OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

3

2020 POLSK A

3 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

W PUŁAPCE CZASU

RAPORT SPECJALNY

SKUTECZNE STRATEGIE

ZAGROŻENIE WYKŁADNICZE

KORONAWIRUS KONTRA NAUKA

BARYKADY ZDROWOTNE

Krzywa zachorowań, czyli dlaczego bez izolacji społecznej system ochrony zdrowia zostałby sparaliżowany.

Zobacz zdjęcia SARS-CoV-2 wykonane mikroskopem elektronowym. Poznaj kluczowe fakty z wiarygodnych źródeł.

Tajwańska lekcja walki z COVID-19.

W jaki sposób 23-milionowa prowincja Chin oparła się wybuchowi pandemii?

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ

Nota bene

Czas próby i próbowania Obecna sytuacja uświadamia nam, że inwestycja w ochronę zdrowia i naukę to inwestycja w rozwój gospodarczy. Oraz to, że z lekarzem czasami wystarczy spotkać się online. To także czas, kiedy masowo testujemy nowe technologie. Co z tego wyniknie?

Renesans nauki

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Koronawirus zaskoczył cały świat. I to pomimo tego, że epidemiolodzy od dawna ostrzegali, że to nie kwestia pytania „czy?”, ale „kiedy?”. Wersją demonstracyjną była relatywnie łagodna w skutkach pandemia świńskiej grypy czy SARS. O grypie hiszpance, lekcji ze współczesnej historii, już dawno zapomniano. Na dnie szuflad leżały zakurzone scenariusze pandemii, którymi jednak nikt się nie interesował. Instytucje zdrowia publicznego, w tym Światowa Organizacja Zdrowia, traktowane były po macoszemu (także w kwestii finansów), a ochrona zdrowia jakoś działała więc nie trzeba się nią było specjalnie zajmować. Liczba pacjentów na znane medycynie choroby nie zmieniała się dramatycznie więc nie było presji, aby wprowadzać odważne i szybkie zmiany. Przyzwyczailiśmy się w pewnym stopniu do statystyk liczby zgonów z powodu raka, powikłań pogrypowych, chorób serca i krążenia czy cukrzycy, przyjmując je za część rzeczywistości, cenę rozwoju cywilizacyjnego. Przestały szokować liczby, raz po raz przebijające się na pierwsze strony gazet, najczęściej przy okazji kolejnego „światowego dnia chorych na X.” Z dnia na dzień, w obliczu zagrożenia, wszyscy musieli sobie przypomnieć o tym, co powinno być oczywiste. Koronawirus stał się zagrożeniem dla każdego z nas. To nie jest już jakaś abstrakcyjna choroba dotycząca wąskiej grupy osób.

To dobrze, że politycy w końcu posłuchali wirusologów wprowadzając – choć o wiele za późno – niestety bolesne dla społeczeństwa i gospodarki obostrzenia. Innego sposobu, aby nie przeciążyć ochrony zdrowia i leczyć wszystkich, którzy tego potrzebują, nie było. Koszty gospodarcze walki z COVID-19 i recesji będą ogromne, ale to też w pewnym stopniu opóźnione koszty zaniedbań inwestycyjnych w ochronę zdrowia. Niezależnie od tego, że na taki scenariusz nie jest gotowy nawet najbogatszy i najnowocześniejszy na świecie system ochrony zdrowia. Jak wielka musiałaby być poduszka bezpieczeństwa, aby zapewnić wydajność systemu przy kilkusetprocentowym, wykładniczym wzroście pacjentów potrzebujących wentylacji. Na dokładną analizę przyczyn przyjdzie poczekać, ale już dziś jest pewne, że śmiertelność jest skorelowana z jakością systemów ochrony zdrowia. Podobnie jak śmiertelność w innych chorobach, nierówności na poziomie państw i regionów świata są ogromne. Koronawirus jest jak papierek lakmusowy ochrony zdrowia. Obnaża jego słabe strony, niestety liczone tragediami pacjentów. I powinien przypominać w przyszłości, że ochrona niektórych fundamentalnych wartości, a wśród nich jest zdrowie, wymaga większej uwagi oraz dofinansowania. Inwestycja w ochronę zdrowia i rozwój naukowy zwracają się wielokrotnie, choć efekty są widoczne dopiero po latach. Z aplauzu dla pracowników ochrony zdrowia powinien zostać aplauz dla polityki doceniającej pracę lekarzy i pielęgniarek, aplauz dla technologii medycznych i nauki.

N ota b e n e

Przyspieszony kurs nowych technologii W tle zmagań z pandemią, walki z czasem nad opracowaniem szczepionki i skutecznych leków, a także wkraczania w recesję gospodarczą, odbywa się przyspieszenie technologiczne, które ukształtuje świat po epidemii. Niektóre ograniczenia spowodowały, że trzeba było zerwać ze starymi przyzwyczajeniami. Bo tylko dzięki nowych technologiom, przebywając w izolacji społecznej, można zobaczyć się z rodziną, robić zakupy, porozmawiać z lekarzem, zamówić leki, poćwiczyć, a nawet wstępnie ocenić ryzyko zarażenia koronawirusem. W sklepach lepiej płacić kartą, bo tak ograniczamy przenoszenie wirusów. Wiele osób zaczęło pracować z domu, tak samo wydajnie jak dotąd w biurze, komunikując się ze współpracownikami za pomocą Skype. Smartfon stał się oknem na świat, a Internet w końcu zaczął walczyć z fake-newsami. Google wyświetla w pierwszej kolejności informacje o pandemii z wiarygodnych źródeł jak instytucje rządowe, ośrodki naukowe i Światowa Organizacja Zdrowia. Nie zaś te o najwyższej popularności. Informacje o rozprzestrzenianiu się wirusa obserwujemy na interaktywnych mapach aktualizowanych w czasie rzeczywistym. Nie mając innego wyboru, wiele osób założyło konta w sklepach internetowych, dając się przekonać do wygody zakupów za jednym kliknięciem.

Okazało się, że siłownię może zastąpić dom, mata do ćwiczeń i aplikacja mobilna, oraz że uprawiać sport można za darmo i całkiem przyjemnie – biegając na świeżym powietrzu. Wizytę w zamkniętych kinach miliony osób zastąpiło serwisami streamingowymi jak Netflix.

Gdy zamknięto drzwi do przychodni i gabinetów lekarskich, z pomocą przyszły telekonsultacje. W wielu przypadkach w zupełności wystarczyły, aby postawić diagnozę i wystawić receptę. Leki zaczęto częściej zamawiać przez Internet lub rezerwować w pobliskiej aptece w obawie przed niedoborami. Osoby chore, bojące się, że mogły się zarazić koronawirusem, sięgnęły do aplikacji wstępnie oceniających stan zdrowia (triage). I wiele osób przy okazji dowiedziało się, że takie rozwiązania istnieją, założyło konta w aplikacjach do wizyt telemedycznych czy aptek online, dając się do nich przekonać na własnej skórze. Kraje o rozwiniętej infrastrukturze IT w ochronie zdrowia najbardziej skorzystały na prowadzonej latami digitalizacji, mając w kieszeni funkcjonujące, alternatywne usługi medyczne w postaci tele-usług.

Dlaczego wcześniej nie korzystaliśmy chętnie z takich usług jak wizyty lekarskie on-line? Argumenty, że taniej i wygodniej, nie były w stanie zmienić przyzwyczajeń. Wiele osób obawiało się, że to skomplikowane, a nawet dziwne, że się na tym nie znają. No i że nie trzeba, bo przecież można iść do lekarza. Pandemia koronawirusa wymogła na społeczeństwie wyjście ze strefy komfortu i nowe doświadczenia. Te utrwalają się i pozwalają przekonać nieprzekonanych. Adaptacja nowych technologii, także tych w ochronie zdrowia, przyspieszyła w ten sposób o kilka lat. Oczywiście lepiej byłoby, aby taka lekcja nigdy nie miała miejsca. Jednak stała się faktem i zmieni punkt widzenia dzisiejszych pokoleń. 

OSOZ Polska 3/2020

OSOZNews Bądź na bieżąco!

Trendy e-Zdrowia, rozwiązania IT

3

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

31

Koronawirus z bliska

10

Chenchao Liu: W jaki sposób chiński system ochrony zdrowia poradził (radzi) sobie z COVID-19?

WAŻNE PYTANIE Telemedycyna w fazie masowego testowania.

Czy zostanie z nami na dłużej?

12

WYDARZENIA Kronika tygodnia ważnych wydarzeń

17

Rynek zdrowia w pigułce Polityka wokół COVID-19

19

DOŚWIADCZENIA

PRAKTYcznie

33

PRAWO Prawa pacjenta w dobie kryzysu

35

PORADNIK SARS-CoV-2. „Spiritus movens” rozwoju polskiej telemedycyny

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w maju 2020

nowe idee INNOWACJE

20

Aplikacje medyczne Aplikacje pomocne w czasie pandemii

21

NOWOŚCI / WYNALAZKI Ocena ryzyka zakażenia, szybki test na koronawirusa

24

Infografika COVID-19. Najważniejsze fakty

40

Przegląd międzynarodowej prasy

42

26

AI MOŻE POMÓC, ALE NASTĘPNYM RAZEM Sztuczna inteligencja, jedna z największych nadziei medycyny, nie jest na takim etapie rozwoju, aby pomóc w walce z globalnym rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.

Ale ma ogromny potencjał na przyszłość.

LABORATORIUM TECHNOLOGII Matematyka stanu zagrożenia epidemicznego

44

PILOTAŻ Zostań w domu. Całą resztą zajmą się technologie

46

BIG DATA Dane i procedury, czyli jak Tajwan powstrzymał wybuch epidemii

RAPORT

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

OSOZ WORLD

48

FUTURE The Rise of the Data-Driven Physician

TECHNOLOGIE

52

DLA PACJENTA Rezerwacja leków online

MONITOR ZDROWOTNY

55

57

Rzeczywistość koronawirusa

RANKINGI PEX Firmy i produkty (luty 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (luty 2020)

» Chiński system ochrony zdrowia jest w stanie śledzić przemieszczanie się obywateli i kontrolować w ten sposób rozwój pandemii.« Chenchao Liu | Ekspert digitalizacji Europa–Chiny | str. 31

OSOZ Polska 3/2020

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (luty 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Leki stosowane w alergiach

online

» Nowe zarządzenie Prezesa NFZ daje możliwość szybkiego sfinansowania w 80% wprowadzenia wideoporad przez lekarzy rodzinnych.«

16 razy

Tyle razy statystycznie – według różnych badań – dotykamy okolic twarzy w ciągu jednej godziny. Zakładając 8-godzinny sen, daje to 256 dotknięć dziennie. Wirusy i bakterie, w tym koronawirus, zgromadzone na rękach mogą wnikać do organizmu przez błony śluzowe oczu, nosa i ust.

Ministerstwo Zdrowia we współpracy z IBM Polska uruchomiło wirtualnego asystenta, który dostępny jest w serwisie pacjent.gov.pl. Z jego pomocą można uzyskać odpowiedź na najczęściej zadawane pytania dotyczące koronawirusa, w szczególności odnośnie zakażenia, objawów, kwarantanny, leczenia, zasad przemieszczania się, postępowania w razie zachorowania lub podejrzenia choroby itd.

20–30 sekund

Tak długo powinno trwać prawidłowe mycie rąk. Mydło to jeden z najskuteczniejszych środków usuwających wirusy i bakterie. Należy zwrócić uwagę, na skrupulatne czyszczenie wszystkich powierzchni dłoni, także pod paznokciami.

96 godzin

Czas, przez jaki koronawirus może się utrzymywać na powierzchni telefonu komórkowego. Na smartfonach znajdują też inne mikroby, w tym przykładowo groźne dla zdrowia bakterie E. coli. Dlatego smartfon należy regularnie czyścić. W marcu Apple poinformował, że telefony tej marki można dezynfekować np. miękką ścierką delikatnie nasączoną 70% alkoholem izopropylowym.

Wiarygodne, krajowe źródła informacje o rozwoju pandemii koronawirusa można znaleźć na stronach Ministerstwa Zdrowia i Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na marzec 2020 r., liczba członków Rady: 99 osób)

online / offline

TeleWizyta Konsultacje online KAMSOFT S.A. udostępnia lekarzom i pacjentom platformę teleinformatyczną umożliwiającą realizację telewizyt.

W trybie testowym, bezpłatnie, na okres 3 miesięcy.

Więcej informacji na stronie: www.lekarzebezkolejki.pl/informacje-dla-lekarza

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 3/2020

a k t u a l n o ś ci

Koronawirus z bliska Zdjęcia przedstawiają wirusa SARS-CoV-2 (fioletowe i czerwone struktury) wywołującego chorobę COVID-19. Fotografie wykonano w Narodowym Instytucie Alergii i Chorób Zakaźnych (National Institute of Allergy and Infectious Diseases – NIAID) za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego.

Nazwa „koronawirus” wywodzi się z łacińskiego słowa „corona” (korona, wieniec). Na zdjęciach widać wyraźne osłonki, pierścienie struktur przypominających wypustki. Obecnie nauka zna siedem różnych gatunków koranawirusów wywołujących infekcje u człowieka. Wirusów nie zalicza się do żywych organizmów, do namnażania się potrzebują komórek gospodarza. Źródło: National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID)

OSOZ Polska 3/2020

a k t u a l n o Å› ci w k a d rz e

OSOZ Polska 3/2020

a k t u a l n o ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Telemedycyna w fazie masowego testowania.

Czy zostanie z nami na dłużej?

Pandemia koronawirusa zmusiła ochronę zdrowia do przejścia w tryb online. Telekonsultacje przez Internet są dziś w wielu krajach jedynym sposobem udzielania porad medycznych. Zamiast twarzą w twarz, lekarza możemy zobaczyć jedynie na ekranie komputera.

Jak to wpłynie na rozwój nowych technologii w ochronie zdrowia?

Czy telekonsultacje zyskają na popularności czy pardoksalnie kojarzone będą jeszcze długo z substytutem, do którego sięga się w czasach kryzysu?

Przymusowa lekcja digitalizacji Telemedycyna rozwijała się dotąd bardzo powoli. Mimo iż odpowiednie rozwiązania technologiczne są dostępne od dawna, na drodze stawały inne przeszkody: tradycyjny system finansowania świadczeń ochrony zdrowia premiujący wizyty osobiste u lekarza, kwestie dotyczące bezpieczeństwa danych osobowych i medycznych, obawy przed depersonalizacją kontaktu na linii „lekarz-pacjent”, postrzeganie telewizyt jako niepełnowar-

10

OSOZ Polska 3/2020

tościowego substytutu wizyty lekarskiej.

Mimo obiecujących zalet, technologia nie doczekała się popularyzacji na masową skalę, na co liczyli zwolennicy rozwiązań zdrowia cyfrowego.

Aż do początku roku 2020. W wyniku szybko rosnącej liczby zakażonych koronawirusem, najpierw w Chinach a potem na całym świecie, praktycznie z dnia na dzień lekarze i pacjenci znaleźli się w nowej rzeczywistości. Pandemia wywróciła do góry nogami ustalony porządek,

przetasowała wartości, radykalnie przesuwając punkt widzenia. Kiedy ochrona zdrowia własnego i zdrowia najbliższych wymaga izolacji, jedyną opcją pozostaje przejście na cyfrowe usługi. Nie dotyczy to tylko ochrony zdrowia. Odwołane koncerty czy mecze piłki nożnej można oglądać co najwyżej online, muzea oferują wirtualne wycieczki. Zamiast wyjścia do restauracji trzeba zamówić obiad do domu, a spacer po mieście zastąpiło surfowanie w Internecie i ćwiczenia na

a k t u a l n o ś ci

macie do jogi. Dom stał się nowym biurem. Mało kto z nas ma wrażenie, że tak robi, bo lubi. Dominuje poczucie przymusu i dostosowania się do wyjątkowej sytuacji, która jednak ma swój początek i – miejmy nadzieję, że szybko – swój koniec.

Zmiana sztucznie przyspieszona Historia pokazuje, że pandemie zmieniają na długo społeczeństwa i ich zachowania. Poczucie zagrożenia uruchamia inne mechanizmy myślenia i funkcjonowania, które zostają w świadomości, nawet kiedy wszystko wraca do normy. Pandemia wirusa SARS-CoV-2 minie, tak samo jak mijały podobne pandemie w przeszłości.

Co do tego zgodni są wszyscy epidemiolodzy. Powrót do normalności zajmie jednak długie miesiące, jeżeli nie lata.

Dziś na szybko zmieniane jest prawo, aby umożliwić refundację usług telemedycznych, praktycznie zrównuje się je z usługami świadczonymi w gabinecie lekarskim. Inne priorytety spowodowały, że na drugi plan odeszły dyskusje dotyczące ochrony danych. Systemy do prowadzenia teleporad notują kilkuset procentowy wzrost instalacji. To samo dotyczy aplikacji mobilnych umożliwiających połączenia wideo pomiędzy pacjentem a lekarzem. Tak szeroka adaptacja systemów zdrowia cyfrowego w normalnych warunkach zajęłaby długie lata. I nagle znaleźliśmy się w przy-

szłości ochrony zdrowia, trochę z przymusu niż własnej woli.

Kiedy świat otrząśnie się z nowego kryzysu, wiele z wprowadzonych na gorąco regulacji prawnych zostanie z pewnością anulowanych. Systemy i aplikacje do prowadzenia porad telemedycznych zainstalowane na komputerach i smartfonach po części zostaną. Wrócimy do tradycyjnych wizyt lekarskich, ale porady na odległość wejdą do świadomości społecznej jako zawsze dostępna alternatywa. Wielu pacjentów wypróbowało i dało się przekonać. Nie wszyscy się zachwycą, ale w tym wszystkim najważniejsze jest przetestowanie technologii na samym sobie. Widzimy też, że telemedycyna to alternatywa, która ma sens.

Koniec pewnej ery w ochronie zdrowia Jedną z pozytywnych lekcji, jaką wszyscy powinni wynieść z pandemii koronawirusa, jest odpowiedzialność społeczna.

Za zdrowie własne, zdrowie bliskich, zbędne obciążanie systemu zdrowia.

Kiedy jesteśmy przeziębieni lub mamy grypę nie musimy koniecznie jechać komunikacją miejską do lekarza, czekać w pełnej poczekali, po drodze zarażając inne osoby, a co gorsza – także lekarzy. W takim przypadku równie dobrze można po prostu skorzystać z telekonsultacji, zostać w domu, otrzymać e-receptę i e-zwolnienie lekarskie. To zdro-

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Jarosław Frąckowiak, Chenchao Liu, Katarzyna Płoskonka, Łukasz Stopa, Wojciech Zawalski.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

worozsądkowa i dojrzała postawa, która dodatkowa zmniejsza obciążenie systemu ochrony zdrowia. Są usługi zdrowotne, które z powodzeniem można świadczyć na odległość i nie są one przez to mniej wartościowe. W czasach ciągłego wzrostu gospodarczego i dobrobytu mieliśmy wrażenie, że ochrona zdrowia jest jak guma, którą można dowolnie rozciągać. I skoro płacimy składki ubezpieczenia, możemy z niej korzystać tyle, ile chcemy, bo nam się po prostu należy. Przykładowo, idąc do lekarza, nawet w błahych sytuacjach, kiedy inni chorzy w tym czasie muszą czekać w kolejce. Jest to postawa tak samo egoistyczna jak opróżnianie półek sklepowych w czasach pandemii, myśląc tylko o sobie a nie o innych. To postawa, która nie ma w sobie respektu dla lekarza, jego czasu i tego, że są osoby, które potrzebują pomocy bardziej niż my.

Warunki, w których dzisiaj telemedycyna tak dynamicznie się rozwija, mogą obrócić się przeciwko niej. Nie można przecież wykluczyć scenariusza, w którym telekonsultacje zostaną naznaczone na lata stygmatem pandemii, będą kojarzone przez pacjentów w charakterze awaryjnego substytutu na czasy wielkich kryzysów. Wówczas zamiast przyspieszenia w telemedycynie, możemy doświadczyć paradoksalnie jej wyhamowania. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

OSOZ Polska 3/2020

11

a k t u a l n o ś ci

Kronika tygodnia ważnych decyzji 4 marca zdiagnozowano pierwszy przypadek koronawirusa w Polsce. W tym czasie na świecie było już 92 000 zarażonych, 3200 osób zmarło. Sytuacja cały czas zmienia się tak dynamicznie, że dziś opublikowane informacje jutro mogą już być nieważne. Przedstawiamy najważniejsze decyzje i doniesienia, jakie pojawiły się w pierwszym tygodniu marca, kiedy pandemia dotarła do Polski i podjęto ważne decyzje na szczeblu Ministerstwa Zdrowia i NFZ. Dofinansowanie dla POZ Placówki podstawowej opieki zdrowotnej mogą się już ubiegać o dofinansowanie zakupu sprzętu i oprogramowania do gromadzenia i przechowywania elektronicznej dokumentacji medycznej.

Na stronach NFZ ukazało się zarządzenie w sprawie warunków udzielania i rozliczania w 2020 r. dofinansowania informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez lekarza pod-

12

OSOZ Polska 3/2020

stawowej opieki zdrowotnej. Ze wsparcia finansowego będą mogli skorzystać świadczeniodawcy POZ posiadający umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w okresie od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r.

W celu otrzymania dotacji, należy złożyć wniosek do właściwego dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ. Pomoc finansowa może wynieść do 80% poniesionych wydatków i obejmuje zakup urządzeń informatycznych, usług

lub oprogramowania wykorzystywanych do przechowywania lub obsługi elektronicznej dokumentacji medycznej. Łączna pula środków na ten cel to 58,7 mln zł.

Wniosek o dofinansowanie można pobrać na stronie internetowej Narodowego Funduszu Zdrowia.

E-zwolnienia przez Internet Ministerstwo Pracy, Rodziny i Polityki oraz Ministerstwo Zdrowia wprowadziły zmiany umożliwiające chorym uzyskanie e-zwolnienia lekarskiego na podstawie telekonsultacji z lekarzem.

W ten sposób pacjenci, którzy źle się czują, mogą otrzymać dokument w formie elektronicznej bez wychodzenia z domu. W związku z pandemią koronawirusa, Narodowy Fundusz Zdrowia zalecił lekarzom rodzinnym kontakt z pacjentami poprzez telediagnostykę.

Wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego, Tomasza Zieliński skomen-

a k t u a l n o ś ci

tował zmiany: „Kontynuacja leczenia przewlekłego przy pomocy teleporady pozwala pacjentowi uzyskać dalsze leczenie bez narażania się na zakażenie od innej osoby oczekującej w kolejce”.

Tomasz Zieliński w rozmowie z OSOZ zaznacza także, że „zmiany w zasadach udzielania świadczeń, a wcześniej w sposobie wykonywania zawodu lekarza, zalegalizowały już dawniej istniejącą metodę leczenia, czyli porady przez telefon, a także pewnego rodzaju novum jakim są np. wideorozmowy pacjenta z lekarzem. Podczas takiej porady, lekarz może również orzec o czasowej niezdolności do pracy i wystawić elektroniczne zwolnienie lekarskie. Dotąd jednak pojawiały się problemy w interpretacji przepisów, ale za sprawą epidemii koronawirusa rządzący doszli do wniosku, że należy jednoznacznie potwierdzić uprawnienie lekarza do wystawienia zwolnienia za pomocą teleporady.”

Prowadzenie konsultacji telemedycznych zostało uregulowane w nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.

Z początkiem marca w Polsce wykryto pierwszy przypadek zarażenia koronawirusem. Od tego momentu liczba chorych szybko się zwiększała (źródło: Ministerstwo Zdrowia).

Nowa lista antywywozowa 5 marca Ministerstwo Zdrowia opublikowało nową listę leków zagrożonych brakiem dostępności. Do dotychczasowych 386 produktów objętych zakazem wywozu, dodano 938 nowych pozycji. Są to m.in. leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, przeciwwirusowe, przeciwmalaryczne oraz inne wyroby medyczne jak czepki, fartuchy, maski oraz igły iniekcyjne. Mogą się one okazać potrzebne w walce z koronawirusem. Jak informuje wiceminister zdrowia, Maciej Miłkowski, obwieszczenie ma charakter prewencyjny. Stosowany komunikat wraz z pełną listą antywywozową dostępny jest na stronie Dziennika Urzędowego Ministra Zdrowia.

Po tym jak Indie wprowadziły zakaz eksportu kilku kluczowych leków, jak paracetamol i niektóre antybiotyki, podobne działania podjęły także inne kraje europejskie. To właśnie z Indii pochodzi 26% leków generycznych importowanych do Europy.

Tomasz Zieliński, Wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego jest zdania, że teleporady są bezpieczną formą wizyty lekarskiej. Pacjent nie zaraża innych w drodze do poradni i w poczekalni.

Wsparcie informatyzacji pielęgniarstwa Narodowy Fundusz Zdrowia opublikował projekt zarządzenia dotyczącego dofinansowania informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez pielęgniarki i położne.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa dla pacjentów związane z epidemią koronawirusa (źródło: Ministerstwo Zdrowia).

OSOZ Polska 3/2020

13

a k t u a l n o ś ci

wirusem, sprawiła, że środowisko medyczne zaczęło przekonywać się do teleporad medycznych – mówi z kolei Adam Niedzielski, Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia.

Wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego oznacza także, że Ministerstwo Zdrowia może czasowo ograniczyć przemieszczanie się ludzi, zakazać i reglamentować obrót i używanie wybranych produktów, ograniczyć funkcjonowanie określonych instytucji lub zakładów pracy oraz wprowadzić zakaz organizowania widowisk i wszelkich zgromadzeń o liczbie osób określonej w rozporządzeniu.

Podczas konferencji prasowej Minister Zdrowia Łukasz Szumowski mówił, że na razie jesteśmy na pierwszym szczeblu drabiny planu epidemicznego, gdzie priorytetem jest powstrzymanie rozprzestrzenianie się wirusa. Zdaniem szefa resortu zdrowia, w najbliższym czasie trzeba się liczyć ze znacznym wzrostem liczby chorych.

Ponadto ukazało się rozporządzenie wprowadzające obowiązek poddania się hospitalizacji przez osoby, u których stwierdzono zakażenie lub chorobę zakaźną wywołane wirusem SARS-CoV-2.

Stan zagrożenia epidemicznego

Wsparcie dla telemedycyny

Po tym jak w zeszłym tygodniu Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła epidemię koronawirusa pandemią, Ministerstwo Zdrowia wprowadza w Polsce stan zagrożenia epidemicznego.

Pierwszym skutkiem rozporządzenia było przekształcenie 19 szpitali w szpitale jednoimienne – zakaźne. W każdym województwie przynajmniej jedna placówka przyjmuje wyłącznie pacjentów chorych lub z podejrzeniem zakażenia wirusem COVID-19.

Narodowy Fundusz Zdrowia zdecydował się dofinansować zakup urządzeń, oprogramowania i usług umożliwiających udzielanie tele-porad w Podstawowej Opiece Medycznej.

NFZ zmienił zarządzenie w sprawie warunków udzielania i rozliczania w 2020 r. dofinansowania informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez lekarza POZ. Tym samym, rozszerzono dotychczasowy katalog elementów objętych dofinansowaniem

E-receptę i e-zwolnienie można otrzymać po konsultacji z lekarzem przez Internet (źródło: Ministerstwo Zdrowia).

Wstępna wersja zarządzenia określa warunki udzielania i rozliczania środków na dofinansowanie informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej przez Narodowy Fundusz Zdrowia na rzecz świadczeniodawców w osobach pielęgniarek i położnych posiadających umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzajach: podstawowa opieka zdrowotna, ambulatoryjna opieka specjalistyczna oraz świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej w zakresie świadczeń pielęgniarki i położnej. W bieżącym roku płatnik zamierza przeznaczyć na ten cel maksymalnie 1 milion złotych. Uwagi do projektu opublikowanego na stronie NFZ można przesyłać do 12 marca.

GIS zaleca teleporady Do niedawna sporadycznie stosowane, dziś okazują jedną z najważniejszych metod oceny stanu zdrowia pacjenta. Telewizyty mają ogromną przewagę nad wirusem – pacjent pozostaje w domu, więc jeżeli jest chory, nie zakaża innych osób w drodze do poradni lub w poczekalni. Jak czytamy w Komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 9 marca w sprawie schematu postępowania dla Podstawowej Opieki Zdrowotnej oraz Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej w związku z szerzeniem się nowego koronawirusa SARS-CoV-2, „obsługa rejestracji powinna poinformować każdego pacjenta o możliwości uzyskania teleporady”. Do tego lekarze mogą już wystawiać e-zwolnienia lekarskie na podstawie konsultacji telemedycznej. „Obecna sytuacja związana z korona-

14

OSOZ Polska 3/2020

13 marca wprowadzono stan zagrożenia epidemicznego. Oprócz przekształcenia 19 szpitali w szpitale jednoimienne – zakaźne, wprowadzono także inne regulacje mające powstrzymać rozwój pandemii.

a k t u a l n o ś ci

o wydatki poniesione przez uprawnionego świadczeniodawcę na nabycie urządzeń informatycznych, oprogramowania oraz usług umożliwiających udzielanie porad lekarskich w warunkach ambulatoryjnych na odległość przy użyciu systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Na stronach NFZ można już pobrać odpowiedni wniosek.

Z kolei w rozporządzeniu Ministra Zdrowia wprowadzającym stan zagrożenia epidemicznego sprecyzowano, że placówki udzielające świadczeń opieki zdrowotnej na odległość potwierdzają tożsamość pacjenta na podstawie przekazanych przez niego danych, przykładowo przez telefon lub podczas wideopołączenia.

Teleporad mogą też udzielać lekarze specjaliści, w tym kardiolodzy, onkolodzy, neurolodzy i psychologowie.

Telekonsultacje także przez specjalistów Już nie tylko lekarze Podstawowej Opieki Zdrowotnej, ale także lekarze specjaliści mogą udzielać teleporad i rozliczać je w ramach umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna. Jak informuje Narodowy Fundusz Zdrowia, z wizyt na odległość mogą korzystać m.in. pacjenci poradni onkologicznej, kardiologicznej czy neurologicznej.

To kolejne ułatwienie wprowadzone w związku z zapobieganiem rozprzestrzenianiu się epidemii koronawirusa.

Teleporada z lekarzem specjalistą dotyczy chorych kontynuujących leczenie i wymagających jedynie okresowej kontroli zgodnie z ustalonym planem. Świadczeniodawcy mogą sprawozdawać tego typu usługi jako procedurę medyczną o oznaczeniu „Porada lekarska za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.”

Teleporady – czyli świadczenia medyczne przez telefon lub Internet – można także świadczyć dla opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Tym samym włączono telekonsultacje w tym zakresie do koszyka świadczeń gwarantowanych, refundowanych przez NFZ. Reguluje to nowe Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

Co wiemy o koronawirusie? Światowa Organizacja Zdrowia na bieżąco zbiera i aktualizuje dane na temat pandemii koronawirusa. Z ostatnio opublikowanych doniesień wynika, że 80%

NFZ wprowadza szybką ścieżkę dofinansowania zakupu i urządzeń do prowadzenia teleporad (źródło: Twitter).

15 marca liczba przypadków zakażania koronawirusem poza Chinami przekroczyła liczbę zakażeń w Chinach, gdzie sytuacja zaczęła się stabilizować (źródło: CSSE John Hopkins University).

zakażeń ma charakter łagodny lub bezobjawowy, 15% przypadków to zakażenia ciężkie wymagające podawania tlenu,

a 5% – krytyczne z koniecznością wentylacji pacjenta. W grupie ryzyka są szczególnie osoby starsze obciążone choroba-

OSOZ Polska 3/2020

15

a k t u a l n o ś ci

mi współistniejącymi, jak choroby układu krążenia i płuc oraz cukrzyca.

WHO zaznacza, że nadal dysponujemy zbyt małą ilością danych, aby podać dokładnie wskaźnik śmiertelności w przypadku choroby COVID-19 wywoływanej przez zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Według aktualnych statystyk, umiera ok. 3,6% pacjentów, u których wykryto testami obecność wirusa.

Jednak te obliczenia nie uwzględniają osób przechodzących chorobę bezobjawowo, a więc nie poddanych badaniom. WHO zaznacza też, że śmiertelność w dużej mierze zależy od dostępu do opieki zdrowotnej i jej jakości. Obecnie nie ma też żadnych leków ani szczepionek przeciwko wirusowi, a wszelkie spekulacje na ten temat są nieprawdziwe.

Na całym świecie trwają intensywne prace badawcze nad szczepionkami, ale najszybciej będą gotowe w przyszłym roku.

Epidemiolodzy nie są też dziś w stanie przewidzieć, jak długo potrwa pandemia. Eksperci WHO mówią o kilku miesiącach do około dwóch lat.

Walka z fake newsami W związku z pandemią, cały świat wstrzymuje oddech. Wiele osób szuka w Internecie informacji i porad związanych z koronawirusem. I niestety często trafiają one na tzw. fake-newsy z niewiarygodnych źródeł. Aby uniknąć takich sytuacji, do walki z dezinformacją przyłączyła się m.in. najpopularniejsza na świecie wyszukiwarka internetowa Google.

Na takie hasła wyszukiwania jak „koronawirus” czy „COVID-19” nie są już

wyświetlane najpopularniejsze wyniki, ale te odsyłające do potwierdzonych, naukowych źródeł, jak przykładowo Światowa Organizacja Zdrowia, lokalne portale rządowe oraz strony instytucji zdrowia publicznego. Dotyczy to informacji na temat szczepionek, leków czy zaleceń profilaktycznych. A liczba wyszukiwań dotyczących tych zagadnień wzrosła w ostatnich tygodniach o kilkaset procent. Obecnie, w pierwszej kolejności wyświetla się Alert SOS odsyłający do opracowań WHO. Ponadto, Google usuwa reklamy usług i produktów sprzedawanych w związku z pandemią COVID-19, jak przykładowo maseczki chirurgiczne czy środki rzekomo wzmacniające odporność. Takich ogłoszeń, których celem jest zarobienie na obecnej sytuacji, pojawiają się dziesiątki tysięcy.

Szpitale przygotowują się na najgorsze Wraz z przybywającą liczbą chorych, placówki ochrony zdrowia zaczęły zgłaszać braki w podstawowym wyposażeniu niezbędnym do opieki nad pacjentami.

Chodzi o środki dezynfekcyjne, fartuchy, maski i okulary ochronne. O sytuację w szpitalu zapytaliśmy Agatę KaflarskąWinkler, p.o. rzecznika prasowego Szpitala Powiatowego w Zawierciu. „Jeszcze w lutym Szpital Powiatowy w Zawierciu wprowadził procedury na wypadek pojawienia się pacjentów z podejrzeniem lub rozpoznaniem koronawirusa. Jako placówka posiadająca oddział obserwacyjno-zakaźny, decyzją Wojewody Śląskiego szpital został także zobowiązany do pozostawania w stanie podwyższonej gotowości w celu przyjęcia osób w stanie

W Internecie zaczynają mnożyć się fałszywe informacje. Google zmieniło politykę wyświetlania wyników wyszukiwania – na hasło „koronawirus” w pierwszej kolejności wyświetlane są informacje ze źródeł Światowej Organizacji Zdrowia oraz portali rządowych.

16

OSOZ Polska 3/2020

» Już nie tylko lekarze Podstawowej Opieki Zdrowotnej, ale także lekarze specjaliści mogą udzielać teleporad i rozliczać je w ramach umowy z NFZ.«

nagłego zagrożenia zdrowotnego. Jedną z podjętych decyzji było przeniesienie części administracyjnej oraz pacjentów oddziału opieki paliatywnej, dzięki czemu wydzielono wolno stojący budynek szpitala do wyłącznej dyspozycji oddziału obserwacyjno-zakaźnego. W tej chwili placówka dysponuje 12 izolatkami dla podejrzanych o zakażenie, w razie potrzeby liczba miejsc będzie zwiększana.

Dzięki temu, że już po pierwszych doniesieniach, które uprawdopodabniały możliwość dotarcia koronawirusa do Polski, szpital zaczął gromadzić środki do dezynfekcji i środki ochrony osobistej, do tej pory nie wystąpił problem z ich dostępnością. Na bieżąco realizowane są także dostawy z Agencji Rezerw Materiałowych. Zgodnie z zaleceniami GIS, MZ i NFZ, większość porad lekarskich jest realizowana w formie teleporad, wstrzymane zostały odwiedziny na wszystkich oddziałach szpitalnych, a osoby wchodzące na teren szpitala i przychodni są poddawane pomiarowi temperatury oraz proszone o wypełnienie kart epidemiologicznych.

Szpital otrzymał również dotację celową dzięki czemu w najbliższych dniach do placówki trafią m.in. 2 dodatkowe respiratory, EKG, RTG przenośne, 2 kardiomonitory i 5 koncentratorów tlenu.” 

a k t u a l n o ś ci

R yne k zdr o wia w pig u łce

Polityka wokół COVID-19 Wysyp aktów prawnych, publikowanych często przed północą i nie poddawanych żadnym konsultacjom, przełożenie publikacji listy leków refundowanych i nowe uprawnienia farmaceutów – to jedne ze zmian jakie przyniósł nam marzec. Rzadko pojawiały się tematy inne niż koronawirus.

Aleksandra Kurowska Dziennikarka

System Ukazało się kilka ustaw dotyczących koronawirusa, w tym najważniejsza, zmieniająca łącznie 14 innych ustaw. Przewiduje ona m.in. kierowanie lekarzy do pracy przez wojewodów, powroty do pracy pielęgniarek mających ponad 5-letnią przerwę w wykonywaniu zawodu, ograniczenia w sprawozdawczości do NFZ. Wiele ze mian przepisów dotyczy e-zdrowia, które ze względu na pandemię NFZ promuje w podstawowej opiece zdrowotnej i ambulatoriach. A tam,

gdzie np. POZ nie działa – za telewizytę lub teleporadę dla pacjenta z cudzej listy NFZ płaci lekarzom, pielęgniarkom i położnym osobno.

Ministerstwo Zdrowia zdalne konsultacje wpisało m.in. do koszyka świadczeń gwarantowanych m.in. w psychiatrii i leczeniu uzależnień. Na trzy miesiące wprowadzono zdalne autoryzowanie wyników wybranych badań – przy czym rząd chciał zrobić taki zapis na stałe, ale protestowała przeciwko temu Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych.

Z kolei w ustawie z 31 marca wpisano, że teleporad udzielać może też lekarz w czasie kwarantanny i nie traci wtedy

uprawnienia do realizacji świadczeń z tytułu braku możliwości pracy w placówce.

Finanse NFZ uruchamia 1,4 mld zł z funduszu zapasowego. Trafią one na zwiększenie ryczałtu dla szpitali i to z datą wsteczną, od 1 stycznia. Około 1,1 mld zł pozwoli na podniesienie ryczałtu o 5 proc. oraz na sfinansowanie zapowiedzianego od 1 marca 2020 r. zniesienia limitów na pierwszorazowe porady w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej w zakresie świadczeń: endokrynologii, kardiologii, neurologii, ortopedii i traumatologii narządu ruchu oraz endokrynologii dla dzieci, kardiologii dziecięcej, neurologii dziecięcej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu dla dzieci, oraz porad ze wskazań nagłych (AON) i świadczeń zabiegowych w zakresie świadczeń ortopedii i traumatologii narządu ruchu. To kosztować będzie 320 mln zł.

Teoretycznie zwiększa to o 5 proc. wysokość ryczałtu dla szpitali w sieci, OSOZ Polska 3/2020

17

a k t u a l n o ś ci

» Ministerstwo Zdrowia zdalne konsultacje wpisało do koszyka świadczeń gwarantowanych m.in. w psychiatrii i leczeniu uzależnień.« ale części z nich NFZ równocześnie obniża o 1 pkt. proc. wprowadzone zarządzeniem z 31 grudnia 2019 r. wskaźniki korygujące. Więc dla placówek wzrost wyniesie 4 proc. Szpitale uznały to więc za zaliczkę. W Senacie, w trakcie prac nad ustawą o COVID-19, politycy lewicy dodali 15 proc. podwyżki dla szpitali z sieci, ale w Sejmie tę zmianę usunięto.

Leki Choć MZ przyjął przepisy do zdalnych negocjacji cen leków z Komisją Ekonomiczną, to na propozycję korzystania z Windows Teams nie wszystkie z firm zareagowały pozytywnie, obawiając się o bezpieczeństwo informacji. Ostatecznie do 1 września wydłużono obowiązywanie dotychczasowej listy.

Pod koniec marca zdecydowano z kolei, że apteki i sklepy w godzinach 10.00–12:00 obsługiwać będą tylko osoby w wieku 65 plus.

W ustawie o COVID-19 wprowadzono zapisy dotyczące cen maksymalnych produktów i poszerzono je o inne niż leki czy wyroby medyczne. Podkreślmy, że chodzi o te nierefundowane.

Minister Zdrowia może ustalić w drodze obwieszczenia maksymalne urzędowe ceny zbytu zawierające podatek od towarów i usług, urzędową marżę hurtową, urzędową marżę detaliczną.

Przy ustalaniu marż, Minister Zdrowia ma stosować przepisy ustawy o refundacji – m.in. o marży. Zapisy dotyczą m.in. leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych, produktów biobójczych, a także surowców farmaceutycznych. Przepisy nie dotyczą produktów refundowanych. Zgodnie z decyzją Europejskiej Agencji Leków (EMA) termin na przeprowadzenie analizy ryzyka (etap 1 oceny) wystąpienia zanieczyszczeń nitrozoaminami w syntetycznych produktach leczniczych zostaje przedłużony do 1 października 2020 roku.

Agencja Badań Medycznych postanowiła włączyć polskich naukowców w prace nad szczepionką przeciwko koronawirusowi oraz lekami na COVID19. Wybrała trzy ośrodki do projektu „Badanie nad szczepionką przeciwko

18

OSOZ Polska 3/2020

wirusowi SARS-CoV-2 oraz wsparcia prac badawczych nad poszukiwaniem skutecznej terapii”. Wybrane ośrodki to Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Biotechnologii i Antybiotyków wraz z zespołem prof. Marcina Drąga z Politechniki Wrocławskiej, Narodowe Centrum Onkologii w konsorcjum z Instytutem Biochemii i Biofizyki PAN i Warszawskim Uniwersytetem Medycznym oraz Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu. Agencja prowadzi też rozmowy o współpracy m.in. z National Institutes of Health (NIH) i dr. Anthony S. Faucim, dyrektorem Instytutu Chorób Zakaźnych w Waszyngtonie. Pod uwagę brana jest m.in. propozycja zastosowania technologii łączącej wykorzystanie bakteriofagów i nanoprzeciwciał do opracowania terapii przeciwko zakażeniom wirusem SARS-CoV-2, zgłoszona przez Narodowy Instytut Onkologii i Instytut Biochemii i Biofizyki PAN. Naukowcy poszukają również skutecznych terapii wśród znanych leków, intensyfikując badania nad inhibitorami proteazy SARS-CoV2 Mpro. To projekt Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytutu Biotechnologii i Antybiotyków wraz z Politechniką Wrocławską. Prace prowadzone są we współpracy z grupą prof. Rolfa Hilgenfelda z Lübeck University w Niemczech, który miał olbrzymi wpływ na wygaszenie epidemii SARS. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu pod kierownictwem prof. Ewy Jankowskiej pracuje nad zastosowaniem chlorochininy (jest produkowana m.in. w Polsce przez Adamed) u chorych z potwierdzoną infekcją COVID-19 na wczesnym etapie choroby z łagodnymi objawami, aby zapobiec ciężkim powikłaniom płucnym.

Ministerstwo Zdrowia i CSIOZ promują teleporady i inne usługi jak e-recepty.

Raporty CBA o lekach i konfliktach interesów: w 2019 r. Centralne Biuro Antykorupcyjne prowadziło 546 spraw operacyjnych i 207 postępowań przygotowawczych. 8 z nich dotyczyło ochrony zdrowia i farmacji. Chodziło o opisywane przez nas wcześniej sprawy odwróconego łańcucha w sprzedaży leków, ale CBA sprawdziło także, czy nie zachodzi konflikt interesów u osób w instytucjach: Ministerstwo Zdrowia, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji oraz wśród konsultantów w ochronie zdrowia. W Komisji Ekonomicznej działającej przy Ministerstwie Zdrowia przebadano 1578 oświadczeń, a zweryfikowano 77 osób. W Radzie Przejrzystości AOTMiT sprawdzono 539 deklaracji, zweryfikowano 81 osób. Jeżeli chodzi o konsultantów w ochronie zdrowia, zbadano 249 deklaracji, a zweryfikowano 1496 osób. W wyniku tych działań skierowano do prokuratury 3 zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa przez konsultantów w ochronie zdrowia. W jednym przypadku poinformowano Ministerstwo Zdrowia o pozaustawowym konflikcie interesów.

Co ciekawe, nawiązując do sprawozdania CBA z zeszłego roku, w marcu Sąd Okręgowy w Gdańsku odmówił przedłużenia aresztu dla 8 członków „mafii lekowej” i jednocześnie nie zastosował wobec nich wolnościowych środków zapobiegawczych. Zażalenie na tę decyzję złożył już Prokurator Regionalny w Gdańsku.

Personalia W NFZ utworzono stanowisko pełnomocnika ds. uzdrowisk. W MZ zlikwidowano i tak nie działające stanowisko Pełnomocnika Ministra Zdrowia do spraw wdrażania Narodowego Planu dla Chorób Rzadkich. Tadeusz Paweł Wasilewski został powołany na stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego i operacyjnego. 

a k t u a l n o ś ci

radar epidemi o lo giczny ( ma j 2 0 2 0 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

80%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (maj)

TREND W STOSUNKU DO kwietnia

1 285

               

Kujawsko-pomorskie

607

Łódzkie

884

Lubelskie

773

Lubuskie

1 102

Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie

978 1 266 590 1 122 812 1 076

Śląskie

853

Świętokrzyskie

799

Warmińsko-mazurskie

821

Wielkopolskie

992

Zachodniopomorskie

981

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

80%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (maj)

Dolnośląskie

5 496

Kujawsko-pomorskie

3 952

Łódzkie

4 390

Lubelskie

4 313

Lubuskie

5 313

Małopolskie

4 819

Mazowieckie

6 014

Opolskie

4 025

Podkarpackie

4 209

Podlaskie

4 022

Pomorskie

5 013

Śląskie

4 035

Świętokrzyskie

3 885

Warmińsko-mazurskie

4 022

Wielkopolskie

5 217

Zachodniopomorskie

4 982

TREND W STOSUNKU DO kwietnia

               

OSOZ Polska 3/2020

19

I nn o wac j e

A p l i k ac j e zdr o w otne

Kwarantanna Domowa

WHO Health Alert/WhatsApp

Aaptiv

Paradoksalnie mamy nadzieję, że tę aplikację będzie musiało używać jak najmniej osób i wkrótce okaże się niepotrzebna. Opracowana w związku z pandemią wirusa SARS-CoV-2 aplikacja Ministerstwa Cyfryzacji ma usprawniać przeprowadzenie obowiązkowej 14-dniowej kwarantanny w domu. Użytkownik aktywuje aplikację specjalnym kodem.

Aby potwierdzić, że odbywa kwarantannę zgodnie z zaleceniami, musi wykonać systematycznie zadania (zdjęcia) w przeciągu 20 minut od otrzymania wiadomości. System lokalizuje automatycznie miejsce pobytu.

Światowa Organizacja Zdrowia zdecydowała się na współpracę z najpopularniejszą aplikacją do komunikacji online WhatsApp. Cel: dotarcie do jak największej liczby osób z wiarygodnymi faktami na temat pandemii koronawirusa. Aby rozpocząć chat, wystarczy przesłać powitanie „hi” na numer +41 79 893 18 92 i wybrać jedną z opcji. W odpowiedzi przesłane zostaną m.in. informacje na temat objawów i profilaktyki, najnowsze raporty i statystyki aktualizowane w czasie rzeczywistym. Rozwiązanie oparto na uczeniu maszynowym.

Wprowadzone w związku z pandemią koronawirusa ograniczenia mogą być okazją do wypróbowania czegoś nowego. Przykładowo: aplikacji pomagających zamienić dom w siłownię, bez żadnych dodatkowych sprzętów. Wiele tego typu narzędzi oferuje bezpłatne treningi próbne. Jedną z ciekawszych propozycji jest Aaptiv. To 2500 różnych treningów w formie audio, bez konieczności ciągłego spoglądania w ekran, jak wykonywać proste ćwiczenia. Do tego ulubiona muzyka w tle i codziennie nowe ćwiczenia, aby uniknąć rutyny.

iOS | Android | ENG | SP | FR | AR Bezpłatna

iOS | Android | ENG Bezpłatna

Android | iOS | PL Bezpłatna

20

OSOZ Polska 3/2020

I nn o wac j e

N o w o ś ci / wyna l az k i

Ocena zdrowia w czasach COVID-19 Od 2012 r. polski startup Infermedica rozwija system sztucznej inteligencji do wstępnej oceny zdrowia pacjentów (tzw. triage).

Symptomate zadaje pacjentowi pytania o stan zdrowia i na podstawie udzielonych odpowiedzi sugeruje powód występowania zadeklarowanych objawów. Rozwiązanie wdrożyło już w Polsce m.in. PZU Zdrowie. W związku z pandemią koronawirusa, Infermedica opracowała dodatkowe narzędzie pozwalające na dokładną samoocenę ryzyka zakażenia wirusem na podstawie występujących symptomów i zachowań. W zależności od wyników, pacjent otrzymuje odpowiednie wskazówki, jak postępować dalej. Narzędzie – dostępne już w 20 językach, w tym w języku polskim – oparto na wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia i jest na bieżąco aktualizowane do nowych danych publikowanych przez WHO i CDC (Centers For Disease Control And Prevention). Każda osoba może przeprowadzić indywidualną ocenę na stronie www.symptomate.com. Test można także umieszczać na innych stronach internetowych i w rozwiązaniach cyfrowych dzięki bezpłatnie udostępnionemu API. Rozwiązanie zaimplementowało również Ministerstwo Zdrowia.

Sprawdź swoją grupę ryzyka Z kolei SafeSafe „Korona z Głowy” to darmowa aplikacja stworzona na podstawie wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dzięki której można oceniać ryzyko infekcji koronawirusem, prowadzić dziennik stanu zdrowia oraz lepiej poznać zasady profilaktyki. To rozwiązanie także korzysta ze wspomnianego powyżej mechanizmu Infermedica. Posiada też dodatkowe funkcje jak m.in. zalecenia dotyczące ochrony przed zakażeniem, proste notatki na temat objawów, wskazówki, gdzie szukać specjalistycznej pomocy. Narzędzie dostępne jest na stronie internetowej www.koronazglowy.com.

OSOZ Polska 3/2020

21

I nn o wac j e

Screening od Apple Także gigant technologiczny Apple uruchomił własną aplikację i stronę internetową w związku z koronawirusem, przygotowane w oparciu o informacje i wytyczne CDC (Centers For Disease Control and Prevention), zawierające narzędzia do badań przesiewowych i zestaw praktycznych wskazówek, które pomagają być na bieżąco z informacjami o pandemii i podejmować odpowiednie kroki w celu ochrony zdrowia w związku z rozprzestrzenianiem się COVID-19. Użytkownicy aplikacji otrzymają odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące COVID-19, w tym kto jest najbardziej zagrożony i jak rozpoznać objawy. We wnętrzu znaleźć też można najlepsze praktyki mycia rąk, dezynfekcji powierzchni i monitorowania objawów; wskazówki dotyczące zachowania tzw. dystansu społecznego i samoizolacji.

Wsparcie psychologiczne od NFZ Na kanale YouTube „Akademia NFZ” dostępnych jest 10 filmów z cyklu „Wsparcie psychologiczne w czasie epidemii”. W kolejnych odcinkach omawiane są zagadnienia wpływu pandemii na nasze zdrowie psychiczne. Oto lista tematów kolejnych odcinków: „Lęk – co zrobić, by Tobą nie zawładnął?”, „Izoluj się pozostając w kontakcie z innymi”, „Kontrola – jak jej nie stracić?”, „Konflikty w rodzinie – jak do nich nie dopuścić?”, „Obniżenie nastroju – zrób nowy plan”, „Lęk przed utratą pracy – jak sobie z nim poradzić?”, „Techniki relaksacji – jak się zregenerować?”, „Społeczna odpowiedzialność – myśl o innych”, „Zespół stresu pourazowego – jak zadbać o swoją przyszłość?”, „Ruch to zdrowie, ale pamiętaj o bezpieczeństwie”.

22

OSOZ Polska 3/2020

I nn o wac j e

Technologie przeciwko wirusowi Obecnie wiele rządów, firm prywatnych i ruchów obywatelskich opracowało i pracuje nad rozwiązaniami zdrowia mobilnego, aby na bieżąco informować społeczeństwo o rozwoju pandemii, przekazywać wiarygodne informacje o bieżącej sytuacji, pomóc w zarządzaniu sytuacją kryzysową. W ramach finansowanego przez UE projektu mHealth Hub postała na bieżąco aktualizowana lista inicjatywy realizowanych w Europie. Można dodawać także własne inicjatywy, które są następnie weryfikowane.

Test na obecność SARS-CoV-2 w 15 minut Z końcem marca, Amerykańska Agencja Żywności i Leków zatwierdziła w trybie awaryjnym nowy test na koronawirusa, który zapewnia pozytywne wyniki w ciągu 5 minut, negatywne wyniki w czasie 13 minut. Producent rozwiązania, Abbott Laboratories, twierdzi, że test ID COVID-19 może radykalnie zmienić sposób walki z koronawirusem w USA. Badanie przeprowadzane jest na platformie ID NOW, która w USA służy również do testowania innych wirusów, w tym grypy typu A i B, czy wirusa syncytialnego układu oddechowego (RSV). Mobilne urządzenie medyczne wielkości tostera można ustawić w dowolnym miejscu. System wykrywa obecność kwasu nukleinowego SARS-CoV-2 poprzez „identyfikację małego fragmentu genomu wirusa.” Nowości technologicznych dedykowanych walce z pandemią koronawirusa jest sporo. Czas pokaże, które z nich sprawdzą się w praktyce. Źródło i zdjęcia: Infermedica, mHealthHub, SafeSafe, Abbott, Apple, NFZ OSOZ Polska 3/2020

23

I nn o wac j e

COVID-19 KORONAWIRUS

Wirus przenosi się przede wszystkim drogą kropelkową (aerozolową), zwłaszcza gdy zarażona osoba kaszle. Stąd procedury izolacji społecznej zakładają 1,5 metra odstępu między ludźmi.

Wirus nie ma żadnych możliwości samodzielnego przemieszczania się, ponieważ nie jest żywym organizmem.

SYMPTOMY

Suchy, męczący kaszel to najczęściej występujący objaw zarażenia. Ponieważ choroba atakuje dolne drogi oddechowego, rzadko występuje katar.

24

OSOZ Polska 3/2020

WALKA Z CHOROBĄ I DEZINFORMACJĄ COVID-19 to nazwa zespołu chorobowego wywoływanego przez wirusa SARS-CoV-2. W Internecie systematycznie krążą fake-newsy. Trafiają one na podatny grunt – ludzie szukają wszelkich możliwych sposobów ochrony przed chorobą. Tymczasem eksperci zaznaczają, że wystarczy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Niektóre z nich – jak systematyczne mycie rąk – chronią nas także przed innymi patogenami chorobotwórczymi. Warto zapamiętać je na dłużej.

Rozpylony przez osobę chorą wirus może unosić się w pomieszczeniu zamkniętym przez kilkadziesiąt minut i pozostawać na powierzchniach gładkich nawet kilka dni, następnie dostając się do organizmu, gdy przykładowo dotykamy oczu, nosa, ust. Jednak ta droga zakażenia jest o wiele mniej prawdopodobna niż droga kropelkowa.

Nie u wszystkich zarażonych osób wykształcone zostają objawy. Ocenia się, że w 80% choroba ma przebieg bezobjawowy lub łagodny.

Symptomy mogą przypominać przeziębienie lub grypę. Najbardziej narażone są osoby starsze z chorobami towarzyszącymi, jak cukrzyca, choroby układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.

Wysoka gorączka to drugi z podstawowych objawów. Towarzyszy jej ogólne rozbicie, osłabienie, ból mięśni. Część chorych traci smak i węch.

Trzecim symptomem zidentyfikowanym u pacjentów jest trudność złapania oddechu (krótki oddech), uczucie ucisku w klatce piersiowej.

KIEDY PANDEMIA SIĘ SKOŃCZY? Trudno o podanie dokładnej daty. Wszystko zależy od tego, jak szybko opracowana zostanie szczepionka oraz czy w międzyczasie pojawią się skuteczne leki. Trzecim scenariuszem jest tzw. odporność zbiorowa (gdy większość społeczeństwa zachoruje i nabierze naturalnej odporności). Jednak tak jak dzieje się to w przypadku grypy, możliwe jest pojawienie się mutacji wirusa.

Od momentu zarażenia do wystąpienia pierwszych symptomów może minąć od kilku do kilkunastu dni. W tym czasie chory może zarażać nieświadomie osoby ze swojego otoczenia. Koronawirus przenosi się łatwiej z osoby na osobę niż np. wirus grypy. Chory zaraża statystycznie dwie kolejne osoby (w grypie – jedną).

Najdokładniejsze testy są przeprowadzane w laboratorium na podstawie wymazu pobranego z górnych dróg oddechowych.

W międzyczasie pojawiło się wiele tzw. szybkich testów o różnym poziomie dokładności. W większości krajów testuje się jedynie osoby z grup ryzyka.

ZASADY PROFILAKTYKI Izolacja społeczna to najskuteczniejsza metoda zapobiegania zarażeniu. Ważne jest systematyczne, dokładne mycie rąk (przez 20–30 sekund, z użyciem mydła). Gdy nie ma możliwości umycia rąk, alternatywą są środki dezynfekujące zawierające minimum 60% alkoholu.

Jeżeli wirus znajduje się na naszych rękach, może przeniknąć do organizmu przez błony śluzowe. Stąd należy unikać dotykania okolic twarzy.

Maski powinny nosić przede wszystkim osoby chore, lekarze i pielęgniarki, opiekunowie chorych. WHO nie zaleca ich osobom zdrowym. Osoby zdrowe nie muszą nosić rękawiczek, jeżeli regularnie odkażają lub myją ręce. Źródło: opracowanie własne na podstawie różnych źródeł.

OSOZ Polska 3/2020

25

R ap o rt

AI może pomóc, ale następnym razem Choć naukowcy sygnalizowali od dawna o istnieniu zagrożenia wystąpienia pandemii, te głosy zostały zignorowane.

Znajdujący się w erze rewolucji technologicznej świat okazał się zupełnie nieprzygotowany na wirusa potrafiącego błyskawicznie przenosić z osoby na osobę. I choć dysponujemy narzędziami sztucznej inteligencji, dzięki którym m.in. śledzimy na bieżąco zagrożenie epidemiczne, jest za późno, aby wykorzystać pełne możliwości AI. Następnym razem będziemy mądrzejsi. W tym czasie musimy na nowo przemyśleć granice pomiędzy dozorem, wolnością a gromadzeniem i przetwarzaniem danych. Tarcza ochronna zbudowana z systemów sztucznej inteligencji wymaga od społeczeństwa kompromisów w sferze prywatności.

26

OSOZ Polska 3/2020

R ap o rt

AI na froncie To sztuczna inteligencja po raz pierwszy zaalarmowała, że coś niepokojącego dzieje się w Wuhan. 30 grudnia 2019 roku, system BlueDot wykorzystujący mechanizmy uczenia maszynowego do monitorowania ognisk chorób zakaźnych, wysłał pierwszy alarm dotyczący zwiększającej się liczby przypadków zapalenia płuc o niewyjaśnionym podłożu. 9 dni później Światowa Organizacja Zdrowia poinformowała o nowym wirusie. Jednak BlueDot nie był jednym systemem, który wychwycił niepokojące sygnały. Także system Map Zdrowia (HealthMap) działający w Bostońskim Szpitalu Dziecięcym zidentyfikował pierwsze sygnały mogące świadczyć o epidemii. To niesamowite, że systemy

zlokalizowane gdzieś na drugim końcu świata są w stanie zareagować szybciej niż instytucje zdrowia publicznego i władze lokalne będące najbliżej ogniska zapalnego. Wyobraźmy sobie teraz, że jak tylko pojawiają się pierwsze sygnały dostarczane przez przykładowo BlueDot, ogłoszony zostaje stan zagrożenia epidemicznego w Wuhan. W takim scenariuszu istnieje duże prawdopodobieństwo, że epidemia ograniczyłaby się tylko do jednego miasta lub państwa, nie rozlewając się na cały świata.

Jednak to, że BlueDot dostrzegł niewidzialne przez ludzi sygnały nie ma dziś większego znaczenia. Mając nawet tak dobre technologie, brakowało nam odpowiednich procedur i doświadczenia. Mamy bowiem do czynienia z sytuacją bez precedensu, na którą nikt nie był przygotowany, ale którą można było przewidzieć. Trudno dziś też powiedzieć, jak informacje pochodzące z systemu BlueDot zostały przekute na konkretne decyzje czy działania, jeśli w ogóle okazały się pomocne.

Nie mamy na ten temat wystarczających informacji. Do tego musimy wziąć pod uwagę, że na samym początku epidemii władzom Chin nie zależało na transparentnym rozwiązaniu problemu, ale raczej na jego tuszowaniu. Wiele czynników złożyło się na to, że moment, kiedy można było skutecznie działać, po prostu przespano.

O znaczeniu systemów AI w czasach pandemii mówi się częściej. W chińskich szpitalach znalazły zastosowanie do szybkiej diagnozy pacjentów – algorytmy AI są w stanie wychwycić typowe dla chorych na COVID-19 zmiany w płucach spowodowane działaniem wirusa. Okazały się one pomocne w szczycie epidemii, gdy trzeba było wykonać dużą liczbę testów, laboratoria były przeciążone, a czas oczekiwania na wynik to zazwyczaj kilkanaście godzin. Mówi się też, że AI pomaga naukowcom w wynalezieniu szczepionki. Jednak większość tych sensacyjnych doniesień jest przesadzona. Żaden lekarz ani naukowiec nie podejmie decyzji dotyczącej ludzkiego zdrowia i życia na podstawie sugestii z obliczeń, które prowadzone są na podstawie niesprawdzonych danych i informacji. Bo tak dziś niejednokrotnie działają systemy AI. Prace nad szczepionką prowadzone będą w tradycyjny sposób, według określonych – choć i znacznie przyspieszonych – procedur. Nagłówki w postaci „AI szuka szczepionki na COVID-19” albo „AI diagnozuje chorych

z koronawirusem” brzmią sensacyjnie, rzeczywistość wygląda jednak inaczej.

Dziś technologie nie są jeszcze na tyle doskonałe, aby okazały się dużą pomocą w walce z SARS-CoV-2. Obecna pandemia obnaża nie tylko słabości systemów ochrony zdrowia, ale też jasno pokazuje, jak możemy się lepiej przygotować na podobną sytuację w przyszłości. Jednak do tego będzie nam potrzebna digitalizacja i większy nadzór na zdrowiem populacji. Nawet jeżeli ceną okaże się konieczność dzielenia się większą ilością danych.

Prognozowanie sytuacji epidemicznej Wspomniany system BlueDot nie tylko wykorzystuje algorytmy przetwarzania języka naturalnego do monitorowania serwisów informacyjnych i raportów dotyczących opieki zdrowotnej w poszczególnych regionach świata i w różnych językach. Potrafi też śledzić informacje o sprzedanych biletach lotniczych, aby tworzyć scenariusze rozprzestrzeniania się epidemii na inne regiony świata.

Tego typu systemy są bardzo dokładne.

Przykładowo, raport Metabiota z 25 lutego prognozował, że 3 marca na całym świecie będzie łącznie 127 000 przypadków zarażenia koronawirusem. I choć algorytm pomylił się o 30 000 przypadków, jest to nadal w granicach błędu biorąc pod uwagę jak skomplikowane jest monitorowanie tak nieprzewidywalnych zjawisk. Takich firm specjalizujących się w sztucznej inteligencji do celów śledzenia sytuacji epidemiologicznej jest więcej. Przykładem jest Stratifyd (USA).

System skanuje posty w portalach społecznościowych, jak Facebook i Twitter, porównując je z opisami chorób zaczerpniętymi z Narodowego Instytutu Zdrowia. W ten sposób AI szuka pierwszych sygnałów, które dziś mogą być komunikowane w Internecie, zanim pacjent zgłosi się do lekarza i zanim lokalne organizacje zdrowia pojedyncze przypadki pacjentów połączą w schemat identyfikujący zagrożenie.

Postęp w tej dziedzinie jest ogromny.

Wystarczy przypomnieć nieudany projekt realizowany przez Google. Na podstawie wyników wyszukiwań w sieci internetowej, gigant internetowy rozpoczął w 2008 publikację tzw. trendów grypy (Google Flu Trends). Szybko się okazało, że bazowanie jedynie na hasłach wpisywanych w wyszukiwarkę, a powiązanych z grypą, jest bardzo niedokładne.

Po kilku sporych niedoszacowaniach poziomu infekcji, w 2015 Google zawiesił

OSOZ Polska 3/2020

27

R ap o rt

Systemy rozpoznawania twarzy można wykorzystać do analizy wczesnych sygnałów świadczących o chorobie lub stanie psychicznym, w ten sposób wstępnie diagnozując ludzi przebywających w miejscach publicznych. W przypadku pandemii jak SARS-CoV-2, narzędzie miałoby niezaprzeczalne zalety, ale czy jesteśmy gotowi na taką ingerencję w naszą prywatność?

projekt. Dziś systemy sztucznej inteligencji mogą wsłuchiwać się we wczesne sygnały o zagrożeniach z wielu źródeł. Nie dotyczy to już tylko epidemii, ale także innych zjawisk globalnych jak kryzysy ekonomiczne, polityczne, konflikty regionalne itd.

Większość tego typu rozwiązań natrafia na ogromną barierę w postaci ograniczonego dostępu do danych. Systemy AI nie zyskują wglądu do informacji sprawozdawczych, wprowadzonych do kartotek pacjentów rozpoznań chorobowych; nie mają pojęcia o tym, co dzieje się w szpitalach czy w gabinetach lekarskich, jakie objawy są rejestrowane, jaki jest stan pacjentów, u których lekarzy stwierdzono chorobę itd. Dane trafiające do instytucji zdrowia publicznego i agencji rządowych pozostają tam zamknięte w szczelnych silosach. A dla stworzenia precyzyjnej mapy sytuacji, są one konieczne. W efekcie systemy sztucznej inteligencji, jak wspomniany BlueDot, muszą opierać się na szczątkowych informacjach z drugiego źródła, jak wpisy w wyszukiwarkach internetowych albo ogólnodostępne informacje z mediów społecznościowych. To utrudnia, a wręcz uniemożliwia przygotowywanie precyzyjnych prognoz. Dokładność BlueDot spadała z każdym dniem

28

OSOZ Polska 3/2020

rozwoju sytuacji, kiedy to w Internecie zaczęło pojawiać się wiele niezweryfikowanych danych.

Wraz z pandemią koronawirusa zmieniają się priorytety i punkt widzenia. Argumentem blokującym wykorzystanie zbiorów danych – naukowych, medycznych, statystycznych – zawsze była ochrona danych i prywatność. Takich, co uważają, że dotychczasowe podejście trzeba zweryfikować, przybywa.

Analizy Big Data, prowadzone na poziomie narodowym i międzynarodowym, mogłyby odpowiedzieć na wiele pytań w medycynie i zdrowiu publicznym. W praktyce dysponujemy technologiami, których jednak nie można wykorzystać właśnie ze względu na brak konsensusu w zakresie przetwarzania danych. Choroby nie znają granic i są wspólne dla wszystkich ludzi na świecie; nie są problemem narodowym, ale globalnym. To dziś uzmysławia nam doskonale pandemia wirusa SARS-CoV-2, który z łatwością przekracza granice. To pandemia, która zaczęła się od jednego chorego, a dziś liczona jest w setkach tysięcy zakażonych w każdym zakątku świata.

Jednak przełamanie granic dostępu do danych nie będzie łatwe. W każdym państwie istnieją inne przepisy dotyczą-

ce przetwarzania i dostępu do kartotek medycznych. Nie wszędzie zostały one zdigitalizowane. Różne formaty i sposoby zapisu informacji utrudniają ich odczytanie przez systemy AI. Miną dziesiątki lat, zanim międzynarodowe standardy zostaną ujednolicone.

Czy obecne doświadczenia skłonią nas do zmiany punktu widzenia w kwestii prywatności? Czy zdamy sobie sprawę, że dostęp do naszych danych może mieć znaczenie w nauce, zdrowiu populacyjnym, diagnozie i leczeniu? W jakim zakresie władze i koncerny powinny dysponować danymi i czy bezpieczeństwo ogółu usprawiedliwia tak daleko idącą ingerencję w sferę prywatną?

Wczesna diagnoza Oprócz prognozowania przebiegu epidemii, sztuczna inteligencja może w przyszłości pomóc zidentyfikować osoby zarażone. Modele uczenia maszynowego do badania obrazów medycznych mogą wychwycić wczesne oznaki choroby. Ale wymagają one zazwyczaj dużej ilości danych, aby nauczyć się precyzyjnego diagnozowania. Takie zdolności technologii byłyby nieocenione w innych dziedzinach, gdzie zidentyfikowanie choroby na podstawie pierwszych sygnałów ma strategiczne znaczenie dla wyników

R ap o rt

leczenia. Wystarczy wspomnieć o onkologii albo psychiatrii.

W ciągu ostatnich tygodni, w Internecie pojawiło się wiele artykułów z nagłówkami sugerującymi, że systemy uczenia maszynowego są w stanie rozpoznać chorobę COVID-19 na podstawie zdjęć tomografii komputerowej. Potwierdza to Alexander Selvikvåg Lundervold z Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Norwegii Zachodniej (Bergen), który jest ekspertem w dziedzinie uczenia maszynowego i obrazowania medycznego.

Pozostaje jednak pytanie, czy obrazowanie jest właściwą drogą diagnozowania.

Pierwsze fizyczne oznaki choroby mogą pojawić się na zdjęciach dopiero po pewnym czasie od zarażenia, co czyni AI niezbyt przydatną we wczesnej diagnostyce.

Do tego dysponujemy prostszymi i dużo tańszymi metodami jak testy laboratoryjne potrafiące zidentyfikować wirusa w drogach oddechowych. Nawet jeżeli pacjent nie ma objawów choroby.

Drugim problemem jest niespecyficzny przebieg choroby i zróżnicowanie objawów. SARS-CoV-2 to tylko jeden z rodziny koronawirusów. Niektóre z nich wywołują proste przeziębienia.

Do tego zarażenie może też przebiegać bezobjawowo. Niedoskonałość tego typu

narzędzi została obnażona w przypadku pomiaru temperatury. Procedurę wprowadzono powszechnie na lotniskach, dworcach i na granicach państw. Ale gorączka nie występuje w każdym przebiegu choroby, można ją obniżyć powszechnie dostępnymi lekami. W ten sposób kamery termowizyjne mające wyłapywać osoby chore okazały się skuteczne w małym stopniu.

Niemniej jednak uczenie maszynowe mogłoby być wykorzystane do oceny stopnia ryzyka zakażenia. Pamiętajmy, że w przypadku profesjonalnych testów zalecanych przez WHO, na wynik badania trzeba czekać kilkadziesiąt godzin. System skracający ten czas do kilku godzin albo nawet minut, z zachowaniem precyzji wyników, to już ogromne wsparcie dla służb epidemiologicznych.

W Chinach zastosowano inną metodę monitorowania polegającą na przyporządkowaniu każdemu mieszkańcowi specjalnego kodu zdrowotnego. Wykorzystano do tego celu bardzo popularną aplikację mobilną AliPay, służącą do płatności elektronicznych. Po wypełnieniu specjalnej ankiety oraz na podstawie danych geograficznych, każdy obywatel otrzymywał jeden z trzech kodów. Tylko

posiadacze kodu zielonego – czyli z niskim ryzykiem zarażenia – mogli poruszać się swobodnie. Kod trzeba było zeskanować za każdym razem korzystając np. z komunikacji miejskiej. W ten sposób, oraz w połączeniu z monitoringiem GPS, władze lokalne miały kontrolę nad przemieszczaniem się ludności i mogły szybko identyfikować chociażby pasażerów autobusu, w którym przebywała pozytywnie zdiagnozowana osoba. Nie wiemy dokładnie jakie jeszcze dane system wykorzystywał. Niektóre praktyki znane z Chin byłyby trudne do wprowadzenia w demokratycznych państwach, nawet w tak kryzysowych sytuacjach jak obecna. Jedno jest pewne – monitoring zdrowia wymaga danych z pierwszego źródła, jakim są kartoteki pacjentów.

Nie da się ich zastąpić szeptami w sieci internetowej.

Prace nad lekami Dane są również niezbędne, aby wykorzystać sztuczną inteligencję do opracowania nowych metod leczenia. Wiele firm wykorzystuje narzędzia oparte na uczeniu maszynowym w poszukiwaniu receptur leków, które następnie naukowcy mogą weryfikować pod względem skuteczności. Jest to zupełnie nowe

Im więcej wysokiej jakości danych medycznych dostępnych w elektronicznej kartotece pacjenta, tym precyzyjniejsze monitorowanie sytuacji zdrowotnej w skali lokalnej, krajowej i globalnej. Przed nami duże wyzwanie w postaci standaryzacji danych i ich integracji z różnych źródeł. Tutaj strategiczne mogą okazać się nie tylko dane stricte medyczne, ale również o zachowaniach i stylu życia.

OSOZ Polska 3/2020

29

R ap o rt

podejście do prac naukowych, ale na chwilę obecną jeszcze zbyt słabo rozwinięte, aby znacznie przyspieszyć prace nad lekiem na COVID-19. Dziś, niestety, lekarze są zdani do testowania na ludziach dostępnych mieszanek różnych farmaceutyków oryginalnie przeznaczonych do leczenia innych chorób wirusowych, w nadziei, że sprawdzą się także w przypadku koronawirusa. Są to oczywiście specyfiki dostępne na rynku, a więc i bezpieczne, niemniej jednak takie podejście nie jest idealnym, a jedynie awaryjnym rozwiązaniem.

Duże nadzieje wiąże się z badaniami klinicznymi prowadzonymi na cyfrowych modelach człowieka, zanim rozpocznie się testy nad ludziach. Wprowadzenie nowego leku na rynek to kwestia lat, a skrócenie tego czasu nawet o kilka miesięcy byłoby już postępem, w praktyce oznaczającym ocalenie życia kilku, kilkudziesięciu a nawet tysięcy pacjentów.

Nie inaczej jest z pracami nad szczepionką, choć tutaj trzeba przyznać, że nie da się na razie ominąć tradycyjnej ścieżki prac naukowych w laboratoriach naukowych. Co więcej, algorytmy sztucznej inteligencji teoretycznie są w stanie przewidzieć ewolucję czy mutacje wirusów. Zakładając, że mamy do czynienia z wystarczającą ilością danych. Opracowane na ten podstawie szczepionki by-

Czy pandemia COVID-19 wzmocni międzynarodową współpracę w obszarze badań naukowych w medycynie? Wiele cennych zasobów danych jest dziś zamkniętych w silosach uniemożliwiając ich wykorzystanie do badań w obszarze nowych leków czy monitorowania zdrowia w perspektywie globalnej.

łyby poddawane działaniu wirusów, aby sprawdzić, jak mutują. Pozwoli to wirusologom wyprzedzić o kilka kroków chorobę i opracowywać szczepionki na zmutowane wersje wirusa, zanim jeszcze mutacja wystąpi. To fascynujące, ale

Systemy uczenia maszynowego analizujące scenariusze mutacji wirusów umożliwiłyby opracowywanie odpowiednich wersji szczepionek jeszcze przed wystąpieniem mutacji.

Szybkie reagowanie mogłoby być mocną bronią w profilaktyce chorób wirusowych.

nadal odległe scenariusze. Nie mamy ani wystarczających informacji na temat mutacji wirusa, aby wykonać symulacje, ani modeli do przeprowadzenia tego typu obliczeń. Nie da się tego zrobić nawet w przypadku znanych nauce wirusów grypy, które co roku zaskakują, zmieniając swoje właściwości.

Lekcja na błędach Ostatecznie, kluczem do szerszego wykorzystania sztucznej inteligencji w naukach medycznych są ludzie – ich podejście, zrozumienie technologii i potencjalnych możliwości. To także wyzwanie dla całych społeczeństw, aby zaufać nowym technologiom i traktować je jako sprzymierzeńca nauki, a nie wroga wolności i prywatności. I w końcu zadanie dla firm nowych technologii, aby rozwiązania bazujące na AI budować w transparentny i etyczny sposób. Stawką w grze jest przygotowanie się na kolejne kryzysy, niezależnie od tego czy mówimy o pandemii, katastrofach naturalnych czy załamaniu gospodarki. Wczesne sygnały na wystąpienie z pozoru nieprzewidywalnych sytuacji tkwią w milionach niedostrzegalnych i rozporoszonych danych.

Tylko sztuczna inteligencja jest w stanie je monitorować i dostrzec najsubtelniejsze zależności.  Na podstawie artykułu MIT Technology Review.

30

OSOZ Polska 3/2020

r o zm o wy

W jaki sposób chiński system zdrowia poradził sobie z COVID-19?

Z końcem marca Chiny ogłosiły, że wygrały walkę z koronawirusem. Symbolicznie otwarto zamknięte na kilka miesięcy granice Wuhan, na ulice powoli wróciło życie, w fabrykach wznowiono produkcję. To oficjalne obrazy przekazywane przez władze centralne Chin. Trudno powiedzieć, na ile wszystkie przekazy są prawdziwe, ale Światowa Organizacja Zdrowia potwierdza, że zdecydowana reakcja w postaci izolacji i innych interwencji przyniosły efekty. Na ten temat udało nam się porozmawiać z Chenchao (刘晨超) Liu, założycielem i prezesem Silreal, ekspertem zajmującym się nowymi technologiami w ochronie zdrowia na linii Europa-Chiny.

OSOZ Polska 3/2020

31

r o zm o wy

Wprowadzenie W Chinach jest ok. 7 milionów łóżek szpitalnych. W przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców jest to ok. 400 łóżek.

W Polsce wskaźnik ten jest prawie identyczny i wynosi 397 łóżek. Chiński system wyróżnia się bardzo niską liczbą lekarzy na 1000 mieszkańców na poziomie 1,8 (w Polsce: 2,4). Wydatki na ochronę zdrowia są w Chinach jeszcze mniejsze niż w Polsce i oscylują w okolicach 5% PKB. Kraj – pomimo swojej wielkości tyrytorialnej i zagęszczenia ludności (1,38 mld mieszkańców) – jest dobrze rozwinięty cyfrowo. To także najszybciej rosnąca na świecie gospodarka (wzrost na poziomie 6,1% PKB w 2019 roku). Mieliśmy okazję obserwować, jak w cztery dni powstał ogromny szpital zakaźny z 30 oddziałami intensywnej terapii, wybudowany od podstaw, zdolny przyjąć 10 000 pacjentów. I to nie pierwszy raz. Podobny szpital powstał w czasie epidemii SARS w 2003 roku. Właśnie z czasów tamtej epidemii kraj posiada doświadczenie, które pomogło działać błyskawicznie.

5G dla szybkiej komunikacji 5G to kluczowa technologia, która umożliwia chińskiej służbie zdrowia skuteczne zwalczanie pandemii. Była zresztą ona mocno rozwinijana od kilku lat. West China Hospital of Sichuan University jako pierwszy zainstalował sieć 5G, która umożliwia 25 000 osobom komunikować się płynnie ze sobą w tym samym czasie. System telezdrowia pozwala na zdalną diagnostykę COVID-19 na masową skalę. Rozwiązanie zmniejsza niebezpieczeństwo zarażenia lekarzy, jednocześnie bez obniżenia szybkości testów lub jakości opieki. Technologia rozwiązuje również poważny niedobór lekarzy rodzinnych, umożliwiając specjalistom leczenie dużej liczby pacjentów przy minimalnym czasie podróży w różnych lokalizacjach. Usługi cyfrowe, szczególnie dla dotkniętych chorobą obszarów wiejskich, znacznie poprawiają dostęp do odpowiedniej diagnostyki i wydłużają czas reakcji na nowe infekcje poza epicentrami.

Konsultacje telemedyczne Podobnie usługi telekonsultacyjne umożliwiają diagnostykę pacjentów przy minimalnym narażeniu lekarzy. Ich użycie znacznie wzrosło od czasu pojawienia się COVID-19. Platforma komercyjna JD Health i AliHealth wykazały się solidarnością, oferując swoje podstawowe usługi za darmo zaraz po wybuchu epi-

32

OSOZ Polska 3/2020

demii. Innym przykładem jest platforma „Ping An Good Doctor”, która zanotowała 900% wzrost liczby telekonsultacji. Chińska Narodowa Komisja Zdrowia podkreśliła potrzebę szybkiego rozwoju zaawansowanych cyfrowych platform konsultacyjnych w celu zmniejszenia presji na instytucje opieki zdrowotnej.

Technologie robotyki również zmniejszają ryzyko infekcji – są one stosowane do dostarczania żywności pacjentom i usuwania śmieci w szpitalach, dezynfekcji skażonych obszarów.

Monitorowanie sytuacji ma kluczowe znaczenie dla powstrzymania epidemii, ale z drugiej strony jest trudne do wykonania w kraju o tak gęstej populacji. Rząd wdrożył cyfrowe rozwiązanie za pośrednictwem sieci monitorowania o nazwie „Kod zdrowia Alipay”.

Wykorzystanie analizy dużych zbiorów danych pozwala na automatyczne wyciąganie wniosków na temat ryzyka zarażenia danej osoby. System przypisuje poziom ryzyka każdemu użytkownikowi platformy. Kod czerwony oznacza przymusową, dwutygodniową kwarantannę. Kod żółty oznacza tygodniową izolację społeczną. Kod zielony pozwala sowobodnie porusząć się i korzystać przykładowo ze środków komunikacji miejskiej. To rozwiązanie pomaga monitorować i zapobiegać infekcjom – jeżeli tylko wykryty zostanie nowy przypadek, a system GPS odtworzy sposób poruszania się chorego po mieście, osoby jadące przykładowo tym samym autobusem co chory, mogą być błyskawicznie zidentyfikowane, otrzymać stosowane powiadomienie, wraz z obowiązkiem kwarantanny.

Stały monitoring zdrowia Urządzenia do noszenia (wearables) to kolejna przydatna technologia. Centrum kliniczne zdrowia publicznego w Szanghaju stosuje ciągłe kontrolowanie temperatury u pacjentów za pomocą noszone-

go przez nich czujnika, aby wykrywać objawy tak wcześnie, jak to możliwe.

To rozwiązanie ma jeszcze jedną zaletę – pozwala na utrzymywanie dystansu pomiędzy pracownikami medycznymi a pacjetami. Czujniki mają w przyszłości zostać rozszerzone o funkcje monitorowania pracy serca i układu oddechowego, aby uzyskać bardziej szczegółowy obraz stanu pacjenta.

Równie ważne jest zbieranie danych i ich przetwarzanie na centralnym poziomie, aby zyskać dokłany obraz rozprzestrzenianie się wirusa. Analizy Big Data, w połączeniu z innymi interwencjami i testami, umożliwiają tworzenie map epidemiologicznych i szybkie reagowanie na zmieniającą się dynamicznie sytuację. Oczywiście, w Chinach obowiązuje inny system polityczny (system autorytarny), także inne podejście do zbierania danych w stosunku do tego obowiązującego w krajach demokratycznych. Interes zbiorowy jest wyżej od interesu jednostki. I tak cały chiński system kontroli pozwala dokładnie śledzić przemieszczanie się obywateli na podstawie informacji zbieranych z telefonów komórkowych, płatności internetowych, logowania się w miejscach publicznych itd. W wielu przypadkach interwencje państwa w pozyskiwaniu danych mocno wkraczają w sferę prywatną, co w państwach Europy byłoby niemożliwe. Oczywiście dyskusyjne pozostaje, gdzie powinna przebiegać granica pomiędzy prywatnością i wolnością jednostki a dobrem kolektywu.

W czasie pandemii SARS-CoV-2 Europa może nauczyć się wiele od Chin i odwrotnie. Szybkie reagowanie na poziomie politycznym, błyskawiczne wdrażanie zaleceń instytucji zdrowia pubicznego, transparentne działania, testy na ogromną skalę, monitorowanie pacjentów i wykorzystanie sieci 5G do bezpiecznych i szybkich konsultacji telemedycyny to tylko niektóre przykłady.  Jednym ze sposobów ochrony przez rozprzestrzenianiem się koronawirusa w Chinach było wdrożenia obowiązkowej aplikacji mobilnej przyporządkowującej każdemu mieszkańcowi grupę ryzyka, pozwalając monitować miejsca pobytu i ewentualny kontakt z osobą zarażoną.

pra k tycznie

l egis l ac j a

Prawa pacjenta w dobie kryzysu Zagrożenie związane z obecnością koronawirusa w Polsce wywołało szereg zmian w życiu codziennym.

Korzystający ze świadczeń zdrowotnych również muszą liczyć się z tym, że w nadzwyczajnej sytuacji szczególny charakter zyska realizacja podstawowych dotąd praw przysługujących pacjentom.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta jasno wskazuje, że przestrzeganie praw pacjenta określonych w ustawie jest obowiązkiem organów władzy publicznej właściwych w zakresie ochrony zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, osób wykonujących zawód medyczny oraz innych osób uczestniczących w udzielaniu świadczeń

zdrowotnych. Wszystkie te podmioty w dobie zagrożenia epidemiologicznego musiały zmodyfikować zasady swojego działania, przede wszystkim tak, by ograniczyć ryzyko przeniesienia zakażenia na kolejnych pacjentów. Nie bez znaczenia pozostaje również kwestia bezpieczeństwa personelu udzielającego świadczeń.

Prawo do obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń Na poprawę poczucia bezpieczeństwa pacjenta w przebiegu diagnostyki i lecze-

nia może mieć wpływ wsparcie udzielane pacjentowi przez bliską mu osobę. Może ona na życzenie pacjenta towarzyszyć mu przy udzielaniu świadczeń. Ustawa przewiduje jednak ograniczenia – osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta.

OSOZ Polska 3/2020

33

pra k tycznie

Należy przy tym pamiętać, by odmowę odnotować w dokumentacji medycznej. W szczególnych przypadkach, w miarę możliwości, decyzje – zwłaszcza dotyczące osób niesamodzielnych czy pacjentów w ciężkim stanie – powinny być podejmowane indywidualnie, po rozważeniu wszystkich okoliczności, w tym sytuacji epidemicznej.

Ograniczenie tego prawa pacjenta jest szczególnie dotkliwe dla osób przebywających w szpitalu, podobnie jak ograniczenie prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego poprzez wyłączenie możliwości odwiedzania pacjenta przez osoby bliskie. Możliwość osobistego kontaktu i wsparcia hospitalizowanego pacjenta czy zobaczenia nowo narodzonego dziecka to istotne kwestie w życiu każdej rodziny. Zagrożenie epidemiczne uprawnia jednak kierownika podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych do ograniczenia korzystania z praw pacjenta.

Rzecznik Praw Pacjenta wskazywał, by w sytuacji ograniczenia kontaktów pacjenta z osobami z zewnątrz zadbać o alternatywne formy kontaktu np. poprzez rozmowy telefoniczne lub za pośrednictwem dostępnych środków komunikacji elektronicznej przez Internet. Dobrym rozwiązaniem jest również zapewnienie pacjentom dostępu do odpowiednio zabezpieczonego Wi-Fi, tak by nie narażać ich na ewentualne dodatkowe koszty utrzymania kontaktu z bliskimi. Odpowiednie informacje o ograniczeniach, ale i o alternatywnych formach kontaktu i udogodnieniach powinny być na bieżąco przekazywane pacjentom i osobom bliskim zaangażowanym w proces leczenia pacjenta poprzez umieszczenie dobrze widocznej informacji w miejscu udzielania świadczeń oraz na stronie internetowej podmiotu leczniczego czy profilu w mediach społecznościowych.

Prawo do świadczeń Rola środków zdalnej komunikacji znacznie wzrosła wobec zaleceń ograniczenia kontaktu osobistego i dużych skupisk ludzkich do niezbędnego minimum. Wprowadzone od stycznia teleporady okazały się skutecznym remedium na kontakt z pacjentem wymagającym konsultacji w przypadku infekcji czy w celu wystawienia recept w kontynuacji leczenia. Rozwiązanie to wpłynęło nie tylko na brak konieczności udania się osobiście pacjenta do przychodni, ale i ograniczyło ryzyko ekspo-

34

OSOZ Polska 3/2020

» Znacznie wzrosła rola środków zdalnej komunikacji wobec zaleceń ograniczenia kontaktu osobistego i dużych skupisk ludzkich do niezbędnego minimum.«

zycji personelu podmiotów leczniczych na oddziaływanie czynników chorobotwórczych.

Działania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia również skutecznie ukierunkowano na odpowiednie kanały i platformy. Okazało się, że wbrew obawom, można skutecznie wpływać zdalnie na pacjenta i nakłonić go do odpowiedniego zaangażowania. E-recepty i Internetowe Konto Pacjenta stały się skutecznymi narzędziami zmniejszenia liczby osobistych wizyt w poradniach. Nie można przy tym stawiać zarzutu ograniczania prawa pacjenta do świadczeń, jako że pacjent zachował możliwość osobistej konsultacji z osobą wykonującą zawód medyczny, a jednocześnie mógł skorzystać z rozwiązań poprawiających jego bezpieczeństwo.

Prawo do dokumentacji medycznej Zdalna forma kontaktu z pacjentem nie zwalnia z obowiązku udokumentowania udzielonych świadczeń. Pacjent ma bowiem prawo do dostępu do pełnych danych dotyczących przebiegu jego leczenia.

Sam sposób udostępniania dokumentacji medycznej wymaga natomiast gruntownego rozważenia. Nie można ograniczać prawa pacjenta oraz osób przez niego wskazanych do dostępu do dokumentacji medycznej, należy jednak zapewnić bezpieczeństwo, ograniczyć kontakt fizyczny z dokumentami czy urządzeniami wykorzystywanymi do przeglądania dokumentacji prowadzonej w formie elektronicznej. Korzystnym w kontekście ograniczenia osobistego zgłaszania się pacjentów po dokumenty jest zapewnienie zdalnego dostępu do danych lub przekazywanie skanów dokumentacji zamiast przygotowywanych przez personel kopii w wersji papierowej. Przepisy jednak nie wprowadzają tego rozwiązania jako obligatoryjne.

Podmiot leczniczy może rozstrzygnąć, że nie wykonuje skanów prowadzonej

dokumentacji medycznej, co uniemożliwi skorzystanie z tej formy udostępnienia. Rekomendowanym rozwiązaniem jest także bezgotówkowa forma płatności, tak by uniknąć kontaktu z banknotami i monetami.

Prawo do tajemnicy informacji Konieczność nowego spojrzenia na realizację wielu praw pacjenta nie wpływa zasadniczo na obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych ze stanem zdrowia. Nawet fakt zakażenia nie otwiera szerokiego dostępu do informacji o szczegółach dotyczących pacjenta, w tym jego życia rodzinnego i osób, mogących mieć z nim kontakt czy chorób współistniejących, które mogły mieć wpływ na przebieg choroby. Podobnie jak w przypadku każdego innego zachorowania, niezbędne informacje mogą być przekazane tylko uprawnionym instytucjom i osobom, które były bezpośrednio narażone i ich zdrowie może być zagrożone.

Wobec ryzyka wynikającego z bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną, okazało się, że podmioty, które już wcześniej zapewniły odpowiednie standardy bezpieczeństwa informacji, chronią w sytuacji podwyższonego zagrożenia nie tylko pacjentów, ale i zdrowie swojego personelu. Przypominające recepcje w hotelach rejestracje wyposażone w niezabudowane lady umieszczone bezpośrednio w poczekalniach nie zapewniają ani bezpieczeństwa przekazywanych danych, ani należytego odseparowania od czynników chorobotwórczych pochodzących od pacjenta.

Przeszklone rejestracje lub zamknięte pomieszczenia do pojedynczej rejestracji, a także wyznaczenie na podłodze przed okienkiem rejestracji linii bezpieczeństwa, za którą może przebywać tylko jedna osoba, to z kolei rozwiązania sprawdzające się zarówno w sferze bezpieczeństwa informacji, jak i pod kątem niwelowania ryzyka epidemicznego. 

pra k tycznie

nauk a

SARS-CoV-2. „Spiritus movens” rozwoju polskiej telemedycyny Jakkolwiek tytuł może brzmieć absurdalnie, jest prawdziwy. Z dnia na dzień ochrona zdrowia musiała wdrożyć rozwiązania minimalizujące fizyczny kontakt lekarza z pacjentem, czyli systemy telekonsultacji.

Wojciech Zawalski

Izolacja Epidemia COVID-19 powodowana przez coronavirus SARS-CoV-2, która rozpoczęła się z końcem 2019 roku w chińskiej prowincji Wuhan, w lutym

bieżącego roku dotarła do Europy i Polski. Fala zachorowań wywołała, oprócz skutków typowo medycznych, również konieczność wprowadzenia izolacji społecznej. Strach i lęk przed zakażeniem zniechęca ludzi do bezpośrednich kontaktów. Wyludniły się szkoły,

sklepy, restauracje, zakłady pracy i parki. Decyzje administracyjne spowodowały zamknięcie miejsc, gdzie dotąd gromadzili się ludzie. Niepokój spowodował unikanie nawet tych dozwolonych kontaktów. Przestaliśmy chodzić w odwiedziny do znajomych, podawać dłoń, całować i przytulać się na powitanie. W języku codziennym pojawiło się nowe słowo kwarantanna. Atmosfera zagrożenia wpłynęła również na postrzeganie kontaktów ze służbą zdrowia. Pacjenci zaczęli stronić od bezpośredniej wizyty w placówkach opieki medycznej.

OSOZ Polska 3/2020

35

pra k tycznie

Również lekarze, pielęgniarki i położne zaczęli zwracać większą uwagę na zachowanie bezpieczeństwa w kontaktach z pacjentem. Odwołaniu uległa znacząca większość wizyt planowych w przychodniach i szpitalach. Drzwi wielu placówek medycznych pozostają zamknięte.

I nagle, to co było niemożliwe od 2015 r., kiedy wprowadzono zapisy sankcjonujące w polskim systemie opieki medycznej badanie telemedyczne, jest dziś koniecznością i codziennością. Porady telemedyczne wcześniej traktowane po macoszemu przez płatnika publicznego stały się nie tylko pożądane, ale i wymagane w większości kontaktów na linii lekarz–pacjent.

Wizyta w kwarantannie Narodowy Fundusz Zdrowia latami niedopuszczający do rozliczania wielu świadczeń, zasłaniając się koniecznością zmiany koszyka świadczeń gwarantowanych, nagle, praktycznie z dnia na dzień, zmienił zdanie. Porady telemedyczne dopuszczane dotychczas w niewielkim zakresie, w dobie COVID-19, stały się optymalnym sposobem realizacji usług medycznych.

Oczywiście, nie ma możliwości rozliczania i wykonywania zdalnie wszystkich procedur medycznych, ale to dla wszystkich było i jest oczywiste. Nikt przecież nie będzie próbował zdalnie dokonywać ekstrakcji zęba instruując pacjenta jak ma ująć w dłoń kombinerki.

Przedłużenie recepty na lek w chorobie przewlekłej, omówienie wyników badań czy też zlecenie ich były dopuszczalne prawnie od 2015 roku. Pojawienie się e-recepty tym bardziej otworzyło drogę do nowych usług. Porady telefoniczne lub przy wykorzystaniu komunikatorów wideo są łatwe, bezpieczne dla pacjenta i wygodne dla lekarza. Znacząco skracają kolejki i utrudnienia dla pacjenta. Dlaczego dopiero epidemia koronawirusa uświadomiła nam wartość telemedycyny? Okazało się, że znamienną ilość porad w POZ i gabinetach specjalistycznych można zrealizować przy pomocy telefonu! Można otrzymać receptę, e-zlecenie, czy nawet e-zwolnienie.

Wirtualna apteka Czeka nas jeszcze jedna zmiana: tele-rewolucja w aptekach. Na świecie z powodzeniem funkcjonują automaty do sprzedaży leków. W naszym kraju są niedozwolone. Wyobraźmy sobie sytuację, że na każdym skrzyżowaniu stoi automat z lekami OTC, maseczkami i płyna-

36

OSOZ Polska 3/2020

mi odkażającymi. Dostęp do nich miałby każdy potrzebujący pacjent. W obecnej sytuacji byłaby to znacznie bezpieczniejsza metoda dystrybucji niektórych produktów – bezpieczniejsza zarówno dla pacjenta, jak i dla farmaceuty.

W USA od kilku lat dopuszcza się zdalną sprzedaż leków. Dziś technicznie możliwe jest drukowanie i napełnianie blistrów dla konkretnego pacjenta i dostawa do domu co tydzień na podstawie indywidualnego zlecenia lekarza. Gdybyśmy dopuścili taką sprzedaż, w dobie pandemii tysiące pacjentów nie musiałoby opuszczać domów, żeby iść do apteki. „Przedłużenie” leków, możliwe na podstawie e-recepty, spowodowałoby dostarczenie ich bezpośrednio do domu pacjenta. Nie przekonuje mnie tłumaczenie, że sprzedaż do domu stanowiłaby sprowadzenie niebezpieczeństwa na pacjenta. Wręcz przeciwnie. Pacjent w dobie epidemii zostałby w domu, nie narażał siebie, nie narażał farmaceuty.

Na rewersie zalet Telemedycyna, telefarmacja – te dziedziny dokonują milowego skoku na naszych oczach.

Wciąż niewiele wiemy wszystkiego o koronawirusie, ale jedno jest pewne – świat po epidemii nie będzie już taki sam. Niestety, wielu z nas odczuje skutki zdrowotne, społeczne i ekonomiczne.

Rozwiązania telemedyczne pomagają je ograniczyć. Dlatego tak ważne jest, żeby rozwijać telemedycynę, rozwijać możliwości prawne jej wdrażania.

Ale tele-rewolucja to nie tylko możliwości, ale i zagrożenia. Dlatego epidemia nie powinna nam przysłonić zagrożeń. Tak jak wspominałem, cieszmy się z jej uroków, ale uważajmy na niebezpieczeństwa. W związku z tym, iż legislacja przespała pięć lat, dziś pozwolono na wszystko. Tak, jak kiedyś to, co nie było dozwolone, było zakazane, podobnie dziś – to, co nie zakazane, jest dozwolone. A musimy pamiętać, że chodzi o zdrowie i życie ludzi.

Nie da się całej ciąży prowadzić zdalnie. Owszem, w wyniku zagrożenia zakażeniem wirusem SARS-Cov-2 nie każda wizyta musi odbywać się w gabinecie położnika, ale są pewne granice. Lekarz musi wykonać USG, laboratorium pobrać krew do badań, a co jakiś czas, szczególnie w przypadku pojawienia się powikłań, trzeba pacjentkę zbadać. Tego telemedycyna nie zastąpi. Podobnie jeżeli chodzi o telefarmację, jeżeli zdecy-

dujemy się na ze wszech miar pożądaną w epoce epidemii zdalną sprzedaż leków, to trzeba szczegółowo określić jej zasady. Nie można dopuścić, żeby ludzie nie mający nic wspólnego z farmacją zakładali firmy i sprzedawali leki.

Leki musi wydawać farmaceuta. Zarówno w tradycyjnym modelu dystrybucji (aptece) jak i w sprzedaży zdalnej.

Całą ścieżkę od farmaceuty do odbiorcy szczegółowo trzeba skodyfikować, tu nie może być miejsca na dowolność. Ale, że trzeba to zrobić szybko, nie ma wątpliwości.

Wyższa konieczność Nigdy nie byłem zwolennikiem takiego sposobu wprowadzenia e-recepty, jakiego mieliśmy okazję doświadczyć. Ma on wiele wad. Nie wykorzystano bowiem wszystkich jej możliwości. Nie skorzystano z rozwiązań zastosowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy tworzeniu platformy stworzonej do wystawiania zwolnień lekarskich, rozwiązania praktycznego, intuicyjnego. Stworzono wprawdzie nową platformę, ale pełną błędów i nie dającą lekarzowi żadnych informacji o lekach stosowanych przez pacjenta. Ale proszę wyobrazić sobie, gdzie dziś bylibyśmy, gdyby nie było e-recepty.

W przypadku ZUS wystarczyły odpowiedzialne decyzje i zwolnienia lekarskie, aby wizyty bez osobistej obecności pacjenta w gabinecie stały się możliwe.

Stanęliśmy w Polsce przed ogromnym wyzwaniem jakie wywołała epidemia.

Na szczęście mamy solidne podstawy legislacyjne, żeby wdrożyć rozwiązania telemedyczne. Teraz od odpowiedzialności nas wszystkich zależy, czy zastosujemy je rozsądnie. Żadnych wątpliwości nie budzi fakt, iż w dobie powszechnej kwarantanny telemedycyna jest szansą na ograniczenie kontaktów lekarz-pacjent, farmaceuta-pacjent. Dziś nawet zwykły telefon stał się namiastką telemedycyny.

Uważam, że to idealny czas na stworzenie ogólnopolskiej platformy telemedycznej. Jej wykonanie powinien zlecić NFZ i udostępnić placówkom medycznym. Oprogramowanie typu open-source, opłacone i wspierane przez NFZ, znacząco ułatwiłoby dostęp pacjentów do usług telemedycznych. Dziś wielu lekarzy chciałoby wesprzeć pacjentów, ale nie mają możliwości lub w przypadku ich działalności stworzenie takiej platformy usług się nie kalkuluje. Dysponują jedynie dobrą wolą i telefonem.

To za mało. Mamy kilkadziesiąt tysięcy

pra k tycznie

Dziś nic nie stoi na przeszkodzie, aby proste konsultacje medyczne prowadzić zdalnie. Pacjent może otrzymać wysokiej jakości poradę, receptę, zwolnienie lekarskie. Bez wychodzenia z domu, bez narażania siebie i innych.

potencjalnych pacjentów objętych kwarantanną, a będzie ich lada dzień znacznie więcej. Te osoby nie mogą opuszczać domów. Jeżeli pogorszy się ich stan zdrowia, albo wymagają regularnej opieki medycznej, przedłużenia leków lub są na przykład w ciąży, zdani są jedynie na telefon. O wiele łatwiej niż siedzieć kilkadziesiąt minut lub kilka godzin próbując połączyć się z lekarzem, byłoby skorzystać z aplikacji telemedycznej. Skoro odpowiednie organy stworzyły w czasie kilku dni aplikację do kontroli ludzi przebywających w kwarantannie, stworzenie aplikacji do udzielania usług teleme-

dycznych nie powinno również stanowić problemu. Jestem pewny, że firmy informatyczne w dobie epidemii wspomogą takie działania i pomogą w stworzeniu aplikacji mogącej uratować życie.

Dlatego uważam, że wirus sprowadził wiele problemów, zagrożeń, niestety również dla naszego życia, ale jednocześnie stworzył szansę dla rozwoju telemedycyny. Mam nadzieję, że odrobimy

lekcję i również w dziedzinie informatyzacji zdamy egzamin.

Telemedycyna już nie jest przyszłością, jest naszą codziennością. Dziwi mnie opór ludzi chroniących, w ich mniemaniu, swoje miejsca pracy i próbujących zahamować jej rozwój. Rewolucja już się dokonała, telemedycyna ratuje życie.

Przyszłość medycyny tworzy się na naszych oczach. 

» Telemedycyna dziś chroni lekarzy.

A co z farmaceutami?« reklama

Włącz OSOZ NEWS i bądź na bieżąco

OSOZ News to nowy serwis informacyjny dedykowany dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie.

Nasza Redakcja codziennie przygotowuje przegląd najaktualniejszych i najważniejszych wydarzeń, które prezentujemy w atrakcyjnej formie serwisu newsowego. Każde wydanie serwisu publikowane jest tylko jeden dzień, dlatego aby być na bieżąco oglądaj OSOZ NEWS codziennie.

news.osoz.pl OSOZ Polska 3/2020

37

SARS-CoV-2 Nazwa wirusa pochodzi od angielskiego „severe acute respiratory syndrome coronavirus 2”. Pierwsze zakażenie wirusem miało miejsce w dniu 17 listopada 2019 r. Pacjentem był 55-letni mężczyzna, mieszkaniec Wuhan. Przypuszcza się, że źródłem wirusa był targ rybny. Wirus przenosi się drogą kropelkową, u niektórych chorych wywołuje ciężkie zapalenie płuc i zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) wymagający zastosowania wentylacji mechanicznej. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, 80% przypadków zarażenia SARS-CoV-2 ma przebieg bezobjawowy lub łagodny (symptomy przypominające przeziębienie), 15% wymaga hospitalizacji i podawania tlenu, ok. 5% to ciężkie przypadki, gdzie niezbędne jest zastosowanie wentylacji mechanicznej. Najbardziej narażone grupy to osoby starsze obciążone innymi chorobami współistniejącymi, przede wszystkim cukrzycą, chorobami układu oddechowego i krążenia. Źródło: National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID), Wikipedia

38

OSOZ Polska 3/2020

OSOZ Polska 3/2020

39

n o we idee

E -zdr o wie na ś wiecie

Centers for Disease Prevention and Control

European Center for Disease Prevention and Control

Centrum Prewencji i Kontroli Chorób

Europejskie Centrum Prewencji i Kontroli Chorób

W bieżącym wydaniu zamiast doniesień prasowych ze świata prezentujemy trzy najważniejsze zagraniczne źródła informacji o zdrowiu publicznym, w tym pandemii koronawirusa.

Amerykańskie Centrum Prewencji i Kontroli Chorób (CDC) jest jednym z głównych elementów operacyjnych Departamentu Zdrowia i Opieki Społecznej rządu USA. Celem CDC jest zwiększanie bezpieczeństwa zdrowotnego kraju. Na stronie internetowej można znaleźć statystyki dotyczące zdrowia, informacje o aktualnych zagrożeniach, filmy edukacyjne w różnych językach. 

Europejski odpowiednik amerykańskiego Centrum Prewencji i Kontroli Chorób. ECDC jest agencją UE mającą na celu wzmocnienie obrony Europy przed chorobami zakaźnymi. Podstawowe funkcje obejmują: nadzór epidemiologiczny, reagowanie na zagrożenia, doradztwo naukowe, badania naukowe, szkolenia w zakresie zdrowia publicznego, komunikacja zdrowotna. ECDC wydaje także swoje czasopismo naukowe Eurosurveillance. 

www.cdc.gov

40

OSOZ Polska 3/2020

www.ecdc.europa.eu

n o we idee

World Health Organization www.who.int

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) WHO jest wyspecjalizowaną agencją Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) odpowiedzialną za międzynarodowe zdrowie publiczne. Konstytucja WHO ustanawia strukturę i zasady rządzące agencją, określa jej główny cel, jakim jest zapewnienie „osiągnięcia przez wszystkie narody możliwie najwyższego poziomu zdrowia”. Siedziba główna znajduje się w Genewie w Szwajcarii, a organizacja dysponuje sześcioma biurami regionalnymi i 150 biurami terenowymi na całym świecie.

Obecnym dyrektorem jest dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, zaprzysiężony 1 lipca 2017 roku.

Dziś Światowa Organizacja jest głównym źródłem najbardziej wiarygodnych danych na temat pandemii wirusa SARS-CoV-2, aktualizowanych w ramach codziennych konferencji prasowych. WHO wydaje rekomendacje oraz koordynuje inicjatywy realizowane na całym świecie.

Na stronie internetowej można znaleźć m.in. na bieżąco aktualizowaną globalną mapę zakażeń, informacje na temat postępów naukowych w leczeniu i pracach nad szczepionką, wskazówki dla ludności i pracowników ochrony zdrowia, alerty i oświadczenia. 

OSOZ Polska 3/2020

41

n o we idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N OLO G I I

Matematyka stanu zagrożenia epidemicznego W walce z tak nieprzewidywalnym przeciwnikiem jak wirus SARS-CoV-2, na którego nie ma ani leku ani szczepionki, najważniejsze jest spowolnienie dynamiki pandemii. Mówi się o spłaszczeniu krzywej zachorowań albo o zyskaniu na czasie. O co dokładnie chodzi?

Wykładnicza pułapka Pandemia SARS-CoV-2 cechuje się wykładniczym wzrostem liczby zakażonych. Ocenia się, że jeden pacjent może zarazić kolejne 2 osoby (dotychczasowe obliczenia sugerują wskaźnik w przedziale od 2 do 2,6). Przykład: jeden pacjent zaraża dwie osoby, te dwie zarażone osoby zakażą kolejne (po dwie każda), więc przyrost to 1+2+4 czyli 7 zarażonych. Każda kolejna liczba we wzorze będzie dwukrotnością poprzedniej. Na tej zasadzie liczba wszystkich chorych będzie rosła w błyskawicznym, wykładniczym tempie. W Chinach minęło zaledwie kilkanaście tygodni, aby choroba zdiagnozowana u jednego pacjenta przeniosła się na kilkadziesiąt tysięcy innych.

42

OSOZ Polska 3/2020

Dla porównania, w przypadku zwykłej grypy jeden pacjent zaraża statystycznie tylko jedną osobę. Ten wzrost nie jest więc wykładniczy, tak jak w przypadku koronawirusa, ale liniowy. Liczba chorych może rosnąć szybko, ale w trendzie przewidywalnym.

Wiemy też, że prawdopodobnie koronawirus cechuje się większą śmiertelnością niż sezonowa grypa. W początkach epidemii mowa była o współczynniku śmiertelności na poziomie ok. 3,6%.

Ale widzimy, jak różny jest on w każdym kraju. Eksperci mówią, że faktyczny poziom jest znacznie niższy i może oscylować średnio w okolicach ok. 1%.

Niemniej jednak, nawet niższe wskaźniki śmiertelności w połączeniu z właściwością szybkiego rozprzestrzeniania się

wirusa tworzą groźne połączenie. Przede wszystkim w kontekście systemu ochrony zdrowia. Dlaczego?

Na granicy wytrzymałości Poważny przebieg choroby dotyczy ok.

20% chorych. Część z nich nadal może być leczonych domowo, jeżeli ich stan jest stabilny, pacjent nie wymaga podawania tlenu lub wentylacji. Jednak pacjenci w gorszym stanie muszą trafić do szpitala zakaźnego. I tu pojawia się kolejny problem. Przez ostatnie lata udało się – zwłaszcza dzięki szczepieniom ochronnym – wyeliminować wiele chorób zakaźnych. W efekcie zredukowano liczbę szpitali zakaźnych o około 40% na przestrzeni ostatnich 20 lat. Pozostało ich ok. 3000 w całej Polsce. Dlatego Ministerstwo Zdrowia podjęło szybką decyzję o przekształceniu 20 szpitali w szpitale jednoimienne – zakaźne (stan na 20 marca). W ten sposób powstało dodatkowe 10 000 łóżek na oddziałach zakaźnych. Ale to nie wszystko. Pacjenci w bardzo ciężkim stanie (ok. 5% przypadków) wymagają mechanicznej wentylacji. Nawet jeżeli zyskamy miejsca

n o we idee

w szpitalu dla chorych, nie ma w nich odpowiedniego sprzętu. A można sobie wyobrazić, że wszystkie państwa walczą o tego typu sprzęt u producentów.

Na realizację zamówień trzeba czekać coraz dłużej. Brakuje też podstawowego wyposażenia jak kombinezony ochronne, maski, jednorazowe rękawiczki, gogle medyczne, okrycia na buty. Te niedostatki występują na całym świecie.

Krzywa zachorowań Z jednej strony rośnie błyskawicznie liczba chorych, z drugiej – system ochrony zdrowia ma swoje określone możliwości i pojemność. Żeby nie doprowadzić do jego przeciążenia, jedynym sposobem na chwilę obecną jest spowolnienie wzrostu liczby zachorowań, czyli współczynnika zarażeń. Można to zrobić przez tzw. izolację społeczną. Stąd odwoływanie koncertów, imprez masowych, kwarantanna, a nawet zakaz wychodzenia z domu. Dzięki temu liczba nowych zachorowań zostanie wyhamowana. Taka interwencja działa, co widać na przykładzie Chin. Wprowadzone rygory spowodowały, że w ostatnich dniach notowano jedynie kilka nowych zarażeń dziennie.

Z drugiej strony, zignorowanie problemu może mieć katastrofalne skutki. Odczuły to m.in. Włochy, gdzie lawinowy wzrost zachorowań oraz zgonów (nawet 800 dziennie) doprowadziły system ochrony zdrowia do granic zapaści. Mając ograniczoną liczbę sprzętu, lekarze musieli podejmować dramatyczne decyzje, kogo podłączyć do respiratora.

W uproszczeniu można powiedzieć, że bez żadnych interwencji ze strony

państwa, większość społeczeństwa zaraziłaby się w krótkim przedziale czasu, doprowadzając do przeciążenia systemu ochrony zdrowia, jego niewydolności, a w efekcie – zwiększonej liczby zgonów. Dzięki interwencjom i wprowadzeniu fizycznej izolacji, liczba osób zakażonych może być ta sama, ale ich dynamika będzie o wiele mniejsza. Pandemia potrwa wprawdzie dłużej, ale system ochrony zdrowia nadąży z leczeniem pacjentów. Jest też nadzieja, że grając na czas, równolegle powstaną nowe terapie oraz szczepionka, co pozwoli pokonać pandemię.

Pułapka czasu Zamknięte fabryki, szkoły, restauracje, odwołane kongresy i wydarzenia sportowe, zakaz przemieszczania się – wprowadzone interwencje pozwolą ocalić życie tysięcy pacjentów. Ceną (uzasadnioną) będzie recesja gospodarcza, której nie da się już uniknąć. Pozostaje jeszcze jedno ważne pytanie, które intryguje wielu ekspertów: jak długo muszą trwać ograniczenia, aby zapanować na pandemią? I tutaj opinie różnią się od siebie.

Przede wszystkim mamy do czynienia z nowym wirusem, nie znamy do końca jego zdolności mutowania. Nawet trudno określić poziom śmiertelności, ponieważ większość zachorowań przebiega bezobjawowo. Mówi się, że imprezy masowe, jak wydarzenia sportowe, mogą być zabronione jeszcze kilka miesięcy. Każde poluzowanie zasad izolacji społecznej może wywołać drugą falę zarażeń. Eksperci mówią też, że wraz z nadejściem lata raczej nie mamy co liczyć

» Bez izolacji społecznej, doprowadzilibyśmy do paraliżu systemu ochrony zdrowia.« na mniejszą agresywność wirusa. W niektórych krajach jak Hiszpania czy Włochy wiosenne temperatury nie okazały się pomocne. Część epidemiologów jest zdania, że latem pandemia spowolni, ale druga fala może przyjść jesienią.

Dobra wiadomość jest taka, że wszystko wskazuje iż zachorowanie powoduje wytworzenie się naturalnej odporności organizmu człowieka. Nie wiemy jednak, na jak długo i czy organizm będzie gotowy na zmutowane wirusy SARS-CoV-2.

Nadzieją jest szczepionka. W prace nad nią zaangażowanych jest kilkadziesiąt ośrodków naukowych i firm na całym świecie. Pierwsze z nich weszły w fazę badań klinicznych. Niemniej jednak naukowcy studzą nadzieje podkreślając, że szczepionka musi przejść niezbędne testy bezpieczeństwa i badania, które mogą potrwać 18 miesięcy.

Dziś izolacja społeczna jest jedynym sposobem walki z pandemią, chroniącą osoby z grup ryzyka, mającą na celu minimalizację liczby zgonów i maksymalizację liczby wyleczeń. Taki cel jest możliwy tylko przy sprawnie działającej ochronie zdrowia. To odpowiedzialność zbiorowa, jakiej nie przyszło nam dotąd doświadczyć. 

Spłaszczenie krzywej zachorowań. Pierwszy wariant pokazuje sytuację, w której pandemia zostaje zignorowana. W tym scenariuszu liczba chorych rośnie wykładniczo a liczba pacjentów wymagających hospitalizacji szybko przekracza poziom wydajności systemu ochrony zdrowia.

Efekt: zwiększona liczba zgonów w wyniku braku możliwości leczenia. W drugim wariancie krzywa zostaje spłaszczona dzięki takim interwencjom jak izolacja społeczna, odpowiednia ochrona i higiena osobista. W rezultacie przyrost chorych rozkłada się w czasie, szpitale mogą przyjąć wszystkich potrzebujących i zapewnić im najlepszą opiekę. W tej opcji jest także szansa, że w międzyczasie uda się opracować skuteczne leki oraz szczepionki.

OSOZ Polska 3/2020

43

n o we idee pi lotaż

Zostań w domu.

Całą resztą zajmą się technologie Co roku, w okresie zwiększonej liczby zachorowań na grypę, kliniki pękają w szwach. Paradoksalnie, pacjenci, aby otrzymać poradę lekarską, zarażają kolejne osoby w poczekalni, środkach komunikacji miejskiej, w miejscu pracy. Pandemia koronawirusa uświadomiła nam, że można inaczej. A więc zostań w domu, chroń siebie, innych i personel medyczny oraz zmniejsz obciążenie systemu ochrony zdrowia. Także w przyszłości.

Niewidoczne błędy Ten scenariusz powtarza się co jesień: tłumy w przychodniach lekarskich i poczekalniach, kichające i kaszlące osoby w biurach, szkołach, autobusach, kinach,

44

OSOZ Polska 3/2020

na koncertach. Faktem jest, że w przypadku zwykłej grypy, chory pacjent zaraża statystycznie jedną osobę. W ten sposób nie występuje tzw. wykładniczy wzrost zachorowań, jak to ma miejsce

w przypadku pandemii koronawirusa, ale liniowy. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, co roku na grypę choruje ok. 1 miliard osób, 3–5 miliona przypadków ma ciężki przebieg, szacunkowo od 290 000–650 000 osób umiera. Te liczby uzmysławiają, jak niewiele zmieniło się w ostatnich latach, aby wzmocnić profilaktykę chorób zakaźnych, jak chociażby grypa.

Mamy szczepienia, z których korzysta stosunkowo niewielki procent społeczeństwa. Dane Eurostatu wskazują, że średnio 43% Europejczyków w wieku 65 i więcej szczepi się przeciwko grypie. Rozbieżności są ogromne. O ile w Wielkiej Brytanii jest to aż ponad 70%,

n o we idee

w Niemczech o połowę mniej, w Estonii zaledwie 3%. Z jednej strony można sobie wyobrazić, jak stopień śmiertelności wyglądałby bez szczepionek, z drugiej – zatrważające statystyki nie są wystarczającą motywacją nawet dla osób należących do grup ryzyka.

Pandemia koronawirusa jest szokiem i przykrą lekcją profilaktyki dla nas wszystkich. Nie tylko dla wybranych osób z grup ryzyka – dla każdego, bez wyjątku. To, o czym od dawno mówili eksperci chorób zakaźnych, dociera w końcu na szczeble polityki i znajduje uznanie społeczne. Nauka i medycyna okazały się dziedzinami strategicznie ważnymi, nie tylko z punktu widzenia zdrowia i życia, ale także dobrobytu społecznego i rozwoju gospodarczego. Nie słuchaliśmy epidemiologów, bo mówili o abstrakcyjnym zagrożeniu, którego nie widać, którego nie doświadczaliśmy na własnej skórze. Do przeziębienia i grypy przyzwyczailiśmy, bo były od zawsze. Wizje większych epidemii braliśmy za przesadzone scenariusze, które być może kiedyś się wydarzą, ale nie za naszego życia. Po pokonaniu wielu chorób zakaźnych, nota bene dzięki szczepieniom, dzisiejsze pokolenie nie wie, jakie żniwo zbierała odra czy ospa.

Odpowiedzialność jako profilaktyka

telekonferencję z domu. W przypadku niektórych, ale oczywiście nie wszystkich zawodów, jest to wykonalne. Chore dzieci mogą brać udział w lekcjach online, nawet w pojedynczych przypadkach, gdy zajęcia odbywają się dla pozostałych uczniów w normalnym trybie. Tutaj trudno mówić o tym, że „potrzeba jest matką wynalazków.” W tym kontekście, wynalazki są dostępne od dawna, jedynie potrzeba pojawiła się nagle.

Do lekarza nie trzeba iść od razu, gdy pojawi się katar albo ból gardła. Gdy stan zdrowia jest stabilny, wystarczy skonsultować się z lekarzem dzięki rozwiązaniom telemedycznym. Na podstawie wywiadu, lekarz jest w stanie nawet na odległość ocenić wstępnie stan zdrowia, zdecydować, czy jest konieczna wizyta w gabinecie lekarskim. Może też przepisać lek i przesłać e-receptę. Pacjenci nie muszą się bać – lekarze mają wystarczającą wiedzę, aby na podstawie rozmowy postawić wstępną diagnozę. Zostając w domu, trzymamy wirusa w ryzach.

Nie zarażamy innych, często słabszych i z chorobami towarzyszącymi dającymi gorsze rokowania, nie obciążamy zbędnie systemu ochrony zdrowia, zostawiając wolne miejsce w kolejce dla tych, którzy faktycznie potrzebują pomocy.

To, z czego wielu nie zdawało sobie spra-

wy, staje się dziś oczywiste i nie powinno być zapomniane w przyszłości. Po to mamy technologie zdrowia cyfrowego, aby wykorzystać je w sprytny sposób.

Widzimy, że telemedycyna nie jest technologią dla samej technologii, ale częścią profilaktyki i sposobem na zwiększenie efektywności ochrony zdrowia.

Hasło „zostań w domu” powinno na zawsze wpisać się w zachowania chorych na grypę czy przeziębienie. Zostań w domu, odwiedź lekarza online i tym samym postępuj odpowiedzialnie. Taka solidarność i współodpowiedzialność mogą stać się nowymi wartościami także w ochronie zdrowia po okresie pandemii koronawirusa. 

» Medyczna konsultacja online jest nie tylko wygodną, ale i odpowiedzialną formą korzystania z usług medycznych.«

Zapomnieliśmy też, że z punktu widzenia zdrowia, każdy z nas jest nie tylko odpowiedzialny za samego siebie, ale również za innych. Bagatelizując grypę, biorąc leki niwelujące jej objawy i dalej uczestnicząc w życiu społecznym – chodząc do pracy, kina albo szkoły – narażamy innych, sami stajemy się źródłem zakażenia. To nie wirusy zarażają ludzi, ale to ludzie zarażają wirusami. W czasie pandemii SARS-CoV-2 najskuteczniejszym lekiem okazało się ograniczenie kontaktów społecznych, dystans fizyczny, mycie rąk. Proste, choć zapomniane procedury we współczesnym, nowoczesnym świecie w fazie ciągłego postępu. W wielu krajach mieszkańcy solidarnie podporządkowali się nakazom administracyjnym, zamrażając kontakty społeczne na pewien czas, po to by spłaszczyć krzywą zarażeń i nie doprowadzić do nadmiernego obciążenia ochrony zdrowia w krótkim okresie czasu. Jest to dziś łatwiejsze w dobie nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. I doskonałą lekcją na przyszłość – lekcją solidarności, dojrzałości, świadomości. Zamiast zarażać kolegów grypą podczas zebrań w pracy, równie dobrze można zorganizować

OSOZ Polska 3/2020

45

n o we idee B I G D ATA

Dane i procedury, czyli jak Tajwan powstrzymał wybuch epidemii Wszystkie modele sugerowały, że Tajwan będzie się mierzyć z wybuchem epidemii koronawirusa tak samo jak Chiny i reszta świata. Jednak tak się nie stało. Z końcem marca, kiedy w Chinach było ponad 80 000 przypadków zarażenia wirusem, w Tajwanie było ich 300. Jak to możliwe?

Do położonej w odległości 130 km wyspy wirus mógł przedostać się bardzo łatwo. Z 23 milionowej prowincji Chińskiej Republiki Ludowej, 850 000 osób mieszka w Chinach, a 404 000 tam pracuje, regularnie podróżując. Do tego trzeba doliczyć 3 miliony chińskich turystów odwiedzających corocznie Tajwan. Ale od czasu wybuchu epidemii SARS w 2003 roku kraj pozostaje w stałej gotowości na podobne sytuacje. Sze-

46

OSOZ Polska 3/2020

reg faktów potwierdza, że tajwańska odpowiedź na COVID-19 sprawdziła się.

Szczegóły opisali trzej naukowcy w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Journal of the American Medical Association” (JAMA).

Kiedy 31 grudnia Światowa Organizacja Zdrowia poinformowała o fali zachorowań niewiadomego pochodzenia, władze Tajwanu jeszcze tego samego dnia wdrożyły pomiar temperatury

i monitoring symptomów zapalenia płuc u osób podróżujących z Wuhan. Krajową bazę danych na temat ubezpieczeń zdrowotnych (National Health Insurance NHI) zintegrowano z danymi imigracyjnymi i urzędu celnego, aby na podstawie analiz Big Data szybko zidentyfikować osoby, które mogły być potencjalnie narażone na zakażenie. Wprowadzono nowy system oparty na kodach QR, historii podróży i stanu zdrowia, uruchamiając procedurę oceny ryzyka. Wdrożenie całego systemu zajęło zaledwie jeden dzień. Wówczas jeszcze nie było testów na SARS-CoV-2, stąd osoby z najwyższym stopniem ryzyka zachorowania zostały poddane testowi na 26 innych wirusów. Osoby z symptomami choroby objęte zostały natychmiast kwarantan-

n o we idee

ną i kontrolą za pomocą telefonów komórkowych.

Korzystając z bazy NHI o ubezpieczonych, Tajwan zidentyfikował osoby z objawami chorób płuc, u których jednak nie wykryto grypy. Poddane je ponownym testom w kierunku COVID-19.

Na 113 przypadków, jedna osoba okazała się nosicielem koronawirusa. Uruchomiono natychmiast infolinię i na bieżąco informowało mieszkańców o rozwoju sytuacji.

Rok po wybuchu epidemii SARS, rząd Tajwanu stworzył tzw. Narodowe Centrum Dowodzenia Zdrowiem (National Health Command Center NHCC), będące częścią centrum zarządzania kryzysowego. NHCC ujednolicił centralny system dowodzenia wraz z innymi podmiotami odpowiedzialnymi za kontrolę i przeciwdziałanie zagrożeniom epidemicznym. 20 stycznia, kiedy zanotowano pierwsze pojedyncze przypadki zakażenia, oficjalnie aktywowano specjalną jednostkę zadaniową w ramach NHCC. Jej zadaniem było także koordynowanie działaniami podejmowanymi przez inne ministerstwa oraz wdrażanie procedur przeciwdziałających rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2. Wśród nich znalazły się technologie do wykrywania nowych przypadków, aktywne wyszukiwanie chorych, zarządzanie zasobami wyposażenia, rozwiązania antykryzysowe dla firm.

» Rok po wybuchu epidemii SARS, rząd Tajwanu stworzył tzw. Narodowe Centrum Dowodzenia Zdrowiem.«

Na dzień 20 stycznia Tajwan miał w zapasie 44 miliony masek chirurgicznych. Natychmiast zwiększono produkcję sięgając do funduszy rządowych.

Maski dla mieszkańców można było kupić po ustalonej centralnie cenie i tylko w aptekach. Codzienne konferencje prasowe wiceprezydenta Tajwanu, ministra zdrowia oraz uznanego epidemiologa, dostarczały aktualnych danych na temat bieżącej sytuacji i podejmowanych kroków. Taki model wprowadzono później także w innych krajach.

Sukces Tajwanu w walce z pandemią jest sumą kilku elementów. Po pierwsze, dobrze odrobionej lekcji z epidemii SARS w 2003 roku. Powołanie do życia Narodowego Centrum Dowodzenia Zdrowiem (National Health Command Center NHCC) umożliwiło natychmiastowe działanie, według z góry ustalonych planów. Po drugie, ucyfrowienie danych zdrowotnych daje możliwość iden-

tyfikacji pacjentów, a wysoki poziom digitalizacji kraju stwarza możliwość szybkiej analizy danych i przykładowo śledzenia pacjentów z wysokich grup ryzyka. Zgodnie z danymi opublikowanymi w JAMA „Response to COVID-19 in Taiwan. Big Data Analytics, New Technology, and Proactive Testing”, bardzo pomocny okazał się system rejestracji gospodarstw domowych obywateli Tajwanu połączony z danymi z kart wjazdowych cudzoziemców. Te informacje umożliwiły rządowi śledzenie osób z grup wysokiego ryzyka, wyodrębnionych na podstawie historii podróży do obszarów dotkniętych epidemią. Po trzecie, Tajwan miał w zapasie niezbędne wyposażenie medyczne, a wszyscy mieszkańcy mogli zaopatrzyć się w maski. I w końcu trzeba też nadmienić czynnik kulturowy. Tajwańczycy są zdyscyplinowani, mają duże zaufanie do rządu i postępują zgodnie z wprowadzanymi wytycznymi. 

Strona internetowa Tajwańskiego Centrum Kontroli Chorób (Taiwan Centers of Disease Control) na bieżąco podaje bardzo szczegółowe informacje o rozwoju pandemii w kraju i informuje mieszkańców o rozwoju sytuacji.

OSOZ Polska 3/2020

47

osoz world FUTURE

The Rise of the Data-Driven Physician 2020 Stanford Medicine Health Trends Report describes a health care sector that is undergoing seismic shifts, fueled by a maturing digital health market, new health laws that accelerate data sharing, and regulatory traction for artificial intelligence in medicine.

Center of gravity In 2014, the US Food and Drug Administration approved the first artificial intelligence algorithm for medical applications. Since then, the number has multiplied, and by June 2019, the FDA had already passed a total of 46 algorithms.

Digital health funding is increasing at a rapid pace. In 2011, Venture Capital

48

OSOZ Polska 3/2020

funds invested $1.1B in medical startups. In 2019, digital health companies raised a total of $7.4B across 394 deals from 627 investors.

Technologies that used to be niche just a few years ago, such as telemedicine, are now becoming more common.

The number of wearables increased from 13% to 33% between 2015 and 2019.

Keeping track of health parameters with, for example, mobile applications is continuously growing in popularity. Electronic medical records, e-prescriptions, and e-referrals are spreading even faster, displacing their paper versions. In some highly developed countries, medical data is only collected in electronic form. The adaptation of digital health

osoz world

entails legal changes and mobilizes even the most delayed digital organizations to make changes. Health insurers are beginning to refund the costs of so-called digital therapies based on mobile applications or telemedicine equipment.

If we gathered all the data on innovation and information technologies in health care on a single chart, we would see an exponential trend line. We are approaching the center of gravity, where digitization affects everyone and changes the rules of the whole sector, and even the way health professionals work.

Doctors in a new technology ecosystem In a survey conducted by Stanford Medicine and presented in the 2020 Health Trends Report, 47% of doctors and 73% of medical students admitted that they were taking additional professional courses to be better prepared for further technological developments in health care. The most popular topics are data science, population health management, genetic counseling, programming, and artificial intelligence. Not without reason – the doctor of the future will be not only a specialist in diseases but also a specialist in data management and concluding statistical analyses.

Physicians will be required to cooperate with artificial intelligence systems.

The amount of available data is increasing. The task of AI algorithms will be to analyze the data, but it is the doctor who will make the final decisions, and he or she must know how and where to look for additional information. The growing importance of prevention means that doctors will create statistical models, forecasts, and health scenarios based on the information available in the electronic medical record and the parameters monitored by the patient.

Only 7% of doctors and 14% of students/residents use systems based on artificial intelligence regularly. In the case of telemedicine technologies, these numbers are 39% and 41%, respectively. The survey also examined the value of data provided by patients in the clinical decision-making process. 20% of medical students/residents and 23% of doctors believe that the information collected by patients in health applications is very valuable. Similar results relate to the data collected by wearables. This shows a gap between the expectations of patients who use new technologies to monitor their health and the doctors who

» Doctors will largely rely on data.«

do not see significant value in the information provided directly by the patient.

One must assume that with time patients will provide more data and expect the doctor to take it into account while making a decision.

The vast majority of medical students and residents (77%) believe that education in medical schools was helpful in preparing for new technologies in health care. The fact that doctors and students are trying to expand their knowledge of issues concerning, for example, artificial intelligence, shows that the education system is falling behind the market trends. Doctors believe that a third of their tasks will be automated in the future.

velopment because they are the end-users, and they cannot be burdened with solutions that disrupt their work instead of helping. In the end, the medical profession must undergo an ideological transformation, from a job focused on medicine to one that has a lot to do with data, statistics, and artificial intelligence. 

Dealing with AI The transformation of the health care industry also means that new players like Google, Apple, or Amazon are entering the sector. Surprisingly, medical professionals see this trend as a chance. The fact that non-healthcare oriented technology companies start to offer healthrelated services to patients is more often perceived positively (49% of doctors and 45% of medical students/residents) than negatively (30% of doctors and 24% of residents).

Doctors will get access to new data sources that can improve treatment outcomes, focus on prevention, precisely diagnose diseases, and treat them in a personalized manner. New forms of medical services will benefit patients as the data collected in their electronic medical records will reflect a complete picture of their health. On the other hand, doctors feel a sense of uncertainty about the future and the development of new technologies.

An imbalance between the passion for working with patients and the administrative burden can be already observed.

As a part of the existing education system, future doctors should start learning new competencies. Doctors must be involved in the process of technology de-

2020 Health Trend Report Download the full report

by Stanford Medicine.

Click here: https://stan.md/3ao575Y or scan the code:

OSOZ Polska 3/2020

49

50

OSOZ Polska 3/2020

Pandemia 11 marca Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła stan pandemii w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa. Liczba przypadków zakażeń na całym świecie stale rośnie. Pandemiami nie są choroby endemiczne ze stabilną, stałą liczbą zarażonych. Obecnie jeszcze jedna choroba ma status pandemii. To HIV/AIDS. Od czasu zdiagnozowania pierwszych przypadków w latach 80-tych do 2018 roku w jej następstwie zmarły 32 miliony osób na całym świecie. Z wirusem żyje obecnie ok. 37,9 milionów osób. Ponad 10 lat temu świat mierzył się z jeszcze inną pandemią – tak zwanej świńskiej grypy (H1N1) z 2009 roku. Według oficjalnych danych WHO, kosztowała ona życie ponad 18 000 osób. Te dane mogą być niedoszacowane, gdyż wiele ciężkich przypadków kwalifikowano błędnie jako zwykłą grypę. Jednak najtragiczniejszą we współczesnej historii była pandemia grypy hiszpanki, która wybuchła 102 lata temu i trwała 3 lata (styczeń 2018 – grudzień 2020). Zachorowała na nią jedna czwarta populacji (ok. 500 milionów osób) w wyniku czego 17-50 milionów zmarło. Jednak to tzw. czarna śmieć zebrała największe śmiertelne żniwo, doprowadzając do śmierci 30-60% ludności Europy. Źródło: National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID)

OSOZ Polska 3/2020

51

systemy i sprz Ä™ t

KAMSOFT S.A.

SERWISY LEKOWE DLA PACJENTA - KTOMALEK.PL 52

OSOZ Polska 3/2020

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

OSOZ-LEK

|Â&#x2030;-u|Â&#x2039; "Â&#x2039;v|;l 1_uomÂ&#x2039; ,7uoÂ&#x2030;b- Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb- r-1f;m|ol 7ov|<r do rzetelnych informacji o lekach. W ramach szeregu serwisĂłw Ń´;hoÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ r-1f;m| lo৾; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;bŕŁ&#x20AC; ro7v|-Â&#x2030;oÂ&#x2030;; bm=oul-1f; o lekach, informacje o lekach refundowanych i ich zamiennikach, roÂ&#x152;m-ŕŁ&#x20AC; 1;m< Ń´;hÂ&#x2020;ġ hom|uoŃ´oÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; bm|;u-h1f; 1Â&#x152;Â&#x2039; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-ŕŁ&#x20AC; 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;; Â&#x2030;vh-Â&#x152;-m;f -r|;1; ou-Â&#x152; u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;oÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; f; omĹ&#x160;Ń´bm;Äş

PACJENT

SprawdĹş online, gdzie moĹźesz kupiÄ&#x2021; lek, ktĂłrego potrzebujesz.

systemy i sprz Ä&#x2122; t

OSOZ-LEK

SERWISY LEKOWE DLA PACJENTA - KTOMALEK.PL

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$ ";uÂ&#x2030;bvÂ&#x2039; Ń´;hoÂ&#x2030;; 7ov|<rm; m- rŃ´- oulb; |Â&#x2030;-u|;]o "Â&#x2039;v|;lÂ&#x2020; 1_uomÂ&#x2039; ,7uoÂ&#x2030;b- 7ov|-u1Â&#x152;-f. r-1f;m|ol holrŃ´;hvoÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ bm=oul-1fb m- |;l-| Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 7ov|<rĹ&#x160; mÂ&#x2039;1_ m- roŃ´vhbl uÂ&#x2039;mhÂ&#x2020; =-ul-1;Â&#x2020;|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;lÄş Â&#x152;b-j-f. om; Â&#x2030; or-u1bÂ&#x2020; o -Â&#x152;< ;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; b ŕĄ&#x2020;uo7hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 1_uomÂ&#x2039; ,7uoÂ&#x2030;b- ,ġ Â&#x152; h|ŕĽ&#x2022;u;f 1o7Â&#x152;b;mmb; houÂ&#x152;Â&#x2039;v|-f. |Â&#x2039;vb.1; Ń´;h-uÂ&#x152;Â&#x2039; b =-ul-1;Â&#x2020;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;ġ 1Â&#x152;;urb.1 mb;Â&#x152;0<7m; bm=oul-1f;ġ lÄşbmÄş 7o wystawienia recepty czy kontrolowania interakcji. ";uÂ&#x2030;bvÂ&#x2039; Â&#x2030; vÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;Ń´moŕŚ&#x2039;1b roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f. m- vru-Â&#x2030;7Â&#x152;;mb; ro7Ĺ&#x160; v|-Â&#x2030;oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ bm=oul-1fb o Ń´;hÂ&#x2020;ġ Â&#x152;-roÂ&#x152;m-mb; vb< Â&#x152; Â&#x2020;Ń´o|h. bm=oul-1Â&#x2039;fm.ġ vru-Â&#x2030;7Â&#x152;;mb; -h|Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;1_ 1;mġ o7rj-|moŕŚ&#x2039;1b Â&#x152;- Ń´;hb u;=Â&#x2020;m7oÂ&#x2030;-m; ou-Â&#x152; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;;mb; |-ŕĽ&#x2030;vÂ&#x152;Â&#x2039;1_ Â&#x152;-lb;mĹ&#x160; mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030;Äş om-7|o Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b-f. ruÂ&#x152;;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; bm|;u-h1fb rolb<7Â&#x152;Â&#x2039; Ń´;h-lb Â&#x152;-৾Â&#x2039;Â&#x2030;-mÂ&#x2039;lb Â&#x2030; |Â&#x2039;l v-lÂ&#x2039;l 1Â&#x152;-vb; ou-Â&#x152; rolb<7Â&#x152;Â&#x2039; Ń´;h-lb - ৾Â&#x2039;Â&#x2030;moŕŚ&#x2039;1b.Äş oĹ&#x160; Â&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f. |-h৾; m- vru-Â&#x2030;7Â&#x152;;mb; omĹ&#x160;Ń´bm; 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hÂ&#x2020; Â&#x2030; Â&#x2030;Â&#x2039;0u-m;f -r|;1; ou-Â&#x152; ruÂ&#x152;;vj-mb; Â&#x2030;Â&#x2039;]o7m;f u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb internetowej.

NR. KAT. 8320PI04.21

Rzetelne informacje o lekach

Sprawdzanie i rezerwacja on-line w aptece

Leki refundowane i zamienniki

Kontrola interakcji b Â&#x2020;1Â&#x152;Â&#x2020;Ń´;ŕĽ&#x2030;

roÂ&#x152;m-ŕŁ&#x20AC;ġ f-hb1_ vhj-7mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; roh-uloÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ roÂ&#x2030;bmb;m Â&#x2020;mbĹ&#x160; h-ŕŁ&#x20AC; Â&#x2030; |u-h1b; Â&#x152;-৾Â&#x2039;Â&#x2030;-mb- Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030;ġ 0Â&#x2039; Ń´;1Â&#x152;;mb; ruÂ&#x152;;0b;]-jo ru-Â&#x2030;b7joÂ&#x2030;oÄş

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$ )b;7Â&#x152;- o Ń´;h-1_ 7ov|<rm- Â&#x2030; v;uÂ&#x2030;bv-1_ Ń´;hoÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Â&#x152;-Ĺ&#x160; r;Â&#x2030;mb- r-1f;m|ol 7ov|<r 7o ru-h|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ bm=oul-1fb ou-Â&#x152; roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- m- ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-7ol; ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; hÂ&#x2020;u-1fb Ń´;hoÂ&#x2030;;fÄş "ru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb; omĹ&#x160;Ń´bm; 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;; Â&#x2030;vh-Â&#x152;-m;f -r|;1; ou-Â&#x152; lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; b1_ u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb ov|<r 7o -h|Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;1_ bm=oul-1fb o Ń´;h-1_ u;=Â&#x2020;m7oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030;u-Â&#x152; Â&#x152; lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b. vru-Â&#x2030;7Â&#x152;;mb- |-ŕĽ&#x2030;vÂ&#x152;Â&#x2039;1_ Â&#x152;-lb;mmbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ń´;hÂ&#x2020; o৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ruÂ&#x152;;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb- -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; bm|;u-h1fb rolb<7Â&#x152;Â&#x2039; Ń´;h-lb Â&#x152;-৾Â&#x2039;Â&#x2030;-mÂ&#x2039;lb f;7mo1Â&#x152;;ŕŚ&#x2039;mb; om|uoŃ´- bm|;u-h1fb Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x152; ro৾Â&#x2039;Â&#x2030;b;mb;l

PRZEWAGA SYSTEMU Â&#x152;b<hb Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2039; -r|;h Â&#x152; 1-j;]o hu-fÂ&#x2020; Â&#x2030; u-l-1_ |Â&#x2030;-u|;]o "Â&#x2039;v|;lÂ&#x2020; 1_uomÂ&#x2039; ,7uoÂ&#x2030;b- roÂ&#x2030;v|-j Â&#x2020;mbh-Ń´mÂ&#x2039; m- uÂ&#x2039;mhÂ&#x2020; v;uÂ&#x2030;bv |o - ;hÄşrŃ´Äş ,- f;]o roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;l r-1f;m1b lo]. Â&#x2030;Â&#x2039;f.|hoÂ&#x2030;o j-|Â&#x2030;o b vÂ&#x152;Â&#x2039;0ho vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-ŕŁ&#x20AC; bmĹ&#x160; =oul-1f; o 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; ohoŃ´b1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ -r|;h-1_Äş o Â&#x2030;b<1;fġ lo]. roÂ&#x152;m-ŕŁ&#x20AC; 1;m< Ń´;hÂ&#x2020; ou-Â&#x152; Â&#x2030;Â&#x2039;vj-ŕŁ&#x20AC; ruÂ&#x152;;Â&#x152; bm|;um;| u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f< 7o -r|;hbÄş 0vjÂ&#x2020;]- u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb ruÂ&#x152;;Â&#x152; -r|;h< o0Â&#x2039;Â&#x2030;- vb< omĹ&#x160;Ń´bm;ġ - r-1f;m| m- 0b;৾.1o o|uÂ&#x152;Â&#x2039;Ĺ&#x160; lÂ&#x2020;f; roÂ&#x2030;b-7olb;mb- ;Ĺ&#x160;l-bŃ´ o |Â&#x2039;lġ 1o vb< 7Â&#x152;b;f; Â&#x152; f;]o u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f.Äş 7Â&#x2039; Ń´;hb v. ]o|oÂ&#x2030;; 7o o70bouÂ&#x2020;ġ o|uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2020;f; zaproszenie z apteki.

12 |

E-mail: pomoc@osoz.pl | Tel.: +48 32 609 12 61

1000MI02.04

";uÂ&#x2030;bv Ĺ m|;u-h1f;Äż roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- m-|olb-v| vru-Â&#x2030;7Â&#x152;bŕŁ&#x20AC;ġ 1Â&#x152;Â&#x2039; Â&#x152;-৾Â&#x2039;1b; Ń´;hÂ&#x2020; f;7mo1Â&#x152;;ŕŚ&#x2039;mb; Â&#x152; bmmÂ&#x2039;lb Ń´;h-lb lo৾; lb;ŕŁ&#x20AC; m;]-|Â&#x2039;Â&#x2030;mÂ&#x2039; Â&#x2030;rjÂ&#x2039;Â&#x2030; m- Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;Äş ) ruÂ&#x152;Â&#x2039;r-7hÂ&#x2020; Â&#x2030;Â&#x2039;huÂ&#x2039;1b- bm|;u-h1fb 7ov|<rmÂ&#x2039; f;v| vÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;joÂ&#x2030;Â&#x2039; orbvġ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039; lo৾m- Â&#x2030;Â&#x2039;7uÂ&#x2020;hoÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; b ruÂ&#x152;;7v|-Â&#x2030;bŕŁ&#x20AC; 7o homvÂ&#x2020;Ń´|-1fb Ń´;h-uÂ&#x152;oÂ&#x2030;bÄş m-Ń´bÂ&#x152;- bm|;u-h1fb f;v| rom-7|o Â&#x2030;Â&#x152;0o]-1om- o -m-Ń´bÂ&#x152;< bmĹ&#x160; |;u-h1fb Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x152; ro৾Â&#x2039;Â&#x2030;b;mb;lÄş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; r-1f;m| lo৾;

OSOZ Polska 3/2020

53

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

55

57

Rzeczywistość koronawirusa

RANKINGI PEX Firmy i produkty (luty 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (luty 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (luty 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Leki stosowane w alergiach

MONITOR ZDROWOTNY

F E L I E TO N

Rzeczywistość koronawirusa I już nic nie jest takie jakie było. I pewnie już nie będzie. Koronarzeczywistość dopiero się kształtuje, na razie wiemy lepiej, czego nie wiemy i czego nie da się tradycyjnymi metodami przewidzieć czy prognozować. Czytając ten tekst, czytają Państwo zapis historyczny – każdy dzień przynosi coś nowego, a pomiędzy pisaniem tekstu a jego publikacją pewnie zdarzy/zdarzyło się wiele.

dr Jarek Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Czas epidemii to czas „sprawdzam” dla systemu ochrony zdrowia, a także dla nas – społeczeństwa per se. Drugi tydzień marca był okresem „burzy i naporu”. Do aptek udały się dodatkowe – w stosunku do okresu sprzed epidemii – miliony Polaków. System wytrzymał, trzeci tydzień marca przyniósł powrót do normy.

0

1

pn

nd pn

nd pn

styczeń 2020

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 nd pn

nd pn

nd pn

luty 2020

nd pn

2491 592 2185 610 2043 814

316 002

323 852

2780 887 2921 688 3391 570 3482 984 3364 983 2116 592

2749 407 2565 086 2649 094 2560 865 2570 059 1825 116

373 556

2538 733 2483 200 2447 430 2547 351 2713 297 1924 441

349 672

2536 151 2333 305 2299 077 2277 172 2328 244 1649 538

365 467

2492 001 2416 813 2398 850 2395 984 2417 461 1686 546

378 156

2531 125 2316 380 2327 556 2316 516 2464 237 1738 976

2479 586 2358 824 2278 682 2321 451 2479 711 1732 867

540 614

2455 343 2279 240 2166 479 2232 419 2392 069 1635 159

2460 928 2367 308 2348 059 2298 221 2348 350 1671 978

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1

355 847

500 000

328 203

1 500 000 1 000 000

314 735

2 500 000 2 000 000

336 218 275 185

2378 283 2599 279 1854 925

3 500 000 3 000 000

172 583

Liczba paragonów

4 000 000

2703 517 2417 157 2382 828 2519 259 1734 605

Dzienna liczba paragonów w aptekach

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

nd pn

nd pn

nd pn

marzec 2020

OSOZ Polska 3/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY

2,7 2,9 2,5 2,3 2,3 2,9 3,0 3,1 3,1 2,6 2,4 2,9 3,0 3,0 3,0 3,0 2,5 2,3 2,8 2,9 2,9 2,9 2,9 2,5 2,1 2,9 2,9 3,0 3,0 3,0 2,5 2,3 2,8 2,9 2,9 2,9 2,9 2,5 2,4 2,9 2,9 2,9 2,9 2,9 2,5 2,3 2,8 2,8 2,9 2,8 2,9 2,4 2,3 2,8 3,0 3,0 3,0 3,1 2,8 2,5 2,9 3,0 3,1 3,1 3,1 2,7 2,4 3,1 3,2 3,5 3,7 3,8 3,4 2,9 3,6 3,8 4,1

Średnia liczba opakowań na paragonie w aptekach w Polsce 4,0

2,5

2,2

Liczba opakowań

3,5 3,0

2,0 1,5 1,0 0,5 0

1

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 pn

nd pn

nd pn

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 nd pn

nd pn

styczeń 2020

nd pn

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

nd pn

luty 2020

nd pn

nd pn

marzec 2020

80 70

PLN bru o

60 50 40

38,99 52,51 58,50 48,63 41,02 40,03 55,64 61,49 64,14 63,90 50,62 42,18 57,85 61,87 62,29 62,10 61,33 48,32 42,14 55,68 59,29 59,52 60,54 60,18 48,05 38,96 56,53 60,02 61,43 59,77 61,34 47,72 41,11 55,07 59,26 60,09 60,57 60,61 48,59 42,90 57,02 59,33 60,53 60,07 59,83 48,01 40,42 54,65 57,45 58,65 58,53 59,16 47,22 40,73 55,07 59,30 59,66 61,34 62,42 53,45 44,15 57,18 60,42 61,89 63,00 61,88 50,99 42,16 59,86 64,43 67,84 72,08 76,26 63,58 50,99 71,15 76,47 80,90

Średnia wartość koszyka w aptece

30 20 10 0

1

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 pn

nd pn

nd pn

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 nd pn

nd pn

styczeń 2020

nd pn

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

nd pn

luty 2020

nd pn

nd pn

marzec 2020

Dzienna liczba paragonów – preparaty na przeziębienie OTC 1 400 000

liczba paragonów

1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 100 000 0

1

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 pn

nd pn

nd pn

styczeń 2020

Informacje na wykresach dobitnie pokazują wpływ rozwoju epidemii i (a czasem „lub”) przekazu medialnego na zachowania Polaków. Widać też wyraźnie, że „pik zakupowy” miał charakter punktowy. Czy może się powtórzyć? Zapewne tak, na przykład, gdy pojawi się informacja, że w profilaktyce, wspomaganiu leczenia czy leczeniu pomaga jakiś preparat, do tej pory nie brany pod uwagę jako przydatny.

18 marca 2020, po raz pierwszy od długiego czasu, współczynnik rotacji to-

56

OSOZ Polska 3/2020

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 nd pn

nd pn

nd pn

luty 2020

warów w aptece osiągnął poziom taki sam jak w tym samym okresie roku ubiegłego. Jeżeli trend, który buduje się dopiero kilka dni nie ulegnie (a raczej: „nie uległ” – bowiem to dla czytelnika zapis z przeszłości) zmianom, sytuacja wróci do normalności – z poprawką na potencjalne spadki w kategoriach typu „lifestyle”.

Prognozować nie będę. W nowej sytuacji nawet zaawansowane, statystyczne modele prognostyczne mogą zawodzić. Najważniejsze teraz jest zdrowie.

nd pn

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

nd pn

nd pn

nd pn

marzec 2020

Zdrowia, zdrowia i zdrowia Państwu życzę.  *Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

MONITOR ZDROWOTNY

R an k ingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Luty 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w lutym 2020

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

SANOFI

6

BAYER

7

SANDOZ

8

BAUSCH HEALTH

9

GLAXOSMITHKLINE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

USP ZDROWIE

2

POLPHARMA

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

5

SANOFI HASCO - LEK

7

RECKITT BENCKISER

8

TEVA

9

PROCTER & GAMBLE

10

ANGELINI

4

NEBBUD

5

CLEXANE

6

FOSTEX

7

ELIQUIS

8

BISOCARD

9

GLUCOPHAGE

10

ATORIS

1

IBUPROM

2

NEOSINE

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE SIEĆ OLIMP LABS N.P.ZDROVIT POLPHARMA OLEOFARM BAYER RECKITT BENCKISER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE ZIAJA POLPHARMA NAOS PIERRE FABRE GALDERMA

         

LEKI OTC

         

3

GRIPEX

4

NUROFEN

5

APAP

6

RUTINOSCORBIN

7

VOLTAREN

8

THERAFLU

9

GROPRINOSIN

10

STREPSILS

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON DICOFLOR NUTRAMIGEN D-VITUM NEOCATE MULTILAC SANPROBI NUTRIDRINK VITRUM

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

6

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w lutym 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA CETAPHIL REGENERUM DERMEDIC AVENE

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 3/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epidemi o lo giczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W Lutym W ODNIESIENIU DO stycznia

89 634 zł

87 667 zł

9 272 zł

10 029 zł

651 zł

651 zł

styczeń

luty

styczeń

luty

styczeń

luty

–1967 zł

–2,19%

756 zł

8,16%

0 zł

0,00%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

975 170 zł

83 615 zł

83 604 zł

10 448 zł

9 718 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

–0,01%

–730 zł

–6,99%

–7515 zł

–0,76%

–11 zł

luty WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 72 153 zł Opolskie 72 698 zł Warmińsko-Mazurskie 75 881 zł

Świętokrzyskie 7 824 zł Kujawsko-Pomorskie 8 006 zł Opolskie 8 239 zł

Kujawsko-Pomorskie 465 zł Podkarpackie 477 zł Opolskie 486 zł

Wielkopolskie 94 991 zł Łódzkie 101 998 zł Mazowieckie 104 536 zł

Pomorskie 10 908 zł Łódzkie 10 976 zł Mazowieckie 12 355 zł

Dolnośląskie 703 zł Pomorskie 716 zł Mazowieckie 766 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 784 918 zł Opolskie 795 355 zł Warmińsko-Mazurskie 863 310 zł

Świętokrzyskie 68 006 zł Opolskie 69 616 zł Kujawsko-Pomorskie 71 004 zł

Opolskie 5 732 zł Kujawsko-Pomorskie 5 855 zł Podlaskie 7 301 zł

Wielkopolskie 1 080 962 zł Dolnośląskie 1 084 764 zł Mazowieckie 1 170 385 zł

Lubuskie 91 560 zł Dolnośląskie 95 416 zł Mazowieckie 106 357 zł

Mazowieckie 11 443 zł Dolnośląskie 11 939 zł Podkarpackie 15 472 zł

luty WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Małopolskie -8 076 zł Wielkopolskie -7 695 zł Świętokrzyskie -4 889 zł

Małopolskie -1 515 zł Wielkopolskie -903 zł Kujawsko-Pomorskie -249 zł

Wielkopolskie -70 zł Małopolskie -62 zł Świętokrzyskie -51 zł

Łódzkie 2 884 zł Pomorskie 3 360 zł Lubelskie 4 797 zł

Lubelskie 2 464 zł Pomorskie 2 504 zł Łódzkie 2 698 zł

Lubuskie 3 zł Śląskie 14 zł

zestawienie KOSZTY W lutym W OSTATNICH LATACH

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2015

2016

2017

2018

2019

2020

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 3/2020

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epidemi o lo giczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

» W marcu spodziewamy się

ѶƔƏƏƏ

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ

podwyższonych kosztów ze względu na epidemię koronawirusa.«

ƕƔƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 3/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epidemi o lo giczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

ƖƏƏƏ

» Koszty leczenia

ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ

grypy i przeziębienia w lutym były najwyższe od 12 miesięcy.«

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

60

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 3/2020

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epidemi o lo giczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ ƐƓƏƏ

» Wraz z nadejściem

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ

wiosny rosną koszty leczenia alergii.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 3/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków luty | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO stycznia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

22,03 zł

25,11%

243 tys. zł

4310

0,07 zł

0,37%

-4 tys. zł

*

*

*

*

*

*

-0,27 zł

PROGNOZA NA

maj

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 3/2020

*

suplementy

INNE

*

*

54,71% 25,24% 9,71% 10,35%

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

23,70% -0,64%

Maj to co roku okres, w którym liczba zachorowań spada. Biorąc pod uwagę te dane historyczne, przewidujemy spadek obrotów w stosunku do zimowych miesięcy.

Jednak pandemia koronawirusa wpływa na poziom zakupów leków w aptekach, stąd trudno o precyzyjne prognozy.

Obrót statystycznej apteki w lutym 2020 roku wyniósł 243 tys. zł. W porównaniu ze styczniem 2020 roku był o 4 tys. zł niższy (–1,6%). Jednocześnie był o 32,5 tys. zł wyższy (+15,4%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,3 mld zł. Oznacza to spadek o 75 mln zł (–2,2%) w stosunku do stycznia 2020 roku oraz wzrost o 296 mln zł (+9,7%) w stosunku do lutego 2019 roku.

Udział refundacji stanowił 23,70% (–0,6 p.p. w porównaniu ze styczniem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 793 mln zł (–4,8%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,82 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 7,8% (+204 tys. zł) oraz wzrost o 21,6% (+ 501,5 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

62

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

56,38 zł

-50

maceutyczny osiągnie wartość 38,6 mld zł. To odpowiednio o 1,4 mld zł więcej (+3,9%) niż w 2019 roku oraz o 4,0 mld zł więcej (+11,6%) niż w 2018 roku.

Wartość refundacji wyniesie 9,9 mld zł, co będzie stanowiło 25,54% całkowitego obrotu aptecznego.

W lutym sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 76,9 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 54 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 110,4 tys. zł. W porównaniu ze styczniem 2020 roku, dla pierwszych dwóch kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży, z kolei dla sprzedaży odręcznej zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 3,03

tys. zł (–3,8%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 1,49 tys. zł (–2,7%), z kolei dla sprzedaży odręcznej wzrost wyniósł 0,99 tys. (+0,9%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,06 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 794 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,5 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (10 839 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (10 110 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 729 zł.

W lutym 2020 roku, w stosunku do stycznia 2020 roku, największy spadek sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków z grupy leków przeciwpasożyt-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

niczych, leków na krew i układ krwiotwórczy, oraz układ sercowo-naczyniowy. Największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów przeciwzakaźnych, produktów na układ oddechowy, oraz produktów endokrynologicznych.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów przeciwzakaźnych, produktów na układ sercowo-naczyniowy oraz produktów na przewód pokarmowy i metabolizm. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy.

W lutym średnia marża apteczna wyniosła 25,11%. To o 0,37 p.p. więcej niż w styczniu 2020 roku oraz o 0,22 p.p. więcej niż w lutym 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,08% (+0,33 p.p. w stosunku do stycznia 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,98% (+1,16 p.p. w stosunku do stycznia 2020), natomiast dla produktów OTC – 29,35% (+0,22 p.p. w stosunku do stycznia 2020 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,37%. Będzie to odpowiednio o 0,33 p.p. mniej niż w 2019 roku oraz o 0,64 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,02% (–0,19 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,45% (–0,74 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 27,54% (–1,52 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w lutym 2020 roku wyniosła 22,03 zł. Cena ta w porównaniu do stycznia 2020 roku wzrosła o 7 groszy. Porównując ją do ceny z lutego 2019 obserwujemy wzrost o 1,03 zł. W porównaniu ze styczniem 2020 roku, we wszystkich trzech kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty wyniosła 17,15 zł (+0,01 zł); dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 27,56 zł (+0,29 zł); dla leków refundowanych – 29,19 (+0,64 zł).

W lutym statystyczną aptekę odwiedziło 4 310 pacjentów (spadek o 50. pacjentów w stosunku do stycznia 2020).

3 530 osób zakupiło produkty OTC, 950 – leki refundowane, a 870 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w czwartym tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 22 a 28 lutego. Wówczas

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lutego (porównanie do ubiegłego roku) luty 2020

luty 2019

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lutego – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) luty 2020

luty 2019

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 3,93% i hormony płciowe

5,63% układ mięśniowo-szkieletowy 12,51% przewód pokarm. i metabolizm

układ 10,89% oddechowy 2,06% narządy zmysłów 4,99% leki przeciwzakaźne 0,31% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,41% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 4,88% krew i układ krwiotwórczy

11,2% układ sercowo-naczyniowy

1,11% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,16% dermatologia varia 10,76% 11,12% centralny układ nerwowy nieokreślona 16,04%

OSOZ Polska 3/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24% 23% I

II

III

IV

I

II

2007

III

IV

I

II

2008

III

IV

I

II

2009

III

IV

I

II

2010

III

IV

I

2011

II

III

IV

I

II

2012

III

IV

I

2013

II

III

IV

I

2014

II

III

IV

I

2015

II

III

IV

I

2016

II

III

IV

I

2017

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

II

III

IV

I

2018

II

III

IV 12 2020

22%

2019

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

Ə

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƒѶ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƒƑ

ƕķƓƑ

ƕķƓƓ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

refundacja

ƕķѵƔ

ƕķƓƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 I

II

III

2007

64

OSOZ Polska 3/2020

IV

I

II

III

2008

IV

I

II

III

2009

IV

I

II

III

2010

IV

I

II

III

2011

IV

I

II

III

2012

IV

I

II

III

2013

IV

I

II

III

2014

IV

I

II

III

2015

IV

I

II

III

2016

IV

I

II

III

2017

IV

I

II

III

2018

IV

I

II

III

2019

IV 12 2020

3000

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w lutym ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

w statystycznej aptece zanotowano 1077 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 8–14 lutego (1041 osób), 1–7 lutego (1021 osób) i 15–21 lutego (1021 osób).

Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 56,38 zł. To o 0,27 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 2,27 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 43,02 zł zapłacił pacjent, a 13,36 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu ze styczniem 2020 spadła o 3,1%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 0,4% (+0,16 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 80,97 zł (z czego 21,21 zł to zapłata pacjenta, a 59,76 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 62,04 zł, a dla produktów OTC – 31,29 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 59,36 zł. Z kwoty tej 44,20 zł zapłaci pacjent, a 15,16 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 67,86 zł, produktów OTC – 30,80 zł, a leków refundowanych – 98,39 zł (z czego 24,93 zł to zapłata pacjenta, a 73,46 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach lutego (porównanie do ubiegłego roku) luty 2020

luty 2019

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach lutego (porównanie do ubiegłego roku) luty 2020

luty 2019

ƐƐƏƏ ƐƏƏƏ ƖƏƏ

» W lutym statystyczną aptekę odwiedziło 4 310 pacjentów.«

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ Ѵ |;]o

ѶŋƐƓ Ѵ |;]o

ƐƔŋƑƐ Ѵ |;]o

ƑƑŋƑѶ Ѵ |;]o

ƑƖ Ѵ |;]o

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

luty 2020

luty 2019

luty 2020

luty 2019

132 937

117 610

54,71%

55,87%

Lek - OTC

61 334

52 021

25,24%

24,71%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

23 585

20 218

9,71%

9,60%

Pozostałe

25 143

20 651

10,35%

9,81%

Lek - RX

OSOZ Polska 3/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za luty 2020 zmiana w stosunku do (%)

luty 2020

stycznia 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

lutego 2019

stycznia 2020

stycznia 2020

lutego 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

243,0

-1,6%

-1,6%

15,4%

-4,0

-4,0

32,5

cały rynek apteczny

3 348 054

-2,2%

-2,2%

9,7%

-75 119,0

-75 119,0

296 014,5

statystyczna apteka

76,9

-3,8%

-3,8%

9,6%

-3,0

-3,0

6,7

cały rynek apteczny

1 059 866

-4,4%

-4,4%

4,2%

-48 239,6

-48 239,6

42 362,0

statystyczna apteka

54,0

-2,7%

-2,7%

19,0%

-1,5

-1,5

8,6

cały rynek apteczny

743 612

-3,3%

-3,3%

13,1%

-25 077,0

-25 077,0

85 966,8

statystyczna apteka

110,4

0,9%

0,9%

18,1%

1,0

1,0

16,9

cały rynek apteczny

1 521 753

0,3%

0,3%

12,2%

4 718,7

4 718,7

165 632,1

statystyczna apteka

57,6

-4,2%

-4,2%

10,6%

-2,5

-2,5

5,5

cały rynek apteczny

793 605

-4,8%

-4,8%

5,1%

-39 704,9

-39 704,9

38 382,5

w całkowitym obrocie

23,70%

-2,6%

-2,6%

-4,2%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

73,81%

-0,1%

-0,1%

0,8%

0,0

0,0

0,0

ogółem

22,03 zł

0,3%

0,3%

4,9%

0,1

0,1

1,0

dla leków z list refundacyjnych

29,19 zł

2,3%

2,3%

3,0%

0,6

0,6

0,9

dla leków z recept pełnopłatnych

27,56 zł

1,1%

1,1%

6,0%

0,3

0,3

1,6

dla produktów bez recepty (OTC)

17,15 zł

0,1%

0,1%

6,4%

0,0

0,0

1,0

4 310

-1,1%

-1,1%

10,8%

-50,0

-50,0

420,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

950

-3,1%

-3,1%

23,4%

-30,0

-30,0

180,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

870

-2,2%

-2,2%

11,5%

-20,0

-20,0

90,0

3 530

-0,3%

-0,3%

8,0%

-10,0

-10,0

260,0

ogółem

25,11%

1,5%

1,5%

0,9%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,08%

1,7%

1,7%

4,5%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

21,98%

5,6%

5,6%

10,0%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,35%

0,8%

0,8%

-5,2%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

56,38 zł

-0,5%

-0,5%

4,2%

-0,3

-0,3

2,3

Wartość zapłaty przez pacjenta

43,02 zł

0,4%

0,4%

5,6%

0,2

0,2

2,3

Wartość dopłaty refundatora

13,36 zł

-3,1%

-3,1%

-0,2%

-0,4

-0,4

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

80,97 zł

-0,8%

-0,8%

-11,2%

-0,6

-0,6

-10,2

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

21,21 zł

-0,5%

-0,5%

-13,1%

-0,1

-0,1

-3,2

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

59,76 zł

-0,8%

-0,8%

-10,5%

-0,5

-0,5

-7,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

62,04 zł

-0,5%

-0,5%

6,7%

-0,3

-0,3

3,9

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

31,29 zł

1,2%

1,2%

9,4%

0,4

0,4

2,7

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 821,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑѶƏ ƑƕƏ

Zmiana obrotu: wzrost 7 do 9%

ƑѵƏ

Tysiące zł

ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

66

OSOZ Polska 3/2020

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do lutego 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 821,5

7,8%

21,6%

204,0

501,5

490,0

12,1%

27,9%

53,0

107,0

38 606 676,0

3,9%

11,6%

1 434 458,5

4 023 582,0

6 771 227,0

6,5%

17,1%

412 287,5

986 778,0

946,7

6,2%

15,9%

55,2

129,8

156,9

8,9%

21,5%

12,8

27,8

12 952 839,0

2,3%

6,4%

292 856,7

775 104,9

2 167 971,2

3,4%

11,2%

71 055,2

218 096,5

639,5

9,3%

26,9%

54,4

135,7

109,4

17,0%

35,9%

15,9

28,9

8 750 046,6

5,3%

16,5%

442 598,6

1 240 930,4

1 512 301,9

11,1%

24,3%

150 848,6

295 906,3

1 210,4

8,0%

23,3%

89,6

228,6

219,9

12,2%

29,0%

24,0

49,4

16 562 559,7

4,0%

13,2%

643 604,4

1 927 985,0

3 038 786,4

6,6%

18,0%

187 363,1

463 528,6

720,7

7,8%

20,3%

51,9

121,5

117,7

10,2%

27,1%

10,9

25,1

9 860 854,9

3,8%

10,4%

363 245,1

929 158,9

1 626 914,9

4,7%

16,3%

73 013,6

227 455,8

0,3

0,0%

-1,1%

0,0

0,0

0,2

-0,5%

-2,2%

0,0

0,0

0,7

1,0%

3,1%

0,0

0,0

0,7

1,6%

3,3%

0,0

0,0

22,1

4,1%

6,1%

0,9

1,3

21,3

1,8%

5,6%

0,38

1,12

29,3

1,7%

4,6%

0,5

1,3

29,2

3,9%

5,3%

1,11

1,47

28,3

5,3%

11,5%

1,4

2,9

27,6

6,7%

11,7%

1,74

2,89

17,6

3,1%

11,5%

0,5

1,8

17,2

5,8%

10,6%

0,95

1,65

47 533,3

1,8%

8,5%

823,3

3 723,3

8 670,0

7,2%

16,2%

580,0

1 210,0

9 621,4

1,9%

12,0%

181,4

1 031,4

1 930,0

22,2%

34,0%

350,0

490,0

9 422,8

-1,6%

5,3%

-157,2

472,8

1 760,0

10,0%

15,8%

160,0

240,0

39 300,2

1,8%

7,7%

690,2

2 800,2

7 070,0

3,8%

12,2%

260,0

770,0

0,2

-1,3%

-2,6%

0,0

0,0

0,2

0,3%

-1,9%

0,0

0,0

0,2

-1,0%

1,8%

0,0

0,0

0,2

1,1%

1,7%

0,0

0,0

0,2

-3,5%

-10,7%

0,0

0,0

0,2

5,0%

-11,1%

0,0

0,0

0,3

-5,2%

-6,7%

0,0

0,0

0,3

-2,1%

-1,0%

0,0

0,0

59,36 zł

5,9%

12,1%

3,3

6,4

56,52 zł

4,8%

9,6%

2,6

4,9

44,20 zł

5,9%

12,5%

2,5

4,9

42,94 zł

5,0%

10,4%

2,0

4,0

15,16 zł

5,9%

10,9%

0,8

1,5

13,58 zł

4,3%

7,2%

0,6

0,9

98,39 zł

4,2%

3,5%

4,0

3,3

81,29 zł

-10,9%

-10,7%

-10,0

-9,8

24,93 zł

1,2%

-4,9%

0,3

-1,3

21,26 zł

-14,6%

-18,2%

-3,6

-4,7

73,46 zł

5,3%

6,6%

3,7

4,6

60,02 zł

-9,6%

-7,8%

-6,3

-5,1

67,86 zł

11,1%

20,6%

6,8

11,6

62,18 zł

5,8%

19,6%

3,4

10,2

30,80 zł

6,1%

14,5%

1,8

3,9

31,10 zł

7,5%

15,0%

2,2

4,0

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 38,6 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2019)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƏƏƏ ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,9 mld zł

ƒƏƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 3/2020

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

689,84

0,07

37191,46

0,15

8228,73

0,04

28962,74

0,50

0,22

0,78

1228,55

30,27

53,91

2. U-30

457,00

0,05

18419,17

0,08

7406,29

0,04

11012,88

0,19

0,40

0,60

739,37

24,91

40,30

3. U-50

291,16

0,03

7394,18

0,03

4216,85

0,02

3177,33

0,06

0,57

0,43

358,98

20,60

25,40

4. U-BEZPŁATNY

22,36

0,00

1912,72

0,01

138,28

0,00

1774,44

0,03

0,07

0,93

62,11

30,80

85,55

5. INWALIDA WOJENNY

12,23

0,00

708,86

0,00

1,04

0,00

707,82

0,01

0,00

1,00

21,69

32,68

57,94

0,18

0,00

5,74

0,00

0,85

0,00

4,89

0,00

0,15

0,85

0,30

19,40

31,12

11,07

0,00

323,67

0,00

51,06

0,00

272,61

0,00

0,16

0,84

17,09

18,93

29,24

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

14,97

23,07

226,87

0,02

10157,97

0,04

14,88

0,00

10143,09

0,18

0,00

1,00

381,31

26,64

44,77

3,51

0,00

810,69

0,00

90,71

0,00

719,98

0,01

0,11

0,89

7,21

112,38

230,78

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,04

0,00

1656,50

0,01

834,51

0,00

821,99

0,01

0,50

0,50

45,69

36,26

150,02

12. PEŁNOPŁATNE

1482,43

0,15

53971,00

0,22

53970,06

0,29

0,94

0,00

1,00

0,00

1961,09

27,52

36,41

13. ODRĘCZNA

6524,69

0,67

110448,00

0,45

110447,31

0,60

0,69

0,00

1,00

0,00

7243,83

15,25

16,93

14. RAZEM

9732,40

1,00

243000,00

1,00

185400,56

1,00

57599,44

1,00

0,76

0,24

12067,22

20,14

24,97

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

704,54

0,07

37584,51

0,15

8438,46

0,05

29146,05

0,50

0,22

0,78

1255,46

29,94

53,35

2. U-30

472,95

0,05

18824,34

0,08

7580,95

0,04

11243,39

0,19

0,40

0,60

764,08

24,64

39,80

3. U-50

292,62

0,03

7353,16

0,03

4193,22

0,02

3159,94

0,05

0,57

0,43

362,31

20,30

25,13

4. U-BEZPŁATNY

22,85

0,00

1909,99

0,01

140,96

0,00

1769,03

0,03

0,07

0,93

63,02

30,31

83,57

5. INWALIDA WOJENNY

12,73

0,00

731,95

0,00

1,01

0,00

730,94

0,01

0,00

1,00

22,47

32,57

57,50

0,20

0,00

5,98

0,00

0,93

0,00

5,05

0,00

0,16

0,84

0,32

18,92

30,57

11,58

0,00

339,40

0,00

53,53

0,00

285,87

0,00

0,16

0,84

17,92

18,94

29,31

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

15,32

24,08

244,33

0,02

10849,83

0,04

14,98

0,00

10834,85

0,18

0,00

1,00

409,40

26,50

44,41

3,61

0,00

840,86

0,00

93,17

0,00

747,69

0,01

0,11

0,89

7,37

114,03

232,68

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,05

0,00

1886,92

0,01

947,92

0,01

939,00

0,02

0,50

0,50

53,27

35,42

156,58

12. PEŁNOPŁATNE

1506,09

0,15

54718,00

0,22

54716,97

0,29

1,03

0,00

1,00

0,00

1997,89

27,39

36,33

13. ODRĘCZNA

6501,17

0,66

109955,00

0,45

109954,34

0,59

0,66

0,00

1,00

0,00

7220,29

15,23

16,91

14. RAZEM

9784,73

1,00

245000,00

1,00

186136,43

1,00

58863,57

1,00

0,76

0,24

12173,80

20,13

25,04

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1714

0,18

76925

0,32

20149

0,11

56776

0,99

0,26

0,74

2817

27,31

44,87

2. Recepty pełnopłatne

1482

0,15

53971

0,22

53970

0,29

1

0,00

1,00

0,00

1961

27,52

36,41

3. Sprzedaż odręczna

6525

0,67

110448

0,45

110447

0,60

1

0,00

1,00

0,00

7244

15,25

16,93

11

0,00

1656

0,01

835

0,00

822

0,01

0,50

0,50

46

36,26

150,02

9732

1,00

243000

1,00

185401

1,00

57599

1,00

0,76

0,24

12067

20,14

24,97

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1765,42

0,18

78440,08

0,32

20517,20

0,11

57922,87

0,98

0,26

0,74

2902,36

27,03

44,43

2. Recepty pełnopłatne

1506,09

0,15

54718,00

0,22

54716,97

0,29

1,03

0,00

1,00

0,00

1997,89

27,39

36,33

3. Sprzedaż odręczna

6501,17

0,66

109955,00

0,45

109954,34

0,59

0,66

0,00

1,00

0,00

7220,29

15,23

16,91

12,05

0,00

1886,92

0,01

947,92

0,01

939,00

0,02

0,50

0,50

53,27

35,42

156,58

9784,73

1,00

245000,00

1,00

186136,43

1,00

58863,57

1,00

0,76

0,24

12173,80

20,13

25,04

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19062,60

0,16

946675,55

0,34

239881,10

0,11

706794,45

0,98

0,25

0,75

31618,90

29,94

49,66

2. Recepty pełnopłatne

19295,64

0,17

639466,74

0,23

639430,30

0,30

36,44

0,00

1,00

0,00

25648,77

24,93

33,14

3. Sprzedaż odręczna

78211,78

0,67

1210418,13

0,43

1210408,82

0,58

9,31

0,00

1,00

0,00

86216,18

14,04

15,48

148,32

0,00

24939,58

0,01

11067,64

0,01

13871,94

0,02

0,44

0,56

591,62

42,15

168,15

116718,34

1,00

2821500,00

1,00

2100787,86

1,00

720712,14

1,00

0,74

0,26

144075,47

19,58

24,17

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

260902978

0,16

12952839019

0,34

3282374523

0,11 9670464496

0,98

0,25

0,75

432729428

29,93

49,65

2. Recepty pełnopłatne

263990937

0,17

8750046621

0,23

8749548092

0,30

498529

0,00

1,00

0,00

350903857

24,94

33,15

1070037472

0,67

16562559668

0,43 16562432324

0,58

127344

0,00

1,00

0,00

1179589925

14,04

15,48

2029547

0,00

341230692

0,01

0,01

189764489

0,02

0,44

0,56

8100407

42,13

168,13

1596960934

1,00

38606676000

1,00 9860854858

1,00

0,74

0,26

1971323618

19,58

24,18

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 3/2020

151466203

1,00 28745821142

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Leki stosowane w alergiach Na przewlekłe choroby alergiczne – dziś zaliczanie do chorób cywilizacyjnych – cierpi 150 mln Europejczyków i 15 mln ludzi w Polsce. Ocenia się, że ok. 40% społeczeństwa choruje na jedną z postaci alergii. Aż 75% z nich to mieszkańcy miast. W 2/3 przypadków dotyczy kobiet. Do 2025 roku choroba dotknie 50% społeczeństwa. Wiele z dolegliwości nigdy nie zostaje prawidłowo rozpoznanych. 12–16% Polaków cierpi na astmę, większość z nich nawet o tym nie wie, 25% ma alergiczny nieżyt nosa. Do najpopularniejszych alergenów zalicza się pyłki roślinne, zarodniki pleśni, niektóre leki (zwłaszcza penicylina), produkty spożywcze (orzechy, białko jaj, mleko), jad owadów, zwierzęta (sierść). Reakcjami alergicznymi, w zależności od czynnika, mogą być swędzenie i łzawienie oczu, pokrzywka, katar, kaszel i duszności.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

265 690 885

18 435 745

196

14,41 zł

21%

24%

88%

2%

INFORMACJE DODATKOWE

Alergia [gr. állos „inny”, „cudzy”, érgon „czyn”], termin wprowadzony 1906 przez K. von Pirqueta na określenie stanu zmienionej i nadmiernej odpowiedzi immunologicznej organizmu. Ta patologiczna odpowiedź tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji, zwanych alergenami, polega na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla organizmu szkodliwy.

Według Białej księgi alergii z 2011 roku, choroby alergiczne dotykają ok. 30–40% populacji. Najczęstsze postaci tych chorób to pyłkowica odnotowana u około 20% populacji, astma oskrzelowa występująca u 5–8% populacji. Natomiast atopowe zapalenie skóry (AZS) występujące u kilku procent ogólnej populacji dziecięcej objawia się u poniżej 1% populacji dorosłych. Choroba ta częściej występuje u dzieci niż u osób dorosłych. Przed 3 rokiem życia AZS w różnie nasilonej postaci występuje u 2–3% całej populacji. Mniej niż 2% przypadków AZS ma swój początek po 20 r.ż. Przypuszczalnie co 3–4 dziecko rodzi się z AZS. Z wiekiem częstość schorzenia maleje.

300

18

250

15

200

12

150

9

100

6

50

3

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 3/2020

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Zdjęcie: Dartmouth College Electron Microscope Facility

Odsetek osób cierpiących na alergie rośnie na całym świecie, co jest efektem między innymi rozwoju cywilizacyjnego, rosnącego zanieczyszczenia środowiska oraz ekspozycji na środki chemiczne. Prowadzą one do zaburzeń w układzie immunologicznym, który zaczyna walczyć z substancjami nieszkodliwymi dla organizmu. Do dyspozycji pacjentów jest dziś gama leków łagodzących objawy alergii. Przedstawiamy analizę ich sprzedaży.

Opis rynku Kwota, jaką pacjenci płacą za leki na alergię, jest stosunkowo wyrównana we wszystkich latach przeprowadzonej analizy. W 2002 roku wartość sprzedaży omawianej grupy leków wynosiła 218,53 mln zł. W kolejnych dwóch latach nastąpił spadek kolejno o 5,91% oraz 6,93%, a wartość sprzedaży ukształtowała się na poziomie minimalnym, równym 191,37 mln zł (2004 rok). W kolejnych latach miały miejsce głównie wzrosty, największe w 2008 roku (o 11,25%) oraz w 2018 roku (o 11,32%). W 2012 roku wystąpił natomiast największy spadek wartości sprzedaży o 10,32%. W mi-

70

OSOZ Polska 3/2020

nionym roku pacjenci zapłacili za leki na alergię zakupione w aptekach otwartych kwotę 265,69 mln zł – najwięcej w całym okresie analiz (o 3,93% więcej niż w roku poprzednim oraz o 21,58% więcej niż w 2002 roku).

Sprzedaż leków na alergię w czasie, gdy rozpoczęliśmy prowadzenie analiz statystycznych (2002 rok), była równa 14,82 mln opakowań. W kolejnych latach kształtowała się podobnie jak wartość sprzedaży. Największe wzrosty ilości sprzedaży (o 12,00% oraz 11,65%) także miały miejsce w 2008 i 2016 roku.

Podobnie największy spadek (o 8,55%) pojawił się w 2012 roku. Najmniej le-

ków na alergię sprzedało się w aptekach w 2004 roku (14,07 mln opakowań). Największa sprzedaż miała miejsce w minionym roku i była równa 18,44 mln opakowań (o 0,18% więcej niż w 2018 roku oraz o 24,21% więcej niż w 2002 roku).

Przeprowadzone analizy wskazują, że sprzedaż leków na alergię charakteryzuje się wahaniami sezonowymi. Zdecydowanie najwięcej tego typu asortymentu sprzedaje się w aptekach w okresie od marca do lipca. Średniomiesięczna wartość sprzedaży w tych miesiącach przekracza 19 mln opakowań, ale w czerwcu jest zdecydowanie największa i wynosi

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

30

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

2

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

5

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

8

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

6

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

0

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

3

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

14

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

4

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

18

20,55 18,78 17,51 17,06 16,23 16,71 16,54 17,26

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

12

13,48 16,01 17,09 12,18 11,50 10,07

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

15

20,10 21,04 18,93 17,08 15,88 14,21

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

13

21,19 18,81 20,78 18,41 20,46

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

10

12,61 14,27 14,44 14,77

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

16

17,21 16,93 18,28

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

6

30,10 21,64

18

22,79

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

Liczba badanych produktów

12,90 12,87 12,81 13,27 13,11 13,10 12,62 13,34 13,77 13,87 13,51 13,58 14,47 14,81 14,57 14,83 15,04 16,51 11,36 11,74 12,10 11,42 11,13 11,11 11,43 11,67 11,83 11,88 11,77 11,65 14,70 15,81 16,22 15,88 17,38 11,16 10,35

6,91

8,07

3,38

2,18

1,80

9,12

8,33

7,90

7,64

7,40

10,71 10,16 10,09 10,36 11,55 12,00 11,88 12,85 13,86 11,70 12,56

8,88

9,48

9,09

9,87

9,89 12,82 12,49 16,51

13,20 13,86 14,94 13,96 13,37 15,32 13,66 14,09 13,41 13,11 14,43 10,81 10,79 11,08 7,70

9,53 12,26 13,84 15,06 14,54 15,97 16,99 16,73 17,12 17,59 17,35 17,31 —

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

8,83

9,07

9,21

8,39

7,44

7,70

7,90

8,07

8,52

9,07

9,77

20,02 16,03 19,08 19,67 19,50 19,25 19,28 19,70 19,25 18,86 9,05

9,41

9,56

9,28

9,79

9,73 10,48 12,24 12,97

9,03

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

12,90 12,87 12,81 13,27 13,11 13,10 12,62 13,34 13,77 13,87 13,51 13,58 14,47 14,81 14,57 14,83 15,04 16,51

2

24,74 24,76 24,89 24,99 24,06 23,26 23,19 22,56 20,84 20,98 22,97 32,21 39,10 36,37 37,06 41,64 25,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

1

19,42 19,47 19,08 19,21 17,40 19,18 20,82 19,27 19,11 19,14 19,59 19,41 19,20 19,21 19,69 18,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

2

34,32 38,51 39,84 40,99 37,49 37,04 36,33 34,07 35,76 37,30 37,33 34,05 34,51 27,41 32,81

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

1

6,18

6,92

7,45

8,02

7,29

7,46

7,68

8,02

8,14

8,18

8,06

8,17

7,74

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

1

6,20

6,28

6,49

6,58

6,53

6,33

6,87

7,07

7,44

7,52

5,02

3,47

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

1

56,87 53,29 54,06 43,02 47,61 47,58 51,19 51,82 49,48

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

2

31,81 36,65 36,84 36,72 41,05 40,58 40,47 36,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

5

42,28 44,60 37,47 34,42 32,18 29,50 24,57

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

3

20,57 20,41 20,05 17,27 15,42 14,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

4

41,07 42,09 41,39 41,06 40,35

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

6

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

0

—

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

3

28,75

—

11,76 12,41 12,35 11,85 11,61 11,82 11,90 12,16 11,94 10,69 10,17 —

8,07

—

8,41

—

8,51

—

—

—

—

—

—

—

8,31

30,71 30,71 29,03 —

OSOZ Polska 3/2020

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

25,99 mln zł. W listopadzie średniomiesięczna wartość sprzedaży jest najniższa i wynosi 15,24 mln zł. W pozostałych miesiącach kształtuje się na bardzo wyrównanym poziomie pomiędzy 16, a 17 mln zł. To wyraźnie wskazuje, że

najczęściej występujące alergie są powiązane z okresami pylenia roślin.

Zbliżone trendy kształtujące ilość oraz wartość sprzedaży przekładają się na wyrównany poziom średniej ceny.

W pierwszych latach analiz, aż do 2008

roku, średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na alergię głównie spadała. W kolejnych okresach wzrosty raz po raz przeplatały się ze spadkami. W 2008 roku średnia cena była najniższa i wynosiła 12,94 zł, zaś w 2002 roku była naj-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na alergię dostępnych aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

218 526 373

14 816 090

14,75

2 101 215

142 462

104

2003

205 620 003

14 468 223

14,21

1 939 811

136 493

106

-5,91%

-2,35%

2004

191 374 389

14 071 627

13,60

1 693 579

124 528

113

-6,93%

-2,74%

2005

194 876 042

14 416 552

13,52

1 465 233

108 395

133

1,83%

2,45%

2006

200 930 966

15 086 824

13,32

1 545 623

116 052

130

3,11%

4,65%

2007

203 760 308

15 634 891

13,03

1 604 412

123 109

127

1,41%

3,63%

2008

226 685 336

17 511 565

12,94

1 717 313

132 663

132

11,25%

12,00%

2009

229 933 539

16 769 709

13,71

1 932 215

140 922

119

1,43%

-4,24%

2010

227 773 092

16 149 749

14,10

1 674 802

118 748

136

-0,94%

-3,70%

2011

239 714 455

16 339 125

14,67

1 664 684

113 466

144

5,24%

1,17%

2012

215 000 699

14 941 766

14,39

1 310 980

91 108

164

-10,31%

-8,55%

2013

230 870 203

15 941 450

14,48

1 311 763

90 576

176

7,38%

6,69%

2014

235 606 305

16 280 659

14,47

1 253 225

86 599

188

2,05%

2,13%

2015

234 062 100

16 104 645

14,53

1 164 488

80 123

201

-0,66%

-1,08%

2016

260 546 275

17 981 145

14,49

1 246 633

86 034

209

11,32%

11,65%

2017

240 096 265

17 043 205

14,09

1 116 727

79 271

215

-7,85%

-5,22%

2018

255 643 521

18 403 264

13,89

1 253 155

90 212

204

6,48%

7,98%

2019

265 690 885

18 435 745

14,41

1 355 566

94 060

196

3,93%

0,18%

2020

273 221 689

18 401 784

14,85

—

—

171

2,83%

-0,18%

2021

265 995 292

17 889 169

14,87

—

—

—

-2,64%

-2,79%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków na alergię w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna wartość sprzedaży leków na alergię kształtuje się na poziomie nie mniejszym niż 13 mln zł. Najwyższa wartość została osiągnięta w czerwcu 2019 roku i wynosiła 36,72 mln zł.«

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 3/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań produktów na alergię sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Sprzedaż leków na alergię charakteryzuje się znacznymi wzrostami w okresie wiosenno-letnim.«

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na alergię zakupionego w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020– 2021 ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na alergię od 2002 roku utrzymuje się na poziomie od 12 do 16 zł.«

ѵ Ɠ Ƒ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych produktów na alergię dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 200 180 160 140 120 100 80

» W latach 2002–2009 liczba leków na alergię utrzymywała się na wyrównanym poziomie 80–100 produktów. Od 2010 aż do 2017 roku asortyment leków na alergię wzrastał dynamiczniej. Od 2018 roku liczba różnych produktów na alergię dostępnych w aptekach jest coraz mniejsza.«

60 40 20

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 12

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

OSOZ Polska 3/2020

2020

0

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2020 Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

wyĹźsza, rĂłwna 14,75 zĹ&#x201A;. W 2019 roku Ĺ&#x203A;rednia cena uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na poziomie 14,41 zĹ&#x201A; i byĹ&#x201A;a o 3,75% wyĹźsza niĹź roku 2018 oraz o 2,29% niĹźsza niĹź w poczÄ&#x2026;tkowym okresie analiz.

Asortyment produktĂłw pomagajÄ&#x2026;cych zwalczaÄ&#x2021; dolegliwoĹ&#x203A;ci zwiÄ&#x2026;zane z alergiÄ&#x2026; wynosi obecnie okoĹ&#x201A;o 200 produktĂłw. W 2002 roku w aptekach dostÄ&#x2122;pne byĹ&#x201A;y 104 róşne opakowania takich produktĂłw, a w 2019 roku â&#x20AC;&#x201C; 196 opakowania, co oznacza wzrost o 88,46%. NajwiÄ&#x2122;cej róşnych lekĂłw na alergiÄ&#x2122; dostÄ&#x2122;pnych byĹ&#x201A;o w aptekach w 2017 roku (215 róşnych produktĂłw). NajwiÄ&#x2122;cej nowych lekĂłw (20) pojawiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; na pĂłĹ&#x201A;kach aptecznych w 2005 i 2012 roku.

WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy za dwa pierwsze miesiÄ&#x2026;ce 2020 roku jest o 2,81% wyĹźsza niĹź w analogicznym okresie roku poprzedniego. Natomiast iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy za te miesiÄ&#x2026;ce jest o 1,71% mniejsza niĹź rok temu. PoniĹźsze prognozy pokazujÄ&#x2026;, w jaki sposĂłb rynek lekĂłw na alergiÄ&#x2122; bÄ&#x2122;dzie ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; w caĹ&#x201A;ym 2020 roku oraz w 2021 roku.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Zgodnie z obliczonymi przez ekspertĂłw OSOZ prognozami, w 2020 roku moĹźemy spodziewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; wzrostu wartoĹ&#x203A;ci

74

OSOZ Polska 3/2020

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

sprzedaĹźy lekĂłw Ĺ&#x201A;agodzÄ&#x2026;cych objawy alergii o 2,83%. W kolejnym roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy spadnie o 2,64%. Tym samym wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy za bieĹźÄ&#x2026;cy rok bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 273,22 mln zĹ&#x201A;, a w 2021 roku â&#x20AC;&#x201C; 266,00 mln zĹ&#x201A;.

IloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w najbliĹźszych dwĂłch latach bÄ&#x2122;dzie spadaÄ&#x2021;. Prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe w 2020 roku w aptekach otwartych pacjenci zakupiÄ&#x2026; 18,40 mln opakowaĹ&#x201E; lekĂłw na alergiÄ&#x2122;. W 2021 roku sprzedaĹź wyniesie 17,89 mln opakowaĹ&#x201E;. Spadki z roku na rok wyniosÄ&#x2026; kolejno 0,18% oraz 2,79%. Ĺ&#x161;rednia cena nadal bÄ&#x2122;dzie utrzymywaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na wyrĂłwnanym poziomie.

W 2020 roku wzroĹ&#x203A;nie o 3,02% i bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 14,85 zĹ&#x201A;. W Kolejnym roku wzroĹ&#x203A;nie zaledwie o 0,14% i uplasuje siÄ&#x2122; na poziomie 14,87 zĹ&#x201A;.

sprzedaĹźy towarzyszy gĹ&#x201A;Ăłwnie trend rosnÄ&#x2026;cy z raz po raz pojawiajÄ&#x2026;cymi siÄ&#x2122; spadkami. Prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe w tym roku pacjenci zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; wiÄ&#x2122;cej za leki na alergiÄ&#x2122; niĹź w roku poprzednim, ale w roku 2021 wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy spadnie do tej z 2019 roku. Tak samo jak powoli roĹ&#x203A;nie odsetek osĂłb dotkniÄ&#x2122;tych alergiami o róşnym podĹ&#x201A;oĹźu, moĹźna spodziewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; bardzo Ĺ&#x201A;agodnego wzrostu zapotrzebowania na leki antyalergiczne. Nowoczesne farmaceutyki sÄ&#x2026; jednoczeĹ&#x203A;nie skuteczniejsze i wymagajÄ&#x2026; mniejszych dawek, co powoduje, Ĺźe nie zawsze wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy moĹźna skorelowaÄ&#x2021; z trendem zachorowalnoĹ&#x203A;ci. Jak dotÄ&#x2026;d medycyna nie dysponuje skutecznymi lekami na alergie â&#x20AC;&#x201C; pacjenci zdani sÄ&#x2026; na Ĺ&#x203A;rodki Ĺ&#x201A;agodzÄ&#x2026;ce lub niwelujÄ&#x2026;ce objawy w postaci kataru, wysypki skĂłrnej itd. ď Ź

Podsumowanie

Metodologia prognoz Do obliczenia prognoz posĹ&#x201A;uĹźyĹ&#x201A;a metoda najmniejszych kwadratĂłw z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. JednoczeĹ&#x203A;nie zaĹ&#x201A;oĹźono, Ĺźe w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci nie wystÄ&#x2026;piÄ&#x2026; Ĺźadne wahania przypadkowe mogÄ&#x2026;ce w znaczÄ&#x2026;cy sposĂłb wpĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ä&#x2021; na sprzedaĹź aptecznÄ&#x2026; lekĂłw stosowanych w alergiach. Wahaniami przypadkowymi sÄ&#x2026; te elementy, ktĂłre nie wystÄ&#x2122;powaĹ&#x201A;y w sposĂłb powtarzalny historycznie, a ktĂłre mogÄ&#x2026; mieÄ&#x2021; znaczÄ&#x2026;cy wpĹ&#x201A;yw na ksztaĹ&#x201A;t sprzedaĹźy rynku.

Rynek lekĂłw na alergie generuje obecnie wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w aptekach na poziomie ponad 250 mln zĹ&#x201A; rocznie. Oznacza to, Ĺźe statystyczny Polak wydaje w ciÄ&#x2026;gu roku 7 zĹ&#x201A; na leki wspomagajÄ&#x2026;ce w tym schorzeniu. Roczna sprzedaĹź lekĂłw na alergiÄ&#x2122; wynosi ponad 18 mln opakowaĹ&#x201E;, a Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie jest rĂłwna ponad 14 zĹ&#x201A;. WartoĹ&#x203A;ci

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.