van der Wal B.V. KoHN 415.indd 2 16-03-20 15:12 Meer (waarde voor uw bezit! Bootsma schilders bv De gebundelde krachten van: Schilderwerk Behangwerk Beglazing Wandafwerking HoutrotherstelLTBschildersgroep.nlVastgoedonderhoudDr. Dreeslaan 20 8471 LE WOLVEGA T. 0513 – 633 info@ltbschildersgroep.nl951 Advertentie_LTB_Schildersgroep_124mmx190mm.indd 1 09-06-2022 15:40

Column LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 15 OF 2022-05

1. Check je servicebelofte. In de column ‘Lonken naar B-B-B’ nam ik je eerder mee naar Behoefte, Belofte, Bewijs, de drie-eenheid om je aanbod te vertalen naar de klantbehoefte. Tijd nu om te checken of je doet wat je belooft. Wat staat er op je website, in je offerte of wat vertel je in een persoonlijk gesprek.

Ga altijd voor een ‘happy end’

Want niets is krachtiger dan een klant die tevreden de deur uit loopt.

Hierbij drie tips die elk MKB-bedrijf kan toepassen:

En vraag het een klant of wordt vervolgens je eigen ‘Undercover Boss’ (tvprogramma) om te checken of jullie dat als bedrijf ook echt waarmaken.

3. Zorg voor een happy end. Denk aan de ‘wachttherapie’ van Bol. com. Het kopje koffie met de operations manager om te horen of jouw installatie ook daadwerkelijk hun proces heeft versneld. Dat slechts twee-minuten-durende telefoontje van een verzorger, een week nadien om te vragen hoe het nu met je gaat. Die servicedesk die écht tijdens werktijden bereikbaar is; niet alleen in kantoortijd. Geen idee wat jouw klant belangrijk vindt? Stel dan die ene evaluatie-vraag waar je echt wat mee kan: ‘Noem één ding dat ik kan verbeteren.’

Mannen schijnen wel eens een ‘happy end’ te worden aangeboden bij een Thaise massage, door vermenging met erotiek. Niet dat ik daar om zat te springen, maar blij de deur uit lopen was wel het minste. Toen ik vlotjes neer streek op het zonnebed, gleden mijn gedachtes als vanzelf naar het marketing vak: deze dame was duidelijk niet gericht op optimalisatie van de salesfunnel, in gewone taal de klantreis. De laatste stap, of in mijn geval minuten, is namelijk cruciaal voor een ervaring en daar zit dus de aanbevelingsfactor. Iedereen die in de sales, service of communicatie werkt, zou de vraag moeten stellen van wat voor einde de klant blij wordt.

2. Neem aandacht hebben voor de klant serieus. De salesafdeling moet verkopen en de serviceafdeling moet problemen oplossen. Dus sales belonen we op basis van hun afzet en service op basis van hun afhandeltijd. Toch? Nee dus. Beloon óók gedrag. Maak klanttevredenheid een verantwoordelijkheid van iedereen. Train ze, van administrateur tot manager, in het gedrag dat jij wilt zien. Coach ze erop. Maak ze beter.

Sandra Arkesteijn is zelfstandigwww.linkedin.com/in/arkesteijnmarketingprofessional.

Ik trakteerde mezelf tijdens de vakantie op een Thaise massage. Dat was een flink avontuur. Met houten martelwerktuigen ging de masseuse genadeloos over elke knoop in mijn lijf. Hoe hard ik ook kreunde van de pijn en soms zelfs een schreeuw gaf, milder werd ze niet. Met als gevolg dat ik nu wel soepeler, maar zeker niet gelukkiger door het leven ga. Van mij geen aanbeveling dus.

Want uit onderzoek blijkt dat bedrijven hun winst kunnen verbeteren door te investeren in een betere klantbeleving. De klantreis wordt daarnaast door experts gezien als de belangrijkste manier om de komende jaren concurrentievoordeel op te bouwen.

Samen werken aan duurzaamheid

‘Growing a better world together’ is de slogan van de coöperatieve Rabobank. Hoewel je bij een bank vooral denkt aan geldzaken, staan er bij Rabobank verschillende maatschappelijke thema’s op de agenda. Directeur coöperatieve Rabobank Rob Lijzenga en business development manager Rikkert Besselse zetten zich in voor een duurzame samenleving dicht bij huis in de provincie Friesland.

Rabobank:

16 OF 2022-05

Met welke maatschappelijke vraagstukken kampt Friesland als het gaat om duurzaam wonen en ondernemen? “Met die vragen gaan wij dagelijks aan de slag. Zo stimuleren we het gebruik van duurzame materialen bij de bouw van woningen, de zogenaamde biobased materialen. Dat zijn natuurlijke

“De nadruk ligt op coöperatief. We proberen samen met overheden, bedrijven en andere partijen te werken aan maatschappelijke vraagstukken. We brengen mensen en kennis bij elkaar door een beroep te doen op onze netwerken. We willen innovatie stimuleren en desgewenst financieren. De onderwerpen duurzaam wonen en ondernemen zijn met de hoge energieprijzen en de schaarste qua materialen urgenter dan ooit. Dit is het ideale moment om als ondernemer of woning(ver) bouwer stappen te zetten op het gebied van duurzaamheid.”

Vraagstukken

In de gesprekken met overheden wordt er eveneens gekeken naar de verduurzaming van bedrijventerreinen. “Je ziet verschillende verouderde industrieterreinen in Friesland, waar iets moet gebeuren qua verduurzaming. Wij nemen als Rabobank contact op met lokale overheden, zoals gemeenten, om stappen te zetten om deze gebieden te verduurzamen, maar ook om de biodiversiteit en de uitstraling van de terreinen te verbeteren”, legt Lijzenga uit.

gebeuren om te verduurzamen. Zo kunnen we een energiescan laten maken van het terrein. Met de stijgende gasprijzen is de vraag naar deze energiescans geëxplodeerd. Met de energiescan kan in kaart worden gebracht hoe het bedrijventerrein er voor staat op het gebied van energieverbruik en welke maatregelen er genomen kunnen worden om energie te besparen. De kosten, maar ook de terugverdientijd worden op een rijtje gezet. Daarnaast worden er suggesties gedaan met betrekking tot innovatie en verduurzaming. Denk hierbij aan het gebruik van betere isolatiemiddelen, zonnepanelen en ledverlichting. En zo proberen we ondernemers ervan te overtuigen dat bepaalde investeringen een grote energiebesparing kunnen opleveren, waardoor bedrijven duurzamer en toekomstbestendiger worden.”

Steeds meer bedrijven zien de noodzaak om te verduurzamen, legt Besselse uit. “Bedrijven kunnen dit beter samen doen, in plaats van individueel. Wij proberen daarbij als coöperatieve bank faciliterend te zijn en het vliegwiel aan het draaien te krijgen. We zoeken naar de verbinding in Friesland tussen overheden, bedrijven, en andere betrokkenen om samen toekomstbestendiger te bouwen en te ondernemen.”

Energiescan

“We brengen de betrokken partijen bij elkaar, maar bieden ook concrete diensten aan om in kaart te brengen wat er zou moeten

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 17 OF 2022-05

materialen, zoals hennepvezel en de lisdodde. Beide natuurproducten kunnen heel goed gebruikt worden als isolatiemateriaal. Het zijn producten met een korte productieketen, waardoor de CO2 uitstoot aanzienlijk wordt gereduceerd. Met overheden en bouwpartijen wordt nauw samengewerkt om de biobased materialen meer onder de aandacht te brengen. We hebben een speciaal biobased pact afgesloten en op dit moment staan er al 1900 woningen op de lijst in Friesland waar gebruik gemaakt gaat worden van biobased materialen. Dit aantal zal alleen nog maar groeien de komende tijd. Zo werken we samen aan een circulair Friesland.”

“We willen graag samen met alle betrokkenen werken aan de vijf thema’s, die hoog op de agenda van Rabobank staan namelijk duurzaam wonen en ondernemen, de energietransitie, banking4food en financieel gezond leven. Rabobank wil zich daar sterk voor maken. Hier wordt serieus geld en tijd voor vrij gemaakt”, aldus Besselse en Lijzenga. Als coöperatieve bank zet Rabobank zich in voor een toekomstbestendige samenleving.

Het begrip ‘Circulair’

18 OF 2022-05

aanpak waarin we ketens weten te sluiten en afval niet meer bestaat, maar alleen nog grondstoffen waarmee we zo zuinig mogelijk omgaan en hoogwaardig in de kringloop houden. Ook inzet op duurzame energie en op waterkwaliteit en -kwantiteit behoren tot de circulaire ontwerpprincipes waar VCF mee werkt, evenals optimale inzet op biodiversiteit, sociale inclusie, gezondheid en welzijn. We willen dat iedereen de kans krijgt om met voldoening deel te nemen aan de maatschappij. Circulair gaat ook over geld en een duurzame ontwikkeling van je bedrijf. Financiële prikkels vormen wel degelijk een onderdeel van circulair inkopen, zoals bijvoorbeeld afspraken over de retourwaarde.”

In Fryslân kopen Friese overheden jaarlijks voor meer dan 1,5 miljard euro aan fysieke goederen in. Hun ambitie is om met forse stappen de inkoop stevig om te buigen naar circulair. Een geweldige kans voor Friese ondernemers om hun circulaire business uit te bouwen. Daar zijn de leden van vereniging Circulair Friesland (VCF) van overtuigd.

Bij het werken aan de transitie naar een circulaire economie baseren de leden VCF zich op de zeven pijlers van de circulaire economie die zij heeft ontwikkeld in samenwerking met Metabolic. Evert Jan van Nijen: “VCF staat voor een integrale

Elke organisatieFriese kan circulair inkopen

Serie ‘De 5 vragen…’

Praktische handvatten over hoe je circulair kunt inkopen zien we terug in deze serie.

Telkens delen een paar leden van VCF hun ervaring die zij met hun klanten hebben opgedaan die bewust circulair inkopen; met welke vragen werden zij bestookt? Zij delen hun kennis over onder andere de biodiverse bedrijfstuin, het personeelsfeest waar iedereen blij van wordt, de (milieu) vriendelijkste officemanager en de duurzaamste route naar je werk. Maar we trappen deze serie af met de inrichting van een circulaire werkplek.

Uit eerder onderzoek van Campus Fryslân blijkt dat zo’n 80% van de Friese ondernemers circulaire stappen wil zetten, maar vast zit in een lineair businessmodel. Om dat te doorbreken zijn klanten én leveranciers nodig van circulaire oplossingen. Iedereen kan die klant of leverancier zijn: ondernemers, onderwijs en natuurlijk overheden. In deze serie van vereniging Circulair Friesland gaan we aan de hand van vijf vragen op weg naar een betere, circulaire wereld. Te beginnen in Fryslân.

Evert Jan van Nijen, directeur bij VCF: “Door jezelf maar ook je leveranciers een paar vragen extra te stellen, daag je elkaar uit om bezig te zijn met duurzaamheid. En dat hebben we nodig om met zijn allen te versnellen. Onze leden laten met de serie ’5 vragen die je moet stellen als je … circulair wilt inkopen’ zien dat het daadwerkelijk voor iedere organisatie, of je nu 5 of 500 medewerkers in dienst hebt, mogelijk is om vanaf vandaag duurzamere keuzes te maken. Het doel van deze artikelenreeks is niet om volledig te zijn, maar om duurzaamheid dicht bij te brengen in je alledaagse keuzes en elke Friese organisatie aan te zetten tot circulair inkopen. Op een praktische manier.”

Nee, dit is geen artikel over twee bedrijven op het gebied van projectinrichting die hun waar aanprijzen. Dit is wél een stuk dat je aan het nadenken zet over hoe je je werkplek circulair inkoopt. Want het is een feit dat circulariteit een must is in de strijd tegen klimaatverandering. Twee leden van Vereniging Circulair Friesland (VCF), projectinrichter OPNIEUW! en IdFrm projectverlichting, zetten je op het goede spoor.

CIRCULAIR FRIESLAND | Circulair worden doe je niet alleen. Dat doe je samen. vragen5

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 19 OF 2022-05

die je moet stellen als je … JE WERKPLEKINKOOPTCIRCULAIR

Alles is waardevol Vanwege zijn jonge leeftijd (29) weet Kees Noordmans niet beter dan dat je circulair moet handelen; hij heeft nooit anders gedaan. “Circulariteit draait om het behouden van waarde. Niks is waardeloos, alles is waardevol. Het is maar hoe je ernaar kijkt.” Hij heeft zich erin verdiept door zich te scholen (CIRCO) en lid te zijn van VCF. “Daar praten we veel met elkaar, we zijn niet bang om kennis

Kees Noordmans, OPNIEUW!:

De kracht van de innovatieve lichtaanbieder IdFrm ligt in de technische ervaring van oprichter Jan Adema en zijn collega’s. Hij vertelt: “Het circulair denken en handelen geeft mijn mooie vak weer een compleet

20 OF 2022-05

CIRCULAIR FRIESLAND | Circulair worden doe je niet alleen. Dat doe je samen. Niks is waardeloos. Alles heeft waarde.

te delen. In tegendeel: we ervaren dat we veel van elkaar leren.”

Wat is circulair aan OPNIEUW!? Kees Noordmans voelt zich meer een ambassadeur voor circulariteit dan een kantoormeubelverkoper. Hij prikkelt klanten circulair te denken, door ze kritisch te bevragen. In die gesprekken komen ze vaak op – kostenbesparende – ideeën. Bijvoorbeeld door afval te leveren dat OPNIEUW! opnieuw gebruikt, als grondstof. Denk aan treinzitjes die een tweede leven krijgen bij zowel de NS als bijvoorbeeld Ekwadraat en de Energiecampus, plafonddelen uit treinstellen die als tafel dienen en oude bureaubladen die van pas komen als basis voor akoestische wanden. Alle producten van OPNIEUW! zijn óf gerevitaliseerd tweedehands, óf gemaakt van gerecycled materiaal; refurbish of repurpose. De indrukwekkende circulaire gids van OPNIEUW! geeft een compleet beeld.

OPNIEUW! is een snel groeiende aanbieder van circulaire projectinrichting. Het bedrijf heeft duurzame principes en een socialmaatschappelijke insteek. Algemeen directeur Kees Noordmans: “Er werken hier momenteel 50 tot 55 mensen, waarvan bijna de helft met een afstand tot de arbeidsmarkt. We richten ons proces zo in, dat het kwalitatief hoogwaardige werk uitstekend door hen kan worden uitgevoerd.”

nieuwe boost. Ik krijg nieuwe vragen, we gebruiken nieuwe technieken, we verzinnen nieuwe oplossingen. Geweldig werk, omdat ik de energietransitie van dienst kan zijn door mijn kennis en creativiteit te benutten.”

“Je koopt niet even een bureaustoel uit een boekje; nee: we komen samen tot een circulaire oplossing voor een betekenisvolle werkplek.”

Wil je hergebruikte meubelen, wil je sfeer behouden, wil je blije en gezonde medewerkers, wil je besparen op onderhoud, wil je reparatie uitbesteden, wil je hip and happening… er zijn vele wegen die naar circulariteit leiden.

Jan Adema, IdFrm:

Hou de productieketen zo klein en lokaal mogelijk.

Je nieuwe werkplek heeft een verhaal! Neem je personeel en klanten mee in jouw circulaire afwegingen. Delen van enthousiasme is vermenigvuldigen van waarde.

is je doel?

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 21 OF 2022-05

2. Wat is je eigen oogst?

5. Weet je wat je nu kwijt bent? Je huidige werkplek kost geld. Denk aan energiekosten, aan uren onderhoud en reparatie of het regelen daarvan, aan vervoer, lichtopbrengst, afvalkosten en ga zo maar door. Inzicht in kosten geeft inzicht in kansen.

Ik houd de productieketen graag zo klein en lokaal mogelijk.”

Wat is circulair aan IdFrm?

Jan Adema is stellig: “Ik pas veel circulariteit toe in mijn producten op het gebied van projectverlichting. Daardoor koopt een klant van IdFrm in wezen al circulair in. Maar ik ga verder: bij ieder project wil ik weten welke kansen er liggen om meer te hergebruiken, duurzamer te zijn, energie te besparen enzovoort.” Een typerend voorbeeld is het vervangen van de lichtbron in prachtige uplights. Energie slurpende lichtbronnen maken plaats voor zuinige ledverlichting, dat bovendien veel langer meegaat. De bestaande design armaturen gaan zo nog tientallen jaren mee en de besparing op elektriciteit is aanzienlijk: tot wel 70%. Een dergelijk proces is ook mogelijk bij TLverlichting.

Lokaal is circulair

Je wilt je werkplek nieuw inrichten. Circulair uiteraard. Dit zijn vijf vragen die je moet stellen als je je werkplek circulair

3. Wat doe je aan bewustwording?

De ervaren Jan Adema weet de total cost of ownership (TCO) van een pand vaak aanzienlijk omlaag te brengen met zijn circulaire oplossingen. Maar hij kijkt verder dan de energierekening: “Duurzaamheid gaat

ook over lokaal produceren, werkgelegenheid en kennis in (Noord-)Nederland behouden.

Wat heb je zelf aan materiaal en/of afval dat hergebruikt kan worden? Oude vloerbedekking, plafondplaten met TL-verlichting, kapotte bureaustoelen, bureaulampen of afval uit je eigen productieproces... er is meer mogelijk dan je denkt!

“Standaard bestaat niet; iedere situatie is weer anders. De huidige techniek – met sensoren, inregelen via computers en aanpasbaar licht – maakt maatwerkcirculairbereikbaar.”

Vijf vragen

4. Wat bespaar ik precies?

Vraag om cijfers en laat je overtuigen. Het zal je verbazen hoe goed CO2uitstootreductie, vermindering van verbruik van energiebesparinggrondstoffen,endergelijke in harde resultaten zijn uit te drukken.

1.inkoopt.Wat

Fokkens Grondgoed: Van niets naar iets!

Voordat de schep bij een bouwplan in de grond gaat, moet er heel wat gebeuren, aldus gebiedsontwikkelaar en rentmeester Reind Fokkens van Fokkens Grondgoed uit Leeuwarden. “Het gaat in mijn werk vooral om gebiedsontwikkeling en herbestemming van vastgoed. Hoe kun je met alle partijen een gebied zo goed mogelijk ontwikkelen met behoud van specifieke waardes van het gebied of van het vastgoed? Dat is de centrale vraag.”

Visie

In nauw overleg met alle partijen, komt Fokkens Grondgoed met een plan.

“Mijn werkwijze is vaak ongeacht de opdrachtgever, zowel publiek als privaat, gelijk. Elk vraagstuk begint met een visie, dan een nuchter rekenplaatje en vervolgens een goed plan. Het succes van het plan staat en valt bij een zorgvuldige afstemming met en inpassing in haar omgeving. In deze volgorde kunnen we samen veel mooie dingen maken. En dat is ook het mooiste van dit vak: om van niets iets te maken. Ik kan veel creativiteit kwijt in mijn werk. Het geeft een hoop voldoening als je ziet dat een plan klopt en veel draagkracht krijgt. Dat je goede dingen doet met de beperkte ruimte of het schaarse erfgoed dat we nog hebben. Dat maakt mijn vak zo mooi.”

22 OF 2022-05

Bij de huidige ruimtelijke uitdagingen rondom wonen, bedrijventerreinen en agrarische ontwikkelingen gaat het altijd over participatie, energie, klimaat, bodem, leefomgeving en de mens als gebruiker of belanghebbende. Met oog voor wetgeving, eigendommen, ruimtelijke inpassing, esthetica en uiteraard het financiële model breng ik al deze aspecten samen tot een plan. Daarbij is mijn stelling dat, met respect voor elkaars belangen en een goed doordacht plan, elke ontwikkeling gerealiseerd kan worden.”

In samenspraak met omwonenden, overheden, bedrijven en andere betrokkenen wordt vervolgens onderzocht wat de mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling of herbestemming van de locatie of gebied.

bepalen netwerkbedrijven steeds vaker waar in- en uitbreiding mogelijk is. Vroegtijdige afstemming met hen is dus cruciaal. De directe omwonenden spelen ook een belangrijke rol in het voortraject. Ze hebben vaak goede ideeën over hun eigen omgeving en dat geeft meerwaarde aan het project en verhoogt de kwaliteit van de plannen. Het participatieproces is daarom van wezenlijk belang. Als je dat niet goed doet, word je teruggefloten. Dan kunnen vergunningen sneuvelen. Je kunt gebiedsontwikkeling vergelijken met een puzzel. Hoe meer puzzelstukjes er op tafel liggen, hoe mooier de puzzel wordt.”

Puzzel

Samenspraak is heel erg belangrijk bij gebiedsontwikkeling, vindt Fokkens.

“Je moet overleggen met alle betrokken partijen en hen ook mee laten denken. Zo zijn nutsbedrijven niet meer volgend, zoals voorheen. Als gevolg van de netcongestie

“Gebiedsontwikkeling is de rode draad in mijn werk”, legt Fokkens uit. “Je gaat integraal kijken naar de ontwikkelmogelijkheden in het betreffende gebied. Vaak gaat het niet over één pand of één locatie, maar over de hele omgeving. Je doet dit samen met alle betrokken partijen. Ik ben vooral een adviseur in het voortraject en breng daarbij alle partijen bij elkaar.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 23 OF 2022-05

UW PARTNER IN BOUWEN Constructiewerken • Machinebouw • Transporttechniek Sterk in groot plaatwerk De Ofslach 11, 9041 VA Berltsum T 0518 46 16 63 | E info@klaas-zijlstra.nl | I klaas-zijlstra.nl

Soms krijg je het gevoel dat je bepaalde onderwerpen dermate vaak voorbij ziet komen, dat het bijna ‘modebegrippen’ lijken te worden. Zo ook met circulair ondernemen en energietransitie. Toch valt het daadwerkelijk belang van beide onderwerpen niet te ontkennen.

Om in 2050 een geheel duurzame energievoorziening te realiseren werken bedrijven en overheden al jaren aan de energietransitie. Technische ontwikkelingen zorgen echter ook voor nieuwe risico’s. Oplossingen vanuit de verzekeringsmarkt zijn hard nodig. Denk hierbij aan de ontwikkelingen en uitdagingen omtrent elektrisch rijden en zonnepanelen. Investeren in nieuwe innovatie en installaties zal nodig zijn om concurrerend te zijn en te blijven in de toekomst. De energietransitie schept veel mogelijkheden maar geeft verzekeraars ook nieuwe uitdagingen. Wij adviseren om over deze onderwerpen altijd te laten bijstaan door uw adviseur.

Een vierde transformatie is dat iedereen een bijdrage levert aan het collectief gebruik van data en daardoor schades helpt te voorkomen. En tenslotte, de wet- en regelgeving. In hoeverre is de verzekeringswereld in staat een zodanige omslag in het denken te maken zodat wet- en regelgeving als een kans wordt gezien om meer impact te maken?

Om te zorgen dat er in 2050 voldoende voedsel en noodzakelijke goederen beschikbaar zijn, moet onze economie circulair worden. In een circulaire economie worden producten efficiënter ontworpen en materialen, zoveel mogelijk, hergebruikt. Niet alleen levert het een besparing van grondstoffen op, het draagt ook bij aan minder CO2-uitstoot en het stimuleert innovatie, nieuwe bedrijvigheid en Inwerkgelegenheid.september2016 is het Rijksbrede programma 'Nederland Circulair in 2050' gestart. Dit programma vraagt om actie op alle niveaus van onze samenleving. Ook verzekeraars streven naar een duurzame, circulaire economie. Om hier invulling aan te geven hebben duurzaamheids- en beleggingsspecialisten van verzekeraars een visie ontwikkeld, die verzekeraars moet inspireren om nu al een bijdrage te leveren aan de wereld van morgen. De visie beschrijft aan de hand van een vijftal thema’s, de weg hoe verzekeraars

Het eerste thema is de transitie van bezit naar het gebruik. Als mensen goederen niet willen bezitten, maar alleen willen gebruiken als ze het nodig hebben, dan heeft dat ook gevolgen voor verzekeringsproducten. Als tweede komt de financiële impact aan bod: hoe kan kapitaal van verzekeraars worden ingezet, om duurzame transformaties mogelijk te maken om zo positieve impact te creëren.

Bijdrage verzekeraars aan een duurzame transformatie

Het derde thema ziet toe op het belang van vitale mensen die op de juiste manier worden gewaardeerd in de maatschappij.

Strategie

Met als vervolgvraag: hoe kunnen verzekeraars mensen en stimulerenorganisatiesanderekeuzestemakenomzodekostenvanhetzorgsysteemteverlagen?

kunnen bijdragen aan de transformatie vanuit de huidige, niet houdbare, lineaire economie naar een duurzame, circulaire economie.

Column

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 25 OF 2022-05

Circulaire economie en energietransitie modebegrippen?

Energietransitie

Wout KuiperBrokingJonkerenRiskmanagerVerzekeringen

In Ondernemend Friesland (OF) stellen we met regelmaat leden voor van de Freonen van Fossylfrij Fryslân. Wie zijn ze? Wat doen ze? Waar komt hun hart voor duurzaamheid vandaan? In deze editie vijf vragen aan Jan Koster van Energie VanOns.

26 OF 2022-05

De Freonen stellen zich voor

Waar onderscheiden jullie je in? Energie VanOns werkt net even anders dan andere energiebedrijven. De groene stroom wordt opgewekt door zo´n 148 lokale energiecoöperaties met zonnepanelen of windmolens. De energiecoöperaties zijn aangesloten bij Energie VanOns en verreweg de meeste daarvan zijn afkomstig uit Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel.

Energie VanOns brengt schone energie dichterbij

Wie ben je en wat doet jouw bedrijf? Mijn naam is Jan Koster en ik ben werkzaam als accountmanager op de zakelijke afdeling van Energie VanOns. Energie VanOns is een energiebedrijf en levert lokaal opgewekte groene stroom aan consumenten en bedrijven. In een hecht team zetten we ons in voor het reilen en zeilen van onze organisatie én de groei van onze beweging: VanOns.

Energie VanOns wil op lokaal niveau impact maken op het gebied van energie, duurzaamheid en leefbaarheid. Energie VanOns speelt een sterke rol in de overgang van grijze energie naar lokaal opgewekte groene energie. Door de krachten met lokale energiecoöperaties te bundelen, maken we lokale groene energie voor en van ons allemaal. Dat kan kleinschalig met zonnepanelen op je eigen dak of groter met een dorpsmolen of zonneweide in de buurt. Zo worden we samen weer baas over onze eigen energie.

Hoe, op welke manier, werken jullie aan duurzaamheid?

De energiecoöperaties zijn eigenaar van Energie VanOns. Ons bedrijf is de spil tussen hen en duizenden particuliere en zakelijke klanten. De energiecoöperaties werken samen met Energie VanOns om klanten te werven in hun dorp of streek. Het mooie is dat opbrengsten van de opgewekte energie terecht komt bij de energiecoöperaties. De opbrengsten worden besteed aan duurzame projecten in de buurt van een energiecoöperatie.

Fryslân is een koploper op het gebied van lokaal opgewekte duurzame energie. Zonne- en windenergie zijn in de provincie de normaalste zaak van de wereld. Energie VanOns en Freonen fan Fossylfrij Fryslân zijn organisaties in Friesland die verbinding en duurzaamheid nastreven. Voor ons was de keuze om Freonen te worden dan ook snel gemaakt. Met de freonen bereiken we meer bedrijven, hierdoor ontstaan goede samenwerkingen en wordt de afzetmarkt van lokaal opgewekte energie groter. Samen kunnen we impact maken en de transitie naar duurzame energie vormgeven. ´Alleen ga je sneller, samen kom je verder´.

Omschrijf eens kort je droom: waar wil je als ondernemer over drie jaar na nu staan?

In de transitie naar een duurzame samenleving hebben we verschillende vormen van energie en energieopslag nodig. Bij Energie VanOns willen we een prominente rol innemen op het gebied van de levering van lokale energie en samen met energiecoöperaties regie nemen op onze eigen energievoorziening.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 27 OF 2022-05

Waarom lid geworden van de Freonen?

Jan Koster

Boerfinne 12, Aldtsjerk 058 256 10 info@hooghiemsterbouw.nl71 hooghiemsterbouw.nl Ontzorgend bouwen (Ver)bouwen is meer dan het uitvoeren van een opdracht. B lij f o p d e hoog t e ! D o wnl oad onz e g r a ti s a p p. H a n d i g .. . pri v é en za ke lij k . Telefoon 0515 - 42 98 88 E-mail info@notarisellemers nl Website notarisellemers.nl Bezoekadres Oude Koemarkt 79, Sneek W ilt u op de hoogte gehouden worden van actueel nieuws op notarieel gebied? Download via de app store onze app. W ilt u persoonlijk contact? Gratis inloopspreekuur, elke donderdag van 14.00-17.00 uur Meesterlijk in persoonlijk advies. t e ! Telefoon 0515 - 42 98 88 E-mail info@notarisellemers nl Website notarisellemers.nl Bezoekadres Oude Koemarkt 79, Sneek W ilt u op de hoogte gehouden worden van actueel nieuws op notarieel gebied? Download via de app store onze app. W ilt u persoonlijk contact? Gratis inloopspreekuur, elke donderdag van 14.00-17.00 uur Meesterlijk in persoonlijk advies. NOTARISKANTOOR ELLEMERS

Bij Enber werken we enkel aan projecten die bijdragen aan het behalen van de Sustainable Development Goals. Duurzaamheid zit dus in kern van hetgeen we doen getuige de projecten waar wij aan werken. Voorbeelden zijn bedrijven die hun productieproces willen verduurzamen en daarvoor financiering zoeken, optie-analyse voor duurzame innovaties en stikstofproblematiek, de overname en/of financiering van wind- en zonne-energieparken maar ook wijkverduurzaming, advisering bij

Wat is jullie drijfveer?

De meeste medewerkers komen vanuit de financiële sector en voelden ook een behoefte een bijdrage te leveren aan het mooier maken van de wereld. Inmiddels is het team behoorlijk gegroeid, maar de drijfveer om je in te zetten voor een betere

warmtenetten, biogas- en waterstofprojecten. We streven ernaar bij elke project de impact te vergroten en delen daarin graag onze kennis en kunde met onze opdrachtgevers, veelal bedrijven, (lokale) overheden maar ook energie-initiatieven.

wereld geldt nog steeds voor iedereen. Het zit in ons DNA om verder te kijken dan alleen financiële winst.

In de eigen productie ‘Duurzame Doeners’ introduceren de Freonen fan Fossylfrij Fryslân partners die iedere dag bezig zijn met verduurzaming. In deze editie: Enber, een onafhankelijk adviesbureau gericht op de realisatie van innovatieve- en duurzame projecten. Vanuit een financiële invalshoek verzorgt Enber projectmanagement, het optimaliseren van business cases en de financiering daarvan. Sinds 2012 zijn meer dan 70 grote en kleinere (complexe) projecten gerealiseerd.

Duurzame Doeners: Enber

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 29 OF 2022-05

De bijdrage op het leefklimaat van de projecten waaraan wij meegewerkt zijn enorm. We claimen niet dat zonder onze hulp deze projecten niet gerealiseerd zouden zijn maar wel dat wij daarin een belangrijke rol hebben gespeeld. Hoe groter de uitdaging des te beter komen wij tot ons recht.

Welke duurzame maatregelen hebben jullie de afgelopen jaren genomen?

Wat heeft het opgeleverd?

Frisia Zout kiest voor BOGE voor zouttransport met perslucht

Frisia Zout in Harlingen is al meer dan 25 jaar in Nederland actief met het winnen en produceren van hoogwaardig vacuüm zout. Voor onder andere het transport van het consumentenzout wordt perslucht gebruikt. Sinds februari 2022 doet Frisia dit een stuk efficiënter dan voorheen, met behulp van de perslucht van het bedrijf BOGE.

30 OF 2022-05

Eind 2021 zijn de BOGE-monteurs begonnen met de installatie van de persluchtopstelling. Hoe de installatie precies werkt is een erg technisch verhaal, maar Ronald Engberts, Managing Director, BOGE Benelux, doet graag een poging om het uit te leggen: “De hoofdcomponenten van deze installatie bestaan uit drie schroefcompressoren en drie adsorptiedrogers. Om te voldoen aan strenge ISO-normen als het gaat om luchtkwaliteit bevat de installatie ook twee actiefkoolstof kolommen, een olie/water afscheider, een buffervat en een aantal extra filters om onder andere vocht en olie uit de perslucht te filtreren.”

Het bedrijf is sinds 2000 onderdeel van de Duitse K+S Groep. Jaarlijks produceert Frisia tot 1,2 miljoen ton per jaar aan zout. Dit doen zij met een team van ongeveer 135 mensen. Het zout wordt op een diepte van circa drie kilometer gewonnen en via ondergrondse leidingen naar de productielocatie in Harlingen vervoerd. Daar wordt het opgevangen in een pekelbassin en vervolgens in meerdere stappen via een zuiverings- en verdampingsproces omgezet naar diverse soorten zout.

Even enkele feitjes: het in Harlingen opgerichte bedrijf Frisia Zout is al sinds 1995 actief in de zoutindustrie. Sinds 2000 is het bedrijf onderdeel geworden van de Duitse K+S Groep. Grote klanten zoals de chemische industrie kan met het kwaliteitszout van het Harlinger bedrijf op een duurzame manier grondstoffen zoals chloor en natronloog produceren. Daarnaast produceert het bedrijf ook zout voor consumenten en wordt het gebruikt als strooizout bij lage buitentemperaturen.

Om dat consumentenzout te kunnen transporteren, door middel van een zogenaamd blaastransport, wordt gebruik gemaakt van perslucht. De toevoer van deze perslucht werd voorheen voorzien door een aantal compressoren vanuit verschillende locaties rondom het terrein. In 2021 is besloten om dit te centraliseren op het eigen terrein en te gaan werken met één persluchtsysteem en één vaste compressor specialist. Hiervoor is Frisia bij BOGE terecht gekomen.

“Wij houden ons al geruime tijd bezig met verduurzaming”, zegt Willem Riemersma, Projectleider bij Frisia Zout. “Door de aanschaf van de BOGE S-4 compressoren met de bijbehorende regeling wordt het verduurzamen verder doorgevoerd in ons bedrijf. Met de nieuwe BOGEinstallatie wordt het energieverbruik voor perslucht namelijk geminimaliseerd en de toekomstbestendigheid gewaarborgd. Daarnaast wordt ook nog eens de persluchtruimte op temperatuur gehouden met de restwarmte van de compressoren Voorzelf.”

inlaatroosters en filters in de ruimte wordt aangezogen. De uitgaande lucht wordt door middel van kanaalwerk naar buiten afgevoerd. Een deel van de opgewekte warmte, afkomstig van de compressoren, wordt gebruikt om de ruimte op temperatuur te houden. Dit gebeurt aan de hand van een zomer- en winterklep in combinatie met een thermostaat.

het in gebruik nemen van de installatie heeft Frisia een compleet nieuwe ruimte op de eerste verdieping van het acculaadstation beschikbaar gesteld, zo vertelt Riemersma. Bijzonder is dat in deze ruimte buitenlucht door middel van

Onder de slogan ‘BOGE AIR. THE AIR TO WORK’ heeft het bedrijf inmiddels een goede reputatie opgebouwd, aldus Ronald Engberts. En daarbij staat klantvriendelijkheid hoog in het vaandel. “Dat klopt. De specialisten van BOGE Benelux zijn 24 uur per dag bereikbaar en we worden erg enthousiast van projecten zoals met Frisia. Ook weer zo’n project waar kwaliteit absoluut voorop moest staan. En dat is gelukt.”

BOGE Benelux

www.boge.nl

Met meer dan 111 jaar ervaring behoort BOGE Compressoren tot de oudste fabrikanten van compressoren en persluchtsystemen. Het bedrijf is een van de marktleiders en tevens een typisch familiebedrijf. Het hoofdkantoor is gevestigd in het Duitse Bielefeld en dochteronderneming BOGE Benelux is verdeeld over twee vestigingen en gevestigd in Uitgeest en Brussel.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 31 OF 2022-05

De S-4 compressoren van BOGE staan bekend om hun efficiënte werking, aldus Engberts. Ook is het ontwerp van de compressoren erop gericht om energieverbruik en geluidsoverlast te verminderen. Verder is er een slimme oplossing bedacht om fluctuaties van de luchtverbruikers op de meest efficiënte manier op te vangen. “Daarvoor hebben we gekozen voor een 90 kW BOGE S-4 schroefcompressor met frequentieregeling en om twee conventionele 110 kW BOGE S-4 schroefcompressoren te plaatsen”, aldus Engberts. “Met deze drie compressoren heeft Frisia de regie en is er ook altijd een backup.”

Opstelling

Frisia Zout

Uw partner voor al uw projecten op het gebied van grond en water. Lytse Sûdein 8 8624 TT Uitwellingerga Tel.: 0515 - 55 95 89 E-mail: info@atsmabv.nl www.atsmabv.nl • Belastingzaken voor ondernemer en particulier • Samenstellen jaarstukken • Salarisadministraties • Bedrijfsadvisering Ds. Feitsmawei 1a • 9108 NE Broeksterwâld Tel (0511) info@rosieradministraties.nlwww.rosieradministraties.nl421297 Brandemeer Industrieterrein8 De Ekers 8502 TV JOURE tel. [0513] - 41 79 www.deijzerenman.nlinfo@deijzerenman.nl00De IJzeren Man Dak- & gevelbeplating Brandemeer 8 Industrieterr ein D e Eker s 8502 T V J OURE tel. [0513] - 4 1 79 0 0 info@deij ze re nman.nl ww w. d eij ze re nman.n l Mail: info@polderkracht com Bel: 0226 212 000 Flexwerk zonder poespas! Nuchter Persoonlijk Daadkrachtig

Column

Één zoekopdracht bij Google stoot 0,2 gram CO2 uit. De zoekmachine ontvangt dagelijks 3,3 miljard zoekopdrachten. Dat alleen veroorzaakt dus al een uitstoot van 660 ton per dag! De techbedrijven hebben zich gelukkig ten doel gesteld om hun enorme energieverslindende en CO2 uitstotende activiteiten te verminderen tegen het eind van komend decennium.

Tegenwoordig willen wij alles ‘on demand’ kunnen consumeren. Of dat nou een film is of het eten van winterkost in hartje zomer. Wij willen zelf kunnen bepalen wát we wanneer voorgeschoteld krijgen. Bij voorkeur 24/7. Maar wat voor invloed heeft dit op ons milieu? Dat internet, dat als een primaire levensbehoefte wordt beschouwd; wat kost ons dat eigenlijk als je bijvoorbeeld kijkt naar CO2 uitstoot? Veel, zo blijkt.

totale uitstoot van CO2 voor hun rekening nemen? Daarmee is deze sector veroorzaker van een even grote uitstoot als de hele luchtvaartsector.

een gigantische uitdaging als vermindering van CO2-uitstoot een verantwoordelijkheid is van ons allemaal. Een mooie oproep aan iedere ondernemer zou kunnen zijn: neem iedere maand 2 minuten van je tijd om in de spiegel te kijken en na te denken over je business. En stel je daarbij de vraag: wat kan ik zélf de komende maand alweer beter doen dan de vorige?

Mijn oudste dochter vroeg mij onlangs wat wij als kinderen deden toen er nog geen internet bestond. Zij kon zich er geen voorstelling van maken. Direct kreeg ik nostalgische herinneringen aan pijltjes schieten van papieren stroken die we uit de NCRV-gids knipten. Deze probeerden we met een elektriciteitsbuis het liefst ergens door een open raam te schieten zodat ze in een gordijn bleven hangen. Een gerolde pijl met een dubbelgevouwen harde stompe punt noemden we een “mussendoder”. Niet dat we ooit een mus raakten hoor. Maar áls we er een geraakt zouden hebben, was dat waarschijnlijk niet goed afgelopen voor het beestje. We waren altijd buiten te vinden met onze vrienden en vonden van alles uit.

Het gemak en de luxe van ‘ons’ internet heeft helaas ook een keerzijde; daar moet aan gewerkt Tegelijkertijdworden.vindikook dat

Foppe Hoekstra Faber Telecom & Data

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 33 OF 2022-05

Alleen met z’n allen kunnen we de aarde een leefbare toekomst geven.

Wist je bijvoorbeeld dat de wereldwijde internetdiensten 2 procent van de

Dit ondanks de verwachte toename in gebruik van haar datacentra. Een lastige taak, maar ik ben helemaal vóór. Wanneer wij ons bewust worden van ons eigen aandeel in het geheel, kunnen we ook een bijdrage leveren aan de oplossing.

Met z’n allen

“Internet als water uit de kraan”. “Bingen tot je erbij neervalt”, roept de ene provider. “Perfecte WiFi van de kelder tot aan zolder”, adverteert de andere. De WiFi in onze woningen moet perfect zijn want anders krijgen we gedoe in huis. Een camping waar we tijdens het boeken geen WiFi kunnen aanvinken, maakt geen schijn van kans. Want we willen graag altijd en overal online kunnen zijn. We kunnen eigenlijk niet meer zonder.

Hoe anders is het straatbeeld nu. Veel jongeren brengen vandaag de dag een groot deel van hun tijd online door. Maar ook bij ons als volwassenen is de wekelijkse schermtijdmelding veelal een confronterende werkelijkheid.

34 OF 2022-07 GESPOT!

maar het is knap wat de organisatie in 2022 heeft gezet. ‘De goede vibes zijn er nog steeds, nu in een binnenstad-verpakking’, aldus een van de bezoekers.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 35 OF 2022-05

Het festival bestaat dan tien jaar en dus is er reden genoeg om iets te vieren. Gezegd moet worden: in veel gevallen gaat de vergelijking met de originele versies van WTTV niet op,

Welcome to the Village:

Welcome to the Village WTTV) vond altijd plaats in recreatiegebied de Groene Ster, vlakbij Leeuwarden en na heel wat edities heeft het festival in Nederland en zeker in het noorden een trouwe achterban opgebouwd. Een schare fans die niet alleen de programmering roemen, maar vooral de super relaxte informele sfeer en het innovatieve karakter van het evenement. Wat dat laatste betreft: WTTV is een festival dat er altijd trots op was om méér. Te zijn dan een festival. Het was eigenlijk een tijdelijke, duurzame, tolerante en super relaxte mini-maatschappij die gedurende drie dagen bij de Groene Ster werd opgebouwd.

Helaas: in 2021 schorste de rechter vlak voor de start van het festival de vergunning voor die locatie. Het festival zou doorgaan in de binnenstad, maar kon ook niet doorgaan, vanwege verzwaarde coronamaatregelen. Om in 2022 zeker te zijn, had de organisatie

Tijdelijke metamorphose tot ‘Welcome to the City’

besloten het festival eenmalig plaats te laten vinden in de binnenstad van Leeuwarden.

36 OF 2022-05

In Friezen in den Vreemde publiceert OF de verhalen van Friese managers en ondernemers in het buitenland. Waar waren ze? Wat deden ze daar? En welke ervaringen nemen ze mee terug? In deze editie: Titus Vogt uit Dokkum. Hij beklom eventjes de Kilimanjaro.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 37 OF 2022-05

Titus Vogt op de Kilimanjaro is...WileenWaar

Hoe heb je de reis ervaren?

Titus, je bent in juni 2022 naar Tanzania gegaan: waarom?

Voordat we daar mee begonnen hadden we geen idee hoe hoog de berg was. Dat bleek bijna 6.000 meter te zijn.

Afrika hebben we leren kennen als een land met enorm vriendelijke mensen en prachtige natuur. We gingen tijdens de klim over vulkaangronden, door tropisch regenwoud, over hooggebergten en woestijnlandschappen en op de top was er ijs en sneeuw. We waren voorbereid om temperaturen van +30 tot -20 en dat hebben we ook beleefd.

38 OF 2022-05

Om de Kilimanjaro te beklimmen, samen met mijn vrienden Eelke Krol en Jogchum van der Woude. We hadden anderhalf jaar getraind voor deze expeditie, met onder andere ijsbaden en hoogteverschillen.

Waarom doet men zoiets?

In ons geval was het doel van deze reis om aandacht te vragen voor Alzheimer, de ziekte die mijn moeder Wil had. Naar

haar is de stichting ‘Ik ben Wil’ vernoemd, die ik heb opgericht na haar overlijden. Met dertien leden binnen de stichting doorbreken we taboes en ondersteunen we lokale projecten over Alzheimer.

Voor mij persoonlijk was ik daar, boven op de Kilimanjaro, weer even een stukje dichter bij mijn moeder. We stonden bij zonsopkomst op de top en het was glashelder. Er viel een ster, en ik wist dat het mijn moeder was. Een heel emotioneel moment nadat we alle drie heel diep waren gegaan tijdens de klim.

Wat was voor jou het meest opvallende aan Tanzania?

Wat maakte verder nog indruk?

zal het annex zijn met mijn moeder en Alzheimer. Want waar een Wil is… Titus Vogt

Er is niets tegengevallen of misgegaan, maar wel besef je pas als je zo’n tocht

Welke les neem jij als ondernemer naar huis?

De lessen die ik daar op de Kilimanjaro heb geleerd over mezelf, over het leven maar ook over vriendschappen en familie, wil ik gaan vertellen in lezingen en presentaties. Ondernemers, zakelijke netwerken, clubs; iedereen heeft wat aan dit verhaal. Altijd

Geen tegenslagen gehad?

Functie: Ondernemer

Geboren: 9-12-1963

Burgerlijke staat: Samenwonend

Geboorteplaats: Dokkum

Er ging een team van 16 ervaren klimmers mee naar boven, sherpa’s. Onder hen waren dragers, koks en verzorgers. Allemaal waren ze zeer welwillend om ons te helpen én om het verhaal te horen over waarom wij de klim maakten. Het klimmen was hard werken, ook voor hun, maar altijd stonden ze klaar en waren ze gedienstig aan ons. Een topprestatie op grote hoogte.

Hobby’s: Sporten, films, formule 1

maakt, wat het inhoudt. Op sommige dingen kun je je simpelweg niet voorbereiden. Zo ben ik me enorm bewust geworden van hoe goed wij het hier in Nederland hebben, veel te goed misschien wel.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 39 OF 2022-05

Bedrijf: Jumbo Dokkum

Inmiddels weten bereikte de redactie het bericht dat de Expeditie Kilimanjaro 57.620 euro heeft opgeleverd. Dat werd bekend tijdens het eerste symposium van Stichting Ik ben Wil, op 6 juli in de Bonifatiuskapel in Dokkum.

“Met de energietransitie en de huidige prijzen voor gas en stroom is het van groot belang om goed te isoleren”, zegt Martin Wijma, in 2019 begonnen als directeur en sinds 2021 mede-eigenaar van Isolatiehandel van den Berg. “Dat is beter voor het milieu en voor mensen hun portemonnee. Wij zijn een belangrijke speler in de markt en bieden producten aan om woningen en bedrijfspanden te isoleren en te verduurzamen. Isolatiehandel van den Berg rust op drie pijlers. Allereerst is dat onze nieuwe webshop Isolatiehandel. nl. Hierin bieden wij diverse materialen aan zoals PIR, glas- en steenwol, EPS, XPS maar ook natuurlijke isolatieproducten zoals hennep, textiel en bermgras. De tweede pijler is ‘BERISO’: onder deze merknaam fabriceren wij prefab isolatieproducten zoals PIRGips, PIROSB, kantplanken en renovatieplaten die je in één keer kunt monteren. Wij verlijmen deze producten op onze productieafdeling en zagen ze

op maat voor onze klant. De derde pijler bestaat uit de handel in ‘sandwichpanelen’ voor dak en wand. Deze worden veel gebruikt voor onder andere het bouwen van loodsen. De binnen- en buitenkant van de panelen zijn van staal en bieden veel mogelijkheden voor complete dak- en wandconstructies. Deze panelen worden ook steeds meer toegepast voor het bouwen van luxewoningen, zoals schuurwoningen.”

Goede service en advies Isolatiehandel van den Berg is een echt én hecht familiebedrijf dat oog heeft voor de toekomst. Martin: ‘’Samen met compagnon Rommy van den Berg en een fantastisch team van jonge mensen –allemaal afkomstig uit de regio - werken we iedere dag met veel plezier en in een fijne sfeer aan goede service en advies voor onze klanten. Daarnaast investeren we veel in digitalisering en

Isolatiehandel van den Berg:

‘Prefab isolatieproducten van ‘BERISO’ hebben de toekomst’

Isolatiehandel van den Berg werd in 1995 opgericht door vader Reinder en dochter Rommy van den Berg. Het landelijk familiebedrijf was 10 jaar lang gevestigd in Hallum, maar groeide daar uit zijn jasje. Een nieuw en ruimer pand in Marrum bleek de oplossing. Inmiddels telt Isolatiehandel van den Berg 20 enthousiaste medewerkers en timmert het bedrijf al 27 jaar aan de weg. Martin Wijma, mede-eigenaar naast Rommy van den Berg, neemt OF mee in de wereld van duurzame isolatie.

40 OF 2022-05

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 41 OF 2022-05

worden veel gebruikt in de woningbouw en combineren de twee voordelen van energie-efficiëntie en de vermindering van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Er zijn ontwikkelingen gaande om deze panelen volledig bio-based te maken. Een SIP-paneel is bijvoorbeeld perfect toe te passen in een aardbevingsgebied, het isoleert uitstekend, is sterk en flexibel! Goede isolatie wordt steeds belangrijker en efficiëntie in de verwerking is een pré. Onze mascotte is de “IJsbeer”, deze zie je overal terugkomen: op onze vrachtwagen, binnen het bedrijf en in ons logo. Wij willen met onze producten graag een bijdrage leveren aan het tegengaan van de opwarming van onze aarde en hopen daarmee het leefgebied van de ijsbeer intact te houden. We doneren daarom ook elk jaar een mooi bedrag aan een goed doel dat zich inzet om de bedreigde ijsbeer te beschermen.”

dat het kant-en-klare prefab elementen zijn, ze zijn snel en makkelijk te verwerken en hebben een hoge isolatiewaarde. De productie, het op maat maken en het transport ervan, we doen alles in eigen beheer. Prefab isolatiematerialen van ‘BERISO’ hebben absoluut de toekomst.”

“Het ‘SIP-paneel’ is een nieuwe manier van bouwen”

“Tijdens het adviseren letten we er goed op wat de toepassing is van de prefab materialen en waar de voordelen zitten voor de klant”, legt Martin uit.

“We proberen altijd binnen het gegeven budget een oplossing te vinden voor onze klanten. Een voorbeeld van een nieuwe ontwikkeling is het ‘SIP-paneel’ – dat wij samen met een aantal partners produceren bij ‘Durasyst’. Het is een nieuwe manier van bouwen, waarbij we gebruik maken van ruimtebesparende, slanke constructieve panelen die een hoge isolatiewaarde hebben. De panelen

automatisering en in de ontwikkeling van nieuwe duurzame ‘BERISO’ producten. Zo worden hennep en bermgras bijvoorbeeld steeds meer gebruikt als bouwmaterialen. Hennep is erg duurzaam, het groeit snel en – niet onbelangrijk - je kunt het regionaal verbouwen en verwerken tot isolatie. Dat geldt ook voor bermgras. Daarnaast verwerken we bijvoorbeeld ook gerecyclede spijkerbroeken tot een eco isolatie-element dat, net als hennep en bermgras, zeer geschikt is om daken van binnenuit te isoleren. De voordelen van ‘BERISO’ isolatieproducten zijn onder meer

SIP Panelen

“Samen met een fantastisch team werken we iedere dag met veel plezier aan de toekomst”

Bekijk nu vernieuwdeonze website!

Een prognose is een voorspelling, een verwachting van toekomstige resultaten.

Hulp nodig bij het maken van een prognose? Naast financieringen help ik ook bij het opstellen van een prognose.

Jan Heida 06-1086 2005 O erweg 29, 8538 XE Bantega info@jhenf.nlwww.jhenf.nl

een samengesteld product waarin de basisbestandsdelen, namelijk het hout, duurzaam zijn. Om de deurfuncties, zoals brand- of geluidwerendheid, te waarborgen zijn er toevoegingen nodig die (nog) niet duurzaam zijn. Lijm is bijvoorbeeld een aandachtspunt, een cruciaal onderdeel voor het samenstellen van de deuren. Er zijn wel ‘groene’ lijmen verkrijgbaar, maar deze zijn nog niet geschikt voor onze toepassingen.” Van Vuuren wil met Cradle to Cradle graag anderen inspireren, maar wordt ook graag geïnspireerd op het gebied van duurzaamheid en circulariteit om die ene speld in de hooiberg te vinden.

Stephan Tjepkema, Teamleider Research & Development, vertelt: “Een deur is

Als enige Europese producent van utiliteitsdeuren heeft Van Vuuren onlangs voor twee deurtypes een bronzen certificaat ontvangen van het Cradle to Cradle Products Innovation Institute. Om de duurzaamheidsambities voor 2024 waar te maken, worden er onderzoeken gedaan binnen de keten en interessante gesprekken gevoerd. Regelmatig levert dit nieuwe inzichten op, maar hier ligt ook de uitdaging. Want mogelijk zijn er al oplossingen, maar zijn deze producten of bedrijven nog niet bekend bij Van Vuuren.

Van

Drie jaar geleden raakte Jantsje Hellema, Marketing Manager bij Van Vuuren, geïnspireerd door de Cradle to Cradlefilosofie. “Destijds was de wens om een biobased deur te maken, maar ontbrak de kapstok hiervoor”, zegt Hellema. “Tijdens een sessie met een wandenbouwer, één van de klantgroepen van Van Vuuren, kwam het Cradle to Cradle-programma naar voren. Cradle to Cradle betekent van wieg tot wieg, wat inhoudt dat producten zo ontworpen en vervaardigd worden dat ze aan het einde van de levensduur opnieuw bruikbaar zijn. Naast de zuiverheid en recyclebaarheid van het product kijkt het programma ook naar energieverbruik, sociaal beleid en watermanagement. Zo verwarmt Van Vuuren ’s winters de panden met resthout, waardoor er geen gas verbruikt wordt. Dat is positief, maar

eigenlijk zonde van het hout. Verbrandingsof versnipperingsoplossingen is een goede tussenstap, maar dit is downcycling van het materiaal. Dit programma is gericht om de zuiverheid van de oorspronkelijke grondstof te Ophouden.”elkvande

Inspireren of zelf geïnspireerd raken? Neem contact op: https://vanvuuren.nl/cradle-to-cradle/ LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 43 OF 2022-05

Vuuren:

Cradle to Cradle producten realiseer je niet alleen

vijf C2C-pijlers zijn concrete doelstellingen gesteld om van brons naar zilver te komen. Een professioneel bedrijf helpt Van Vuuren om daar stapsgewijs te komen. Circulariteit en zuiverheid van het materiaal vormen de grootste uitdagingen.

PROMOTIE • PRESENTATIE • CADEAU BORDUREN GRAVEREN BEDRUKKEN Venus 10 ● 8448 GW Heerenveen ● 0513-745253 ● info@bliksem-reclame.nl ● www.bliksem-reclame.nl Drukwerk? Ons werk.

• Goede prijs-kwaliteitverhouding Transparante werkwijze Afspraak is afspraak Landelijke dekking Breed ervaren bouwkundigen

U

Met ruim 30 bouwkundige specialisten is EBN Bouwadvies een breed ervaren partner om mee samen te werken. Onze specialismen strekken van bouwkundige adviezen t/m herbouwwaarde taxaties. Onze opdrachtgevers komen zowel uit het bedrijfsleven, overheden als uit particuliere omgeving. EBN Bouwadvies ontzorgt uw orga nisatie. Maar ook u, als particulier, die van de hoed en de rand wil weten. U bent van harte welkom op onze vestiging te Eelde.

Wie bouwt zekerheid in?

at doet EBN Bouwadvies?

•

•

•

Voor meer EBNBOUWADVIES.NLinformatie:

Waarom EBN Bouwadvies?

•

wij bouwen zekerheid in Machlaan 5 9761 TK ebnbouwadvies.nlEelde

W

Detacheren van bouwkundig specialisten (outsourcing) bij onder meer woningbouwverenigingen, aannemers en grote ingenieursbureaus. Berekenen van (complexe) bouwkundige calculaties ten behoeve van nieuwbouw en/of verbouw/renovatie projecten. Het uitvoe ren van bouwtechnische keuringen voor de aan -en verkoop van een pand. 0 -en trillingsmetingen voor aannemers bij nieuwbouw en renovatieprojecten.

kent ons wellicht van Expertise Bureau Noord. Vanuit ons specialisme schade-expertise voor verzekeraars, volmacht houders en eigen risicodragers, zijn we doorge groeid naar een volwaardig bouwkundig ingenieursbureau. Een schade-expertisebureau en een bouwkundig ingenieursbureau hebben absoluut raakvlakken, maar hebben toch zeer verschillende disciplines. De sterk toegenomen vraag naar bouwadviezen vereist een juiste, professionele focus. Daarom hebben wij ons bedrijf gesplitst in Expertise Bureau Noord (schade-expertise) en EBN Bouwadvies. EBN Bouwad vies is dan ook de nieuwe loot aan de stam. Een professionele organisatie waarin alle bouwadvies gerelateerde op drachten verwerkt worden.

46 OF 2022-05

Ekwadraat directeur Cor van de Haar:

‘Het is twee voor twaalf; er moeten keuzes worden gemaakt’

Wat is het kernprobleem voor Nederland?

1. Nationale regie en eenvoudige, duidelijke en snellere vergunningsprocedures.

3. Het klimaatprobleem houdt niet op bij onze landsgrenzen of soms zelfs bij provinciegrenzen. Wij pleiten daarom nadrukkelijk voor meer samenwerking en interactie vanuit ‘the good of the whole’. Niet ‘wij versus zij’, maar schouder aan schouder staan vanuit de Europese gedachte zonder binnengrenzen.

4. Aanpassing van de huidige verrekening van exploitatiebijdragen. Deze is onvoldoende toegespitst op veranderende omstandigheden. Wij pleiten voor een herijking van dit subsidie-instrument daar waar het gaat om de afrekenmethodiek in jaren van hoge en zeer lage energieprijzen en majeure kostenaanpassingen gedurende de looptijd van een project.

Kun je een korte beschrijving geven van het probleemgebied?

Om Europa voor 2030 onafhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen, te beginnen met gas, heeft de Europese Commissie onder de noemer ‘REPowerEU’ een plan gemaakt. Een snellere inzet van hernieuwbare energiebronnen is een van de belangrijkste pijlers onder dit plan. Denk aan sneller windmolens bouwen op zee, meer zonnepanelen realiseren, waterstofontwikkelingen versnellen en extra investeren in biogas. Dat laatste is dan met name biomethaan, als duurzaam alternatief voor aardgas.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 47 OF 2022-05

een groot maatschappelijk probleem hebben, dat we samen met voorrang moeten oplossen.

“De energietransitie is één van de grootste maatschappelijke opgaves uit onze geschiedenis. In een kort tijdsbestek moeten we overschakelen van fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energie. We hebben iedereen nodig om deze enorme transitie voor elkaar te krijgen. Het is twee voor twaalf als we onze doelstellingen willen halen en versnelling van de energietransitie is op dit moment dus urgenter dan ooit.” Aan het woord Cor van de Haar, sinds eind 2018 directeur van Ekwadraat uit Leeuwarden. Ekwadraat helpt en begeleidt ondernemers en overheden bij het realiseren van hun duurzame vraagstukken, maar ziet talloze angels en voetklemmen op de weg naar een duurzame toekomst in de vorm van een gebrek aan keuzes en daadkracht. Wij doken in de vorm van een viertal vragen samen met hem dieper in deze materie.

Hoe kan dat volgens jullie beter? Ik leg het even puntsgewijs uit:

Keuzes maken en daadkracht tonen!

2. Denken in oplossingen en niet voor elke oplossing een probleem, extra procedures of nieuwe regels en voorwaarden zoeken. De kern is dat we

Even een stukje achtergrondinformatie: in het klimaatakkoord van Parijs hebben 194 landen in 2015 afgesproken om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen voor 2050 met 100% te reduceren ten opzichte van het jaar 1990. Op Europees niveau zijn deze ambities uitgewerkt in de ‘Europese Green Deal’ en vastgelegd in een Europese klimaatwet, met daarin ook opgenomen een nieuwe, ambitieuzere doelstelling voor de netto reductie van de uitstoot van broeikasgassen: in 2030 minstens 55% minder uitstoot.

Concluderend?

Het huidige Kabinet onderschrijft deze doelen voor Nederland in haar coalitieakkoord en zet onder meer in op versnellen van de inzet van onder meer groene waterstof en groen gas, energie-efficiëntie en andere alternatieve energiebronnen. Dat is goed nieuws, zeker omdat er wordt ingezet op een brede mix van duurzame energiebronnen! Maar tegelijkertijd zien we dat er op dit moment door betrokken partijen geen concrete investeringsbesluiten kunnen worden genomen, omdat de wet- en regelgeving onvoldoende aansluit bij de doelen en de urgentie van de energietransitie. Daardoor krijgt de transitie naar een klimaatneutrale wereld een stroperig karakter.

48 OF 2022-05

NHL Stenden wil benadrukken dat het méér is dan een hogeschool. De onderwijsinstelling ziet zichzelf namelijk vooral als ‘een kennis- en innovatiepartner, die studenten, docenten, onderzoekers en samenwerkingspartners uitdaagt om voorbij bestaande oplossingen en mogelijkheden te kijken’. En leren en innoveren doe je dan niet meer alleen in de collegezaal, maar aan de hand van ‘ateliers’ of ‘labs’, die zich vanuit diverse disciplines bezighouden met de uitdagingen waar individuen of organisaties in de samenleving voor staan. ‘Design Based Education’ heet de methode waarmee NHL Stenden dit wil realiseren. Een methode waar al concrete resultaten mee worden geboekt, zo kon geleerd worden tijdens het event ‘Een andere plek voor innoveren’. Het evenement vond plaats op 30 augustus in Leeuwarden.

NHL Stenden: kijkje in de keuken van Design Based Education

Van collegezaal naar Ateliers en Labs

Deanders.rondgang

Aan het begin van een nieuw ‘Academic Year’ kregen ruim 40 belangstellenden een inkijk in de ‘innovatie-ateliers’ (of labs) die NHL Stenden in samenwerking met partners heeft opgetuigd. Onder de belangstellenden bedrijven, overheden, onderwijsinstellingen en ook partijen als het Wetterskip en Circulair Fryslân. “Design Based Education” is een methode die misschien anders is dan menigeen gewend is”, zei directeur Campus & Facility Management Mathijs Rutten tijdens de tour tegen onze verslaggever. “Maar we boeken er mooie resultaten mee. Het leuke hiervan is dat studenten van diverse opleidingen met ook geheel verschillende talenten vaak multidisciplinair aan uitdagingen kunnen werken, die vanuit de maatschappij komen. We bekijken het probleem vanuit verschillende hoeken, doen dat altijd samen met de

doelgroep en we bedenken oplossingen, die we vervolgens ook weer toetsen bij de eindgebruiker. Daarbij mag je de plank ook best eens misslaan, als je maar vanuit de proefondervindelijke ervaring vérder gaat onderzoeken. Uiteindelijk kom je zo vaak tot verrassende oplossingen.” Patrick van Aalst, projectleider Atelier Digitale Didactiek en Job van ’t Veer van het lectoraat Digitale Innovatie Zorg en Welzijn maakten de deelnemers bewust van de DBE-methode door ze in 30 seconden een eend van legosteentjes te laten bouwen. Doordat iedereen zijn eigen referentiekader heeft, was iedere eend

Dat ook de noordelijke samenwerking goed van de grond komt, bleek uit de ervaring die Annie Kats en Wendy Holtkamp van SPOT Groningen konden delen. SPOT Groningen is de organisatie achter De Oosterpoort en de Stadsschouwburg en in het kader van een gemeenschappelijk project genaamd Crosswise werken Groninger mbo- en hboinstellingen samen met NHL Stenden aan vraagstukken. “Onze programmeurs wilden bijvoorbeeld laten onderzoeken of je kunt voorspellen welke acts je over een halfjaar moet boeken en ook welke zaalcapaciteit je dan nodig zou hebben”, zei Holtkamp. “Deze wens ontstond toen er na het boeken van de Haagse band Goldband een steeds grotere zaal nodig bleek, om alle belangstellenden tevreden te stellen. Wanneer je dat van tevoren beter had kunnen plannen had dit veel organisatorische rompslomp kunnen schelen. De studenten zijn na uitvoerig onderzoek van tal van datastromen heel dicht bij een systematiek gekomen waarbij je nauwkeurig kunt voorspellen wat in de nabije toekomst hot zal zijn en wat niet.”

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 49 OF 2022-05

Hot

De tour ging aan het eind van de middag langs het ‘Recycle Lab’ binnen NHL Stenden. In dit lab zijn studenten aan de slag gegaan met een verzoek vanuit de visserijsector.

ging onder andere langs de Blokhuispoort, waar diverse bedrijfjes zitten waar NHL Stenden mee samenwerkt. Ook werd een bezoek gebracht aan het ‘Inclusive Community Lab Fryslân’ (ICLF). Midden in de Leeuwarder woonwijk Huizum-West draait hier het project ‘Gewoon bij Truus’. Studenten van diverse opleidingen zoals Social Studies, Economie en Logistiek en International Business Administration werken hier aan oplossingen voor armoede en financiële schulden. “Die verschillende disciplines zorgen voor nieuwe inzichten en vaak betere oplossingen”, zo vertelde teamleider Social Work bij de Academie Social Studies Ellen de Bruin

Nagelborsteltje

Wij bieden jou alles onder 1 dak, vloeren, raamdecoratie en gordijnen, kasten op maat, stalen deuren, buitenzonwering en horren, vloerverwarming en zelfs behang Heel handig en enorm tijdbesparend Dat wil jij toch ook?

InterieuradviesStalenVerfKastenGordijnenRaamdecoratieVloerenopmaat&behangdeuren Stiens-Heerenveenwww.bronsnijder.nl

Miedema bouwt verder aan een duurzame toekomst. Met hout van bomen die herplant worden. Met biobased en duurzaam geproduceerde bouwmaterialen. En met een bedrijf dat al bijna 100 jaar op windenergie draait.

MIEDEMA Groep:

•Is je toeleverancier die meedenkt hoe jij zelf kunt verduurzamen

•Regelt al je houtbewerkingen op wind- en zonne-energie

S Samen met jou?

Miedemagroep.nl

Van advies tot montage Wij zijn dé nummer 1 specialist bij jou in de buurt op het gebied van het compleet inrichten van je woning. Wij helpen jou niet alleen met deskundig advies en inspiratie, wij nemen jou ook werk uit handen. Wij werken met vakbekwame experts op het gebied van stofferen, monteren, vloeren leggen, schilderen en behangen Vlot, vakkundig en geen gedoe

Samen duurzaam verder bouwen?

•Ontzorgt je projecten met minimale verspilling van materiaal

Maar we zijn er nog niet. We gaan voor 100% circulair bouwen. Daar hebben we het vaak over bij Miedema. Maar het kan alleen als we in de hele bouwketen samenwerken.

De vraag was: wat te doen met het oranje plastic polypropyleen die overal in zee en op het strand te vinden is? Dit breekt niet af en is een gevaar voor alles wat leeft in de zee. Dat oranje touw laat zich heel moeilijk recyclen, zo wisten docentonderzoekers Femke Jaarsma en Judith Ogink te vertellen. Toch wisten de studenten aan de hand van meerdere experimenten een methode te vinden, met als resultaat dat er bij wijze van proef nu nagelborsteltjes van worden gemaakt. “Het gaat niet zozeer om dat nagelborsteltje”, zei Judith, “maar het product is wel een symbool dat je er dus tóch nog iets van kunt maken. We zullen die borsteltjes dan binnenkort ook met veel voldoening aan de vissers overhandigen.”

samenwerkingspartners hebben kunnen laten ervaren dat onze andere kijk op innoveren tot uiting komt in een verrassende methode of samenwerking en zelfs in een passende inspirerende omgeving. Soms midden in de praktijk ”, aldus Oscar Couwenberg, lid van het College van Bestuur van NHL Stenden. ”Helemaal mee eens”, vulde Rutten aan. “Onze multidisciplinaire en onderzoekende rol willen wij pakken en uitbouwen voor en mét de samenleving. Maar dan moeten wel méér mensen weten dat we er zijn. Ik denk dat we nog altijd iets te bescheiden zijn als het gaat om onszelf in de etalage te zetten. Dit was een mooie eerste stap.”

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 51 OF 2022-05

Terugkijkend op de dag was er vooral tevredenheid. “Ik heb veel positieve reacties gehoord en het is mooi dat wij (mogelijke)

De tour werd afgesloten in Restaurant Wannee waar chef-kok en docent Albert Kooij (auteur van het boek ‘De Nieuwe Nederlandse Keuken’) een pleidooi hield voor alles wat vers van het land komt. “Sommige boeren willen ons doen geloven dat zij ons voeden, terwijl het overgrote deel van hun productie over de grenzen verdwijnt en wij asperges duizenden kilometers laten vliegen omdat wij die op moment X of Y op tafel willen hebben. Die kant moeten we niet op. Niet de klant of de chef-kok bepaalt wat er op tafel komt, maar het klimaat, het weer en de seizoenen.”

De OF-monologen: Bart Zantman ‘Herstellend bouwen vergt integrale aanpak en omdenken’ 52 OF 2022-05

“‘Wij zijn erfgenamen van schenkingen uit het verleden. Zo begint het boek ‘The good Ancestor’ dat ik deze vakantie las, geschreven door Roman Krznaric. Een pakkende zin die me tot nadenken aanzette. Je kunt er uithalen dat we dankbaar mogen zijn voor de wereld die ons is nagelaten, maar het roept tegelijk de vraag op of wij zelf wel zulke goede erflaters zijn voor de generaties na ons. Waarmee zadelen wij onze nakomelingen op?

nodig hebben is een overheid die het voortouw neemt. In steeds meer ontwerpcompetities worden deze circulaire ambities nu omschreven. Met het ontwerp en de bouw van It Swettehus hebben we voor het eerst geroken aan een circulair vraagstuk op grote schaal, met hoge ambities (Zantman was met Doeke van Wieren projectarchitect van dit plan en als zodanig betrokken bij het ItGEAR-collectief).Swettehusisde

biotische materialen kan het tij doen keren. Zo kunnen grondstoffen en een prettige leefomgeving voor toekomstige generaties worden veiliggesteld. Maar gemakkelijk is dit

Biobased kantoor Met de transformatie van ons eigen kantoor op het Alddiel bij Leeuwarden vormden we

Bouwgewassen Natuurlijke materialen slaan langdurig CO2 op en zorgen voor een gezonder en prettiger binnenklimaat in zomer en winter. Om meer biobased te kunnen bouwen is de teelt van ‘bouwgewassen’ noodzakelijk. Op 9 maart hebben we met meer dan 40 partijen uit de provincie de handtekening gezet onder het ‘Biobased Isolatiepact’, dit met als doel om in de regio met een brede coalitie concrete stappen te zetten met biobased bouwen. In verschillende casestudies komt naar voren dat het Nederlandse (en dus ook Friese) landschap zich heel goed leent voor natte teelt van vlas, hennep en lisdodde (isolatie) en op kleinere schaal ook bomenteelt. Verschillende partijen in Friesland zijn hier al volop mee bezig. De productie van gewassen voor biobased bouw heeft op verschillende niveaus een positief effect op de milieuproblematiek en draagt bij aan de verbetering van het landschap, dat in schoonheid en rijkdom aan het afbrokkelen is.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 53 OF 2022-05

brugbedieningscentrale en het technisch steunpunt van de Provinciale Waterstaat én het nieuwe circulaire icoon van Fryslân. De eisen gaven een groot ambitieniveau aan: 40% van het materiaal uit secundaire stromen en 24% uit biobased materialen. Dat is gelukt. En energie wordt voor meer dan honderd procent geleverd door PV-panelen. Het overschot wordt gebruikt voor het laden van alle elektrische voertuigen en de bediening van de dichtstbijzijnde brug. Verder is er slim omgegaan met restwarmte en aquathermie, als ook biodiversiteit in de onmiddellijke Zoietsomgeving.lukt

Vergelijk je de edities van Ondernemend Friesland in 2022 met de uitgaven van 2005, dan valt op dat het Friese bedrijfsleven, in lijn met nationale- en internationale ontwikkelingen – een transitie heeft doorgemaakt als het gaat om het nadenken over ondernemerschap. Twee woorden komen tegenwoordig vrijwel op iedere pagina voor: ‘duurzaamheid’ en ‘circulair’. En terecht: we hebben het met deze thema’s per slot over de toekomst van onze aarde en onze kinderen die daarop óók graag prettig willen leven en werken. We kunnen het er dus niet genoeg over hebben en OF laat graag met regelmaat ondernemers aan het woord, die er duidelijk bewust bezig zijn met hun rol in deze veranderende wereld. In deze editie: een monoloog van architect Bart Zantman (Zantman Architecten).

Het is geen geheim dat we afstevenen op een mogelijk onomkeerbaar grondstoffenen klimaatprobleem. Ook in Nederland koloniseren we de toekomst, door meer te nemen dan de wereld aankan. De Earth Overshoot Day zou dit jaar op 12 april plaats hebben gevonden als iedereen in de wereld zou leven zoals wij in Nederland. De toekomstige generaties zullen hier uiteindelijk de dupe van worden, maar die hebben geen stem.

alleen wanneer je alles integraal ontwerpt. En dus was constante dialoog met het projectteam van groot belang. Hierin zaten naast het GEAR-architectenteam: BGDD, ITBB, Sweco, De Waard, DONKER-Groep.

Circulaire economie Gelukkig wordt nu op steeds grotere schaal verantwoordelijkheid genomen. Alleen de transitie naar een circulaire economie, met een belangrijke rol voor hernieuwbare,

Watniet.we

zelf onze opdrachtgever en gebruiker. Het project voorziet in de eigen energiebehoefte en is gebaseerd op het oude fundament en hoofd-draagstructuur van een voormalige Hetligboxstal.planis

Een gevaarlijke manier van kortetermijndenken ligt hieraan ten grondslag, zo schrijft Krznaric in zijn boek. Je ziet het in het bedrijfsleven, in de politiek en het persoonlijk leven. De drang naar snel politiek gewin, korte termijnwinst en hebzucht ligt overal op de loer. Net als alle andere sectoren heeft ook de bouwketen zich op allerlei manieren schuldig gemaakt aan het najagen van hoge rendementen en snelle groei. De bouw heeft een behoorlijk aandeel in de uitstoot van broeikasgassen, met 39% van de CO-2 uitstoot.

gebaseerd op behoud en hergebruik, wat we hebben gecombineerd met biobased materiaalgebruik in constructie (HSB), isolatie (houtwol), afwerking binnen (ecoplex) en afwerking buiten (onbehandeld eiken icm verduurzaamd cederhout).

Het geheel voorziet volledig in eigen energiegebruik, ook voor elektrisch vervoer.

PASSIE VOOR LASTECHNIEK EN KWALITEIT Kwaliteitsborging LastechnischLascoördinatieKwaliteitscontrole(QA)(QC)advies Certificeren van bedrijven, lasprocessen en lassers Inspectie Project begeleiding Micha van Veen | tel. +31 6 375 465 28 | micha@welding-synergy.com www.welding-synergy.com stoelverzorgers De stoel zorgt voor u, wij zorgen voor uw stoel! Bezoekadres & PostadresKoematenSteenwijk:7 8331 TK Steenwijk Bezoekadres verkoop@joustrastoelverzorgers.3846LorentzstraatHarderwijk:20AXHarderwijk0522745813nlwww.joustrastoelverzorgers.nl Havinga metaal maatwerk in metaalHavinga metaal Maatwerk in metaal Hier met het monteren van het dak voor een grote opslaghal in Surhuisterveen. Voor andere projecten in de MKB en industrie, kijk op: www.havingametaal.nl www.havingametaal.nl I Surhuisterveen 0512-362 427

Gerard van Beek Fotografie Imazzo

van boerderijen en boeren erven tot nieuwe (collectieve) woonomgevingen. We herwaarderen wat al bebouwd is en daarmee voegen we een nieuwe laag toe, zonder nieuwe ruimte in te nemen.

Mijn dochter van 8 confronteerde me deze week met de vraag waarom het landschap altijd wordt stukgemaakt als er een nieuwe wijk wordt gebouwd. En dat zette me opnieuw aan het denken over onze nalatenschap. Waar we bij het bouwen van nieuwe wijken en gebouwen de vernietiging van de aarde zoveel mogelijk proberen in te perken, en vervuiling proberen te minimaliseren, zouden we onszelf de vraag moeten stellen: hoe kunnen we de situatie verbeteren ten opzichte van wat het was voordat we er gingen bouwen? Wat vraagt het ecosysteem hier van ons? Met die vragen willen wij ons als bureau meer en meer gaan bezighouden. Maar willen we impact maken, dan zal het antwoord op die vraag in multidisciplinaire samenwerkingen gevonden moeten worden.”

Omdenken

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 55 OF 2022-05

Ik geloof echter wel dat met de inzet van de juiste ontwerpkracht, we onze stadswijken én onze perifere gebieden kunnen verrijken. We zullen ‘herstellende’ omgevingen moeten zien te maken, die waarden toevoegen en zorgen voor groei in plaats van afbraak. Door natuur, omgeving en sociale aspecten mee te wegen in bouwplannen kan architectuur ontstaan die de omgeving versterkt.

Ronald Zijlstra Fotografie

Daarop speelt Transfarm in (zie www. transfarm.nl, red.) . Transfarm is een samenwerking tussen Zantman Architecten en OnixNL en richt zich op de transformatie

Deze herbestemmingsopgaven gaan uit van het circulaire gedachtegoed; wat van waarde is wordt hergebruikt en wat wordt toegevoegd wordt op een verantwoorde manier gedaan. Daarbij is aandacht voor erfbeplanting, lokale energie en waterbuffering. Het plan wordt te allen tijde in gezamenlijkheid met de eigenaar en toekomstige bewoners aangevlogen, met respect voor historie, architectuur en ruimtelijk-landschappelijke inpassing. De eigenaar vindt een nieuwe, duurzame bestemming voor zijn bezit, en de nieuwe bewoners krijgen de kans te wonen op een plek en een manier die anders onbereikbaar was gebleven.

Visie

meerdere wooneenheden te creëren in de schuurruimten, wordt tegemoetgekomen aan de groeiende vraag naar woonruimte, die ook op het platteland speelt. Krimpregio’s bestaan niet meer in Friesland stond deze week nog in de krant.

Het is een vorm die een positieve bijdrage kan vormen op de teruglopende leefbaarheid op het platteland, en jongeren, ouderen, alleenstaanden of andere liefhebbers van collectief wonen de gelegenheid biedt op het platteland te blijven wonen. Door

Als je de bovenliggende onderwerpen met elkaar in verband brengt, is het duidelijk dat we voor alle woningen die gebouwd moeten worden niet zomaar naar de nog open weilanden moeten kijken. We zouden ze zo veel mogelijk in bestaand bebouwd gebied moeten bouwen door deze ‘op te toppen’ en ‘uit te buiken’, vooral circulair (houtbouw) en zoveel mogelijk in de nabijheid van de voorzieningen en vervoersknooppunten. Niet eenvoudiger, wel verantwoorder, want we moeten het buitengebied in principe zoveel mogelijk sparen, ben ik van mening.

Wierda Design krijgt nieuwe naam: Buro Wierda

Wierda Design in Heerenveen is in tien jaar uitgegroeid van een ontwerpbureau naar een bedrijf die opdrachtgevers begeleidt naar een nieuwe manier van werken. “We doen veel meer dan alleen een ontwerp maken. En daar hoort ook een nieuwe naam bij: in september gaan we verder onder de naam Buro Wierda”, aldus mede-eigenaar Atje Deinum.

56 OF 2022-05

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 57 OF 2022-05

Inventariseren Voordat ze aan de slag gaan voor hun opdrachtgevers wordt uitvoerig gesproken met alle lagen binnen de organisatie, aldus Deinum. “We beginnen aan de voorkant met inventariseren: wie zijn ze, wat doen ze, wat hebben ze nodig voor de toekomst? Pas daarna gaan we aan de slag met de huisvesting en het ontwerp. Wat voor uitstraling willen ze, hoe werken ze samen en hoe willen ze nieuwe mensen aantrekken? Met name de jonge generatie wil niet alleen maar een kantoor met vier muren. We willen samen kijken naar de toekomst en ze daar klaar voor maken. We kijken naar de activiteiten in de werk- en leeromgeving. Deze zijn in drie zones in te delen: de bruiszone voor informele ontmoeting en afstemming, de ruiszone voor het samenwerken,

innoveren en het overleg en de rustzone, waar geconcentreerd gewerkt, geleerd of gestudeerd kan worden. De drie zones kun je in ieder bedrijf toepassen, maar hoe je dat doet is bij iedere organisatie weer anders. Dat vereist maatwerk en daar komen onze kwaliteiten van pas.”

Ze runt Buro Wierda samen met haar man Oane Wierda. “We zijn gestart als een designbureau dat werk deed voor particulieren, de zorg, het onderwijs en kantoren. De afgelopen jaren zijn we ons steeds meer gaan richten op de werk- en leeromgeving in het onderwijs en in kantoren. We leveren maatwerk en kijken verder dan alleen het design. We kijken samen met onze klanten naar huisvesting, digitalisering en naar de gedragscomponent binnen een bedrijf. We begeleiden ze naar een nieuwe manier van werken, waarbij functionaliteit, creativiteit en slimheid voorop staan.”

De balans tussen werk en privé verdient tegenwoordig steeds meer aandacht. “Er wordt steeds meer en vaker thuis gewerkt, maar er moet voor iedereen ook een goede plek op het kantoor zijn om te werken. Niet iedereen kan goed thuis werken. Verder is het van belang dat er goede werkafspraken worden gemaakt. De één werkt graag van 9 tot 5 en een ander werkt in de avonduren of weekenden. Medewerkers willen graag zelf meer regie hebben over wanneer en waar ze werken, maar die keuze moet wel gerespecteerd worden en je moet begrip hebben voor elkaar. Het is dus belangrijk om goede werkafspraken te maken om onbegrip en scheve gezichten te voorkomen.”

Het ontwerp van Buro Wierda sluit aan op de adviezen over huisvesting, communicatie en organisatie. “Alles wordt gedaan in overleg. Het is elke keer weer een uitdaging om het passend te maken. Dat maakt dit werk zo leuk. Bovendien staat functionaliteit van het ontwerp voorop. Het moet goed te gebruiken zijn in het werkproces. We zijn niet van het marmer en de gouden kranen, zeg ik altijd. We zijn wat dat betreft echte nuchtere Friezen.”

De Totaaloplossing voor uw organisatie, bij analyse, advies, begeleiding en realisatie van: GriStuOEfficiencDigSysteemimplementatieitalisering&Automatiseringyslagptimaalbedrijfsprocesurinformatieen-middelenp&Controle Luna De nieuwetijdspraktijk Paranormale coaching, begeleiding en advies www.denieuwetijdspraktijk.nl

had moeten zijn. De inspiratie haal je uit de kleurrijke wand vullende foto’s aan de wanden en het prachtige uitzicht waardoor je het gevoel hebt in het bos te zitten en niet in een kantoor.

Wat een topdag. En het kán. Je hebt terrassen waar je een perfecte middag kunt hebben, waar alles klopt, van de bediening tot de huisgemaakte mayonaise (met dank aan Lebbis voor deze fijne observatie). En je hebt kantoren en werkomgevingen waarin dat ook kan. Een inspirerende dag beleven. Waar je energie van krijgt. Waar je fris naar toe gaat, en ook weer fris van naar huis gaat. Ik wens iedereen zo’n werkdag toe.

Plezier in je werk draagt bij aan het hebben van een fijne dag. Plezier kan voortkomen uit zingeving, dingen doen die goed zijn voor jezelf, je werkgever en de maatschappij. Plezier wordt ook vergroot door het werken in een fijne, gezellige, warme, inspirerende Eenwerkomgeving.werkomgeving waarin alles klopt. Collega’s van de receptie die je een warme glimlach toewerpen, vergezeld van een welgemeend ‘goedemorgen’ wanneer je binnenkomt. Een team die jou hartelijk verwelkomt op de afdeling en een werkplek voor je hebben vrij gehouden. Niet je vaste plek, maar wel één naast een collega, die je vandaag toch even zou moeten spreken. Soepel log je in op je laptop, die je makkelijk in zijn docking station klikt.

Fijne dag

De dag verloopt fijn. Voor de lunch een bila met je manager. Wat een fijn gesprek. De lunch in het restaurant is gezond en vitaal. Fris en fruitig stap je in de middag de afdeling weer op. In de middag wend je al je creativiteit aan om de laatste hand te leggen aan de notitie die gisteren al gereed

Laptop in de tas. Koffiebekers naar het afvalstation bij de lift en op naar huis. Wanneer je bij de auto komt, blijkt dat je deze niet op slot had gedaan. Er is niets gebeurd. Want de parking staat onder toezicht van collega’s van de beveiliging.

Na op verzenden te hebben geklikt rek je je uit en doe je even een aantal rek en strekoefeningen om schouders en rug soepel te houden. De dag sluit je af met een teamvergadering die in een hele goede en gemoedelijke sfeer verloopt.

Column

Jon van Weperen

Moeiteloos verbindt hij met het supersnelle netwerk en binnen no time scroll je door je mailbox en bekijk je je agenda. Niet te vol, niet te leeg. Leuke meetings gepland. Vervolgens sta je op en in een gulle bui meld je dat het eerste rondje van de dag van jou is. Je collega’s bestellen graag koffie en thee bij jou. Bij de koffieautomaat liggen voldoende trays om alle bekertjes mee te nemen. Geeft je meteen de gelegenheid om bij te praten met een aantal collega’s de langs lopen.

Jon van Weperen is eigenaar van JON Projectmanagement. Het bedrijf ondersteunt al meer dan 10 jaar organisaties bij vraagstukken op het gebied van facility management en huisvesting.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 59 OF 2022-05

Het is niet nieuw, tegelijkertijd is er veel meer aandacht voor: ‘balans’. Ben je in balans, dan functioneer je beter. Op de sportschool, in je privé en op kantoor verzet je meer werk wanneer je lekker in je vel zit.

Al ruim vijf jaar heeft Jacqueline Brouwer haar advocatenpraktijk in het centrum van Bolsward. Ondernemers en particulieren kunnen bij haar terecht voor zaken op het gebied van onder meer ondernemings-, vastgoed- en bouwrecht, maar ook aansprakelijkheids- en letselschaderecht. Jacqueline staat haar klanten bij op een gedreven en betrokken manier en haar kantoor is laagdrempelig. ‘’Ik ben geen ‘mevrouw de

advocaat’.”60 OF 2022-05

BolswardbasislegtAdvocatuurBrouwerstevigein

Holland, waar zij eerst een praktijk had. “Dat is heel fijn om te zien”, zegt ze enthousiast, “dat mensen me weten te vinden. Ik schrijf columns voor Ondernemend Friesland en ook via het juridisch loket komen er klanten bij me, bijvoorbeeld op het gebied van letselschade. Ik vind het belangrijk dat ik me bij mijn leest houd, ik ga niet freewheelen op rechtsgebieden die mij niet eigen zijn. Dan verwijs ik cliënten altijd door naar een collega advocaat die deskundig is op dat gebied. Ik hecht er veel waarde aan dat ik mijn kennis en kunde goed op orde heb. Inmiddels heb ik ook met veel ondernemers een vaste band. Dat geeft mij het gevoel van zekerheid, dat het fundament van mijn praktijk stevig is en we elkaar over en weer trouw blijven. Mijn motto: is ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’, dat waarderen klanten. Ik luister naar ze, denk mee en kijk ook goed naar de haalbaarheid van hun zaak. Procederen om het procederen is niet mijn manier van werken.”

Kennis en kunde Jacqueline trekt naast de regio Bolsward en omgeving ook klanten vanuit Noord-

Sinds enige tijd is Renee Evers de rechterhand van Jacqueline. Ze voert de administratie van het kantoor en rondt binnenkort haar rechtenstudie af. Jacqueline: “De samenwerking met Renee is heel goed. Het zou erg leuk zijn als ze kan doorgroeien binnen het kantoor, want met twee advocaten kunnen we onze praktijk wellicht verbreden. Daarnaast blijf ik sparren met collega’s en andere inspirators en hoop ik nog lang dit prachtige vak te kunnen uitoefenen.”

“Sinds de start hier in Bolsward in 2017 is mijn advocatenpraktijk meer en meer gegroeid. Ik heb mij gespecialiseerd op het gebied van ondernemingsrecht, civiel onroerend goedrecht en aansprakelijkheidsen letselschaderecht”, vertelt Jacqueline Brouwer. “Als je weet waar je hart ligt, wat je leuk vindt, ga je daarmee verder en bouw je die kennis uit. Als meisje van zes wist ik al dat ik rechten wilde studeren. Ik had een groot rechtvaardigheidsgevoel en zette mij op jonge leeftijd al in voor anderen. De studie rechten sloot helemaal aan bij mijn verwachtingen en vervolgens ben ik de advocatuur ingegaan.” In de afgelopen jaren breidde Jacqueline haar netwerk flink uit. “Dat deed ik bijvoorbeeld door bestuursfuncties te vervullen bij Platform Bolsward, de ondernemersvereniging en voetbalvereniging BlauwRood ‘20”, legt ze uit. “Ook ben ik betrokken bij de scholen waarop mijn kinderen zitten en de verenigingen waarvan zij lid zijn. Ik sponsor al jaren diverse activiteiten in Bolsward, zoals het Heamiel festival. In de laatste editie van dit festival heb ik de Heamiellunch gesponsord, dit is het oudste evenement van de Heamiel. Samen met mijn gezin heb ik dat evenement, vol trots, bijgewoond. Ik heb het gevoel dat ik een bijdrage lever aan de Bolswarder samenleving en daar zowel zakelijk als privé middenin sta.”

Praktijk uitbreiden

“Als meisje van zes wist ik al dat ik rechten wilde studeren”

“Ik vind belangrijkhetdat ik me bij mijn leest houd”

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 61 OF 2022-05

in deze producten, bewerken wij veel hout in onze machinale afdeling. J.HouthandelBarkmeijer & Zn. B.V. Riddersmaweg 2 9291 NC Kollum T 0511 45 25 25 F 0511 45 34 07 E verkoop@barkmeijerbv.nl I www.barkmeijerbv.nl Bijadvertentiekortingbehandeling! Dé kracht van Stuiver Project- en Procesmanagement ligt bij het bepalen van de juiste koers voor opgaven in de fysieke leefomgeving met de focus op het verbinden van kansen, mensen en deskundigheid. Samen werken we aan een resultaat dat bijdraagt aan een leefbare wereld voor nu én in de toekomst. Infrastructuur |

Jetze Veldstraweg 81 | 8514 CN Ouwster-Nijega | stuiver@stuiver.nl | +31 (0)6-51503511

Naast de

is dé groothandel voor

Barkmeijer Houthandel

Houthandel Barkmeijer hout, deuren professionele verwerker. handel Fysieke leefomgeving Duurzame ontwikkeling

plaatmateriaal,

|

en isolatie voor de

Zwannie van der Wal Birdaarderstraatweg 70 9101DC Dokkum, 1e etage Email www.belabela.nlinfo@belabela.nl Dé houthandel van HoutenNoardeast-Fryslân.gevelbekledingDeuren Houtbewerking

Health2Work bestaat sinds 2006 en telde toen 5 medewerkers. Anno 2022 staan er circa 70 medewerkers op de loonlijst en zijn er vier vestigingen waarvan één in België. Bij Health2Work draait het om gezond en efficiënt werken en volop energie hebben om in je werkomgeving optimaal te presteren. Een oplossing voor iedereen, in elke werkomgeving en in elke levensfase. Heine de Bruin (33) is in 2010 als stagiaire bij het bedrijf in Surhuisterveen begonnen en heeft na diverse verkoopfuncties de taak van algemeen directeur overgenomen. Wij voelden Heine aan de tand over zijn motivatie en ambities.

Kun je een beeld schetsen van Health2Work?

Innovatie staat heel hoog op onze prioriteitenlijst. Het is een integraal onderdeel van wie en wat we zijn; het zit in ons DNA. Elke medewerker wordt tijdens HR-gesprekken op twee punten beoordeeld: klantgerichtheid en innovatief vermogen. En dat hoeven geen baanbrekende uitvindingen te zijn. Ons motto is: ‘Vijftig keer één procent beter betekent wel 50 % verbetering’.

‘Wij verkopen geen producten maar toegevoegde waarde’

Dan zijn we nog beter vertegenwoordigd in de zorg, de industrie en het onderwijs. Verder willen we uitbreiden naar het buitenland. We hebben dus een gezonde groei-ambitie, deels door organische groei, deels door ‘buy en build’.

63LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN OF 2022-05

Hoe belangrijk is innovatie voor Health2Work?

Hoe is de situatie in Nederland? Werknemers en werkgevers begrijpen steeds meer het belang van gezonde ergonomische werkplek. Door diverse macro economische ontwikkelingen is het duurzaam inzetbaar houden van mensen nog nooit zo belangrijk geweest. Toch is er nog veel te winnen.

Thuiswerken is inmiddels breed geaccepteerd. Goed werkgeverschap betekent dat, mits het werk dat toelaat, je mensen die dat graag willen deze mogelijkheid biedt. In de huidige periode van een krappe arbeidsmarkt wordt thuiswerken ook in toenemende mate in de arbeidsvoorwaarden opgenomen. Maar het is tevens verplicht vanuit de Arbowet om een ergonomische werkplek te faciliteren, ook thuis. Alhoewel er al veel werkgevers zijn die zich daaraan houden, vallen daar nog stappen te maken. We zijn nog lang niet klaar.

Heine de Bruin, Health2Work:

Health2Work creëert ergonomische werkplekken in vier omgevingen: kantoor en/of thuiswerkplekken, zorg, industrie en het onderwijs. Daarbinnen maken we onderscheid tussen curatief en preventief; ook houden we ons bezig met totaalinrichting. We leveren fysieke producten, de software en een stuk dienstverlening voor deze diverse werkomgevingen. Het gaat dus echt om een totaaloplossing om iemand gezonder te laten werken.

Wat doen werkgevers daaraan?

Waar staan jullie over drie jaar?

Nederlandse werknemers hebben de twijfelachtige eer dat ze zich ‘zitkampioen van Europa’ mogen noemen; ze brengen negenenhalf uur per werkdag zittend door. En dat is er in de afgelopen twee coronajaren, dankzij het thuiswerken, niet beter op geworden.

64 OF 2022-05

Vijfjarig MarketingjubileumfeestCrewopnieuw kantoor in Leeuwarden

Snijvlak

In Franeker groeide Marketing Crew uit haar jasje. De centrale ligging van Leeuwarden was ook een belangrijke reden om te verhuizen. “Het is aantrekkelijker voor het personeel, maar ook gemakkelijker voor de klanten om naar ons kantoor te komen. Naast de praktische verbeteringen, biedt de nieuwe locatie ons ook de kans om als organisatie verder te groeien”, aldus Jessica.

Jasje

Begin deze zomer verhuisde Marketing Crew van Franeker naar Leeuwarden. Bovendien bestaat het marketing- en communicatiebedrijf in 2022 vijf jaar en dat is reden voor een feestje, aldus eigenaar Jessica Tuinman. “Het is een mijlpaal en daar willen we samen bij stil staan.”

Met het personeel is het 5-jarige jubileum al eerder gevierd met een workation naar Portugal. “We zijn vijf dagen met het vaste team weggeweest. De combinatie van werk en ontspanning zorgt ervoor dat we als team sterker staan. We werkten aan de rand van het zwembad in de luxe villa voor opdrachtgevers en konden ’s avonds gezellig pizza’s bakken met z’n allen. Er ontstonden mooie gesprekken en nieuwe ideeën voor Marketing Crew.”

Vijf jaar geleden begon Jessica met het bedrijf Marketing Crew. Met een vast team, bijgestaan door freelancers, helpt het bedrijf haar klanten met vragen op het gebied van marketing en communicatie. Daarbij wordt er veel bij klanten binnen het bedrijf - ook wel incompany genoemd - gewerkt. “Het betreft

tijdelijke, langlopende of zelfs doorlopende projecten. Het werk kan bestaan uit het adviseren over de propositie van een bedrijf, het vermarkten van een nieuw product of het aanspreken van een nieuwe doelgroep. Van advies tot uitvoering. Dus ook het opzetten van online en offline marketingcampagnes, beheren van social media en schrijven van teksten hoort erbij. In feite alles op het snijvlak van marketing en communicatie. We zijn het verlengstuk van onze opdrachtgevers; hun eigen externe marketingafdeling die van binnenuit werkt. Daardoor zijn de lijntjes kort, werken we transparant en kunnen we effectiever te werk gaan,” sluit Jessica Tuinman af.

65LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN OF 2022-05

Het lustrum van Marketing Crew wordt met klanten en zakenpartners, het personeel en hun partners uitgebreid gevierd na de zomer. “We houden het jubileumfeest in ons nieuwe kantoor in Leeuwarden. Zo heeft iedereen gelijk de kans om ons nieuwe pand te bewonderen”, legt Jessica uit.

Grote Hornstweg 19-D, 9261 VW Eastermar telefoon: 0512 - 47 13 swart@bouwbedrijfswart.www.bouwbedrijfswart.nl00 nl Al ruim 100 jaar de veelzijdige aannemer uit Eastermar... BHV Centrum Friesland BV ‘’Opleidings- en Kenniscentrum’’ - Training & Advies – Veiligheidsmiddelen –Onderhoud & Keuringen - &OntruimingsplannenPlattegronden - Brand- en veiligheidspersoneel - VCA cursussen BHV Centrum Friesland BV Zwettestraat 3 – 3A 8912 AH Leeuwarden www.bhvcentrumfriesland.nlinfo@bhvcentrumfriesland.nl 058 – 3 03 01 55 06 – 51 08 08 68

Minste werkuren

Kun je ook denken: ‘Ik mag lekker weer aan het werk om alle luxe die ik heb te kunnen Debehouden’.volgende stap is vanuit die positieve mindset te denken: hoe kan ik mijn leven nóg beter maken? Natuurlijk wil jij je talenten beter benutten, anders blijf je dat gevoel houden dat het nét niet goed zit! Ik help je graag jezelf naar een hoger niveau te tillen, want je bent nooit uitgeleerd. Je hoeft vandaag niets te bestellen, want jij hebt alles al in huis om jouw beste zelf te worden!

Er is geen echte ontspanning zonder gezonde inspanning. Na gedane arbeid is het goed rusten. Wat we nodig hebben is een goede balans tussen inspanning en ontspanning. Heb jij echt stress en werk je keihard, of ben je in een negatieve mindset terechtgekomen?

arbeidsuren in 35 landen over de hele wereld. Gemiddeld werken wij 29 uren per week: vrouwen 25 uren, mannen 34 uren. Dat is niet heel veel. Met die aantallen blijft er genoeg tijd over voor ontspanning. Voelt je baan te zwaar omdat je weinig invloed kunt uitoefenen op je taken? Omdat je je erg verantwoordelijk voelt?

Of heeft jouw organisatie te maken met een personeelstekort, waardoor er meer werk op jouw bordje terechtkomt?

Goede balans

Is dat wel zo? Uit cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD) blijkt dat Nederlanders de minste werkuren per week maken. De OECD vergeleek

Column

In de zomer houden mensen tegen het licht hoe hun leven er voor staat. Heb jij dat ook gedaan? Heb je nagedacht over hoe je je je grenzen beter gaat aangeven, meer grip wilt krijgen op stress en beter je verantwoordelijkheden wilt afbakenen? Ben jij ook bruinverbrand en vol goede voornemens thuisgekomen, om er na twee weken achter te komen dat je weer in het stramien zit van daarvoor? Dan komt het korte lontje weer tevoorschijn, tegelijk met het gevoel dat je het alweer véél te druk hebt.

Aan de slag met jouw beste zelf

We hebben tegenwoordig korte lontjes en weinig geduld. Met elkaar én met onszelf. Als er iets aan de hand is, willen we een quick fix. Voelen we ons niet fit, dan bestellen we het liefst een pot pillen. Vandaag besteld, morgen in huis. Alles moet snel. Leef je zo wel je meest waardevolle leven?

Ymkje de Vries is eigenaar van Kies Koers, hét NLP-instituut van Fryslân. Ze is gecertificeerd NLP Trainer, Master Coach en NLP Coaching trainer. Kijk voor meer informatie op www.kieskoers.nl. Reageren op deze column? Mail info@kieskoers.nl

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 67 OF 2022-05

Daarom vergaderen bij het Woudagemaal! • Gelegen in een unieke en inspirerende omgeving • Mogelijkheid voor lunch, borrel en rondleiding • Goed bereikbaar en gratis parkeren op eigen terrein Wilt u ook vergaderen bij deze iconische stoomreus? Scan de QR-code voor meer informatie of neem contact met ons op. We bespreken graag de mogelijkheden met u. UNESCO Werelderfgoed Ir. D.F. Woudagemaal Gemaalweg 1 • 8531 PS Lemmer T +31 (0) 514 561814 • E info@woudagemaal.nl

terstoomgemaalbijVergaderenhetgrootstewereld

Laat u inspireren door de allure van dit Werelderfgoed. Voel de historie. Geniet van het prachtige uitzicht. Bij het Woudagemaal komt elke vergadering ‘op stoom’.

Een unieke locatie voor vergaderingen, presentaties of andere zakelijke bijeenkomsten. De twee uitstekend uitgeruste vergaderruimtes, voorzien van moderne apparatuur en WiFi, bieden plaats aan groepen van 5 tot 100 personen.

Werk en privé: bij veel ondernemers kunnen die twee niet los van elkaar worden gezien. Je neemt immers altijd jezelf mee naar je werk. Wat je thuis doet en meemaakt, heeft effect op je werk. En andersom: hoe het op het werk gaat, heeft impact op je privéleven. Bij ondernemers is, nog meer dan bij werknemers, de grens tussen werk en privé soms ver te zoeken. Wij waren benieuwd naar de werk-privébalans van Friese ondernemers. Een rondje langs de velden. Met Martijn Kraft (Projectmanager Heibel), Atje Deinum (Buro Wierda), Jon van Weperen (JON Projectmanagement) en Jessica Tuinman (Marketing Crew).

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 69 OF 2022-05

Vier ondernemers over het huwelijk tussen werk en privé Die moeilijke balans

‘De natuur heeft geen haast, en toch komt alles af’

Als interieur ontwerpburo vertalen we de ambities van onze opdrachtgevers naar impactvolle interieurontwerpen. Ons accent ligt hierbij op het creëren van gebruikersvriendelijke omgevingen die het werk- of leerplezier stimuleren én uitdagen om prestaties duurzaam te verbeteren. Een werk- of leeromgeving waar mensen, merken of ambities kunnen groeien. Die veranderen hoe mensen (samen)werken, presteren of leren. Hierbij kijken we ook over de grenzen van ons vakgebied en vertalen we gewenst gedrag door naar ontwerp, communicatie en organisatie. Dat is de creatieve meerwaarde die we als team bieden.

Martijn Kraft: We proberen bij Heibel een zo goed mogelijke balans te creëren, en dit is ook te allen tijde bespreekbaar. Een gezonde werk-privé balans is volgens mij bepalend voor een productieve én gezonde werkweek. Waar ik voorheen ook buiten de reguliere werktijden regelmatig de laptop pakte, doe ik dat nu bewust steeds minder, en dat bevalt

Martijn Kraft: ‘Tegenwoordig heb ik ook weer een privé nummer’

Vertel even in het kort: wie ben je, of wie zijn jullie?

Atje Deinum:

Jessica Tuinman (Marketing Crew): Marketing Crew ondersteunt organisaties bij hun marketing- en communicatievraagstukken. Van marketingstrategie en branding tot aan contentcreatie. Dit doen we meestal

Hoe is bij jou de balans tussen werk en privé? Is die gezond, of zou het nog wel wat beter kunnen?

incompany. Dit zorgt voor korte lijntjes en een transparante werkwijze. Doordat we intern zitten en als directe collega worden beschouwd, krijgen we veel meer mee dan een extern bureau en kunnen we beter en sneller inspelen op actualiteiten. Bovendien kunnen we ons zo extra goed in de organisatie en doelgroep verplaatsen.

Jon van Weperen Projectmanagement):(JON

70 OF 2022-05

JON Projectmanagement doet projecten op het gebied van facility management. Mijn missie is ‘Werken leuk en makkelijk maken’. Aan de inhoud van het werk kan ik niets veranderen; wel kan ik zorgen voor een goede, gezonde en leuke werkomgeving. Sinds 2006 werk ik als interimmanager en heb bij uiteenlopende opdrachtgevers een grote diversiteit aan projecten gedaan.

Martijn Kraft (Projectmanager Heibel):

Heibel is al meer dan 8 jaar actief als webbouwer voor met name het MKB. Hierbij zijn we gespecialiseerd in het bouwen van onder andere websites, webshops en narrowcasting. Hoewel het merendeel van de klanten uit Friesland komt, is ons werkgebied groter en zijn we ook actief in de rest van Nederland, en zelfs daarbuiten. Onze producten bouwen we met een internationaal team van 10 collega’s dat gedurende het jaar ook nog wordt aangevuld met stagiaires en afstudeerders.

Atje Deinum (Buro Wierda):

Martijn Kraft: Tijdens de werkdagen proberen we zoveel mogelijk te wandelen in de pauzes. Dit kan dan vaak ook worden gecombineerd met een overleg, waardoor je toch vaak op andere ideeën komt. Qua privé probeer ik zoveel mogelijk van mijn gezin te genieten en bezig te zijn met hobby’s. In dit laatste geval komt het erop neer dat ik dan veel in de natuur ben en dan komt de inspiratie vanzelf.

Jon van Weperen: Uit het werk dat ik doe haal ik gelukkig veel positieve energie. Het is heel

Jessica Tuinman: Over het algemeen is er een goede balans. Natuurlijk zijn er altijd piekmomenten waardoor het werk net even wat meer van me vraagt dan ik zou willen. Maar dat zorgt ook weer voor een leuke dynamiek.

Jon van Weperen: De werk-privé balans heeft de afgelopen jaren flink gefluctueerd. Het werk is nooit klaar en zeker in het begin nam ik te veel werk mee naar huis, zowel fysiek als ook mentaal. Langere reistijden hielpen om afstand te kunnen nemen van het werk en ontspannen thuis te kunnen komen. Met Covid heeft het werk zich meer en meer in de privésfeer genesteld. De voordelen zijn duidelijk. Het is gezellig, het is functioneel en tegelijkertijd maakte het dat, doordat de hond even uit moest, dochters bij wilden praten, de stofzuiger wenkte en de wasmachine piepte, ik ’s avonds nog bezig was mails te tikken en voorstellen uit te werken.

leuk om met mensen samen te werken en iets te bouwen. De inspiratie haal ik iedere dag uit contacten met collega’s en nieuwe mensen die ik ontmoet. Daarnaast is het fijn ook buiten het werk maatschappelijk betrokken te kunnen zijn. Ontspanning naast het werk komt voort uit lezen, sporten, en wandelen.

Jessica Tuinman: Ik neem regelmatig afstand van het werk. Letterlijk en figuurlijk. Persoonlijk heb ik afwisseling nodig, daarom heb ik nóg een bedrijf opgericht: Vruit. Waar Marketing Crew vanuit binnen werkt, neem ik bij Vruit ondernemers mee naar buiten. Op een inspirerende plek werken we samen met andere ondernemers aan ons bedrijf, zonder de dagelijkse beslommeringen en afleiding.

Jon van Weperen:

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 71 OF 2022-05

Martijn Kraft: Probeer jezelf af te vragen of het echt noodzakelijk is dat je je laptop iedere avond of in het weekend nog open hebt. Natuurlijk voelt het goed dat je mailbox leeg is wanneer de nieuwe dag of week start, maar door het versturen van mailtjes/reacties krijg je óók weer reacties terug (je bent echt niet

goed. Tegenwoordig heb ik ook weer een privé nummer waardoor ik de zakelijke lijn op vrije dagen (en op andere momenten) kan uitschakelen. Dit blijft echter wel een doorlopend proces om mee bezig te zijn. Atje Deinum: Die balans kan zeker nog wel wat beter. Maar het afgelopen jaar heb ik daarin wel flinke stappen gezet. We hadden tot vorig jaar kantoor aan huis, maar vanwege de groei van ons bedrijf hebben we sinds begin van dit jaar een kantoor in Heerenveen. Daardoor kan ik werk en privé wel beter scheiden, ondanks dat ik ook nog best vaak thuis werk. Doordat het kantoor niet meer aan huis is, ontstaat er toch een duidelijkere scheiding tussen werk en privé. Daarnaast heb ik ook een duidelijkere structuur aangebracht in mijn werkzaamheden en laat ik me niet meer (af)leiden door inkomende mail en telefoon. Door dit in duidelijke tijdsblokken af te kaderen heb ik veel meer rust gekregen.

Wat kun je anderen aanraden op dit gebied: heb je tips of trucs om een betere balans te kunnen creëren?

Atje Deinum: Ik mag graag lange stukken wandelen met de hond, heerlijk om mijn hoofd leeg te maken. We wonen sinds kort aan de rand van het bos, genoeg mooie natuur dus om mezelf op te laden. Daarnaast vind ik het fijn om te koken, dat is voor mij aan het einde van een werkdag ook echt ontspanning. En om echt even helemaal op te laden én inspiratie op te doen is een korte stedentrip altijd perfect!

‘Zeker in het begin nam ik te veel werk mee naar huis’

Wat doe jij om te kunnen ontspannen en opladen? Hoe creëer jij ruimte voor nieuwe inspiratie?

Uw ICT-specialist!Uw ICT-specialist! Burgum Westersingel 49A 0511-200200 ICT-diensten | computersdevelopmentnetwerkbeheer|beveiliging|reparatie|telecominfo@okepc.nlinfo@okepc.nl

Martijn Kraft: We hebben een ambitieus plan voor Heibel qua groei (in collega’s en klanten). Maar ook in het vereenvoudigen van onze producten, waardoor we onze klanten nog beter kunnen bedienen. Over 5 jaar hebben we onze doelen bereikt en gaan we door met het aanbieden van goede onlineproducten tegen een scherpe prijs. Daarnaast willen we niet alleen groeien in cijfers, maar ook in werkgeverschap. We proberen een plek te bouwen waar de werk en privé op een natuurlijke balans zijn.

de enige die doorwerkt) waardoor jouw ijver averechts werkt.

Atje Deinum: We zijn de afgelopen jaren hard gegroeid en hebben daarnaast vorig jaar met twee compagnons FULD opgericht. We maken daarom nu weer even pas op de plaats. Wat we doen willen we zorgvuldig en met volle aandacht doen. We willen echt impact maken voor onze opdrachtgevers! Dat is de ambitie die we hebben. De gebruiker

centraal, samen aan de slag, vandaag nadenken over de werk- of leeromgeving van de toekomst.

Jessica Tuinman: Ik hoop dat Marketing Crew over vijf jaar bekend staat als één van de fijnste werkplekken in het noorden. Zelf hoop ik dan wat minder in de dagelijkse operatie te zitten. Samen met mijn man heb ik een pand in Zweden gekocht dat we de komende jaren gaan omtoveren tot winteren wildernis retreatcenter. De perfecte plek voor businessprogramma’s voor Vruit. Deze twee bedrijven combineren is voor mij een droombaan.

Jessica Tuinman:

Jon van Weperen: Koester je gevoel en handel ernaar. Je grenzen afbakenen en bewaken en ‘nee’ zeggen is niet altijd makkelijk, maar oefening baart kunst. Meestal weten we wel dat persoonlijke grenzen overschreden worden, echter is het ernaar handelen vaak afhankelijk van context en daarmee ingewikkeld. Voor jezelf gaan staan vergt moed en kracht en geeft heel veel voldoening wanneer je daar stukje bij beetje in slaagt.

Maar het is juist goed om even te vertragen. Functioneel vertragen noemt Peter Scherjon het. Juist in die stille momenten krijg je vaak antwoorden. Soms zelf op vragen waarvan je niet eens wist dat je ze had.

LEES OF MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.OF.NL EN VOLG ONS VIA , EN 73 OF 2022-05

Jon van Weperen: De komende jaren blijf ik projecten doen op het gebied van veranderen, verbeteren en verbouwen. Daarnaast verschuift de focus stukje bij beetje naar training en coaching van teams, medewerkers en managers. Mensen helpen in het bereiken van werkgeluk, het vinden van balans en persoonlijke groei. In hun werk en hun privé. Op deze wijze kan ik een mooie bijdrage leveren aan fysieke en mentale gezondheid.

Hoe zie jij je eigen bedrijf/de organisatie waar je werkt over vijf jaar? Welke ambities koester je?

Atje Deinum: Het heeft mij heel erg geholpen om werkzaamheden heel duidelijk af te bakenen. Zodat je je echt kunt concentreren op die ene taak die je op dat moment wilt doen. Zonder afleiding. Werkzaamheden die je niet persé zelf hoeft te doen uitbesteden. Maar bovenal niet altijd bereikbaar willen zijn, duidelijke grenzen stellen… het klinkt makkelijk en dat is het zeker niet altijd. Maar de boog kan niet altijd gespannen zijn. En ik vind dit altijd een hele mooie quote: “De natuur heeft geen haast, en toch komt alles af.” En zo is het!

Jessica Tuinman: Durf stil te staan. Als ondernemer denken we vaak dat we continue ‘aan’ moeten staan en niks mogen missen.

‘Juist in die stille momenten krijg je vaak antwoorden’

Maatwerk

is zij lid van de directie van Vermogensbeheer www.vermogensbeheer.frlFriesland. 74 OF 2022-05

Over al die zaken denken wij mee. Maar, we beginnen altijd met een kennismakingsgesprek. We noteren de persoonlijke wensen en

Dat doen wij bij Vermogensbeheer Friesland graag anders. In deze tijd van alle terugtrekkende bewegingen bij banken en verzekeraars krijgen onze normen en waarden een steeds grotere betekenis. De klant is hier altijd welkom, we helpen ze waar we dit kunnen en mogen, we hebben lekkere koffie en we proberen altijd te doen wat we zeggen.

heeft bereikt? Niet schrikken; ik help u graag. Dit geldt overigens ook voor de complexe lijfrentes, denk aan: Oudedagsvoorziening (ODV), Fiscale Oudedagsreserve (FOR) bij ondernemers, nabestaandenlijfrente of bijvoorbeeld een Stamrecht BV van waaruit uitkeringen worden gedaan. We hebben goed contact met de belastingdienst en als het nodig is zullen wij hen om toestemming vragen voor een bepaalde wijziging.

Vera Stilma

Column

doelen, kijken daarna wat er is en wat er nog nodig is. We maken een financieel plan voor de klant waarmee ze (hopelijk) onbezorgd honderd kunnen worden. Conclusie kan zijn dat er nog wat moet worden bij gespaard en soms is er behoefte aan een periode waarin uitkeringen moeten worden gedaan. Bijvoorbeeld bij een erfenis, schenking of verkoop huis/onderneming kun je (rekening houdend met belastingbetaling) kiezen voor de optie om door te sparen met behulp van een Wilbeleggingsrekening.jeop63jarigeleeftijd stoppen met werken? Dan kun je deze spaarpot periodiek laten uitkeren en voorziet het in de inkomensbehoefte, tot de datum dat de AOW en pensioen ingaat. Dit is voor iedereen anders, het is altijd maatwerk!

Help: mijn lijfrente loop af Valt er binnenkort een brief op de deurmat omdat uw (lijfrente)verzekering de einddatum

De menselijke maat is ver te zoeken

Richard Moss was fotograaf en reisde regelmatig af naar oorlogsgebieden. Vanuit die ervaring zij hij ooit: “Het grootste geschenk dat je iemand kan geven is oprechte aandacht”. En dat klopt. De mens is een sociaal dier en zoekt verbinding, zelfs in tijden van oorlog. Het is onbegrijpelijk dat dit gegeven door zo weinig financiële instellingen wordt toegepast. Sterker: er is zelfs een massale terugtrekkende beweging te zien.

Financiële zaken worden niet door iedereen – particulier of ondernemer – interessant gevonden. Toch is het ontzettend belangrijk om je goed te laten adviseren, want we hebben steeds meer te maken met wet- en regelgeving. De keuzes die je maakt hebben gevolgen, dit kan te maken hebben met je hypotheek, sparen, maar ook met fiscale spaarpotjes: spaarloon, premiesparen of andere vormen van lijfrente/pensioen sparen.

Kortom: uw financiële zaken zijn belangrijk voor het wel en wee van uw toekomst. Daar waar u vroeger een bankier in de buurt had bij wie u altijd terecht kon om dat allemaal te regelen is dat nu een beetje anders. Iemand kan zich behoorlijk eenzaam voelen in de financiële jungle. In dat geval: laat deze column een uitnodiging zijn, voor een snelle kennismaking.

Vera Stilma is adviseur vermogen en gespecialiseerd in scale constructies, daarnaast ook onderdeel van het Sindsbeleggingscomité.1augustus2022

Dokkum www.raadsma.nl IJZERSTERK VOOR UW BEDRIJF KENNIS IS KUNNEN BEVESTIGINGEN VEILIGHEID GROENVOORZIENINGPOSTBOXENGEREEDSCHAPPEN . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . Emmeloord . t. (0519) 29 23 25 .