Kunststof & Rubber 1 - 2022

75e jaargang | nr. 1 | februari 2022

Circulaire 'natte’ PP en PET stazakken

Pilot scheiding EPS en bitumen dakisolatie

Camera onderscheidt 12 soorten plastic

Groeien naar bijna 100 mensen

Bond3D bouwt PEEKprinters en houdt ze Theo Stijnen, PlasticsEurope Nederland:

‘Haast maken met transitie naar duurzame plastics’

KUNSTSTOF

KR_Cover.indd 1

&

www.kunststofenrubber.nl

RUBBER

28-01-2022 10:54

W&R.indd 1 KR_Cover.indd 2

26-01-2022 10:55 08:39 28-01-2022

INHOUD

COLOFON Kunststof en Rubber Uitgever: Arjan Stoeten Redactie: Robin Zander Tel. +31 6 222 080 34 r.zander@mybusinessmedia.nl Kasper Weigand Tel. +31 570 504 374 k.weigand@mybusinessmedia.nl Webredactie: Jorine van Knippenberg j.knippenberg@mybusinessmedia.nl Redactieadres: Postbus 58, 7400 AB Deventer redactie.kunststofenrubber@mybusinessmedia.nl www.kunststofenrubber.nl

FOUT

‘Ook de prijzen zijn van dien aard, dat wij U al een

Plastic wandeltasje kunnen verkopen voor 9,25 gld.’ Dat zijn nog eens prijzen. Nu weet ik echt niet hoe een wandeltasje er uit zou moeten zien.

Maar Jo Fibbe had ze wel te koop in 1947 in zijn winkel in lederwaren met daarbij een parfumerie op de hoek van de Walstraat en het Groenewoud in Vlissingen. In het filiaal in Middelburg, op de Markt, zal hij ze ook wel hebben verkocht. Op een foto uit de jaren zestig zie ik op de winkelruit staan dat hij daar ook bijouterieën en souvenirs verkocht.

Nu is het niet zo dat ik een voorliefde heb voor het jaar 1947. Maar het is het geboortejaar van Kunststof

Advertentieverkoop: Cobie te Nijenhuis Tel. +31 6 833 320 45 c.tenijenhuis@mybusinessmedia.nl

en Rubber. Want we zijn bezig met de 75-ste jaargang

Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland.

fout. Dat is Kunststof en Rubber pas begin 2023. Maar

Abonnementenadministratie Abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen: MYbusinessmedia Holding bv, abonnementen Kunststof & Rubber, Postbus 58, 7400 AB Deventer Tel. +31 570 504 325 klantenservice@mybusinessmedia.nl Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland: € 257,50* Jaarabonnement Buitenland: € 285,-* Proefabonnement (3 edities): € 29,50* KIVI-leden: 45% korting Studentenabonnement: € 50,00* (inschrijvingsbewijs verplicht) * Prijzen zijn exclusief 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk en telefonisch (+31 570 504325) gebeuren, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Druk: Drukkerij Roelofs, Enschede Opmaak: Bureau OMA, www.bureauoma.nl Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

MYbusinessmedia legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de abonnementenovereenkomst.

Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia of zorgvuldig geselecteerde derden worden gebruikt om u te informeren over relevante producten.

Indien u hiertegen bezwaar hebt kunt u contact opnemen met de uitgever.

en 2022 min 75 is 1947. Dus is Kunststof en Rubber aan het einde van het jaar 75. Niet dus. Klassieke we laten het wel lekker staan.

Het punt is dat we ook niet alle jaargangen hebben liggen. Dan had ik gewoon op het eerste nummer gekeken van voorganger Plastica. Te vaak verhuisd en dan raakt er wel eens wat zoek. Maar niet getreurd, want op zoek naar iets van een afbeelding van Plastica – niet gevonden – kwam ik online onder andere de ‘Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record’ van de publicatie ‘De Kunststofrevolutie: honderd jaar kunststoffen in Nederland’ uit 2017 tegen.

Met daar, in een kader met de titel ‘Een geschiedenis van Kunststoffen in jaartallen’, bij 1948: ‘Plastica, later Kunststof en Rubber, eerste Nederlandse vakblad voor kunststoffen'.

Maar nu die Jo Fibbe nog even. Ik zocht dus in het online archief van de lokale krant naar gebruik van het woord plastic in 1947. En dan komt er toch wel het nodige naar boven. Zo ook Jo, die dan weer in 1972 verantwoordelijk was voor een toeloop bij zijn winkel in Vlissingen tijdens de Uitverkoop, vermeldt een foto uit de beeldbank van het Zeeuws Archief. Waarom?

‘Eén artikel werd verkocht voor een appel en ei, vandaar de toeloop', zegt de aantekening verder. Het gekke is dat voor ‘de maatschappij’ dat ongeveer de waarde is, of liever gezegd ‘was’, die aan plastic wordt, of ‘werd’, toegekend. Ook een fout. Geen klassieke. Een kapitale.

Robin Zander r.zander@mybusinessmedia.nl

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Redactioneel-Colofon.indd 3

3

28-01-2022 10:57

INHOUD

INHOUD 10

8 20

26

32

BIJ HET OMSLAG Bij de cover: De grille van de BMW iX heeft niet alleen een nieuwe functie.

Ook het productieproces is nieuw. Lees meer op pagina 14.

4

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_inhoudsopgave spread.indd 4

28-01-2022 10:59

Artikelen Nog steeds een gebrek aan vertrouwen Onderzoek naar gebruik recyclaat

Bond3D bouwt eigen PEEK-printers Met behoudt bulkeigenschappen PEEK

‘High-tech shy-tech’ productie

Cleanroom-oplossing voor BMW iX grille

8 10 14

Circulaire ‘natte’ stazakken in PP en PET Onderzoek in 'Geleen’

Nauwkeurig één additief doseren Ferlin komt dit jaar met de ‘One’

Sneller en beter kunststof laserlassen Nieuwe variant laser-transmissielassen

14

Enthousiasme groter dan ooit Op weg naar circulair plastic

Blij dat de sector weer investeert Carsten Koch, Koch-Technik

Spuitgietcel voor dunwandige emmers Thin Wall Integra bundelt expertise

Kleuren is een vak apart

10-jarig jubileum Innosolids

16 18 20 24 26 28 29

Veelbelovende scheiding EPS en bitumen Pilot scheiden isolatie platte daken

30

Camera onderscheidt 12 soorten plastic Vinding van de Universiteit van Aarhus

Rubrieken 30

BrancheBreed Actueel Agenda Kleintjes

32

6 7 7 33

NIEUWSBRIEF De Kunststof en Rubber nieuwsbrief brengt u wekelijks (en gratis) op de hoogte van allerlei ins en outs uit de sector.

Bedrijfsnieuws, materialen, machines, toepassingen, prijzen, vacature en human interest.

Aanmelden kan via www.kunststofenrubber.nl/nieuwsbrief

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_inhoudsopgave spread.indd 5

5

28-01-2022 10:59

BRANCHEBREED

BrancheBreed SAMENGESTELD DOOR ERIK DE RUIJTER VAN NRK

Verlagen Energiebelasting en aanpak ODE

Mede op verzoek van de NRK hebben VNONCW en MKB Nederland een lobby ingezet met als doel een forse verlaging van de ODE (Opslag Duurzame Energie) op de korte termijn (2022) en een volledige afschaffing op de lange termijn. ODE en Energiebelasting zijn beide belastingen die over het energieverbruik worden geheven.

In die zin heeft een verlaging van de Energiebelasting eenzelfde effect als het verlagen van de ODE. Tot op heden is voor 2022 een verlaging van 571 miljoen voor het mkb gerealiseerd in de Energiebelasting. De kostenbesparing voor kleine bedrijven kan oplopen tot 25 procent, voor middelgrote bedrijven tot 10 à 15 procent en voor grote bedrijven blijft de besparing beperkt blijft tot ongeveer 5 procent.

In het gepresenteerde coalitieakkoord van het kabinet zijn meerdere punten belangrijk: • Er is besloten tot de verdere ontkoppeling van de ODE als financiering van de SDE++.

• In 2023 wordt gestart met de verlaging van de ODE elektriciteit in de 2e en 3e schijf.

• In 2023 wordt de eerste schijf Energiebelasting elektriciteit verlaagd met 5,23 cent; gelijktijdig wordt de eerste schijf gas met een zelfde bedrag verhoogd. Wel wordt groen gas financieel ondersteund.

• In het Coalitieakkoord wordt een handreiking naar het mkb gedaan voor de betaalbaarheid en uitvoerbaarheid van het verduurzamen van het mkb.

Voor de lange termijn zetten VNO-NCW en MKB Nederland met de mkb-branches in op een volledige afschaffing van de ODE. Na de beperkte verlaging in 2022 is onze lobby-inzet naar de behandeling van de voorjaarsnota in de Tweede Kamer duidelijk: lagere lasten voor het mkb.

In het overleg van de tien mkb-branches met de directeuren van VNO-NCW en MKB Nederland zijn twee aanvullende afspraken 6

KR_BrancheBreed.indd 6

gemaakt. Allereerst willen VNO-NCW en MKB Nederland een onderzoek naar de bijdragen van de verschillende bedrijven (van klein tot groot) aan de energietransitie. Doel is een eerlijke kostenverdeling.

Aan het onderzoeksvoorstel wordt gewerkt.

Als tweede dient de toegang van het mkb tot de subsidies voor de energietransitie op korte termijn te worden verbeterd. Hiertoe wordt een inventarisatie gemaakt van verbeteringen van bestaande regelingen zoals SDE, WBSO, MIA / Vamil en EIA.

KIEM-Circulaire Economie

Er gebeurt veel branche breed: opleidingen, bijeenkomsten, bedrijfsbezoeken, noem maar op. Aan alles deelnemen gaat niet, maar alles overslaan is ook geen optie. Op deze pagina meldt Erik de Ruijter van NRK nieuwsfeiten over actuele onderwerpen. www.nrk.nl

NRK-lidbedrijven kunnen hun project voor 15 maart 2022 aanmelden voor deelname aan de KIEM-Circulaire Economie regeling.

De regeling stimuleert het opzetten van nieuwe samenwerkingsverbanden op het gebied van circulaire economie tussen het mkb en/of praktijkpartners en hogescholen, universiteiten, of andere kennisinstellingen. De financiering bedraagt maximaal 40.000 euro per aanvraag. De praktijkpartners in het onderzoek co-financieren met 25 procent van het bedrag dat je aan subsidie aanvraagt. regieorgaan-sia.nl/financiering/kiem-ce/

Rethink Nieuwjaarsbijeenkomst

Op 20 januari 2022 vond de Rethink Nieuwjaarsbijeenkomst plaats. Daniël Poolen (Rabobank) ging in op de nieuwe Europese taxonomie waarmee de EU duidelijk wil maken wat duurzaam is en wat niet. Keynote-speaker Marjan Minnesma schetste een beeld van de uitdagingen die onze sector te wachten staan de komende jaren. De livestream terugkijken kan hier: tinyurl.com/RethinkNieuwjaar

Volg NRK via LinkedIn

Blijf altijd op de hoogte van het laatste nieuws uit de branche via de LinkedIn pagina van de NRK. www.linkedin.com/company/ nrk-nederlandse-rubber-en-kunststofindustrie-/

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:00

ACTUEEL

PolyCert Europe

Composietenevenement JEC World in Parijs heeft voor dit jaar een nieuwe datum geprikt: 3-5 mei 2022.

JEC WORLD 2022 uitgesteld

Na grondig overleg met de exposanten en partners van het evenement heeft de JEC Group besloten om JEC World 2022 uit te stellen. De datum van het evenement voor composietmaterialen is verplaatst naar 3 tot en met 5 mei 2022. “Het verschuiven van maart naar mei is een manier om betere voorwaarden te bieden om te voldoen aan de eisen die de industrie stelt aan een beurs als JEC World", zegt Eric Pierrejean, ceo van de JEC Group. Zoals reeds gepland, zal het evenement gedurende drie dagen voor het eerst een digitaal platform aanbieden, JEC World Connect, parallel aan het in-person evenement in Parijs. Zelfs na de show, via de JEC Web TV, zal inhoud beschikbaar zijn om het bereik van het evenement te vergroten. www.jec-world.events

Plastics Recycling Awards

Nog tot 7 maart is het mogelijk in zeven categorieën mee te dingen naar een van de Plastics Recycling Awards Europe 2022. De categorieën zijn automotive inclusief elektrische of elektronische producten, bouw en constructie, huishoudelijke en vrijetijdsproducten; plastic verpakkingsproducten, producttechnologie, recyclingmachines en recyclingambassadeur. De finalisten op de shortlist worden in april bekendgemaakt tijdens een live online-ceremonie. De winnaars van recyclingprijzen die voor de vijfde keer worden uitgereikt, krijgen hun award uitgereikt op de tweede dag, 23 juni, van de Plastics Recycling Show Europe in Amsterdam. Alle finalisten zullen op het evenement worden tentoongesteld in een speciaal daarvoor bestemde ruimte.

Gedetailleerde criteria voor elke categorie zijn te vinden op de website. prseventeurope.com

PolyCert Europe, dat bestaande nationale certificeringsprogramma's samenbrengt in een allesomvattend systeem voor polymeerverwerkers, heeft een nieuwe website. De certificatieschema's helpen bedrijven om de gerecycleerde inhoud van hun producten te certificeren, zodat ze voldoen aan de verschillende nationale vereisten.

Op de vernieuwde website is nu onder ‘Certification schemes’ een overzicht van alle certificatieschema's onder de paraplu van PolyCert Europe te vinden. Er is ook een speciale sectie met een lijst van alle bedrijven in Europa en daarbuiten die door de certificeringsregelingen van PolyCert Europe zijn gecertificeerd. www.polycerteurope.eu

Sorteerfabriek PreZero

Zoals gepland heeft milieudienstverlener PreZero op 12 januari in het Beierse Eitting Europa's nieuwste sorteerinstallatie voor lichtgewichtverpakkingen in gebruik genomen. De fabriek – kosten ongeveer 40 miljoen euro en goed voor 50 arbeidsplaatsen – moet jaarlijks tot 120.000 ton lichtgewicht verpakkingen recycleren en staat als resultaat van een strategische partnerschap, op het terrein van de plaatselijke Wurzer-groep. Het ingezamelde verpakkingsmateriaal wordt gesorteerd in 18 verschillende fracties. Anders dan in andere fabrieken kunnen de fracties ook op kleur worden gesorteerd. Met behulp van de nieuwste detectietechnologie en innovatieve scheidingseenheden kan het handmatig sorteren grotendeels achterwege blijven. prezero.nl

AGENDA European Thermoforming Conference

Dit evenement is volgens de organisatie het belangrijkste evenement op de thermovormkalender en de plek waar Europa's toonaangevende exponenten op het gebied van thermovormen weten dat ze zich in een netwerk met collega's kunnen begeven.

Datum: 31 maart en 1 april 2022 Plaats: Genève (CH) thermoforming-europe.org

MaterialDistrict Utrecht

Op MaterialDistrict komen materiaalproducenten -gebruikers uit alle sectoren van de ruimtelijke vormgeving (onder andere interieur, architectuur en meubel- en interieurbouw) samen.

Datum: 5-7 april 2022 Plaats: Utrecht materialdistrict.com

JEC World 2022

JEC World in Parijs is volgens de organisatoren de enige vakbeurs die de wereldwijde composietindustrie verenigt: een internationaal platform waar gebruikers een volledig spectrum aan processen, nieuwe materialen en composietoplossingen kunnen vinden.

Datum: 3-5 mei 2022 Plaats: Parijs (F) www.jec-world.events

A Circular Future with Plastics

Deze jaarlijkse tweedaagse conferentie wordt georganiseerd door de European Plastics Converters (EuPC) samen met Agoria en Essenscia - Polymatters.

Datum: 19 en 20 mei 2022 Plaats: Brussel (B) www.circularfuturewithplastics.eu

Plastics Recycling Show Europe 2022

PreZero heeft op 12 januari van dit jaar in het Beierse Eitting Europa's nieuwste sorteerinstallatie voor lichtgewichtverpakkingen in gebruik genomen.

De gratis toegankelijke beurs en conferentie met sleutelfiguren uit de industrie staat in het teken van de nieuwste kansen en uitdagingen voor de kunststofrecyclingindustrie in Europa.

Datum: 22 en 23 juni 2022 Plaats: Amsterdam prseventeurope.com

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Actueel.indd 7

7

28-01-2022 11:01

R&D EN RECYCLING

“Nog steeds een gebrek aan vertrouwen in gerecyclede materialen” Wasmiddelflessen worden vaak gemaakt van gerecycleerde kunststof, maar voor toepassingen met een hogere toegevoegde waarde worden de recyclaten nog niet op grote schaal gebruikt. Maar gerecycled plastic kan weldegelijk vergelijkbare prestaties leveren als nieuw plastic blijkt uit recent Duits onderzoek.

H

oewel verpakkingen al verhoudingsgewijs vaak van gerecycleerd plastic zijn gemaakt, reageren deskundigen en bedrijven nog terughoudend wanneer het gaat om producten met een hogere waarde. Immers, eigenschappen zoals sterkte, geur of uiterlijk van het oude afval verschillen van 'virgin’ kunststof als gevolg van batchschommelingen. Indien de recyclaten echter op rendabele wijze worden ‘opgewerkt’, kunnen hun eigenschappen in overeenstemming worden gebracht met die van nieuwe kunststoffen.

"Er is nog steeds een gebrek aan vertrouwen in gerecycleerde materialen," beweert Dominik Spancken, wetenschapper bij het Fraunhofer-Institut für Betriebsfestigkeit und Systemzuverlässigkeit LBF in Darmstadt. De Fraunhofer-onderzoekers willen de status quo veranderen en aantonen dat gerecycleerde materialen te vertrouwen zijn. “We hebben daarom samengewerkt met Bosch GmbH en Bosch-SiemensHausgeräte GmbH (BSH) om te onderzoeken wat gerecycled plastic eigenlijk kan bereiken." Is gerecycled

plastic bijvoorbeeld een geschikt materiaal voor de bodemconstructie van vaatwassers?

2500 ton ruwe olie besparen

Daartoe optimaliseerde Bosch eerst het recyclaat uit de behuizing van startaccu's voor auto's, bijvoorbeeld met additieven gebruikt om de sterkte te verhogen en de visuele eigenschappen te verbeteren. Vervolgens moest worden vastgesteld of het geoptimaliseerde materiaal geschikt zou zijn voor de productie van vaatwasserbodems. Dit onderdeel, dat ongeveer 2 kg weegt, vormt de basisstructuur van een vaatwasmachine, houdt de zijwanden vast en herbergt hulpcomponenten zoals de pomp, statussensoren en het zoutreservoir.

Als deze bodemelementen van gerecycleerd materiaal kunnen worden gemaakt, zou dat een belangrijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van huishoudelijke apparaten: uitgaande van een productie van drie miljoen vaatwassers per jaar, zou het gebruik van het

Kunststofrecyclaat wordt nog maar sporadisch gebruik in toepassingen met een hoge toegevoegde waarde. Deze bodemconstructie voor een vaatwasser uit recyclaat heeft bewezen dat het wel kan.

(Foto: Fraunhofer LBF/Ursula Raapke)

8

KR_Artikel2P_4.indd 8

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:02

R&D EN RECYCLING

onderzoeksteam klemde pennen van virgin materiaal in een testbank en om de belasting te simuleren die het gevolg is van het gebruik van de vaatwasser, met name wanneer de deur van de machine wordt geopend en gesloten. Aangezien vloerverwarming en stralingswarmte van de vaatwasser de pen tot 50 °C kunnen verwarmen, is de temperatuur op dit niveau gebracht voor de tests.

Haalbaarheidsstudie

Als recyclaat efficiënt wordt verwerkt, kunnen de eigenschappen worden aangepast aan die van nieuw plastic. (Foto: Fraunhofer LBF/Ursula Raapke)

recyclaat (en dus minder grondstoffen) jaarlijks ongeveer 2500 ton ruwe olie besparen.

Proefstuk

"Bij Fraunhofer LBF hebben we in eerste instantie onderzocht hoe het geoptimaliseerde recyclaat zich gedroeg onder invloed van mechanische belasting", legt Spancken uit. Hiervoor hebben de onderzoekers een proefstuk gemaakt en het in een geautomatiseerd proces ongeveer 100.000 keer aan een vastgestelde kracht onderworpen. Dit aantal is gebaseerd op de belasting van een vingerdikke pen op de bodem van de vaatwasser, gedurende de levensduur van 18 jaar bij 15 keer openen en sluiten per dag. De pen wordt hierbij mechanisch belast en is representatief voor het gebied op de vaatwasserbodem dat het zwaarst wordt belast.

Met behulp van de experimentele gegevens, bijvoorbeeld de benodigde kracht tot bezwijken van de pen en het aantal openingscycli, is een gevalideerde berekenings- en ontwerpmethodologie ontwikkeld – en die vervolgens gevoed met de materiaaleigenschappen van het recyclaat. "We konden het gedrag van een pen gemaakt van recyclaat extrapoleren met behulp van de tests op het nieuwe materiaal en de berekeningsmethode", zegt Spancken. Het resultaat is bemoedigend: de waarden van de uit recyclaat vervaardigde pennen verschillen slechts in zeer geringe mate van die van het ‘maagdelijke’ materiaal. Uit de haalbaarheidsstudie kan worden geconcludeerd dat een vaatwasserbodem van recyclaat inderdaad mogelijk is en dat de overstap van nieuw kunststof naar recyclaat een belangrijke bijdrage zou leveren aan een duurzaam compleet apparaat. www.lbf.fraunhofer.de

Ontwerpparameters

Op basis van deze specificaties hebben de experts van Fraunhofer LBF, Bosch en BSH parameters opgesteld voor het ontwerp. Is een pen van recyclaat vervolgens bestand tegen 100.000 keer openen en sluiten?

"Hoewel het recyclaat minder sterk is – 15 procent zwakker – heeft het vergelijkbare stijfheidseigenschappen als nieuw plastic. Belangrijker is echter dat beide materialen zich qua vervormbaarheid van de kunststof op precies dezelfde manier gedragen.

Samenvattend kan men stellen dat het recyclaat dezelfde belasting aankan als nieuw materiaal", bevestigt Spancken.

Echte pennen

Om dit resultaat te bevestigen, voerden de onderzoekers naast de zuivere materiaaltests ook tests uit op het onderdeel zelf. "Uit de materiaaltesten hebben we materiaaleigenschappen berekend. Met behulp van deze karakteristieke waarden hebben we vervolgens een beoordelingsmethode ontwikkeld om na te gaan of de pen duurzaam is", legt de wetenschapper uit. Het

Benefit from our experience to increase your success!

The valve technology by Schubert & Salzer Control Systems offers you the perfect solution for your individual control applications.

Schubert & Salzer - Your Partner in the tire, rubber & plastic processing industry!

www.schubert-salzer.com

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel2P_4.indd 9

9

28-01-2022 11:02

PEEK & 3D-PRINTEN

Isotroop en ‘voidless’ Bond3D presteert met eigen PEEK-printer Tegenwoordig is bijna elk materiaal te printen en dan kan een highperformance thermoplastisch polymeer als PEEK niet achterblijven. Vanwege de hoge viscositeit in gesmolten staat en de anisotropie van conventioneel geprinte producten, is printen van hoogwaardige PEEK-producten echter een uitdaging. Bond3D ontwikkelde een drukgestuurd printprocedé dat de gunstige bulkeigenschappen van PEEK behoudt. Het Enschedese bedrijf bouwt nu printers, niet voor de verkoop maar voor productie – ondersteund met applicatie-engineering – in eigen huis. Voor de toekomst staan printfabrieken in Amerika en Azië op de kaart.

P

EEK (polyetheretherketon) is als high-performance thermoplastisch polymeer geliefd vanwege zijn brede scala aan gunstige eigenschappen: lichtgewicht, hoge sterkte, chemische resistentie, thermische stabiliteit (van –50 tot +150 °C) en biocompatibiliteit. Het vindt daarom toepassingen in uiteenlopende markten, zoals halfgeleiders, medisch, ruimtevaart, energie en automobielindustrie. Ontwerpers willen de gunstige eigenschappen van PEEK maar wat graag combineren met de vormvrijheid die printen biedt. Vandaar dat er al jaren veel energie wordt gestoken in het 3D-printen van PEEK en het ontwikkelen en bouwen van PEEKprinters. Eind vorig jaar op de Formnext in Frankfurt (D), een prominente beurs voor additive manufacturing, waren die printers in allerlei soorten en maten te bewonderen.

Eigen businessmodel

Een opvallende debutant op Formnext was Bond3D uit Enschede, dat ook een 3D-printer voor PEEK heeft ontwikkeld. Het is zelfs een unieke printer, zo claimen ze, die werkt volgens een drukgestuurd printprocedé.

Daarmee blijven de high-performance eigenschappen van PEEK behouden in eindproducten die isotroop en ‘voidless’ zijn. Bond3D verkoopt echter geen PEEKprinters, maar baseert zijn businessmodel op het printen van PEEK-producten en het ondersteunen van klanten bij ontwerp en printvoorbereiding. Daarbij bouwt het op de samenwerking met een van ’s werelds grootste PEEK-producenten, het Britse Victrex, dat in 2019 investeerde in Bond3D om de start-up te helpen de stap naar de markt te zetten. In de relatie is sprake van tweerichtingsverkeer, vertelt Marc Kunst, manager sales & business development bij Bond3D. “Victrex levert ons het materiaal en komt met leads; zij zijn immers al 35+ jaar actief in deze markt. Omgekeerd, 10

KR_Artikel4P_1.indd 10

wanneer wij business development met klanten doen, schakelen we Victrex in als materiaaldeskundige.”

Vrijgave techniek

Beursbezoekers waren enthousiast eind vorig jaar, aldus Kunst. “Sinds 2014 hebben we in een techniekbubbel gezeten, nu zijn we voor het eerst actief naar de markt gestapt. Met leads die de afgelopen twee jaar al via Victrex bij ons kwamen, hebben we ontwikkelprojecten gedaan, proto’s geprint en gewerkt aan de vrijgave van onze techniek; we zijn nu in het stadium van seriematig produceren. Het was dan ook een fijne bevestiging die we op de beurs kregen, dat er geen andere partijen zijn die een printer hebben met dezelfde capabilities als de onze.” Vanwege de gunstige eigenschappen van PEEK die in het procedé behouden blijven, concentreert Bond3D zich op kritische functionele delen. “We hebben drie focusmarkten: semiconductor, medical en energy; daarnaast doen we ook wat voor automotive en industrial.”

Formule 1

In de semicon is lichtgewicht – bij vervanging van metaal door PEEK in een product – van belang, verklaart Kunst. “Net als het feit dat onze producten de eigenschappen behouden van het bulkmateriaal, dat engineers al kennen. Als specifieke applicatie maken we veel manifolds (voor de verdeling van vloeistofstromen, red.), vanwege de lekdichtheid van onze voidless producten en de chemische resistentie van PEEK.” In de energiemarkt wordt PEEK al sinds jaar en dag gebruikt in de olie & gas, vanwege de chemische resistentie. Kunst toont een onderdeel voor een energiezuinige oliepomp dat van het harde, lastig te bewerken super duplex roestvaststaal wordt gemaakt. “Wij kunnen het veel sneller in PEEK printen en gaan nu ook

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:03

PEEK & 3D-PRINTEN

Drukgestuurd printen

Een veelgebruikte printtechniek als FDM (fused deposition modelling) werkt flowgestuurd. Met een constante flow worden laagsgewijs banen ‘gelegd’ door verhit materiaal uit de printkop te extruderen. Het risico is dat die banen niet helemaal aansluiten (onderextrusie) of dat er juist te veel materiaal wordt geprint (overextrusie). Er kunnen holtes (‘voids’) in het product ontstaan en dat effect wordt nog versterkt doordat banen in opeenvolgende lagen vaak kruiselings worden geprint (in de x- en de y-richting).

Vervolgens sluiten die lagen in de z-richting (de richting waarin het product laagsgewijs wordt opgebouwd) vaak niet volledig op elkaar aan. Het geprinte product heeft daardoor in die richting een lagere treksterkte en is dus anisotroop in zijn materiaaleigenschappen.

Hoogstandje Het printprocedé van Bond3D werkt eveneens laagsgewijs, maar is drukgestuurd. De printkop heeft

Dwarsdoorsnedes van een product dat flowgestuurd (boven) dan wel drukgestuurd (onder) is geprint.

Flowgestuurd printen, met het risico van onderextrusie (links) of overextrusie (rechts).

Drukgestuurd printen met altijd precies 100% vulling, of de te vullen ruimte nu smal (links) of breed (rechts) is.

nog eens het design optimaliseren.” Tim Veldhuis, application development engineer, vult aan: “Hier zie je goed de combinatie van printen en nabewerken. Voor vlakken die functioneel zijn, omdat ze moeten afsluiten, printen we iets extra materiaal en dat frezen we vervolgens glad op maat af. Zo hebben we het beste van beide werelden en dat kan alleen omdat ons product voidless is. Als het dat niet was, zouden er bij frezen gaten in komen, waardoor het niet meer zou afsluiten.”

Kunst vervolgt: “Maar voor de energietransitie, denk

een ingebouwd mechanisme voor drukmeting, om te bepalen wanneer de ruimte onder de nozzle is gevuld.

Nadat eerst de contouren van het gewenste product in een laag flowgestuurd zijn geprint, wordt de ruimte tussen die banen vervolgens drukgestuurd precies voor 100 procent opgevuld. Er ontstaan dus geen holtes en de materiaaleigenschappen zijn in alle richtingen gelijk, vergelijkbaar met de bulkeigenschappen. Het procedé, geïncorporeerd in een printer als mechatronisch/regeltechnisch hoogstandje, levert producten op die isotroop zijn en ‘voidless’ – gatloos, gatenloos of holteloos klinkt toch wat vreemd, vandaar de Engelse term.

aan brandstofcellen en electrolyzers voor waterstof, is PEEK eveneens interessant omdat het ook nog eens hittebestendig is.” In de medische wereld tellen dan weer de gunstige mechanische eigenschappen van PEEK en de vormvrijheid die 3D-printen biedt, zoals bij een ‘spinal cage’. Veldhuis: “De mooiste ontwerpen zijn die waarin we onze usp’s, zoals sterk, lekdicht en hittebestendig, kunnen inzetten. Persoonlijk vind ik Formule 1 klanten het leukst. Via Victrex zijn al meerdere racing teams bij ons gekomen. We werken voor KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel4P_1.indd 11

11

28-01-2022 11:03

PEEK & 3D-PRINTEN

hen aan de validatie van ons proces en printen ook al sterke, gewichtsbesparende producten die niet op een andere manier zijn te maken. Helaas mogen we er verder niks over vertellen.”

Meer printers

Nu Bond3D actief de markt gaat bewerken, is het tijd een volwassen printfabriek in te richten in Enschede.

Komend jaar wordt het aantal printers er verdubbeld, van acht naar zestien. De ambitie is om in de verdere toekomst in Amerika en Azië hubs neer te zetten, dichter bij klanten daar. Tegelijk blijft men werken aan doorontwikkeling van de printer, meldt operational manager Arry Wegdam. “We willen de robuustheid nog verder verbeteren en machines geschikt maken voor bepaalde markten. Bijvoorbeeld voor de semicon een printer die extra schoon werkt en voor de medische markt een speciale printer die voldoet aan de requirements van bijvoorbeeld de FDA (Amerikaanse certificeringsinstantie voor voedingsen medische producten, red.). Of printers die op hogere snelheden of hogere temperaturen werken, wat de markt maar vraagt; of voor grotere producten (dan het huidige bouwvolume van 400 bij 400 bij 400 mm toelaat, red.).” Daarnaast werkt Bond3D aan een printer met meerdere printkoppen, om materialen te kunnen combineren bij het printen van een product.

In eerste instantie gaat het om de combinatie van PEEK met carbonfiber of een elektrische geleidende PEEK-variant, in de verdere toekomst wellicht ook heel andere materialen.

Een ‘spinal cage’, ter vervanging van een versleten tussenwervelschijf in de rug, wordt vaak van titanium of PEEK gemaakt. PEEK scoort beter op biocompatibiliteit – op het ruw geprinte vlak aan de voorkant kan menselijk bot makkelijk aangroeien – en mechanische eigenschappen, vergelijkbaar met die van menselijk bot. De Britse PEEK-producent Victrex was op dit gebied al actief en zag kansen om zijn positie met 3D-printen van deze producten (vormvrijheid!) te versterken; vandaar de investering in Bond3D. De twee partijen gaan nu voor FDA-goedkeuring en hopen met hun product in 2023 voor het eerst in het menselijk lichaam te zitten.

Kennis in eigen huis

Het bedrijf telt inmiddels zo’n zeventig medewerkers.

Wegdam: “Dit jaar groeien we naar bijna 100 mensen en daarmee passen we nog net in het Demcon Technology Center waar we nu zijn gevestigd. Op de productievloer kunnen we nog uitbreiden naar 45 printers.” Alle medewerkers zijn nu bij Bond3D in dienst, nadat de start-up in de eerste jaren nauw samenwerkte met technologie-ontwikkelaar en -producent Demcon. “In 2018 zijn we begonnen alle mensen in

In de strak ingerichte productiehal van Bond3D (“ook die moet high performance uitstralen”) staan de PEEK-printers. Ze zijn alleen bestemd voor eigen productie, niet voor verkoop; dit jaar wordt hun aantal verdubbeld. Er is ruimte voor groei tot 45 printers.

12

KR_Artikel4P_1.indd 12

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:03

PEEK & 3D-PRINTEN

proces: design, FEM-analyse, het schrijven van documentatie. Daarvoor sluiten we met klanten joint development agreements; we verkopen ook uren, maar zijn uiteindelijk wel gericht op productverkoop.” Een grote inspanning gaat zitten in het ‘opvoeden’ van klanten.

“Een paar jaar geleden kwamen ze vooral met ‘vierkante blokken’ die we moesten printen – niet zo efficient. We geven nu trainingen bij klanten, verzorgen webinars en leren ontwerpers omdenken. Bij grotere bedrijven zien we engineers onze ontwerprichtlijnen volgen en steeds vaker komen ze al met printklare ontwerpen.”

Deze statische mixer wordt in de chemische industrie gebruikt. Als vloeistoffen door dit exotisch gevormde product stromen, ontstaat er turbulentie en dat bevordert de menging. Voorheen werden losse metalen onderdelen in elkaar geschroefd, nu print Bond3D deze mixer als één, sterk PEEK-product en is het ontwerp geoptimaliseerd voor maximale menging.

eigen dienst te nemen, vanwege de risico’s bij ontwikkeling. We willen echt alle kennis in eigen huis hebben.” Daar ligt ook het onderscheidend vermogen, volgens Kunst. “Als een klant met een heel specifieke vraag bij ons komt, zijn we met onze mensen heel flexibel en kunnen we bijvoorbeeld snel het printproces aanpassen voor die specifieke vraag.” Daarom heeft Bond3D ook liefst zes applicatie-engineers. “Zij denken niet alleen met de klant mee over het maken van parts, maar we verhuren hen ook voor het hele

Onderdeel van de toolkit

De markt staat open voor het aanbod van Bond3D, concludeert marketeer Kunst. “Bedrijven die voorheen machines wilden kopen, ontwikkelen nu partnerships met ons om de printtechniek te kunnen gebruiken wanneer ze die nodig hebben. Als ze zelf een printer zouden kopen, komt er meer bij kijken; ze moeten dan ook mensen trainen en voldoende vulling op de machine hebben.

Nu zien ze ons als een tool in hun toolkit van productietechnieken. Er zijn een hoop mooie productietechnieken en die moeten ze vooral blijven gebruiken. Soms kunnen ze beter verspanen of spuitgieten, soms komen ze bij ons om hun ontwerpen te laten printen. Daarin willen wij marktleider/trendsetter blijven, het leveren van delen uit hoogwaardige kunststof die met conventionele technieken niet zijn te maken.” www.bond3d.com Hans van Eerden

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel4P_1.indd 13

13

28-01-2022 11:03

PRODUCTIETECHNIEK

BMW neemt nieuwe productieoplossing Engel in gebruik Cleanroom-omgeving voor productie grille BMW iX De niervormige grille – het kenmerkende ontwerpelement van alle BMWmodellen en ooit het radiateurrooster - heeft in de modellen met een elektrische aandrijflijn een nieuwe rol gekregen. De grille beschermt nu de camera en verschillende sensoren voor begeleid en, in de toekomst, autonoom rijden. De nieuwe functie houdt in dat zowel het ontwerp als het fabricageproces voor de grille fundamenteel zijn veranderd.

D

e BMW Group heeft in zijn productievestiging in Landshut daarvoor een nieuwe productie-installatie van Engel in gebruik genomen. Hier wordt de niervormige grille voor de elektrische BMW iX geproduceerd in een cleanroom-omgeving. Zowel de BMW Groep als Engel slaan hiermee een nieuwe weg in.

Reden voor de International Society for Plastics Technology (SPE Central Europe) om de toepassing te eren met de SPE Grand Award 2021.

Procescombinatie

Het geïntegreerd proces In de nieuwe installatie bestaat uit het achterspuiten (‘back-moulding’) van een verwarmbare functionele film met polycarbonaat, gevolgd door omspuiten (‘over-moulding’) met polyurethaan. Dit is een combinatie van processen die door Engel ook wordt aangeboden onder de naam ‘clearmelt’.

"We wisten vanaf het begin dat deze procescombinatie automobielontwerpers in staat zou stellen op een geheel nieuwe manier te denken", zegt Michael Fischer, hoofd Business Development Technologies bij Engel Oostenrijk. "Nu de technologie al is gebruikt voor het interieur van auto's, vormen de niervormige grilles voor de nieuwe elektrische modellen van BMW de volgende stap. Het is de eerste keer dat gecombineerd film-achterspuitgieten en polyurethaan-overspuitgieten wordt toegepast bij de serieproductie van functionele onderdelen voor de buitenzijde, waar ze aan bijzonder hoge belastingen worden blootgesteld."

De gevoelige elektronica is goed beschermd onder het krasbestendige polyurethaanoppervlak. De hoge glansgraad en dieptewerking, die je al kan bereiken met een dunne laag polyurethaan, geven een elegante indruk, volgens Engel.

De grille voor de nieuwe BMW iX wordt geproduceerd in een sterk geïntegreerde cleanroom-productiecel van Engel. (Foto: BMW Groep)

14

KR_Artikel2P_2.indd 14

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:04

PRODUCTIETECHNIEK

‘Shy-tech’

De grille van de BMW iX is een voorbeeld van 'shy-tech’: verborgen ‘high-tech’. (Foto: BMW Groep)

Drie materialen in één stap

Engel is systeemleverancier voor dit veeleisende project en is verantwoordelijk voor de complete productiecel, die voldoet aan bijzonder hoge eisen op het gebied van procesintegratie en automatisering. De productiecel bestaat uit een Engel duo combi M-spuitgietmachine met horizontale draaitafel, twee grote industriële robots voor de handling van de folies en spuitgietproducten, een foliereinigingssysteem, een inline-kwaliteitscontrolestation en randapparatuur inclusief de polyurethaantechniek.

De sluiteenheid van de spuitgietmachine en de werkgebieden van de robots zijn over een lengte van 6 m en een hoogte van meer dan 4 m ingekapseld om een cleanroom van ISO-klasse 7 te bereiken. De bijzonderheid: boven de spuitgietmachine heeft de cleanroom een schuifplafond dat geopend kan worden voor matrijswissels en andere werkzaamheden in het matrijsgebied. Alle werkstappen in de cleanroom zijn geautomatiseerd. De robots pakken ook de functionele folies uit en verpakken de onderdelen.

Aan de cleanroom met de productiecel grenst een ISO klasse 8 kamer. Hier werken de productiemedewerkers die de luchtdichte dozen met de folies overbrengen naar het cleanroom-productiesysteem en de verpakte vormdelen naar de intralogistiek voor verdere verwerking.

In de automobielindustrie en dan met name bij BMW valt met regelmaat de term ‘'shy-tech’ – ‘high-tech’ maar niet opdringerig en nagenoeg ‘onzichtbaar’. De nieuwe grille van de nieuwe BMW iX draagt onder andere bij aan dat laatste, aangezien achter de grille de cameratechnologie, radarfuncties, sensortechnologie voor bestuurdersassistentie en verwarmingselementen schuilgaan. De voor radar transparante grille is vervaardigd uit Makrolon AG2677 van Covestro en polyurethaan geleverd door Votteler. Het polyurethaan geeft de grille ‘zelfherstellende’ eigenschappen. Kleine oppervlaktebeschadigingen bijvoorbeeld door steenslag verdwijnen bij kamertempartuur binnen 24 uur of binnen 5 min na verwarming met warme lucht, volgens berichtgeving van BMW. De matrijs is zo blijkt uit de publicatie door SPE Central Europe gemaakt door Summerer Technologies. Voor het definitieve uiterlijk met het twee-kleuren diamant-vormige 3D metaaleffect wordt een coating uit drie lagen aangebracht, opgebouwd uit een PVD-coating opgesloten tussen twee UV-lakken. Hiervoor heeft BMW aangeklopt bij Oerlikon Balzers Coatings, dat de technologie ‘embedded PVD for Design parts’ (ePD) noemt. Ook de matrijs is door Oerlikon van een beschermende coating voorzien.

robots op elkaar inwerken en de ergonomische aspecten beoordelen nog voordat de bouw van de cel was begonnen", zo meldt Walter Aumayr, vice president Automation and Peripheral Units bij Engel Oostenrijk.

"Dit is de toekomst. Virtuele realiteit betekent dat we onze klanten een nog betere investeringszekerheid kunnen bieden."

Als aanbieder van systeemoplossingen is Engel het centrale aanspreekpunt voor klanten, ook voor systeemcomponenten die in samenwerking met partners worden gerealiseerd. Partnerbedrijven voor de productiecel voor de nieuwe grilles van BMW zijn onder andere Hennecke uit St. Augustin, Duitsland, voor de verwerking van polyurethaan, en Petek Reinraumtechnik uit Radolfzell, Duitsland, voor de cleanroomtechniek. www.engelglobal.com

‘Virtual reality’

Nog een primeur: Engel heeft de complete productieeenheid al in het offertestadium virtueel gevisualiseerd. "In de 3D-simulatie konden we onze klant door alle gebieden van de productiecel leiden, zien hoe de

De productie van de grille is de eerste serietoepassing van achteren omspuiten van een product dat zich aan de buitenzijde van een auto bevindt. (Foto: BMW Groep) KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel2P_2.indd 15

15

28-01-2022 11:04

R&D VERPAKKINGEN

Onderzoek naar circulaire stazakken voor soepen en sauzen Brightlands Materials Center leidt onderzoek In Geleen legt een consortium van bedrijven en kennisinstellingen zich toe op de ontwikkeling van volledig recyclebare steriliseerbare stazakken voor soepen en sauzen en andere ‘natte’ voedseltoepassingen. Dat is uniek in de wereld, want recyclen van deze verpakkingen is nu nog niet mogelijk.

D

at recyclen op dit moment nog niet mogelijk door de vele eigenschappen waaraan deze verpakkingen voor natte voedseltoepassingen moeten voldoen.

Binnen een van de onderzoeksprogramma’s van Brightlands Materials Center, Circulaire Packaging, wordt gewerkt aan herontwerp van de polymeren voor verpakkingsmaterialen zodat deze goed recyclebaar worden. Door deelnemers uit de hele waardeketen van de stazakken samen te brengen moet hier een oplossing voor kunnen worden gevonden. De bedoeling is de opgedane kennis wereldwijd te delen, zodat voedselproducenten in de toekomst gebruik kunnen maken van circulaire verpakkingen.

Recycling voedselveilige verpakkingen

Voor verbetering van recyclebaarheid dienen monomateriaal verpakkingen ontwikkeld te worden; verpakkingen die bestaan uit één materiaalsoort. “Er bestaan momenteel al zogenaamde mono PP stazakken”, vertelt Caroli Buitenhuis, business & boncept Developer Circular Packaging bij Brightlands Materials Center – TNO, “maar deze voldoen in praktijk nog niet aan de strenge eisen voor het verpakken soepen en sauzen.

Het probleem bij PP stazakken is nu nog dat het recyclaat daarvan niet voor nieuwe voedselverpakkingen ingezet kan worden. Daarom is het belangrijk om de

mogelijkheden met betrekking tot PET stazakken te verkennen. PET, bekend van petflessen voor onder andere frisdrank, is in principe weer terug te recyclen in voedselveilige verpakkingen.”

Uniek in de wereld

Harold Gankema, programmamanager Circular Packaging bij Brightlands Materials Center – TNO legt uit wat het consortium gaat doen: “We ontwikkelen zowel een stazak geheel op basis van PP, maar daarnaast ontwikkelen we óók een stazak geheel op basis van PET. Dit laatste is uniek in de wereld want steriliseerbare stazakken op basis van PET bestaan nu nog niet.”

Noodzaak voor onderzoek

Door de Europese doelstellingen op het gebied van circulariteit, worden merkeigenaren en retailers gedwongen om recyclebare verpakkingen te gebruiken. Het recyclaat moet bij voorkeur weer voor nieuwe verpakkingen ingezet kunnen worden. Bij de huidige stazakken voor ‘natte’ voedseltoepassingen die gesteriliseerd dienen te worden, is dit nog niet het geval. Er wordt nu nog een combinatie van verschillende materiaalsoorten gebruikt om te voldoen aan onder andere houdbaarheid, steriliseerbaarheid, waterdamp- en zuurstofdoorlaatbaarheid. Hierdoor is recycling is niet mogelijk, echter op korte termijn wél een vereiste van de overheid.

Deelnemers en resultaten

Een consortium van bedrijven en kennisinstellingen wil volledig circulaire PP en PET stazakken voor natte toepassingen ontwikkelen. (Foto: Brightlands Materials Center)

16

KR_Artikel1P_4.indd 16

Het consortium gaat in februari 2022 van start en de resultaten worden vóór eind 2023 gepresenteerd.

Binnen het consortium werken partijen samen uit het productieproces, retail-leveranciers en kennisinstellingen: grondstofleveranciers Indorama en Sabic, folieproducenten Dupont Teijin Films en Oerlemans Packaging Group, merkeigenaren en retail-leveranciers Greenyard Prepared en Four Seasons Food, kennisinstelling Zuyd Hogeschool en onderzoekscentrum Brightlands Materials Center. www.brightlandsmaterialscenter.com

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:05

Sneller dan je verwacht.

Lange levertijden in combinatie met korte-termijn aanvragen kunnen problematisch zijn: Met ENGEL beschikt u over de nodige flexibiliteit. Wij bieden u snelle en professionele hulp.

Of het nu gaat om een volledig elektrische e-mac of de holmloze victory-serie, onze fast track machines zijn snel leverbaar.

engelglobal.com/stockmachines

KR_Cover.indd 17

28-01-2022 10:55

ADVERTORIAL

Ferlin ontwikkelt nieuwe doseermachine “One” verwijst naar dé manier om één additief toe te voegen. Door het unieke ontwerp is de doseermachine in staat een kleine loadcell te gebruiken. Samen met de slimme software maakt dit de nieuwe machine erg nauwkeurig. Daarnaast heeft de doseermachine een intuïtieve bediening met veel slimme en handige functionaliteiten waardoor handleidingen overbodig zijn, zo werkt Ferlin mee aan een meer inclusieve arbeidsmarkt.

De Ferlin One is dus één van de nieuwste innovaties van Ferlin. Ze zijn op dit moment bezig met het produceren van de serie-0.

Deze serie-0 wordt extern getest bij een aantal geselecteerde klanten. Aan de hand van deze testen wordt feedback verzameld van de klant zodat ze de One by Ferlin nog beter kunnen laten aansluiten op het proces van de klant.

Voor alle innovaties heeft Ferlin een speciaal ontwikkelproces om de kwaliteit te waarborgen.

Acht stappen in dit ontwikkelproces brengt de revolutie onder de doseermachines van idee tot eindproduct.

Het idee begon bij de interesse van Ferlin in zogeheten inkleurapparaten, doseermachines die enkel 1 component hoeven toe te 79

voegen. Tijdens een uitgebreid onderzoek naar nauwkeurigheid met meer dan 60 verschillende testen ontdekte Ferlin dat veel gravimetrische loss-in-weight machines werken met een schroef of iets vergelijkbaars die aangedreven wordt door een vaak zware motor.

Beide hebben een negatief effect op de doseernauwkeurigheid. Ferlin dacht, dat moet anders!

De conceptkeuze .

Een morfologisch overzicht is een belangrijk onderdeel in het ontwikkelproces van Ferlin.

Vanuit het morfologisch overzicht volgen een aantal concepten. De uitgangspunten waren: 1) Geen pulserend gedrag. Een doseerschroef, pocket of iets soortgelijks was dus gelijk uitgesloten.

2) Een kleine weegcel zodat je kunt meten

3) 4) 5)

wat je doen, een zware motor was dus ook uitgesloten!

Een eenvoudig te integreren apparaat, zowel hardware- als softwarematig.

Super gebruiksvriendelijk, toegankelijk voor zoveel mogelijk mensen.

Een gunstige prijsstelling zodat ook hier geen bezwaren meer zijn.

Uit dit morfologisch overzicht volgden 4 concepten waarbij de One by Ferlin met transportband uiteindelijk verder is doorontwikkeld.

De One by Ferlin zal in 2022 op de markt worden gebracht. De op één na laatste fase is voor Ferlin aangebroken, de externe test.

Tijdens deze test zullen ze vast nog goede feedback gaan ontvangen die ze gaan verwerken in het eindproduct.

KUNSTSTOF & RUBBER #

KR_Advertorial2P.indd Alle pagina's KR_Cover.indd 18

28-01-2022 10:56

ADVERTORIAL

Meer dan 6 keer zo nauwkeurig meten De One By Ferlin is erg compact waardoor hij vrijwel overal in te zetten is.

Daarnaast is de doseerunit inclusief buffervoorraad goed afgeschermd in een RVS behuizing waardoor deze niet beschadigd kan worden door invloeden van buitenaf. Deze doseerunit met buffervoorraad staan samen op een weegcel. Door slimme toepassingen van materialen is het gewicht beperkt gebleven tot ongeveer 1 kg, inclusief materiaal. Hierdoor kunnen ze een weegcel toepassen van 3kg. Wist je dat een weegcel van 3 kg in staat is om ruim 6 keer nauwkeuriger te meten dan een weegcel van 20 kg?

Lichtgewicht ontwerp maakt nauwkeurig doseren mogelijk De One by Ferlin is door zijn lichte opbouw en kleine weegcel in staat om erg kleine doseringen te meten. Dit laten ze ook eerlijk zien in de software.

Geen gemiddeldes meer maar echt inzicht in wat je doet!

Daarnaast is de One

by Ferlin eenvoudig te koppelen aan een SQL database zodat alle productiegegevens ook goed opgeslagen kunnen worden.

Geen doseerschroef, wel zo slim.

De One by Ferlin gebruikt geen doseerschroef of iets wat daar op lijkt maar een transportbandje. Tijdens het onderzoek kwamen ze erachter dat schroeven of soortgelijken voor een sterk pulserend effect zorgen.

Daarnaast hebben schroeven of soortgelijken vaak een zwaardere motor nodig om deze aan te drijven waardoor de machine onnodig zwaar wordt.

De One by Ferlin werkt met een transportband wat samen met slimme vormgeving en software de dosering zeer constant maakt. Hoe constanter de dosering hoe nauwkeuriger het gaat worden.

Intuïtieve bediening zorgt voor gebruiksgemak De One by Ferlin heeft een intuïtieve bediening wat samen met de handige uitlegwizard medewerkers snel vertrouwd maakt met het systeem. Daarnaast is deze wizard later weer op te roepen zodat nieuwe medewerkers snel en eenvoudig kunnen leren werken met ons systeem. Een goed doordachte bediening die samen met de klanten tot stand is gebracht, want zeg nou zelf wie weet nou echt wat handig is of niet?

Benieuwd naar wat er gaat komen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang als eerste de laatste updates van de One by Ferlin.

Ferlin Plastics Automation B.V. www.ferlin.nl/ferlin-one info@ferlin.nl 0523-613 439

KUNSTSTOF & RUBBER #

KR_Cover.indd 19

80

25/01/2022 28-01-2022 11:34 10:56

VERBINDINGSTECHNIEK

Sneller en beter kunststof laserlassen Evosys komt met Advanced Quasi-Simultaneous Welding (AQW) Evosys Laser GmbH ontwikkelt een nieuwe methode voor het lasertransmissie-lassen van polymeren, gebaseerd op een betsaande hybride lastechniek met een tweede energiebron maar met een afwijkende benadering. Het doel is om zowel de kwaliteit van de lasnaad te verbeteren als de lastijd te verkorten.

H

et verbinden van polymeren door middel van laserlassen is een gevestigd en betrouwbaar proces in de kunststofindustrie en wordt onder andere toegepast in de automobiel-, de medische en de consumentenindustrie. De meest gebruikte techniek, het lasertransmissie-lassen, verbindt twee overlappende componenten en maakt gebruik van een enkele laserstraalbron. Het bovenste verbindingsdeel is lasertransparant, zodat de laserstraal door dit deel gaat en wordt gericht op het onderste laser-absorberende deel. De laserenergie wordt in dit onderdeel geabsorbeerd en verwarmt zo dit onderdeel direct. Door de warmteoverdracht plastificeert ook het bovenste deel en hierdoor ontstaat de uiteindelijke materiaalverbin-

ding. Gewoonlijk worden voor dit proces diodelasers met een golflengte van ongeveer 800 nm tot 1000 nm gebruikt. In dit golflengtegebied vertonen de meeste technische kunststoffen een relatief hoge transmissie (dat wil zeggen een lage absorptie van de laserenergie – red.) . De meeste natuurlijke, ongekleurde materialen kunnen worden gebruikt als het transparante verbindingsdeel. Met additieven, bijvoorbeeld carbon black, kunnen de laserabsorberende eigenschappen voor het onderste deel worden aangepast [1][2].

Hybride lastechniek

Dit proces brengt enkele nadelen met zich mee, voornamelijk vanwege de afhankelijkheid van warmteover-

Bij Advanced Quasi-Simultaneous Welding (AQW) wordt gebruikgemaakt van twee laserbronnen die afwisselend en gepulst worden toegepast.

20

KR_Artikel4P_2.indd 20

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:41

VERBINDINGSTECHNIEK

Vermindering van de lastijd met AQW.

dracht. Een hoge geometrische nauwkeurigheid is van cruciaal belang voor het proces om een goed thermisch contact tussen de delen te handhaven – holtes tussen de verbindingsvlakken zijn moeilijk te overbruggen. Bovendien ontstaat, omdat het bovenste verbindingsdeel hoofdzakelijk door warmteoverdracht wordt verwarmd, een temperatuurgradiënt tussen beide delen, die tot restspanningen in de verbinding kan leiden. Deze effecten houden het risico in dat het procesvenster wordt beperkt en de kwaliteit van de lasnaad vermindert [3].

Een geavanceerde benadering om deze nadelen te verminderen is de zogenaamde hybride lastechniek.

Een tweede stralingsbron (gewoonlijk een polychromatische lichtbron) vult de primaire laserstraalbron aan om het bovenste verbindingsdeel rechtstreeks op te warmen en de afhankelijkheid van de warmteoverdracht te verminderen, waardoor de restspanningen en geometrische uitdagingen worden verminderd[4].

Nieuwe aanpak

Evosys volgt een andere benadering, genaamd Advanced Quasi-Simultaneous Welding. In de nieuw ontwikkelde procesvariant wordt de primaire laserbron, een diodelaser met een golflengte van 980 nm, aangevuld met een secundaire laserbron, een fiberlaser met een golflengte van 1940 nm. Bij de golflengte van de secundaire straling vertonen de meeste technische kunststoffen een relatief lage transmissie, zodat een hoger percentage van de straling wordt geabsorbeerd en het bovenste verbindingsdeel direct wordt verwarmd. Beide laserbronnen worden in een alternerend tijdspatroon ingeschakeld. De lengte en de variatie van de pulsen kan worden aangepast aan het te lassen materiaal. In tegenstelling tot de gelijktijdige bestraling met beide bronnen maakt deze methode –

gecombineerd met een doelgerichte selectie van de toegepaste golflengten – het mogelijk een selectieve hoeveelheid energie in elk verbindingsdeel in te brengen. Dit resulteert in een beter controleerbaar en efficiënter proces.

De spotdiameters van beide laserstralen kunnen afzonderlijk worden ingesteld, zodat ze passen bij het te lassen product, door beide stralen afzonderlijk te focusseren en gebruik van een speciaal ontworpen bundelvergroter voordat de stralen worden gecombineerd. Het gebruik van twee laserbundelbronnen vergemakkelijkt de integratie van de nieuwe techniek in systemen met een galvanometrische scanner (afbeelding 1). Dit is noodzakelijk voor een quasi-simultaan lasproces, waarbij de lasnaad niet eenmaal wordt bestraald (zoals bij contourlassen), maar meerdere malen met een hoge aanvoersnelheid.

Tests met polycarbonaat

Er werden verschillende tests met polycarbonaat uitgevoerd om het voordeel van het AQW te onderzoeken.

De lastijd en de treksterkte als indicator voor de lasnaadkwaliteit zijn onderzocht. Bovendien worden doorsneden door de lasnaad geprepareerd om de grootte van de laslens in het lasertransparante deel te evalueren.

De lastijd kan worden geanalyseerd bij het toepassen van een zogenaamd ‘collapse’-gestuurd lasproces. De lasnaad plastificeert (quasi-)gelijktijdig, wat resulteert in een beweging van het lasertransparante deel in de richting van het absorberende deel, wat de ‘collapse’ of inzakking van de lasnaad wordt genoemd. Deze kan worden gemeten door een tactiele afstandssensor.

Een inzakking van 0,2 mm en een lasersnelheid van 800 mm/s zijn ingesteld om typische industriële massaproductieparameters weer te geven. De lastijd tot KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel4P_2.indd 21

21

28-01-2022 11:41

VERBINDINGSTECHNIEK

worden vergeleken voor de verschillende processen.

Treksterkte

De toename van de treksterkte en laslenshoogte bij AQW.

het bereiken van de inzakking en de totale inzakking na een bepaalde afkoeltijd worden gemeten.

Om de invloed van het nieuwe proces op de lastijd te onderzoeken wordt in een eerste stap de bovengrens van het proces voor de twee conventionele processen (elk met slechts één laserbron) bepaald. Het laservermogen wordt ingesteld op het hoogst mogelijke niveau dat niet leidt tot negatieve effecten zoals brandplekken of thermische ontleding van het basismateriaal in de lasnaad. In een tweede stap worden beide lasers afgewisseld in een sequentieel tijdspatroon, maar met hetzelfde laservermogen als in de eerste stap. De lastijden tot het bereiken van de ingestelde lasinzakking

Voor het testen van de treksterkte van de monsters worden de delen in een vlak-op-vlak overlappende geometrie gerangschikt en gelast met een vast aantal overlappingen. De parameters voedingssnelheid, klemkracht en AQW-frequentie zijn ingesteld zoals in de voorgaande proeven met de T-naadgeometrie.

Naast de eerder onderzochte parameters wordt het effect van een verschillende hoeveelheid energie van de twee lasers, dat wil zeggen meer laservermogen van de primaire laserbron in combinatie met minder vermogen van de secundaire, bepaald. De laservermogens van de standaardprocessen zijn vastgesteld op 100 procent laservermogen. Zo betekent bijvoorbeeld 120 procent primaire straling dat het laservermogen met 20 procent wordt verhoogd ten opzichte van het standaardproces. Om de totale hoeveelheid energie in alle variaties constant te houden, wordt bij een verhoging van het primaire laservermogen met 20 procent, het secundaire laservermogen met 20 procent verlaagd.

Kortere lastijd en betere lasnaadkwaliteit

Bij een lasinstorting van 0,2 mm wordt de bovengrens van het proces bereikt voor de primaire laserbron bij een laservermogen van 50 W, voor de secundaire laserbron bij 51 W. Het is niet mogelijk de lastijd verder te verbeteren door de laservermogens te verhogen, aangezien dit leidt tot negatieve effecten zoals

De zichtbare laslens in het lasertransparante deel.

22

KR_Artikel4P_2.indd 22

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:41

VERBINDINGSTECHNIEK

Auto-onderdelen zoals dit achterlicht zijn geschikt voor het nieuwe AQW-lasproces.

eerder vermeld. Bij het nieuw ontwikkelde proces worden de lasers afgewisseld met een schakelfrequentie van 100 Hz. De laservermogens zijn dezelfde als in de conventionele processen. Zoals uit het diagram in afbeelding 2 blijkt, kan met het AQW-proces een aanzienlijke verkorting van de lastijd met ongeveer 10 procent worden bereikt in vergelijking met de standaardprocessen met slechts één laserbron. Deze verkorting van de lastijd is niet beperkt tot bepaalde aanvoersnelheden, aangezien deze kan worden gereproduceerd bij verschillende aanvoersnelheden.

Vergelijking

Bij het onderzoek naar de treksterkten wordt het nieuwe proces vergeleken met de standaardprocessen zoals in de vorige test (afbeelding 3). Onderdelen die met dezelfde hoeveelheid energie van de primaire en de secundaire laserbron zijn gelast, hebben een vergelijkbare treksterkte als de onderdelen die met alleen de primaire laserbron zijn gelast. Terwijl te zien is, dat onderdelen gelast met een grotere hoeveelheid primair laservermogen hogere treksterkten vertonen. De beste resultaten worden bereikt met 140 procent primaire straling en 60 procent secundaire straling. Het lassen met het AQW-proces heeft invloed op de hoogte van de laslens in het lasertransparante deel, hetgeen bevestigt dat dit proces leidt tot een toename van het geplastificeerde materiaal in het lasertransparante deel door de directe verhitting (afbeelding 4).

Conclusie

In meerdere proeven is het voordeel van het nieuw ontwikkelde geavanceerde quasi-simultane lasproces bevestigd. Een doelgerichte selectie van de toegepaste golflengten en verbeterde systeemtechnologieën maken een efficiënter proces met een verbeterde lasnaadkwaliteit mogelijk. Een verkorting van de lastijd met ongeveer 10 procent is mogelijk door de directe en gecontroleerde verwarming van beide te verbinden materialen door laserstraling. Door de hoeveelheid geplastificeerd en gesmolten materiaal in het lasergetransmissieve deel te vergroten, worden de sterkte en de kwaliteit van de lasnaad verbeterd. www.evosys-laser.de Lea Sauerwein, Christian Ebenhöh en René Geiger (Evosys Laser)

Literatuur 1. J. Eichler, H. Eichler (2010). Laser – Bauformen, Strahlführung, Anwendungen. Springer Berlin Heidelberg. 978-3-642-10461-9.

2. T. Frick (2007). Untersuchung der prozessbestimmenden Strahl-Stoff-Wechselwirkungen beim Laserstrahlschweißen von Kunststoffen. Bericht aus dem Lehrstuhl für Fertigungstechnologie. Bd 189.

3. R. Klein (2011). Laser Welding of Plastics. Wiley-VCH. Weinheim, Germany. 978-3-527-40972-3.

4. A. Hofmann (2006). Hybrides Laserdurchstrahlschweißen von Kunststoffen. Bericht aus dem Lehrstuhl für Fertigungstechnologie. Bd 174.

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel4P_2.indd 23

23

28-01-2022 11:41

CIRCULAIRE KUNSTSTOFFEN

“ We zijn ervan overtuigd dat we toe moeten naar circulair plastic” “We zijn ervan overtuigd dat we toe moeten naar circulair plastic”, stelt Theo Stijnen, directeur van de PlasticsEurope Nederland.

Volgens de belangenorganisatie kan de CO2-uitstoot door plastics voor 2030 worden gehalveerd.

P

lastic producerende bedrijven zetten zich in om hun producten verder te verduurzamen, onder andere door gebruikte plastics als grondstof in te zetten om er vervolgens nieuwe, circulaire plastics van te maken. Die boodschap wordt vaak met enige scepsis ontvangen, maar het is de bedrijven menens. Stijnen weet als directeur van het Nederlandse kantoor van de Europese belangenorganisatie van grote plasticfabrikanten dat zijn branche soms de schijn tegen heeft. Hij is actief betrokken bij het verduurzamen van de keten van plastics. “Als plasticsindustrie werken we hard aan de verdere verduurzaming van onze producten, waarbij we het gebruik van fossiele grondstoffen afbouwen, de CO2-footprint van plastics stapsgewijs verlagen en de keten sluiten door plastics te recyclen.”

ingezameld, de klimaatimpact van kunststoffen met ca. 50 procent omlaag gaat.

Systeemverandering

Tot voor kort was echter niet duidelijk hoeveel minder CO2-uitstoot de recycling van plastic oplevert, immers de inzameling en recycling van plastics vergt ook energie. “Het rapport laat nu zien dat als we de keten verder sluiten, we een flinke CO2-winst realiseren. Door de toepassing van meer gerecycled en meer duurzaam plastic kan de klimaatimpact van kunststoffen met circa 50 procent omlaag gaan. Dit is gelijk aan 4 procent van de uitstoot van de gehele Nederlandse industrie. Het mes snijdt dus aan twee kanten; het bespaart CO2 en grondstoffen. Dat is een dubbele milieuwinst.

Onafhankelijk onderzoek

In zijn acht jaar als directeur heeft een verandering gezien bij de fabrikanten. “Het enthousiasme om gas te geven is nu groter dan ooit. Plasticproducenten zetten vol overtuiging in op duurzaamheid en circulariteit om het gebruik van fossiele grondstoffen terug te dringen en de uitstoot van CO2 te verminderen. We zijn er met z’n allen van overtuigd dat we haast moeten maken met de transitie naar duurzame plastics.”

PlasticsEurope liet daarom met collega-branchevereniging Federatie NRK een onafhankelijk onderzoek uitvoeren door bureau CE-Delft om de effecten op het klimaat inzichtelijk te maken. De branche heeft al in 2016 aangegeven actief mee te willen werken aan de verduurzaming van de plastics waardeketen. De Rijksoverheid heeft hierbij aangegeven om voor het jaar 2030 een aandeel van 40 procent gerecycled plastic en 15 procent duurzame, op biologische grondstoffen gebaseerd plastics, te willen realiseren.

Hierdoor zal het gebruik van fossiele grondstoffen met ruim 50 procent worden verminderd. Deze transitie zal echter ook in belangrijke mate bijdragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot. Het onderzoek toont aan dat de realisatie van deze ambitie ertoe leidt dat wanneer nagenoeg alle afgedankte producten worden

24

KR_Artikel2P_5.indd 24

Theo Stijnen, PlasticsEurope Nederland: “Het enthousiasme om gas te geven is nu groter dan ooit."

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:06

CIRCULAIRE KUNSTSTOFFEN

Hiervoor is het wel essentieel dat de inzameling, scheiding en verwerking van plastic-houdende afvalstromen worden verbeterd. Momenteel wordt het overgrote deel van alle plastics nog verbrand. Dat moeten we niet langer willen; daar zijn plastics te waardevol voor. Er is dus een systeemverandering, zowel technisch als economisch, noodzakelijk om beduidend meer plastics te kunnen recyclen.”

Keten verder sluiten

Een technische verandering is dat naast mechanische ook chemische recycling nodig is om de beoogde milieuwinst te realiseren. “Hierbij worden plastics omgezet in een soort olie waarvan opnieuw plastic kan worden gemaakt. Het voordeel daarvan is dat het precies dezelfde kwaliteit plastic oplevert als het origineel. Dit terwijl bij de mechanische recycling van plastics tot herbruikbare plastic korrels, de kwaliteit bij iedere recycling-cyclus iets verder afneemt. Chemische recycling kent dit nadeel niet, maar vraagt wel meer energie.” Beide technologieën, waarvan de inzet in de toekomst sterk zal groeien, zijn complementair aan mekaar en zijn nodig om de keten te sluiten

Niet alleen

Ook zet de industrie vol in op de ontwikkeling van plastic producten die niet alleen functioneel beter, maar

ook beter te recyclen zijn, zegt Stijnen. “Denk aan teksten die nu op de plastic verpakkingen zelf kunnen worden gedrukt zodat geen papieren etiketten meer nodig zijn. Of aan verpakkingen die uit vele laagjes over elkaar bestaan, maar waarvoor nu beter te recyclen alternatieven worden ontwikkeld.”

De noodzakelijke systeemverandering kunnen de fabrikanten echter niet alleen volbrengen. “Het rapport is een oproep, ook aan de overheid: laten we samen ervoor zorgen dat we plastics na gebruik inzamelen. De weg naar verbranding is nog dominant, terwijl een groot deel van deze plastics kan worden gerecycled. Dit is nog een gemiste kans!”

‘Nieuwe normaal’

PlasticsEurope vraagt ook breder te kijken dan naar alleen verpakkingen. ‘Verpakkingen zijn maar een deel van de gebruikte plastics. Van de plastics die bijvoorbeeld worden gebruikt in de bouw en in auto’s wordt gemiddeld maar pakweg 20 procent gerecycled. Daar moet een systeem worden opgezet om deze producten ook circulair te maken. De overheid moet daarin een sturende en faciliterende rol spelen; recycling van alle plastics moet ‘het nieuwe normaal” worden. Onze oproep is dus: help ons daarbij, want alleen kunnen we onze ambities niet waarmaken.” plasticseurope.org/nl

color makes the difference De specialist in color & additieve masterbatches

www.uniqueqolors.nl / +31 (0)85 076 13 63 / info@uniqueqolors.nl

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel2P_5.indd 25

25

28-01-2022 11:06

MATERIAALLOGISTIEK

Klanten bevestigen energiebesparing drogerconcept Carsten Koch, managing director van Koch-Technik over droog-, transport- en doseertechniek In vergelijking met de volle orderportefeuilles van eerdere jaren zag Koch-Technik zich door de pandemie en dalingen van investeringen in de automobielindustrie in 2020 geconfronteerd met een verlies van ongeveer 20 procent. Maar ontslagen? Die zijn nooit aan de orde geweest, vertelt managing director Carsten Koch.

“A

ls familiebedrijf, waar wij onze werknemers zeer waarderen en financieel onafhankelijk zijn, kunnen wij ook enigszins moeilijke tijden zeer goed doorstaan. We hebben werktijdverkorting ingevoerd waar dat nodig was, vooral in de administratie, want de productie was nog steeds druk bezet. De medische sector, de verpakkingsindustrie en de bouw bleven immers vrij stabiel voor ons. Verrassend is dat wij sinds eind juli vorig jaar, als de vraag gewoonlijk zeer laag is, een sterk positieve tendens zien en het orderboek gestaag groeit. Wij zijn blij dat de sector (..) weer investeert”, aldus Koch over de situatie bij ‘zijn’ bedrijf dat apparatuur ontwikkelt en maakt voor het doseren, mengen, drogen, en transporteren van kunststofgranulaat en in Nederland wordt vertegenwoordigd door Thiele & Kor Plastics Machinery.

Opstarten

De klanten Investeren in nieuwe apparatuur, vervangen oude apparatuur en breiden bestaande systemen uit, stelt Koch. De automobielindustrie begon weer met het opstarten van individuele projecten die in de wacht moesten worden gezet. Anderzijds zijn er bedrijven en ondernemingen die bestaande systemen automatiseren of oude apparatuur vervangen omdat het energetisch niet meer vol te houden is. Als er budgetten beschikbaar zijn, worden die gebruikt. Het is zinvol om te investeren omdat er op dit moment een kopersmarkt is.

Technologisch hoogtepunt

Als technologisch hoogtepunt in het assortiment van Koch ziet hij het EKO-N drogerconcept, dat op de laat-

Carsten Koch, managing director KochTechnik: “Als familiebedrijf, waar wij onze werknemers zeer waarderen en financieel onafhankelijk zijn, kunnen wij ook enigszins moeilijke tijden zeer goed doorstaan.

26

KR_Artikel2P_3.indd 26

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:07

MATERIAALLOGISTIEK

Het technologisch hoogtepunt in het assortiment van Koch: het modulaire EKO-N drogerconcept.

ste grote vakbeurs – de K in 2019 – is gepresenteerd.

“We hebben ons drogerconcept nog verder verfijnd en zijn er in het voorjaar van 2020 mee in serieproductie gegaan. Bijzonder kenmerk is de frequentiegeregelde drogerblazer. Zelfs onze kleinere drogers met een doorvoer van 300 m³ per uur zijn daar standaard mee uitgerust. Verder is het 10,4-inch touchpanel standaard geïnstalleerd in alle drogerformaten. In de nieuwe EKO-N hebben wij de voordelen van onze vorige CKT- en EKO-concepten gecombineerd. Het resultaat is een eenvoudig en aantrekkelijk optisch ontwerp en de warmtewisselaar voor de best mogelijke warmteoverdracht werd een standaardconfiguratie. Deze 'vereenvoudiging' was een belangrijke stap voor ons. In combinatie met onze gepatenteerde eco-energiesysteemregeling kan met de EKO-N drogers tot 50 procent energie worden bespaard. Onze klanten hebben de EKO-N al zeer goed aanvaard en hebben metingen van het energieverbruik in de productie uitgevoerd, die de energiebesparing hebben bevestigd. ‘Last but not least’ werken we nauw samen met onze klanten en wisselen we regelmatig ideeën uit om ook hun praktijkervaring mee te nemen.

Prioriteiten behalve drogers?

Gevraagd naar de prioriteiten naast de drogers, vertelt Koch: “Wij hebben ons eigen concept van een permanent centraal vacuümsysteem kunnen ontwikkelen en leggen dit nu steeds mee voor aan onze klanten. Het grote voordeel van het permanent centraal vacuümsysteem ten opzichte van klassieke centrale transportsystemen met een opstartfase en FIFO-principe is: we kunnen tot acht separatoren tegelijk laten werken en zo een veelvoud van de hoeveelheid materiaal transporteren. De verwerkingscapaciteit per uur ligt hier tussen 2 en 10 ton per uur. De initiële investering is misschien iets hoger, maar vanuit energetisch oogpunt heeft de permanente centrale stofzuiger een enorm voordeel: er is beduidend minder energie nodig voor dezelfde prestaties. Bovendien is de maximaal moge-

lijke verwerkingscapaciteit vele malen hoger. We hebben een interessante, energiebesparende oplossing geïmplementeerd voor enkele klanten die warmtekrachtkoppelingscentrales (WKK’s – red.) hebben geïnstalleerd voor de opwekking van energie. Wij gebruiken een warmtewisselaar om overtollige energie van de WKK in de vorm van warm water of lucht naar onze droogsystemen over te brengen. Dit is energie die de klant reeds heeft opgewekt en die dus ‘gratis’ beschikbaar is. Vervolgens krijgt elke droogcontainer warme lucht van de WKK-installatie van 75 °C in plaats van de gebruikelijke 40 °C en wordt deze kortstondig opgewarmd tot de gewenste droogtemperatuur van 80 à 90 °C. Hierdoor hoeft de verwarming van de droger veel minder vaak aan te staan, wat veel energiekosten bespaart. WKK's komen nog maar zelden voor, maar als ze er zijn, is het gebruik van de beschikbare warmte een prima oplossing. Wij hebben ook enorme energiebesparingen bereikt met onze KEM-doseer- en direct kleurapparaten. In relatie met de introductie van een ‘touch-panel’ anderhalf jaar geleden, gebruiken we een stappenmotor op de KEMtouch-apparaten. De snelheidsgeregelde motor bespaart ongeveer 70 procent energie in vergelijking met de eerder gebruikte reductiemotor en de masterbatchdosering is nog nauwkeuriger. Meer functies en meer voordelen voor dezelfde prijs. De KEM is een echte hit voor ons.”

Digitale transformatie?

Hoe zit het bij de klanten van Koch nu met de digitale transformatie? “We zien verschillen afhankelijk van de grootte van het bedrijf en de positie als leverancier, vooral als het gaat om de auto-industrie. Wij zitten midden in dit thema en hebben al met succes concepten geïmplementeerd. Bijvoorbeeld in de scheerapparatenproductie van de Braun-fabriek in Walldürn door Procter & Gamble. Alle systeemactiviteiten worden geregistreerd, gecertificeerd opgeslagen en met een druk op de knop geanalyseerd; de gebruiker kan op elk moment ingrijpen. Een interface met het ERP-systeem effent de weg naar een volledige digitale oplossing.

Onze ervaring leert: er bestaat hier geen standaardoplossing. Wij moeten ons zeer individueel aanpassen aan de klanten, hun behoeften en de manier waarop zij werken. Maar dat kunnen we heel goed. Onze softwarespecialisten ontwikkelen configuraties en oplossingen op maat. Daar ben ik heel blij mee.” www.koch-technik.com www.tkpm.eu

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel2P_3.indd 27

27

28-01-2022 11:07

SPUITGIETEN

Geautomatiseerde spuitgietcel voor dunwandige emmers Hoe produceer je op een economische manier dunwandige emmers met gerecycleerd materiaal van topkwaliteit en met een maximaal rendement? Door expertise te bundelen zoals in Frankrijk in het samenwerkingsproject Thin Wall Integra.

D

e Franse Arburg-vestiging heeft de handen ineengeslagen met matrijsmaker Collomb, roboticaexpert Pagès Group, IML-etikettenfabrikant Verstraete, Koch-Technik voor de materiaallogistiek en grondstoffenleverancier Borealis. Met Thin Wall Integra laten zij een geïntegreerde oplossing zien voor de productie van dunwandige 5 liter emmers.

Gezamenlijk ontwikkeld concept

Het gezamenlijk concept bestaat uit geautomatiseerde spuitgietcel rond een hybride Allrounder 720 H met enkelvoudige matrijs. De volledige cyclustijd bedraagt ongeveer 5 s. Het handlingsysteem met telescopische arm aan de achterkant van de machine, laadt eerst de matrijs met de IML (In-Mould Labeling)-etiketten. Het robotsysteem verwijdert de emmers met etiketten en

stapelt ze op een stortmat. De stapels worden opgepakt door een robot voor het palletiseren. De twee robottechnologieën maken het systeem compact. Het gerecyclede materiaal wordt aangevoerd via een automatisch transportsysteem.

Specifieke deskundigheid

De samenwerkingspartners brengen in elke fase van het project hun specifieke deskundigheid in en voldoet zo aan alle eisen van de verpakkingsindustrie. Het product heeft een aandeel van 55 procent gerecycleerd materiaal. Het ‘ecologisch ontwerp’ vergt tot 35 procent minder materiaal. De toegepaste 'HolyGrail 2.0'-etiketten maken het bovendien eenvoudig om na gebruik het materiaal per soort te recyclen. www.arburg.com

MEER EFFICIËNTIE

MEER ALTERNATIEVEN

MEER ERVARING

MEER KNOW-HOW

MEER MOGELIJKHEDEN MEER MODULARITEIT MEER INDIVIDUALITEIT MEER OPLOSSINGEN

Meercomponenten spuitgieten: op dat gebied hebben wij u heel wat te bieden – als technologische pionier met 60 jaar ervaring! Van klein tot groot, van hydraulisch tot elektrisch, met de meest verschillende regelingen van injectie-units en met de ALLROUNDER MORE als nieuwste product – is ons modulaire spectrum uitgebreider dan ooit. Dat is wat écht telt! Voor ons. En voor u, bij de productie. www.arburg.nl

KR_Artikel1P_1.indd 28

28-01-2022 11:08

ADVERTORIAL

10-jarig jubileum Innosolids “Kleuren is een vak apart” Familiebedrijf Innosolids is specialist in kleur masterbatches voor de kunststofindustrie. Nu het bedrijf zijn 10-jarig jubileum gaat vieren is het voor Theo van Kessel een mooi moment om het stokje door te geven aan zijn zoon Indy van Kessel.

Ontstaan Innosolids Toen het bedrijf 10 jaar geleden begon, is Theo als eerste gestart met twee dubbelschroef extruders, in een pand van 1000 m2.

Na 10 jaar is dit uitgroeit naar 10 extruders in een pand van 3000 m2. Theo geeft aan dat hij het meest trots is op hun laatste gepatenteerde ontwikkeling: de Dry Liquid Color.

Hiermee bieden zij een oplossing voor kunststofverwerkers die werken met gangbare Liquid Colors, maar ook masterbatches.

markt, het pigment. Ten aanzien van andere oplossingen is het goedkoop, maar steeds minder in gebruik. Verder leveren zij al geruime tijd Masterbatch en geven aan dat dit de meest gebruikte kleuroplossing is in de kunststofindustrie. Dit is een geconcentreerd pigment die in cilindrische- of ronde vorm wordt geleverd. Naast het gangbare granulaat levert Innosolids dit ook in de vorm van microgranulaat.

Dry Liquid Colors Huidige diensten Zo zijn zij ooit begonnen met de goedkoopste kleuroplossing die er is en dat is in de huidige

Behalve pigment als kleuroplossing levert Innosolids ook Liquid Colors. Naast de vele voordelen hebben deze ook een groot nadeel en

dat is dat men er makkelijk mee kan knoeien.

Dit is de reden waarom Innosolids hun gepatenteerde Dry Liquid Colors heeft ontwikkeld.

Indy vult aan: “Het grootste voordeel van deze gepatenteerde kleuroplossing is dat het overal ingezet kan worden. Het geschikt voor alle kunststoffen, dus ook voor gerecycledeof bio-kunststoffen. Daarnaast is het toepasbaar voor alle kunststof productieprocessen, zoals extrusie, spuitgieten en blaasvormen.

Om niet te technisch te worden, is een de vele voordelen van de Dry Liquid Color dat het de mogelijkheid biedt tot snellere kleurwissels en minder productieverliezen.”

Toekomst en duurzaamheid Nu het bedrijf van vader op zoon gaat, ziet familie Van Kessel de toekomst rooskleurig tegemoet. Met hun huidige productpakket sluiten zij perfect aan bij de wensen van de kunststofverwerkers. Zo zullen ze zich nog verder gaan richten op de huidige trends in de markt en willen voor de komende periode zich dan ook meer gaan richten op de opkomende recycle- en bio-kunststoffen.

INNOSOLIDS B.V. Industrieweg 15 6245 HW Eijsden

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Advertorial1P.indd 29

29

28-01-2022 11:09

EPS & RECYLING

Pilot met scheiding van EPS en bitumen veelbelovend Een tweede leven voor EPS-isolatie van platte daken Producent Kingspan Unidek, Renewi en recycler PSLoop onderzoeken momenteel de mogelijkheden om verontreinigd EPS van platte daken een tweede leven te geven. De ‘EPS-isolatie’ is, als het vrijkomt bij sloopwerkzaamheden, veelal vermengd met bitumen en wordt nu vooralsnog verbrand, terwijl de afzonderlijke materialen uitstekend recyclebaar zijn. De eerste resultaten van de pilotonderzoeken zijn veelbelovend.

H

et streven van de drie betrokken partijen is om EPS voor 100 procent te recyclen en terug te brengen in het productie proces als secundaire grondstof.

EPS is geëxpandeerd polystyreen en wordt in de volksmond ook wel piepschuim genoemd. De EPS isolatieplaten komen vrij bij sloop en renovaties van gebouwen. Door het verwerkingsproces te optimaliseren, is het mogelijk om fossiele grondstofbronnen te verminderen en bij te dragen aan circulair bouwen. Het totaal aan EPS in Nederland voorkomend uit sloopwerkzaamheden komt momenteel neer op ongeveer 6.500

t/j en zal steeds in de toekomst verder toenemen. Een derde hiervan komt al nagenoeg schoon vrij en kan direct door PSLoop worden gerecycled.

Uitdaging

EPS met bitumen vormt echter een uitdaging en dankzij de samenwerking krijgt ook deze afgedankte materiaalstroom een tweede leven. EPS wordt in de praktijk veelal toegepast op platte daken. Om de daken waterdicht en weersbestendig te maken worden de EPS en bitumen met elkaar verkleefd waardoor het vaak niet

Scheiding van bitumen en EPS op de bouwplaats is de eerste stap in om tot succesvolle recycling van EPS van platte daken t ekomenDe eerste stap in de recycling van EPS van platte daken: .

30

KR_Artikel2P_1.indd 30

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:10

EPS & RECYCLING

Om met PSLoop volume te kunnen maken, is recycling van dit materiaal (EPS verontreinigd met bitumen - red.) dus zeer interessant”, zegt Alix Reichenecker, circular economy manager bij PSLoop.

direct geschikt is voor recycling. “Om met PSLoop volume te kunnen maken, is recycling van dit materiaal dus zeer interessant”, zegt Alix Reichenecker, circular economy manager bij PSLoop.

Scheiding op sorteerlijnen

Renewi, Kingspan Unidek en PSLoop zijn een pilot gestart om te onderzoeken hoe het materiaal geschikt gemaakt kan worden voor recycling. De eerste stap hierin is scheiding aan de bron: het op de bouwplaats al zo veel mogelijk scheiden van bitumen en EPS. Renewi heeft dit materiaal vervolgens op haar locatie in Nieuwegein verwerkt op de bestaande sorteerlijnen.

Vervolgens heeft Fraunhofer IVV Institut een analyse uitgevoerd op de drie vrijgekomen fracties met het ook op directe inzetbaarheid in het proces van PSLoop.

Hieruit bleek dat alvast een fractie voldoet aan de juiste specificaties.

Tweede test gestart

Omdat de andere twee fracties nog niet voldeden heeft Kingspan Unidek materiaal voor een tweede test aangeleverd bij Renewi. De verwachting is dat de fracties nog zuiverder kunnen worden met de verdere optimalisatie van de sorteerlijnen. Daarbij wordt er middels juiste instructies aan slopers inmiddels ook beter aan de bron gescheiden.

Op dit moment gaat het bij de pilots om de technische haalbaarheid om bitumen en EPS te splitsen om recycling van EPS mogelijk te maken. De economische haalbaarheid komt in een later stadium aan bod.

Daarvoor wordt het proces momenteel zo efficiënt en economisch mogelijk ingericht.

Milieu-impact verkleinen

De betrokken bedrijven doen deze onderzoeken en pilots vanuit hun gedrevenheid om hun milieu-impact te verkleinen. “Als toonaangevend waste-to-product bedrijf focust Renewi zich op het verkrijgen van waarde uit afval, door innovatieve oplossingen te bieden, afvalstromen efficiënt in te zamelen, en deze te hergebruiken en recyclen tot nieuwe grondstoffen”, aldus Bert-Jan Westerik, commercieel directeur Nederland Renewi. “Dit is hard nodig, want primaire grondstoffen worden schaarser. De samenwerking met Kingspan Unidek en PSLoop sluit hierop naadloos aan.”

Kingspan Unidek streeft ernaar om ‘Planet Passionate’ te zijn in alles wat het bedrijf doet. “We dagen onze industrie graag uit om te komen tot circulaire, innovatieve oplossingen die écht impact maken zegt Teun van Schadewijk, business developer bij Kingspan Unidek.

PolyStyreneLoop is een coöperatie met leden uit de hele EPS-waardeketen met het doel om EPS circulair te maken. “Samenwerking staat bij ons centraal”, aldus Jan Noordegraaf, directeur PSLoop Coöperatief.

“We zijn daarom trots om met Kingspan Unidek en Renewi innovatieve oplossingen te vinden om steeds meer waarde te creëren.” polystyreneloop.eu www.kingspan.com/nl/nl-nl www.renewi.com/nl-nl KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

KR_Artikel2P_1.indd 31

31

28-01-2022 11:10

R&D EN RECYCLING

Cameratechnologie onderscheidt 12 soorten plastic Het verschil zien tussen de verschillende soorten kunststoffen is lastig, en dat maakt het moeilijk om ze te scheiden en te recyclen.

Maar met een vinding van de Universiteit van Aarhus (Denemarken) wordt dat mogelijk een stuk eenvoudiger, zodat het recycling percentage van kunststoffen flink kan worden verhoogd.

I

n samenwerking met Vestforbrænding, Dansk Affaldsminimering Aps en PLASTIX hebben onderzoekers van de afdeling Biologische en Chemische Technologie van de Universiteit van Aarhus nu een nieuwe hyperspectrale cameratechnologie ontwikkeld die het verschil kan zien tussen 12 verschillende soorten kunststoffen: PE, PP, PET, PS, PVC, PVDF, POM, PEEK, ABS, PMMA, PC, en PA12. Samen vormen ze de overgrote meerderheid van de plastic soorten voor huishoudelijk gebruik.

De technologie maakt het mogelijk kunststoffen te scheiden op basis van hun een chemische samenstelling beter te scheiden dan nu mogelijk is. Dit opent geheel nieuwe mogelijkheden om kunststoffen te recycleren. De technologie is op schaal getest en zal volgens planning in het voorjaar van 2022 bij PLASTIX en Dansk Affaldsminimering Aps worden geïmplementeerd. Het onderzoek maakt deel uit van het Re-Plastproject, dat wordt gefinancierd door het Innovatiefonds Denemarken met DKK 22,7 miljoen.

Verschil zien

"Met deze technologie kunnen we nu het verschil zien tussen alle soorten consumentenplastics en verschillende hoogwaardige plastics. We kunnen zelfs het verschil zien tussen kunststoffen die uit dezelfde chemische bouwstenen bestaan, maar die net iets anders gestructureerd zijn. Wij gebruiken een hyperspectrale

camera in het infraroodgebied en machine-learning om het soort plastic direct op de transportband te analyseren en te categoriseren. Het plastic kan dan in verschillende soorten worden gescheiden. Het is een doorbraak die een enorme impact zal hebben op alle plasticscheiding", zegt universitair hoofddocent Mogens Hinge, die het project leidt aan de Universiteit van Aarhus. Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Vibrational Spectroscopy: ‘Plastic classification via in-line hyperspectral camera analysis and unsupervised machine learning’ (DOI: 10.1016/j.vibspec.2021.103329).

Doorbraak

Kunststoffen worden momenteel gescheiden met behulp van nabij-infraroodtechnologie (NIR) of via dichtheidstests (drijven/zinken in water). Deze methoden kunnen bepaalde kunststoffracties scheiden (bijvoorbeeld PE, PP en PET), maar niet met dezelfde nauwkeurigheid als de nieuwe technologie, en dus niet met de chemische zuiverheid in de samenstelling, en dat is van vitaal belang om het recyclingpercentage van afvalplastic te kunnen verhogen.

"De technologie die we in samenwerking met de universiteit hebben ontwikkeld, is niets minder dan een doorbraak voor ons vermogen om kunststoffen te recycleren. We kijken ernaar uit om de technologie in onze verwerkingshal te installeren en serieus te beginnen aan de lange reis naar 100 procent benutting van afvalplastic", zegt Hans Axel Kristensen, ceo van PLASTIX.

Nog meer

Het verschil zien tussen de verschillende soorten kunststoffen en beter scheiden is nu met nieuwe cameratechnologie en machinelearning mogelijk een stuk eenvoudiger geworden.

32

KR_Artikel1P_2.indd 32

Plastic moet minstens 96 procent zuiver zijn volgens het polymeertype om in de conventionele industrie gerecycleerd te kunnen worden. Dit betekent dat het plastic moet worden gescheiden tot een bijna zuiver product in termen van chemische samenstelling. Met de nieuwe technologie zijn we nu een grote stap verder, aldus Hinge, die benadrukt dat de technologie voortdurend verder wordt ontwikkeld en dat uit gegevens blijkt dat het wellicht binnenkort mogelijk zal zijn nog verder onderscheid te maken tussen polymeertypes en additieven.

KUNSTSTOF & RUBBER # 01-2022

28-01-2022 11:11

Gebruiks- en verbruiksartikelen

Grondstoffen Ultrapolymers BV Distrupol B.V.

Galvanistraat 14-2 Postbus 138,

Bezoekadres:

6710 BC Ede

Albis Benelux BV

Distrupol BV Schouwburgplein

T 0318 - 641216

Paardeweide 2

30-34 3012 CL Rotterdam

F 0318 - 620365

4MOULDING

4824 EH Breda

P.O. BOX 21407

E info@ultrapolymers.nl

De Scheper 319-1

T 0031 (0)76 - 5433800

3001 AK Rotterdam

5688HP Oirschot

F 0031 (0)76 - 5426700

The Netherlands

T 0031 (0)499 550520

E albisbenelux@albis.com

T +31 (0)10 - 2757880

I

www.4moulding.nl

I www.albis.com

E info-benelux@distrupol.com

I

www.mouldshop.nl

voor matrijs, spuitgiet en extrusie

E mouldshop@4moulding.nl

I

www.distrupol.com

Compounding en distributie

Ultrapolymers Group NV Gerard Mercatorstraat 90 3920

van (granulaat) standaard

Leverancier van:

Lommel, België

kunststoffen, technische kunst-

AKRO-PLASTIC (PA com- pounds,

T +32 - 11 579 557

stoffen, recycle- en biobased

PK, PPA), CHIMEI(ASA, PC, PC/

F +32 - 11 634 596

kunststoffen, masterbatches en

ABS, SAN, SBC),

E info@ultrapolymers.be

spuitneuzen, filterneuzen,

special compounds. Officiëel dis-

Kureha (PVDF), LG Chem (ABS,

I

mengneuzen en gasinjectoren

tributeur voor o.a. BASF,

PA6, PC, POM, PBT, copolyes- ter),

• Airtect kunststoflekdetectie voor spuitneus en hotrunner • Herzog Systems afsluitbare

• LIAD gravimetrische doseerap-

www.ultrapolymers.com

Styrolution, Bayer Material

Lucite International (PMMA), MOL

paraten, ColorSave, SpectroSave

Science, Lanxess, LyondellBasell,

group (PP), Neutrex (Purgex reini-

(kleurmeting)

Eastman, Solvay, Ampacet, KEP,

gings- middel), SIBUR (PP),

Tecnaro, Uteksol, Vamptech, MBA

Poliblend (PA, POM-H, PBT),

en Albis Plastic. Kunststoffen o.a.

Teknor Apex (TPE, TPV), Toray

Hoevestein 36

PE, PP, PS, ABS, MABS, SMMA,

(ABS, trans- parante ABS, POM,

4903 SC Oosterhout

MBS, SAN, ASA, PMMA, CAB,

PPS), Versalis (PE, EVA), Wells

T 0162 - 491650

PETG, PC, PC/ABS, PC/ASA,

Plastics (additieven), Distrupol

F 0162 - 491651

PC/PBT, PA6, PA66, POM, PBT,

Colour (kleurcompounds,

E info@prime-polymers.com

TPE, TPU, TPS, PPE, PEEK, PPS,

masterbatch).

I

• Adam restvochtmeters en weegschalen • FloSense flexibele stromingsmeting en temperatuurbewaking • Mouldflo testrig t.b.v. validatie martrijskoeling • Mouldpro - hotrunnercontrolers

www.prime-polymers.com

T Belgie 0032 (0) 25133313

PSU, PPA.

- matrijs tempereerapparaten

F België 0032 (0) 25130455

- ontkalkingspompen

Officieel distributeur voor: o.a.

ExxonMobil Chemical, Borealis,

- wegopnemers • Plasticeercilinders en -schroeven, sperringsets, statische

Resinex Netherlands BV

Eni Versalis, Radici Plastics,

Munsterstraat 12

Polychim, LG, Wiwax, Elastron, Ducor en Muntajat.

mixers, mengneuzen, spuitneu-

Rolweg 27, 4104 AV Culemborg

7418 EV Deventer, Nederland

zen

Postbus 503, 4100 AM Culemborg

T 0570 - 677 584

T +31 - (0) 345-687878

F 0570 - 621 732

F +31 - (0) 345-687879

E info@resinex.be

E plastic-benelux@biesterfeld.com

I

• 4CLEAN NSF-FDA reinigingscompounds • Codipro gecertificeerde hijsmiddelen • HSB Normalien klantspecifieke matrijsdelen en -bewerkingen

www.resinex.com

I www.biesterfeld-plastic.com

Will & Co B.V.

Distributeur van kunststof granulaten.

Dellaertlaan 24

Leverancier van: BASF (PS, TPU),

Resinex Benelux N.V.

1171 HG Badhoevedorp

Chi Mei (o.a. ABS, M-ABS, SAN,

Moerenstraat 85a

Postbus 46

PC), DuPont (o.a. POM, PA, PBT,

B2370 Arendonk, België

1170 AA Badhoevedorp

TPC-ET, PI), ExxonMobil (TPE-V,

T +32 - 14 67 24 96

T +31 20 6597501

pels 100% uitwisselbaar met

Santoprene, Vistamaxx, Vistalon,

F +32 - 14 67 05 81

F +31 20 6597392

Hasco/ DME/ Staubli-RPL

Exxelor), Idemitsu (PC,SPS),

E info@resinex.be

E info.nl@will-co.eu

INEOS (PE, PP, HDPE, L(L)DPE,

I

I

• Slangen, snelkoppelingen & nip-

• Verdelers, stromingsregelaars, kogelkranen, fittingen • Conserveringsspray, reinigings-

www.will-co.eu

R-TPO), LG Chem (o.a. M-ABS, ASA, PC Compounds,

spray, lossingsspray, smeer-

PMMA, POE, NBR, SBR), SK

spray (ook NSF-FDA)

Chemicals (PETG), Solvay (PFA,

• Connectors/stekers, stroom- en

www.resinex.com

MFA, PPSU, PPS, PSU,PES), Cabot

thermokoppelkabels, filters,

(Roet), KumYang (Blaasmiddelen

bronzen & messing tangen,

Cellcom), Master Additives

snelwisselplaten, knippers, uit-

(Rubber), EVA

werperpennen, inbusbouten, zuignappen en -houders, pads, polijstmiddelen, thermovoelers, grijpers, opspanklemmen, nano coating, et cetera...

KR_ADV kleintjes.indd 32 33

27-01-2022 28-01-2022 15:53 11:12

Masterbatches en compounds

Spuitgietmachines

Opleidingen

ARBURG BV Krommewetering 81

Opleidingen-themadagen- semi-

NL - 3543 AM Utrecht

nars

Masterbatches & Additieven

T +31 (0) 30 24 26 06 0

Kruisstraat 74, Eindhoven

- Viba

E netherlands@arburg.com

T 040 - 2969933,

- Cabot

I

F 040 - 2969930

www.arburg.nl

E info@mikrocentrum.nl

- Unnox Iberia - Ultrabatch

ARBURG N.V.

- Polyblend

Ambachtelijke Zone De Vunt 13

W & R Plastics BV

bus 11

Uw partner voor zowel open- als

Jean Monnetpark 73

BE - 3220 Holsbeek

bedrijfsinterne opleidingen voor

7336 BB APELDOORN

T +32 (0) 16 44 12 90

o.a. Kunststoftechniek,

T 055 - 5335224

E belgium@arburg.com

Spuitgieten, Extruderen, Vacuüm/

F 055 - 5335245

I

Thermovormen, Rotatiegieten,

E info@wenrplastics.nl

Elektrische, hybride en hydrauli-

Matrijzen, Verbindingstechniek en

I

sche spuitgietmachines met

Composieten.

www.wenrplastics.nl

www.arburg.be

I

www.mikrocentrum.nl www.kunststoffenbeurs.nl

sluitkrachten van 125 tot 6.500 kN. Robotsystemen - geïntegreerd in de SELOGICA direct machinebesturing.

Colorex Master Batches BV Achterdijk 12 5705 CB Helmond

Softwarepartner

Meet & regelapparatuur

T +31(0)492-524252 F +31(0)492-528784 E post@colorex.nl

GEFRAN BENELUX NV

Blisss software B.V.

Lammerdries-Zuid 14A

Molenveldlaan 110

2250 Olen, België

6523 RM Nijmegen

T +32 14 24 81 81

T 024 - 3737968

F +32 14 24 81 80

F 024 - 3886941

E info@gefran.be

E info@blisss.nl

I www.gefran.be

I

Sensoren:

Dé Microsoft ERP partner met

Smeltdruk, voor elk polymeer

specialistische kennis van de

Wegopnemers voor spuitgiet-

kunststofverwerkende industrie.

Unique Qolors B.V. Masterbatches

machines

Van planning, orderverwerking tot

Temperatuursensoren voor meting

machineparkkoppeling: Blisss

Oerstroom 50,

in de smelt Instrumentatie:

biedt de oplossing.

5421WV Gemert NL

Temperatuurregelaars voor

T 085 076 13 63

1 of meerdere zones

E info@uniqueqolors.nl

Solidstate relais met of zonder

W www.uniqueqolors.nl

stroombewaking

I

www.colorex.nl

www.blisss.nl

Automatisering: Totaaloplossing voor extrusie en spuitgieten Drives: AC-, DC- en Servodrives

KR_ADV kleintjes.indd 33 34

27-01-2022 28-01-2022 15:53 11:12

Layertec.indd 1 35 KR_Cover.indd

26-01-2022 10:56 15:44 28-01-2022

Your ULTRA professional solution provider!

Ultrapolymers Group NV Gerard Mercatorstraat 90 • 3920 Lommel • Belgium Tel +32 (0)11 57 95 57 • Fax +32 (0)11 63 45 96 ask.be@ultrapolymers.com

UP-magazine-advert-2021_def.indd 1 KR_Cover.indd 36

Ultrapolymers BV Galvanistraat 14-2 • 6716 AE Ede Netherlands Tel +31 (318) 64 12 16 • Fax +31 (318) 62 03 65 ask.nl@ultrapolymers.com

www.ultrapolymers.com

28/06/2021 14:43:03 28-01-2022 10:56