FIETSTIP | België

De Jekervallei net over de taalgrens.

Fietsen langs de taalgrens DEEL 7 De Jekervallei tussen Tongeren en Kanne

Verwonderd over de tegenstrijdige tweetaligheid rond onze taalgrens verkende redacteur Ward Van Loock in de zomer van 2019 de grillige scheidingslijn tussen Vlaanderen en Wallonië, van Komen tot Voeren. In aflevering 7 fietsen we langs weerszijden van de Jeker die aan de overkant van de taalgrens Geer genoemd wordt.

Æ Tekst en foto’s Ward Van Loock

De Jeker ontspringt op het plateau van Luiks Haspengouw in de buurt van Hannut. De rivier doet Waremme aan, stroomt door Tongeren en wringt zich dan door een smalle maar oh zo mooie vallei naar de Maas. In Kanne loopt ze ongemerkt onder het Albertkanaal door en stort haar rustige wateren in de slome Maas in Maastricht. De fietsweg door het overweldigend groene dal van de Jeker wordt vaak de ‘Via Jecore’ genoemd, als een verre herinnering aan de Romeinse heirweg die Tongeren verbond met Maastricht. De Latijnse benaming heeft trouwens het voordeel dat je niet voor de keuze Vlaams-Waals staat.

Volledig Vlaams

Maar we starten in Kanne. Dit grensdorp van 1200 inwoners in de uiterste zuidoosthoek van Limburg wordt in tweeën gesneden door het Albertkanaal. Het ligt als een appendix ingesloten tussen Wallonië en Nederland. Opkanne en Neerkanne zijn met elkaar verbonden door een sierlijke hangbrug van 120 m lang. Het dorpsleven speelt zich vooral af in Neerkanne. Fietswandelend door de weinige dorpstraten treffen we er verbazend veel horecabedrijvigheid aan. Dit heeft alles te maken met de intense champignonkweek in de plaatselijke mergelgrotten. In de fifties en sixties arriveerden hier dagelijks busladingen toeristen en schoolklassen om deze plaatselijke lekkernij te proeven na een grotbezoek. Anders dan bij de andere Jekerdorpen die kozen voor het welvarende Liège, bleef Kanne na 1962 volledig Vlaams. De Kannenaars hadden Luik niet nodig want het ging hen economisch voor de wind dankzij de champignons. Het kasteel van Neerkanne was ooit zetel van deze heerlijkheid. Maar bij het vastleggen van de landsgrens, pleegde plaatselijke baron Ignatius de Thier de Neerkanne ‘landverraad’ door in 1839 te kiezen voor Nederland. De grens van zijn domein is dus tegelijk de landsgrens. Het drielanden-

La Tour Eben-Ezer in Eben-Emael. Het kasteel van Neerkanne. Zicht op Kanne vanaf de Tiendeberg.

punt Nederland-Vlaanderen-Wallonië ligt op het Plateau van Caestert, hoog boven de Albertkanaal-insnijding.

Droog-Haspengouw

Het eerste deel van de route begint met een steile klim op de Tiendeberg in Kanne. Boven op het plateau strekken de vruchtbare akkers vol wiegende tarwe en bietenloof zich glooiend uit tot de horizon. De krijtondergrond laat het hemelwater gemakkelijk door zodat de teeltlaag beter geschikt is voor tarwe en bieten dan voor fruitteelt, dat een vochtiger kweekbodem vraagt. Het eerste dorp is Zussen dat sinds 1796 deel uitmaakt van Zichen-Zussen-Bolder. Als 11-jarige knaap herinner ik me nog zeer goed het nieuws over de enorme instorting van een mergelgrot in 1958 met 18 doden. Sindsdien stopte de ondergrondse champignonkweek. Als we op kn569 richting kn432 fietsen komen we aan de enige nog te bezoeken mergelgrot, waarin naast een kunstgalerij ook een heus grotcafé is ingericht. Na Val-Meer zijn we op de verkavelingswegen moederziel alleen met de glooiende akkers en af en toe een brommende landbouwtractor. Onderweg ontdekken we langs de weg de mergelgrot ‘De Coolen’, erkend als beschermde vleermuizensite.

Jeker/Geer

La Geer begint als een nietig Waals beekje en na een brede kronkel bereikt ze Tongeren. In het Limburgse grensdorp Sluizen duikt ze onder in het Franse taalgebied. Vanaf daar stroomt ze door een brede vallei met oprijzende heuvelflanken. We volgen deze zijrivier van de Maas op de voet door zeven Luikse dorpen die samen de fusiegemeente Bassenge vormen. Met niet minder dan zes verkeersvrije fietsstroken kunnen we ten volle genieten van de rivier en zijn beboste flanken die soms onverwacht omhoogrijzen. Even wanen we ons ergens langs een Ardense rivier, maar met de geruststelling dat we nergens een klim moeten vrezen. Daarboven ligt een totaal ander landschap want op het Haspengouws plateau zijn groene bospartijen ver te zoeken.

Limburg in Luik

Van de zeven dorpen aan de Geer werden bij het vastleggen van de taalgrens niet minder dan vijf overgeheveld van Limburg naar Luik. De eerste twee, Glons en Boirs, waren vóór 1962 authentieke Luikse gemeenten. Rukkelingen, Bitsingen, Wonk en Eben en Emaal hebben ontegensprekelijk Limburgse roots en hun oudste inwoners spraken een Limburgs dialect. Maar bij de talentelling in 1947, die als basis diende voor het uittekenen van de taalgrens, hebben zij hun afkomst verloochend en zich opgegeven als Franssprekend omdat een aansluiting bij Luik hen een groter economisch voordeel zou opbrengen. Het ging toen uitstekend met de Luikse kolen- en staalnijverheid terwijl Limburg nog een achtergestelde regio was. Zo veranderde Rukkelingen in Roclenge, Bitsingen in Bassenge, Wonk in Wonck, Eben in Ében en Emaal in Émael.

PRAKTISCHE INFO

Op Weg 2020 Henis ‘s Herenelderen Genoelselderen N 79 Riemst Kanne Demer E 313 Herderen Bolder Zussen Tongeren Mal Nerem Jeker N 20 km 0 1 2 N 618 Glons/ Glaaien Sluizen/ Sluse Millen Boirs/ Beurs Roclenge/ Rukkelingen Bassenge/ Bitsingen EbenEmaelZichenValmeer Wonck VLAANDEREN WALLONIË N 619 EbenEzer Maas Vreren Deze bewegwijzerde fietslus van 37 km start in het dorpscentrum van Kanne bij knooppunt 401. Daar is ook parkeergelegenheid. De knooppuntenvolgorde: 401 > 402 > 80 > 569 > 87 > 114 >407 > 432 > 405 > 402 > 401. Het eerste deel van de route verloopt glooiend en overwegend verkeersvrij, het parcours langs de Jeker is vlak en telt zes verkeersvrije stroken. In totaal fiets je 55% auto- en motorvrij. Gebruikt kaartmateriaal: Fietsen in Limburg. Info over extra bezienswaardigheden en horecamogelijkheden vind je in de artikeldatabank op onze website. Ward goot zijn tocht van Komen naar Voeren in een boek: de Taalgrensroute, te koop in onze webshop.

ONLINE