OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

7

2020 POLSK A

7 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

KOTLINA KRZEMOWA

MOCARSTWO TECHNOLOGII

OSWAJANIE TELEZDROWIA

Jak nie zmarnować potencjału polskich startupów medycznych i stworzyć im warunki rozwoju na rodzimym rynku.

Europejska strategia w zakresie danych ma na celu stworzenie jednolitych przestrzeni danych i pobudzić rozwój innowacji.

ANKIETA | Pandemia COVID-19 przyspieszyła adaptację rozwiązań zdrowia cyfrowego, ale niektóre bariery pozostały.

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ

Nota bene

Innowacyjność w normie Wraz z tym jak nowe formy świadczeń medycznych, przykładowo teleopieka czy mobilne aplikacje zdrowotne, wchodzą do porządku dziennego ochrony zdrowia, pojawia się pytanie, czy potrzebne są kolejne standardy, aby zapewnić ich odpowiednią jakość.

Regulacyjne bariery

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Ochrona zdrowia jest jedną z najbardziej uregulowanych sfer gospodarki. I nie ma w tym nic dziwnego – to sektor, gdzie produkty i usługi wpływają na zdrowie i samopoczucie, mogą ratować lub zagrażać życiu. Każdy kraj ma swoje rozwiązania legislacyjne określające co jest produktem medycznym, a co nie. Instytucje ochrony zdrowia regulują obrót lekami sprzedawanymi tylko w aptekach. Aby zostać lekarzem trzeba przejść przez jeden z najbardziej wymagających i rygorystycznych procesów edukacyjnych, kontynuując naukę na stażu, a potem dokształcając się nieustannie. Aby wybudować szpital trzeba kierować się licznymi normami techniczno-sanitarnymi. W Unii Europejskiej opartej na narodowych, niezależnych systemach zdrowia, wszystkie kraje członkowskie stosują się do Europejskiej Dyrektywy dot. Urządzeń Medycznych (Medical Device Directive MDD). Wspomniane regulacje dotyczą klasycznej, analogowej ochrony zdrowia, w której mamy do czynienia z fizycznymi produktami albo sformalizowanymi usługami świadczonymi w jednostkach ochrony zdrowia.

Ta ochrona zdrowia przypisana do miejsca świadczenia usługi i do ściśle określonych standardów, wraz z cyfryzacją zaczyna ewoluować. Zacierają się granice pomiędzy tym, co jest nazywane lekiem, co jest usługą zdrowotną a usługą mającą na celu poprawę samopoczucia; zmienia się to, kiedy i jak korzystamy z opieki. I tak lekiem może być aplikacja mobilna prowadząca krok po kroku przez meandry choroby przewlekłej albo rehabilitacji. Świadczenie medyczne nie ma już miejsca wyłącznie w wyizolowanym środowisku placówki medycznej zbudowanej według norm, spełniającej wymagania nałożone przez regulatora. Zamiast tego pacjent przyjmowany przez lekarza znajduje się w domu, czasami biurze albo nawet gdzieś w drodze, a komunikacja przebiega z pomocą komputera, kamery o różnej rozdzielczości, smartfona z różnym systemem operacyjnym, o różnej jakości połączenia internetowego. I pojawiło się pytanie: co tak naprawdę decyduje o jakości usługi medycznej i jej skuteczności? I w jakim zakresie trzeba poruszać się po ściśle określonych ścieżkach, aby z jednej strony spełnić ważne kryteria bezpieczeństwa, a z drugiej wyjść naprzeciw indywidualnym oczekiwaniom pacjenta. Bo cyfryzacja to nie tylko wypieranie klasycznej opieki klinicznej przez nowe formy samodzielnej opieki, ale także zastąpienie mocno znormalizowanej, epizodycznej, paternalistycznej opieki dla statystycznego pacjenta, nową formą personalizowanej, zaangażowanej opieki ciągłej, której nie da się zamknąć w szczelnych ramach zaleceń, wytycznych i miar. I na tym polega cały potencjał digitalizacji, aby skończyć ze sformalizowanym mega-systemem zdrowia i zdecentralizować go do poziomu jednostki, gdzie każda osoba porusza się we własnym systemie zdrowia.

Pokusy ujednolicania Do dziś dobrze pamiętam, jak wraz z falą mobilnych aplikacji zdrowotnych instytucje publiczne, w tym Komisja Europejska (KE), zaczęły zastanawiać się nad tym, jak uregulować ten nowy, dynamicznie rozwijający się trend. W kwietniu 2014 roku KE opublikowała dokument do konsultacji dotyczący m-zdrowia („Green paper on mobile health”). 6 lat temu na rynku było 97 000 zdrowotnych aplikacji mobilnych. Dziś jest ich 400 000, a o samym dokumencie mało już kto pamięta. Jednak zawarte w nim pytania otwarte nadal są aktualne: jak oceniać jakość i użyteczność aplikacji, aby te mogły być bezpiecznie stosowane przez pacjentów i rekomendowane przez lekarzy? Jak odsiać aplikacje medyczne od aplikacji nie-medycznych? Jakie rekomendacje przyjąć dla firm pracującymi nad tego typu usługami e-zdrowia?

N ota b e n e

Nawet „eHealth Action Plan 2012–2020” przygotowany przez Komisję Europejską zwracał uwagę na brak prawnej przejrzystości w zakresie aplikacji zdrowotnych i well-being, co miało być jednym z czynników hamujących wykorzystanie szans tkwiących w e-zdrowiu.

Na tym przykładzie widać, jak stare struktury ochrony zdrowia nie do końca rozumieją, co tak właściwie stanowi o przewadze zdrowia cyfrowego. Reakcją na „nowe” jest chęć natychmiastowej regulacji, co w efekcie prowadzi do stłamszenia w zarodku największego potencjału transformacji cyfrowej – holistycznego podejścia do zdrowia, personalizacji, zaangażowania pacjenta. Można też zrozumieć, że pokusy regulacji wynikają z nieznajomości digitalizacji i strachu przed zmianą. Technologie cyfrowe rozwijają się tak szybko, że poszczególne rządy już od dawna nie nadążają za tym rozwojem. Aby zapanować nad sytuacją i odzyskać częściową kontrolę, od czasu do czasu pojawiają się pomysły zamknięcia nowych rozwiązań w starych ramach. Jednocześnie ignoruje się pilną potrzebę szerszego określenia wizji cyfrowego świata, którą jak na razie tworzą koncerny technologiczne według własnego uznania.

Innowacje z decentralizacji Dziś zdrowie cyfrowe potrzebuje mapy drogowej i dalszego jego pobudzania, bo o ochronie zdrowia przyszłości zdecyduje to, z jakich rozwiązań będą korzystali pacjenci. Czy będą to rozwiązania dbające o prywatność, gwarantujące kompatybilność z innymi systemami w ramach ekosystemu ochrony zdrowia, dające pacjentowi kontrolę nad danymi; czy będą transparentne i zdobędą zaufanie społeczne. Dziś, gdy pandemia COVID-19 przyspieszyła o kilka lat adaptację wirtualnej opieki medycznej z telekonsultacjami na czele, w świecie polityki i instytucji ochrony zdrowia tylko zaostrzyły się apetyty standaryzacji. W jakich warunkach powinna przebiegać rozmowa pacjenta z lekarzem? O czym trzeba poinformować pacjenta w związku z nową formą kontaktu? Jaka jest procedura badania?

Innowacje technologiczne w ochronie zdrowia są źródłem zmian, które nie są w stanie zrodzić się w centralizowanym i znormalizowanym ekosystemie ochrony zdrowia. Eksperymentowanie, testowanie, obserwacja wyników w warunkach rzeczywistych, a nie teoretycznych, są częścią procesu kreatywnego poszukiwania nowych rozwiązań. Zamiast wprowadzania technicznych ram zdrowia cyfrowego, takich jak przykładowo efektywność lub użyteczność rozwiązania, trzeba wyjść od większej wizji ochrony zdrowia w przyszłości i dopiero na tej podstawie tworzyć grunt pod mapę drogową dojścia do puntu docelowego. Wiele osób podczas pandemii przekonało się, że chat z lekarzem i otrzymanie recepty przez Internet nie różnią się niczym od osobistego spotkania w gabinecie lekarskim. Może poza zaoszczędzonym czasem na dojazdy. Wcześniej trudno było przekonać wielu decydentów, aby taka forma konsultacji była tak samo refundowana jak jej klasyczny odpowiednik.

Wyjątkowa sytuacja wymusiła wdrożenie na szeroką skalę i nagle okazało się, że to działa.

W cyfryzacji ochrony zdrowia chodzi o to, aby to nie system – nota bene taki, którego już żaden pacjent nie rozumie – czy instytucje, ale każdy człowiek stał się gospodarzem własnego zdrowia. Aby to pacjent decydował, a nie decydowano za pacjenta. Jest to możliwe dzięki dostępowi do nowych form usług i źródeł informacji, elektronicznej wymianie danych, narzędziom pozwalających kontrolować i lepiej poznać własne zdrowie. To nowa filozofia i kultura ochrony zdrowia, gdzie normalizacja staje w sprzeczności z indywidualizacją. Gdzie w centrum jest pacjent, a nie płatnik, szpital czy inna organizacja. Takiej nowej ochrony zdrowia nie można stworzyć przykładając do niej miarę wypracowaną w poprzednim systemie. 

OSOZ Polska 7/2020

POZNAJ MOŻLIWOŚCI MEDYCZNYCH APLIKACJI MOBILNYCH

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

WIZYTA LEKARSKA ambulatorium WIZYTA PIELĘGNIARSKA ambulatorium OBCHÓD LEKARSKI szpital OBCHÓD PIELĘGNIARSKI szpital KARTA ANESTEZJOLOGICZNA

szpital

MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA sZPItALI I AMBuLAtOrIuM Pracuj wydajniej przy użyciu mobilnych aplikacji K AMSOFT. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz wizytę bezpośrednio na oddziale lub bloku operacyjnym przy łóżku pacjenta

dedykowane aplikacje dla każdego

dostęp do danych medycznych przy pacjencie

elektroniczna dokumentacja medyczna

obsługa podpisu elektronicznego

elektroniczna karta anestezjologiczna

elektroniczne zlecenia lekarskie

realizacja zleceń lekarskich

możliwość pracy w trybie online offline

integracja z aplikacją mobilną dla pacjentów

nawigowanie do domu pacjenta

integracja z rejestracją internetową

możliwość wystawiania e-ZLA

7

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

28

Siła w danych

10

WAŻNE PYTANIE

Marcin Grabowski: NFZ w czasie COVID-19

29

Jaki wypływ na współczesny świat mają firmy nowych technologii?

12

Rynek zdrowia w pigułce

15

RADAR ZDROWOTNY

PRAKTYcznie

32

16

BILANS

34

37

INNOWACJE 18

Aplikacje medyczne

19

NOWOŚCI / WYNALAZKI Rysowanie sensorów na skórze, robotyczny przewodnik itd.

Ankieta Dopiero COVID-19 dał przyspieszenia usługom telezdrowia

Na dobry sen oraz dla relaksu

Z PERSPEKTYWY Czy Polska ma szansę stać się krzemową doliną startupów medycznych?

E-recepta po 6 miesiącach

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Dylematy rekrutacji on-line

Alergia, grypa i przeziębienie we wrześniu 2020

WIZJE I PLANY Clayton Hamilton: Cyfrowa odnowa systemów zdrowia

Korona-karuzela i loterie poprawek w COVID-owych ustawach

SYSTEM E-ZDROWIA

22

Infografika

24

nowe idee

39

Przegląd międzynarodowej prasy

Adaptacja telezdrowia

RAPORT

41

LABORATORIUM TECHNOLOGII Niemcy transformują rynek zdrowia dzięki innowacyjnemu prawu

43

POLITYKA Udzielanie świadczeń telemedycznych będzie podlegać standardom

DEMOKRATYCZNE IMPERIUM DANYCH Strategia dotycząca danych i biała księga w sprawie sztucznej inteligencji są pierwszymi filarami nowego podejścia do cyfrowej transformacji w Unii Europejskiej. Podkreślają europejskie wartości i prawa w sposobie projektowania, tworzenia i wdrażania technologii cyfrowych. Co zakładają?

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

OSOZ WORLD

44

INSIGHTS Technology Adoption In Healthcare: It’s More Than The Technical Features Understanding The Transformation

TECHNOLOGIE

48

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

51

FELIETON Rynek apteczny po 6 miesiącach 2020 roku

» Finalizujemy prace nad elektronicznym składaniem ofert konkursowych do NFZ.« Marcin Grabowski Dyrektor Departamentu Informatyki NFZ | str. 27

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (czerwiec 2020)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (czerwiec 2020)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (czerwiec 2020)

OSOZ Polska 7/2020

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Suplementy diety

HO opracowuje »W Europejską Mapę Drogową Cyfryzacji Systemów Opieki Zdrowotnej.«

online

Clayton Hamilton WHO Europa | str. 37

93%

Taki procent podmiotów rynku ochrony w Europie wdrożyło co najmniej jeden rodzaj usługi telemedycznej przed COVID-19 – wynika z ankiety przeprowadzonej przez HIMSS. Liderami telezdrowia są Kraje Nordyckie oraz Włochy.

120 mln

Poradnie AOS rejestrujące pacjentów na podstawie e-skierowania oraz placówki POZ wystawiające e-skierowania mogą otrzymać dodatkową premię z NFZ. Informacje o warunkach, jakie należy spełnić, znajdują się na stronie ezdrowie.gov.pl. Także pod tym adresem opublikowano poradnik „Pytania i odpowiedzi dla pracowników medycznych uprawnionych do wystawiania e-skierowania” objaśniający sposób podłączenia do platformy P1, proces wysyłania powiadomień SMS/e-mail, integracji posiadanego oprogramowania ze środowiskiem testowym, ochrony danych osobowych itd.

Kwota dofinansowania, jaką Centrum e-Zdrowia uzyskało ze środków Unii Europejskiej na budowę nowych usług cyfrowych w ramach platformy P1. Projekt e-zdrowie (P1) Centrum realizuje od lutego 2017 r.

15 minut

Czas, jaki zajmuje robotowi wykorzystującemu światło ultrafioletowe UV dezynfekcja tomografu komputerowego (TK). Człowiek potrzebuje na to godzinę czasu. Dokładna dezynfekcja jest ważna z punktu widzenia pandemii COVID-19.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na lipiec 2020 r., liczba członków Rady: 99 osób)

online / offline

Kursy online OSOZ TUTOR OSOZ TUTOR to szkolenia on-line skierowane dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów oraz menedżerów placówek medycznych, którzy chcą doskonalić umiejętności obsługi systemów informatycznych firmy KAMSOFT. Szkolenia dostępne są na stronie: tutor.osoz.pl

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 7/2020

aktualno Å› ci w k a d rz e

OSOZ Polska 7/2020

Siła w danych Nowe technologie informacyjno-komunikacyjne, w tym Internet, smartfony, komputery i systemy IT, stały się czynnikiem napędzającym rozwój ekonomiczny i dobrobyt społeczeństw na całym świecie. Dzięki cyfrowym rozwiązaniom i usługom, zyskaliśmy swobodę porozumiewania się na odległość, wsparcie w codziennej pracy i automatyzację wielu czynności. Kto dziś sobie wyobraża przygotowywanie dokumentów na maszynie do pisania zamiast na komputerze, kontakt z najbliższymi za pomocą listów, a nie e-maili czy wiadomości SMS? W ostatnich latach rozwój technologii znacznie przyspieszył. Pojawiły się media społecznościowe i smartfony oraz swobodny dostęp do Internetu praktycznie z każdego miejsca. Korzysta na tym też ochrona zdrowia, która może zaoferować pacjentom nowe usługi.

Ale technologie mają siłę znacznie większą i mogą być też wykorzystane przeciwko ludzkości. Ta druga strona to ataki cybernetyczne mające na celu kradzież danych albo nawet doprowadzenie do destabilizacji sytuacji politycznej; zagrożenie dla prywatności w wyniku rozwoju systemów rozpoznawania twarzy, manipulacja opinią publiczną i wpływanie na wyniki wyborów, nierówności społeczne w wyniku zastępowania przez AI niektórych zawodów. A co dalej? Już dziś na horyzoncie widać technologiczną wojnę pomiędzy USA a Chinami, gdzie dostęp do danych może rozstrzygnąć o dominacji w światowej gospodarce jednego z mocarstw i marginalizację innych państw.

Dlatego technologie potrzebują odpowiedniego ekosystemu prawnego i regulacyjnego, aby ich rozwój sprzyjał tworzeniu lepszego jutra.

OSOZ Polska 7/2020

aktualno ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Jaki wypływ na współczesny świat mają firmy nowych technologii?

Technologie cyfrowe to nie tylko narzędzia. To potężna broń, która generuje wzrost gospodarczy, ale jednocześnie tworzy nowe podziały w społeczeństwach, może wywoływać wojny i zagrażać demokracji na całym świecie.

Kto by się spodziewał, że to opinia Brada Smitha, prezydenta Microsoftu. W niedawno wydanej książce „Tools and Weapons: The Promise and the Peril of the Digital Age”, Smith obrazuje na przykładach, jak ogromną moc mają dane, media społecznościowe, sztuczna inteligencja i Internet. „Dziś, zagadnienia dotyczące technologii są o wiele bardziej skomplikowane niż dwadzieścia lat temu. Osiągnęliśmy punkt krytyczny rozwoju. Z jednej strony kuszą nowe możliwośći, ale z drugiej trzeba rozwiązać wiele palących proble-

10

OSOZ Polska 7/2020

mów”, twierdzi Brad Smith we wstępie do swojej książki. Wychodzi on z założenia, że firmy tworzące nowe technologie muszą przyjąć na siebie większą odpowiedzialność. Aby zagwarantować, że rozwiązania i usługi, które wprowadza-

ją na rynek, ukształtują lepszą przyszłość dla społeczeństw, konieczna jest zarówno samoregulacja sektora jak i działania rządów na całym świecie. „Tools And Weapons: The Promise and the Peril of the Digital Age” oma-

aktualno ś ci

wia piętnaście różnych zagadnień, od bezpieczeństwa publicznego, prywatności, mediów społecznościowych, etyki, po wpływ sztycznej inteligencji na rynek pracy, wojnę technologicznych supermocarstw Chin i USA, po demokrację i dyplomację cyfrową. Chociaż wiele książek porusza podobny temat, Brad Smith stawia istotne pytania nawiązując do wyzwań, z którymi Microsoft musiał się zmierzyć w swojej działalności biznesowej. I często są to trudne wybory pomiędzy interesem własnym, zyskiem, dylematami etycznymi, zewnętrznymi naciskami i długofalowymi konsekwencjami. Perspektywa prezydenta Microsoftu doskonale odzwierciedla rolę odgrywaną przez duże firmy technologiczne we współczesnym świecie i władzę, jaką posiadają.

Z jednej strony, książka może być postrzegana jako doskonała kampania PR dla Microsoftu, który ma przecież w swoim portfolio wiele wątpliwych etycznie i prawnie decyzji. Firma była przedmiotem licznych pozwów sądowych, została ukarana grzywną za monopolistyczne praktyki w Europie, współpracowała z rządem chińskim przy wdrażaniu systemu cenzury internetowej. W 2019 roku stanęła w obliczu protestów przeciwko kontraktowi na opracowanie zestawów do wirtualnej rzeczywistości dla armii amerykańskiej. W maju 2020 roku, technologiczny gigant zdecydował się zastąpić wielu dziennikarzy pracujących dla serwisu internetowego MSN systemem sztucznej inteligencji. Jak takie działania mają się do przedstawionej w książce opinii, że „jednym z celów jest wykorzystanie sztucznej inteligencji do stworzenia nowej technologii, która pomoże ludziom lepiej pracować”?

Te indydenty nie odbierają jednak autorowi mandatu do rysowania wizji lepszego, zdigitalizowanego jutra. Pokazują jedynie powiększającą się przepaść pomiędzy uczciwym i etycznym biznesem a zyskami potrzebnymi do ekspansji. W zglobalizowanej gospodarce świa-

towej nastawionej na konkurencję, kierowanie się wyższymi pobudkami nie zawsze prowadzi do sukcesu. Mimo to, Microsoft pokazuje, że często przed takimi wyborami są stawiane firmy nowych technologii.

Microsoft w pojedynkę nie jest w stanie uratować całego świata. Brad Smith zadaje trudne pytania, czasami udzielając odpowiedzi, ale w większości przypadków pozostawia czytelnika sam na sam z problemem. Bo ostatecznie przyszłości nie da się do końca przewidzieć.

Na przykład, w kwestii wpływu sztucznej inteligencji na rynek pracy. Czy AI stworzy więcej nowych miejsc pracy od tych zlikwidowanych w wyniku automatyzacji? Czy zyskają najbardziej wykształceni, a osoby wykonujące proste zawody zostaną zepchnięte na margines społeczny? Trudno dziś z całą pewnością powiedzieć, jaki czeka nas scenariusz.

Trudno nie odnieść wrażenia, że książka przedstawia tylko te sytuacje, gdzie decyzje Microsoftu budzą nasze sympatie. Poznajemy wprawdzie powiązania między biznesem i polityką, ale jedynie wówczas, gdy zapadają etycznie uzasadnione decyzje. Niemniej jednak, nawet obserwując tylko część z kulis wielkiego biznesu, możemy dzięki temu lepiej zrozumieć, jak on działa i jak wiele kwestii trzeba jeszcze uregulować, aby działalność biznesowa opierała się na uniwersalnych wartościach. Książka jest też ciekawą podróżą przez spotkania na najwyższych szczeblach, w tym m.in. z byłą premier Theresą May, kan-

clerz Angelą Merkel, prezydentem Barackiem Obamą, prezydentem Chin Xi Jinpingiem czy Papieżem Franciszkiem.

Brad Smith wyjaśnia kwestie ochrony prywatności konsumentów na przykładzie RODO, pokazuje niszczycielski wpływ ataków cybernetycznych, takich jak WannaCry, wyjaśnia czym jest tzw. „techplomacja” czy dyplomacja cyfrowa, obrazuje siłę danych w kampanii prezydenckiej Hillary Clinton, uświadamia zagrożenia mediów społecznościowych analizując aferę Cambridge Analytica. Wiele z przedstawionych spraw jest znanych z doniesień prasowych, ale Smith stawia nas w centrum wydarzeń w charakterze obserwatora. Technologia, zmiany legislacji, wycieki danych danych, spotkania i negocjacje to tylko sceny, które pozwalają głębiej zastanowić się nad wartościami, wokół których powinny być zbudowane technologie. „Innowacje technologiczne nie zwolnią tempa. Prace nad ich regulacją muszą zostać przyspieszone”, podsumowuje autor. W przypadku dynamicznie rozwijających się nowych technologii może się okazać, że szybkość, z jaką pojawiają się nowe problemy, jest większa niż szybkość rozwiązywania tych starych.

Aby technologia nie prowadziła do nieodwracalnych, niekorzystnych zmian, ale raczej do zrównoważonego wzrostu gospodarczego z korzyścią dla wszystkich, nie można pozostawić jej samej sobie. Warto przeczytać książkę, aby poznać pozytywny i negatywny potencjał nowych technologii. 

Brad Smith, prezydent Microsoftu, opisuje współeczesne wyzwania związane z szybko rozwijającymi się technologiami cyfrowymi. Nie jest to jednak przegląd możliwości, ale zagrożeń. Przytaczając konkretne przykłady, zadaje pytania o prywatność, demokrację, wolność, wojny oparte na danych i o to, kto będzie beneficjentem ewolucji technologicznej (zdjęcie: Microsoft).

OSOZ Polska 7/2020

11

aktualno ś ci

R ynek zdrowia w pi g u łce

Korona-karuzela i loterie poprawek w COVID-owych ustawach Choć rząd, zwłaszcza przed II turą wyborów prezydenckich, chwalił się sukcesami w walce z koronawirusem, to lipiec zamykaliśmy z rekordami liczby nowych zdiagnozowanych zakażeń. To także wtedy MZ wreszcie powołało zespół mający wypracowywać rozwiązania na czas pandemii, a NFZ uruchomił z kolei grupę ekspertów do opracowania “mapy drogowej” powrotu do pełnej dostępności świadczeń medycznych dla pacjentów po czasie epidemii.

Aleksandra Kurowska Dziennikarka

System Lipiec upłynął m.in. na spekulacjach dotyczących rekonstrukcji rządu i kierownictwa MZ, ale ze względu na to, że takie decyzje zapadać mogą dynamicznie,

12

OSOZ Polska 7/2020

trudno powiedzieć jaki będą mieć ostatecznie kształt.

Do Sejmu trafił projekt ustawy o Funduszu Medycznym i skierowano go do prac w podkomisji. Fundusz miał mieć niespełna 3 mld zł budżetu rocznie i być skierowany głównie do pacjentów onkologicznych oraz z chorobami rzadki-

mi, zwłaszcza dzieci. Miały to być całkiem dodatkowe pieniądze – powołanie Funduszu obiecano po nieudanej próbie skierowania przez Senat 2 mld zł dotacji zaplanowanej dla TVP na leczenie onkologiczne. W ustawie jednak wpisano budżet do 2 mld zł na ten rok i do 4 mld zł na kolejne, ale nie opisano osobnego dla niej finansowania, więc nie jest pewne, czy będą to dodatkowe środki i w jakiej mierze. Na dodatek dopisano finansowanie inwestycji w szpitalną infrastrukturę oraz dofinansowanie programów samorządowych. Koniec końców nie wiadomo ile pieniędzy trafi rzeczywiście na nowoczesne terapie, a ile na remonty budynków czy zakup sprzętu, co i tak teraz jest dofinansowywane z budżetu państwa. Projekt ustawy wprowadza nowe mechanizmy finansowania

aktualno ś ci

nowoczesnych terapii. – Proces refundacyjny jest jednym z najdłuższych w Europie. Trwa on blisko 3 lata. Żeby nadrobić te opóźnienia trzeba kwalifikować do refundacji więcej cząsteczek, średnio o 25 proc. rocznie – argumentował potrzebę zmian zastępca szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Paweł Mucha.

Ale ten sam projekt równocześnie zmienia role w ustalaniu refundacji wszystkich leków – marginalizując MZ kosztem Komisji Ekonomicznej. Tymczasem często bywało i jest tak, że po negatywnych decyzjach Komisji, lek trafia do refundacji tylko dzięki decyzji MZ. Jak twierdzi INFARMA, z badania przeprowadzonego wśród firm farmaceutycznych, jakie do tej organizacji należą, wynika, że w okresie 2016–2019 negatywne decyzje Komisja Ekonomiczna wydała dla większości nowych leków – chodziło o aż 91 proc. wszystkich decyzji. Szef sejmowej Komisji Zdrowia Tomasz Latos jak i wiceszef Bolesław Piecha mówili podczas pierwszego czytania projektu w sejmowej Komisji Zdrowia, że zapisy o zmianach w refundacji lepiej byłoby wydzielić do prac osobno. Dobrym rozwiązaniem w projekcie, na które zwrócił uwagę m.in. Rzecznik Praw Pacjenta, jest planowane zniesienie limitów na leczenie szpitalne w pediatrii.

Z innych ważnych zmian – przez prace w Parlamencie przeszła i doczekała się podpisu prezydenta nowelizacja ustawy o zawodzie lekarza i lekarza stomatologa. W Senacie usunięto rozwiązania dotyczące ułatwień podejmowania pracy w Polsce dla medyków spoza UE oraz o liście intencyjnym dającym dodatkowe punkty osobom starającym się o rezydenturę (list miała wystawiać placówka medyczna, lekarze uznali, że to pole m.in. do nepotyzmu). Za to wprowadzono wiele zmian w kształceniu medyków.

Z kolei do kolejnej rządowej ustawy COVID-owej dopisano w Sejmie m.in. zapisy o pionizacji i dalszej centralizacji NFZ, a także poważne zmiany w ustawie refundacyjnej. Przy okazji projektu ustawy dotyczącej ochrony zdrowia i COVID wprowadzono także na poziomie Sejmu zapis np. o zapłaceniu Poczcie Polskiej ok. 70 mln zł za wybory korespondencyjne, które się nie odbyły (nie miały umocowania prawnego). Po raz kolejny wprowadzane są zmiany w refundacji.

Pilotaże pisane pod konkretne placówki stają się już tradycją. Do konsultacji trafił w lipcu projekt rozporządze-

nia Ministra Zdrowia w sprawie programu pilotażowego w zakresie rehabilitacji leczniczej dla świadczeniobiorców po przebytej chorobie COVID-19. Stawki będą dużo lepsze niż za inne świadczenia rehabilitacyjne, choć nie poinformowano, jak je wyliczono. W pilotażu, który co dziwne ma trwać dwa lata, będzie brał udział tylko jeden ośrodek w kraju i to akurat ten, w którym pracuje konsultant krajowy. Na dodatek w dokumentach towarzyszących projektowi wpisano procedury niezwiązane z pulmonologią, a ponadto stwierdzono, że nie ma międzynarodowych ani innych rekomendacji w zakresie rehabilitacji po COVID. Tymczasem są, te organizacji międzynarodowych i instytucji z poszczególnych państw, na co zwróciła uwagę m.in. Krajowa Rada Fizjoterapeutów.

Ukazał się też wyczekiwany od lat projekt ustawy regulującej pracę diagnostów laboratoryjnych. Ustawa ma kompleksowo uregulować kwestie dotyczące zasad i warunków wykonywania czynności medycyny laboratoryjnej oraz wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego. W projekcie opisane są w także zasady nadzoru i kontroli medycznych laboratoriów diagnostycznych oraz zasady organizacji i działania samorządu diagnostów laboratoryjnych. Wprowadzono przepisy o płatnym, wynoszącym do 6 dni urlopie szkoleniowym oraz oczekiwane przez środowisko finansowanie kształcenia specjalizacyjnego z budżetu państwa. Znalazły się też zapisy m.in. na temat norm zatrudnienia. W medycznym laboratorium diagnostycznym – zgodnie z propozycją – w pełnym wymiarze czasu pracy będzie zatrudniony kierownik oraz co najmniej dwóch diagnostów laboratoryjnych. Funkcję kierownika laboratorium można będzie pełnić w pełnym wymiarze godzin pracy w jednym laboratorium.

Leki Delistacja – to słowo zaczęto odmieniać przez wszystkie przypadki w związku z wygasającymi decyzjami refundacyjnymi dla wielu leków. Dotychczas niemal nigdy nie zdarzało się, by potrzebne leki zniknęły z listy, jednak zamieszania personalne i organizacyjne w MZ (m.in. nieoczekiwane skierowanie przed czasem na urlop wiceministra Macieja Miłkowskiego) spowodowały, że producentom leków i pacjentom zagroziła taka możliwość. A atmosferę rozgrzała dodatkowo wprowadzona do ustawy COVIDowej poprawka, zgodnie z którą, gdy lek

» Nie wiadomo, ile pieniędzy z Funduszu Medycznego trafi na nowoczesne terapie, a ile na remonty budynków czy zakup sprzętu.«

zniknie z listy, będzie możliwość kontynuowania jeszcze terapii, ale maksymalnie przez rok, dla osób które przed zmianą listy go zażywały. Odczytano to jako sygnał, że takich przypadków może być wiele i do rządu trafiło wiele pism w tej sprawie.

Minister Finansów pod koniec lipca skierował do konsultacji projekt, który jak twierdził, reguluje techniczne kwestie związane z planem finansowym i sprawozdawczością NFZ. Jednak w praktyce – jak zaczęli alarmować eksperci – zmienia finansowanie leków, uszczuplając potencjalne wydatki na refundację o 1 mld zł oraz wprowadzając niewielkie – ale jednak – ryzyko paybacku (czyli przekroczenia limitu wydatków na refundację wynoszącego 17 proc. wydatków NFZ na świadczenia). Gdyby payback ruszył, firmy farmaceutyczne musiałyby zwrócić część pieniędzy jakie dostały z refundacji. Chodziło o to, że do wydatków na refundację byłyby liczone m.in. dopłaty do leków dla seniorów, kobiet w ciąży i w ramach ratunkowego dostępu do technologii lekowych.

Co więcej, projekt rozporządzenia sankcjonuje to, że dopłaty do leków dla osób 75 plus miałby finansować na stałe NFZ, a nie budżet państwa (w tym roku jednorazowo się na to zgodzono, ale w projekcie nie wpisano tego jako rozwiązanie czasowe. – Projekt ten zabiera pacjentom ok. 1 mld zł przeznaczonych na refundację i przerzuca te koszty na obywateli.

Stanowi to realne zagrożenie w zakresie ograniczenia dostępu pacjentów do wielu powszechnie używanych i skutecznych farmakoterapii – podkreślają Pracodawcy RP w piśmie do MF. O ile wydatki na

OSOZ Polska 7/2020

13

aktualno ś ci

RDTL mogą wynieść ok 120 mln zł rocznie, to już dopłaty do leków 75 plus to ponad mld zł.

MZ ma nowy portal dotyczący leków. – Przedstawienie badań klinicznych wraz z najważniejszymi informacjami pomagającymi pacjentom oraz ich rodzinom w podjęciu decyzji o udziale w takim badaniu – takie informacje można znaleźć w serwisie pacjentwbadaniach.abm.gov.pl – poinformowało ministerstwo zdrowia.

E-zdrowie Resort zdrowia skierował do konsultacji projekt przepisów wprowadzających standard teleporad w POZ. Ma on za-

pewnić realizację teleporady z uwzględnieniem takich elementów, jak udostępnienie i opracowanie przez świadczeniodawcę w miejscu wykonywania świadczeń oraz na swojej stronie internetowej informacji o zasadach udzielania teleporad. Wśród elementów teleporady będą m.in. potwierdzenie tożsamości świadczeniobiorcy na podstawie danych przekazanych przez niego, zapewnienie poufności teleporady oraz poinformowanie świadczeniobiorcy o sposobie realizacji e-recepty, e-skierowania, orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy – w przypadku ich wystawienia oraz o możliwości założenia Internetowego Konta Pacjenta, w przypadku,

POZNAJ MOŻLIWOŚCI POZNAJ MOŻLIWOŚCI NOWOCZESNEGO NOWOCZESNEGO OPROGRAMOWANIA OPROGRAMOWANIA DLA SZPITALI DLA SZPITALI

gdy pacjent nie posiada takiego konta, w celu ułatwienia dostępu do informacji medycznych przekazanych w ramach teleporady.

Pacjenci W Gdańsku otworzono Centrum Wiedzy o Raku Piersi – pierwsze takie centrum w Polsce. Założycielem jest Fundacja OmeaLife założona przez młode kobiety, które chorowały na raka piersi i chcą pomagać innym chorym. Pacjentki otrzymują w Centrum Wiedzy o Raku Piersi informację o chorobie i metodach leczenia, kontakt do specjalistów i wsparcie w trakcie i po chorobie. 

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

reklama

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

System KS-MEDIS Zintegrowany Zarządzania Szpitalem Zintegrowany System KS-MEDIS Zarządzania Szpitalemcałym szpitalem Zarządzaj skutecznie Zarządzaj skutecznie całym szpitalem

ZAINWESTUJ TRAFNIE W SUKCES TWOJEGO SZPITALA KS-MEDIS TO NAJLEPSZY WYBÓR ZAINWESTUJ TRAFNIE szpitala W SUKCES TWOJEGO SZPITALA KS-MEDIS TOCiNAJLEPSZY WYBÓRkosztów Jeżeli jesteś menadżerem poszukujesz najlepszych rozwiązań, zależy na stałym obniżeniu hospitalizacji, przy zachowaniu wysokiej jakościnajlepszych obsługi pacjenta spełniając tym wszystkie wytyczne doJeżeli jesteś menadżerem szpitala poszukujesz rozwiązań, zależyprzy Ci na stałym obniżeniu kosztów tyczące Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz jejpacjenta bezpieczeństwa wybierz KS-MEDIS i pracuj wydajniej. hospitalizacji, przy zachowaniu wysokiej jakości obsługi spełniając przy tym wszystkie wytyczne dotyczące Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz jej bezpieczeństwa wybierz KS-MEDIS i pracuj wydajniej.

Sprawdź innowacyjną funkcjonalność KS-MEDIS: Sprawdź innowacyjną funkcjonalność KS-MEDIS: ruch chorych oddziały ruch chorych ê blok operacyjny ê oddziały ê zakażenia szpitalne ê blok operacyjny ê ê laboratorium zakażenia szpitalne ê ambulatorium ê laboratorium ê diagnostyka obrazowa ê ambulatorium ê dietetyka i żywienie ê diagnostyka obrazowa

14

OSOZ Polska 7/2020

ê

ê

ê ê

ê

ê

dietetyka i żywienie

ê ê

medyczne moduły mobilne: obchód lekarski i pielęgniarski, karta anestezjologiczna medyczne moduły mobilne: obchód lekarski i pieapteka centralna oraz oddziałowa lęgniarski, karta anestezjologiczna koszty leczenia pacjenta apteka centralna oraz oddziałowa statystyki, rozliczenia koszty leczenia pacjenta kadry-płace statystyki, rozliczenia finanse-księgowość kadry-płace magazyn finanse-księgowość

ê

magazyn

ê ê ê ê ê ê ê ê ê

KS-MEDIS to harmonijne połączenie wysokiej jakości systemu informatycznego oraz profesjonalnego wdrożenia, będącego warunkiem sukcesuwysokiej Twojej inwestycji informatycznej.

KS-MEDIS to harmonijne połączenie jakości systemu informatycznego oraz profesjonalnego wdrożenia, będącego warunkiem sukcesu Twojej inwestycji informatycznej.

aktualno ś ci

radar epidemiolo g iczny ( wrzesie ń 2 0 2 0 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

78%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (wrzesień)

Dolnośląskie

825

Kujawsko-pomorskie

387

Łódzkie

570

Lubelskie

552

Lubuskie

668

Małopolskie

658

Mazowieckie

736

Opolskie

382

Podkarpackie

1 183

Podlaskie

473

Pomorskie

729

Śląskie

519

Świętokrzyskie

568

Warmińsko-mazurskie

560

Wielkopolskie

628

Zachodniopomorskie

632

TREND W STOSUNKU DO sierpnia

               

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

67%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (wrzesień)

Dolnośląskie

8 692

Kujawsko-pomorskie

6 775

Łódzkie

7 449

Lubelskie

7 066

Lubuskie

8 774

Małopolskie

7 603

Mazowieckie

9 936

Opolskie

6 120

Podkarpackie

6 495

Podlaskie

6 759

Pomorskie

8 122

Śląskie

6 486

Świętokrzyskie

6 412

Warmińsko-mazurskie

6 834

Wielkopolskie

8 721

Zachodniopomorskie

7 905

TREND W STOSUNKU DO sierpnia

               

OSOZ Polska 7/2020

15

aktualno ś ci

E-recepta po 6 miesiącach 8 lipca 2020 roku minęło pół roku od wprowadzenia obowiązku wystawiania recept w postaci elektronicznej. Od momentu uruchomienia systemu do dziś lekarze wystawili ponad 275 mln e-recept dla 25 mln pacjentów. Udział e-recepty wzrósł do 95% w maju, gdy w lutym tuż przed epidemią koronawirusa SARS-CoV-2 było to 88%.

Od 8 stycznia 2020 istnieje obowiązek wystawiania recept w wersji elektronicznej. Od początku tego roku w Polsce wystawiono ponad 207 mln e-recept, co ogółem stanowi 90 proc. wszystkich wystawionych takich dokumentów.

Z e-recepty w tym roku skorzystało już 20,5 mln pacjentów, najwięcej w grupie wiekowej 61–70 lat.

Wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński wskazuje, że w ciągu 6 miesięcy od wprowadzenia obowiązku korzy-

16

OSOZ Polska 7/2020

stania z elektronicznej recepty, dołączyliśmy do czołówki państw, takich jak Estonia, Dania czy Szwecja, w których wdrożenie e-recepty zakończyło się sukcesem, a poziom wystawianych e-recept nie spada poniżej 90 proc.

– Ten sukces to zasługa całego środowiska, jego determinacji i wiary w powodzenie misji „cyfryzacja” – zaznacza Cieszyński. – Entuzjazm i życzliwość dla zmian ze strony pacjentów, lekarzy

i farmaceutów spowodowały, że istotnie wzrosło grono zwolenników telemedycyny. W praktyce oznacza to, że najprawdopodobniej łatwiej będzie nam kontynuować wdrożenie zaplanowanych kolejnych e-usług, takich jak e-skierowanie, e-rejestracja i elektroniczna dokumentacja medyczna – dodaje Cieszyński.

Miesiąc, w którym wybuchła epidemia koronawirusa SARS-CoV-2 w Polsce był okresem przełomowym, a zarazem wielkim sprawdzianem zarówno dla zastosowanych w e-recepcie rozwiązań technologicznych jak i funkcjonowania całego systemu ochrony zdrowia. Dziś całe środowisko dostrzega korzyści płynące z cyfryzacji oraz zgodnie przyznaje, że e-recepta zdała egzamin i dzięki niej możliwe było załatwienie spraw związanych ze zdrowiem, całkowicie online bez konieczności wychodzenia z domu.

aktualno ś ci

» E-receptę wystawia ok. 58 tys. lekarzy dziennie.«

W niecałe dwa miesiące od wdrożenia systemu, obowiązkowo w skali całego kraju, gwałtownie wzrosła liczba zarówno wystawionych jak i zrealizowanych e-recept oraz znacznie spadła liczba zrealizowanych recept papierowych. Liczba recept papierowych w marcu spadła o 47% w stosunku do stycznia, a w maju spadek ten wyniósł −78%.

W okresie od stycznia do czerwca br. 18 tysięcy lekarzy wystawiło ponad 4 mln e-recept na leki do stosowania w ciągu 360 dni kuracji. Z takiej możliwości skorzystało ponad 1 mln pacjentów.

W ostatnim półroczu pacjenci realizowali e-recepty średnio w ciągu 5 dni od wystawienia, tu również widoczna jest zmiana, w kolejnych miesiącach czas ten ulegał skróceniu. W styczniu było to ponad 7 dni, a w czerwcu już niecałe 2 dni.

Od 8 stycznia 2020 roku lekarze mają obowiązek wystawiać e-recepty, z pewnymi wyjątkami ściśle określonymi w ustawie, jak np. brak dostępu do Internetu, czy w przypadku recepty pro familie czy pro auctore. W ciągu ostatnich 6 miesięcy wyraźnie rośnie liczba lekarzy wystawiających e-recepty. Dziś takie dokumenty wystawia ok. 58 tys. lekarzy dziennie. We wszystkich grupach wiekowych nastąpił wzrost udziału lekarzy wystawiających e-recepty. Największy wzrost, o 22 punkty procentowe, od lutego, tuż przed epidemią, zaobserwowano wśród lekarzy do 30 roku życia.

W czerwcu br. największy odsetek lekarzy wystawiał e-recepty w grupie wiekowej 41–50 lat (81 proc.). Średnio codziennie w okresie od stycznia do czerwca lekarze wystawiali ok. 1,2 mln e-recept, choć były też dni rekordowe, gdy np. w marcu, jednego dnia zostało wystawionych ponad 2 mln e-recept. Najwięcej e-recept wystawia się w godz. 10–11.

W Polsce najwięcej e-recept wystawianych jest na leki na nadciśnienie tęt-

nicze, niewydolność serca oraz chorobę wieńcową (10,3%); nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca (8,1%); wysoki poziom cholesterolu (6,6%), czy preparaty stosowane w leczeniu cukrzycy (5,5%).

W 8 województwach liczba pacjentów, którzy otrzymali e-receptę, wyno-

si ponad 1 mln (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, lubelskie, małopolskie, podkarpackie, pomorskie, wielkopolskie). W woj. śląskim jest to ponad 2 mln pacjentów, a woj. mazowieckim ponad 3 mln.  Źródło: CSIOZ

OSOZ Polska 7/2020

17

I nnowac j e

A plikac j e zdrowotne

18

SLEEP

Endel: Focus, Sleep, Relax

Lotus

Choć nazwa tej aplikacji mówi sama za siebie, to oferuje coś więcej niż podobne rozwiązania mające pomóc w zasypianiu, łagodnym budzeniu się, koncentracji albo medytacji. Relaksujące utwory muzyczne w SLEEP skomponował światowej sławy artysta Max Richter, znany jako autor ścieżek dźwiękowych do wielu hitów kinowych. Jego muzyka jest subtelna i przestrzenna, stanowiąc doskonałe tło do wyciszenia się. W aplikacji znajdziemy też budzik. Podczas sesji medytacyjnych na ekranie wyświetlane są animacje Księżyca. Wadą aplikacji jest konieczność posiadania konta w Apple Music albo Spotify.

W opisie aplikacji czytamy, że Endel tworzy „spersonalizowane pejzaże dźwiękowe”, aby wspierać mózg o każdej porze dnia. I tak do wyboru mamy cztery tryby: relaksu (wyciszenie, medytacja), skupienia (zwiększenie produktywności), w drodze (poza domem), snu. Dźwięki są nie tylko dopasowane do wybranego trybu, ale również lokalizacji, strefy czasowej, pogody i tętna. Endel zalecany jest do redukcji stresu, jako tło, gdy musimy się skupić oraz do wyciszenia się, również jako podkład pod medytacje. Po 7-dniowym okresie testowym, trzeba wykupić abonament.

Szukając odpowiedniej aplikacji do jogi i medytacji na podstawie recenzji innych użytkowników, prędzej czy później trafimy na Lotusa. Ocena 4.9 na 5 punktów w sklepie Apple jest przekonująca. Joga dla początkujących i zaawansowanych z setkami gotowych sesji zorganizowanych w ramach planów treningowych (np. spalanie tłuszczu, relaks) trwających od 5 dni do 6 tygodni. Oprócz lekcji, we wnętrzu znajdziemy imponującą bibliotekę 450 pozycji jogi. Dużą zaletą jest lektor w języku polskim oraz tryb offline pozwalający pobrać treningi i ćwiczyć bez dostępu do Internetu.

Android | iOS | ENG Bezpłatna

Android | iOS | ENG 7-dniowa wersja próbna

iOS | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 7/2020

I nnowac j e

N owo ś ci / wynalazki

Rysowanie sensorów na skórze Pewnego dnia, zamiast kupować urządzenia elektroniczne do monitorowania zdrowia, będziemy je mogli sobie sami namalować na powierzchni skóry. Tak przynajmniej sugerują wyniki nowego badania przeprowadzonego przez inżynierów z Uniwersytetu w Missouri. Zaprezentowali oni proste połączenie ołówka i papieru, które może być wykorzystane do samodzielnego komponowania różnych czujników. Wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie “Proceedings of the National Academy of Sciences”. Wiele istniejących komercyjnych urządzeń biomedycznych umieszczanych na skórze często zawiera dwa główne elementy – biomedyczny komponent pomiarowy i otaczający go elastyczny materiał, taki jak plastik, aby zapewnić strukturę nośną dla komponentu w celu utrzymania połączenia skóry z ciałem człowieka. Te można zastąpić w prosty sposób.

W trakcie badań naukowcy odkryli, że ołówki zawierające ponad 90% grafitu (optymalnie 93%) są zdolne do przewodzenia dużej ilości energii powstałej w następstwie tarcia pomiędzy papierem a ołówkiem, wywołanego rysowaniem lub pisaniem. Do tworzenia różnych urządzeń bioelektronicznych na skórze wystarczy zwykły papier biurowy do drukarek. Aby papier umocować na skórze i zapewnić jego przyleganie, można wykorzystać bio-kompatybilny klej w sprayu. Odkrycie naukowców może mieć szerokie zastosowanie w domowej, spersonalizowanej opiece zdrowotnej, edukacji i badaniach naukowych. – Przykładowo, mając problemy ze snem, moglibyśmy narysować urządzenie biomedyczne, które może pomóc monitorować jakość snu tej osoby – mówi Zheng Yan, adiunkt w College of Engineering. Dodatkową korzyścią wynalazku jest fakt, że papier rozkłada się w ciągu około tygodnia. Taki okres wystarczy do zebrania wymaganych danych.

Rękawica tłumacząca język migowy Bioinżynierowie z The University of California, Los Angeles (UCLA) zaprojektowali urządzenie podobne do rękawic, tłumaczące amerykański język migowy na język angielski w czasie rzeczywistym z pomocą aplikacji mobilnej na smartfony. Ich badania zostały opublikowane w czasopiśmie Nature Electronics. Rękawiczki zbudowane są z cienkich, rozciągliwych czujników biegnących wzdłuż każdego z pięciu palców, wykonanych z elektrycznie przewodzących przędz. Monitorując ruchy rąk i ułożenie palców, czujniki rozpoznają poszczególne litery, cyfry, słowa i zwroty. Urządzenie zamienia ruchy na sygnały elektryczne, które są wysyłane do układu scalonego wielkości monety, a stamtąd bezprzewodowo do smartfona. Specjalny system zamienia je na mowę w tempie około jednego słowa na sekundę. Badacze umieścili także czujniki na twarzach testerów – pomiędzy brwiami i po jednej stronie ust – aby uchwycić mimikę twarzy, która jest częścią amerykańskiego języka migowego.

OSOZ Polska 7/2020

19

I nnowac j e

Robotyczny przewodnik dla niewidomych Student Uniwersytetu Loughborough (Wielka Brytania) zaprojektował autonomiczne urządzenie wskazujące drogę osobom niewidomym i słabowidzącym, które nie posiadają psa przewodnika. Na całym świecie 253 miliony osób żyje z dysfunkcją wzroku.

Tylko niewielka część z nich korzysta z psów przewodników. Pozostałe osoby muszą polegać na białych laskach i pamięci przestrzennej.

Anthony Camu, student ostatniego roku wzornictwa przemysłowego i technologii, wpadł na pomysł opracowania wynalazku, który odwzorowuje funkcje psa przewodnika. Zainspirowany konsolami do gier wykorzystujących wirtualną rzeczywistość oraz autonomicznymi pojazdami, stworzył „Theia” – mobilne urządzenie prowadzące użytkowników w przestrzeni otwartej i po dużych przestrzeniach wewnętrznych. Osoba niewidoma lub niedowidząca mogłaby wydawać polecenia głosowe, jak przykładowo: „Zaprowadź mnie do najbliższego parku.” Jako urządzenie wykorzystujące Internet Rzeczy (Internet Of Things), Theia będzie przetwarzać w czasie rzeczywistym dane dostępne online, takie jak natężenie ruchu (piesi i samochody) czy pogoda, aby doprowadzić użytkowników bezpiecznie do celu. W przypadku miejsc wysokiego ryzyka (na przykład przejście przez ruchliwe skrzyżowania) urządzenie będzie się przełączać w tryb manualny. Theia naszpikowana jest czujnikami teledetekcji i kamerami, aby mogła uchwycić trójwymiarowy obraz otoczenia.

Ergonomiczny uchwyt przekazuje skomplikowane manewry spacerowe, poruszając rękami użytkowników za pomocą nowej formy siłowego sprzężenia zwrotnego, które wykorzystuje żyroskop momentu kontrolnego (Control Moment Gyroscope – CMG).

Użytkownicy Theia byliby w stanie wyczuć wszystkie subtelności prowadzenia, takie jak prędkość, kierunek i poczucie „ciągnięcia” analogiczne do tych towarzyszących trzymaniu psa-przewodnika na smyczy. Pierwszy prototyp napotkał wiele problemów, jak psujące się silniki i nadmierne wibracje, ale Anthony ma nadzieję stworzyć doskonalsze prototypy współpracując z innymi inżynierami.

– Celem wielu osób niewidomych jest bycie niezależnym i prowadzenie normalnego życia, ale niestety wiele z nich czuje się wykluczonych z życia i codziennych czynności, takich jak spotkania towarzyskie, zakupy czy chodzenie do restauracji. Związane są one ze strachem i niepokojem wynikającymi z nieznajomości otoczenia. Theia ma zdolność poszerzania stref komfortu – podkreśla Anthony Camu.

Rusztowanie 3D dla kości Naukowcy z Oregon Health & Science University (OHSU) opracowali niewielkich rozmiarów, trójwymiarowe cegiełki inspirowane klockami lego, za pomocą których można by leczyć złamane kości, a w przyszłości – tworzyć w warunkach laboratoryjnych ludzkie organy. Pustaki tworzą rusztowanie, na którym mogą odrastać zarówno twarde, jak i miękkie tkanki. I to szybciej niż obecnie stosowane metody regeneracji – tak wynika z badań opublikowanych w Advanced Materials. Ściana każdej sześciennej cegiełki ma długość 1,5 milimetra. Jej wielkość odpowiada mniej więcej wielkości pchły. Rusztowania są łatwe w użyciu i można je układać w większe struktury jak klocki Lego, stosując tysiące różnych konfiguracji i dopasowując je indywidualnie. Zaletą nowego systemu rusztowań jest możliwość wypełniania go żelem zawierającym różne czynniki wzrostu, co przyspiesza odbudowę struktur kostnych czy naczyń krwionośnych.

20

OSOZ Polska 7/2020

I nnowac j e

120 mln na e-zdrowie z UE W ramach drugiego etapu projektu e-zdrowie (P1 – Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych), Centrum e-Zdrowia (dawniej CSIOZ) zbuduje nowe e-usługi dostępne na Internetowym Koncie Pacjenta: zamawianie e-recept, centralną e-rejestrację oraz e-wizyty. Na kontynuację projektu Centrum pozyskało 120 mln zł dofinansowania ze środków unijnych. W pierwszym etapie projektu e-zdrowie (P1), którego wartość wyniosła ponad 157 mln zł, uruchomiono m.in. bezpłatną aplikację Internetowego Konta Pacjenta oraz Gabinet, a także e-receptę oraz e-skierowanie, które od 8 stycznia 2021 r. będzie obowiązkowe.

Polskie startupy wśród liderów Do półfinału ogólnoeuropejskiego konkursu EIT Health Catapult zakwalifikowało się 42 startupów, w tym dwa z Polski: UVera i Brainscan. UVera pracuje nad przyjaznymi dla środowiska środkami ochrony skóry przed promieniowaniem UV produkowanymi przez określone gatunki bakterii. Z kolei Brainscan wykorzystuje sztuczną inteligencję do poprawy efektywności interpretacji skanów tomografii komputerowej mózgu (TK) poprzez zintegrowanie narzędzi do klasyfikacji, lokalizacji i porównywania zmian patologicznych. Nagrody w EIT Health Catapult za I, II i III miejsce wynoszą odpowiednio 40, 20 i 10 tys. euro. Zostaną przyznane w trzech kategoriach: biotech, medtech, zdrowie cyfrowe.

Szkolenia dla AOS z EDM Akademia CSIOZ rozszerza grupę docelową szkoleń z elektronicznej dokumentacji medycznej o AOS-y. Od lipca w projekcie „Poprawa jakości świadczonych usług medycznych poprzez zapoznanie i przeszkolenie pracowników podmiotów leczniczych z podstawowymi terminami i procesami związanymi z wystawianiem, prowadzeniem i wymianą Elektronicznej Dokumentacji Medycznej” mogą uczestniczyć także podmioty lecznicze realizujące świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna – AOS. W ramach projektu zostanie przeszkolonych łącznie 21 120 osób i 3 300 podmiotów leczniczych, w tym 660 szpitali, 1 460 POZ-ów i 1 180 AOS-ów.

Monitoring mobilności

Źródło i zdjęcia: Uniwersytet Missouri, Uniwersytet Loughborough, UCLA, OHSU, EIT Health, Centrum e-Zdrowia, Rynek Zdrowia

– W związku z koronawirusem opracowaliśmy system, który pozwala zbierać anonimowe dane od operatorów sieci komórkowych, by monitorować, jak przemieszczają się użytkownicy telefonów – poinformował w wywiadzie dla Onetu minister cyfryzacji Marek Zagórski. “Doszlifowaliśmy poprzednie rozwiązania.

Po pierwsze aplikacja Kwarantanna Domowa została udoskonalona (...) Po drugie rozwinęliśmy zestaw narzędzi, które roboczo nazywamy centralnym środowiskiem analitycznym. To system, który pozwala na opracowanie np. analiz dotyczących przemieszczania się Polaków, a dokładnie ich telefonów, pomiędzy różnymi regionami kraju m.in. na podstawie anonimowych danych od operatorów telekomunikacyjnych” – powiedział portalowi minister. „Dzięki temu, jeżeli wiemy, że na jakimś terenie jest więcej zachorowań, służby w innych regionach, w tym sanepid, mogą się lepiej przygotować na potencjalny wzrost liczby przypadków.”

OSOZ Polska 7/2020

21

I nnowac j e

ADAPTACJA TELEZDROWIA Najnowszy raport HIMSS „e-Health Trendbarometer” prezentuje poziom upowszechnienia rozwiązań zdrowia cyfrowego w 27 krajach Europy. Choć wraz z wybuchem pandemii COVID-19 wyniki ankiety – przeprowadzonej w styczniu i lutym 2020 roku – już się zdezaktualizowały, dają one ogólny obraz dojrzałości cyfrowej poszczególnych państw. W raporcie zawarto szereg rekomendacji i prognoz nawiązujących do wpływu koronawirusa na sektor zdrowia cyfrowego.

Czy oferujesz albo planujesz oferować usługi telezdrowia w najbliższych 2 latach?

93 %

RAZEM

n=227 Placówka medyczna 93 % n=138 Dostawca technologii 98 % n=63 Firma konsultingowa

Austria

n=21

Niemcy

n=38

Włochy

n=20

Holandia

n=20

Kraje Nordyckie

n=29

Hiszpania

n=25

Szwajcaria

n=19

UK & Irlandia

n=24

90 % 81 % 100 % 97 % 100 %

77 % n=26 Oferowane usługi Planowane usługi

Fundamenty techniczne dla rozwoju telezdrowia były szeroko rozwinięte jeszcze przed pandemią COVID-19. Ale to pandemia zmusiła wielu świadczeniodawców do wdrożenia tego typu usług. Pozostaje pytanie, czy na trwałe przyjmą się na rynku?

Dla zrównoważonego rozwoju technologii niezbędne będzie lepsze finansowanie, regulacje promujące innowacje oraz interoperacyjność dostępnych systemów.

Coraz częściej rozwiązania telezdrowia wykorzystywane są nie tylko w przypadku chorób przewlekłych albo stanów nagłych, ale także w regularnej opiece zdrowotnej.

Telezdrowie staje się standardem, ale potrzebne są dalsze zachęty dla lekarzy, aby każdy pacjent mógł korzystać z tej formy opieki oraz komunikacji.

Choć zdrowie cyfrowe przyspieszyło w każdym kraju Europy w związku z COVID-19, to Kraje Nordyckie nadal należą do czołówki zastosowania innowacji w zdrowiu.

22

OSOZ Polska 7/2020

95 % 85 % 92 %

Jakiego rodzaju usługi telezdrowia oferujesz albo planujesz oferować w najbliższych 2 latach?

W użyciu

Planowane

Nie brane pod uwagę n=227

Zdrowie mobilne (m-zdrowie)

54 % 50 %

Tele-spotkania dla pracowników Szkolenia dla pracowników medycznych

46 %

Zdalne monitorowanie pacjenta

46 %

24 %

7%

43 %

15 %

28 %

Teletriaż Wideo-usługi zdrowotne (asynchroniczne)

32 %

26 %

37 %

Edukacja pacjenta

39 % 22 %

40 %

Wideo-konsultacje online (synchroniczne)

22 %

34 %

25 %

38 %

15 %

27 %

57 %

17 %

56 %

Wsparcie w jakich problemach/zagadnieniach zdrowotnych oferują posiadane rozwiązania?

Firma konsultingowa n=15

Choroby przewlekłe

Zażywanie leków

Profilaktyka

Zdrowie psychiczne

Choroby nowotworowe

32 %

31 % 33 %

31 %

34 %

36 % 20 %

34 %

26 %

35 %

Opieka doraźna

38 % 47 %

47 %

38 % 47 %

42 %

57 %

37 % 67 %

46 %

60 % 40 %

47 %

49 %

71 %

80 % 77 %

74 %

12 %

Dostawca technologii n=53

Choroby skóry

11 %

Placówka medyczna n=107

12 % 13 %

Razem n=175

Inne

Do jakich grup pacjentów/odbiorców kierujesz swoje rozwiązania?

Razem

Placówka medyczna

Firma konsultingowa

Dostawca technologii

n = 161

n = 94

n = 14

n = 53

Seniorzy

68 %

65 %

50 %

77 %

Osoby mieszkające na obszarach wiejskich

59 %

51 %

36 %

79 %

Osoby z niepełnosprawnościami

48 %

54 %

36 %

40 %

Osoby płynnie posługujące się technologiami

47 %

43 %

57 %

51 %

57 %

8%

Inni

20 %

21 %

Źródło: HIMSS „eHealth Trendbarometer: Telehealth Adoption in Europe”

OSOZ Polska 7/2020

23

R aport

Demokratyczne imperium danych Z początkiem tego roku Komisja Europejska opublikowała białą księgę dotyczącą sztucznej inteligencji (White Paper on Artificial Intelligence – A European Approach To Excellence And Trust) oraz europejską strategię w zakresie danych (A European Strategy To Data). Dane są paliwem wzrostu gospodarczego, akceleratorem napędzającym rozwój innowacyjnych usług i produktów. Europa szuka własnej drogi postępu technologicznego, stawiając na demokratyczne i etyczne wartości. Czy takie idealistyczne wizje wystarczą, aby stary kontynent stał się eksporterem nowej jakości rozwiązań cyfrowych, dorównując konkurencyjnością Chinom i USA? 24

OSOZ Polska 7/2020

R aport

» Z początkiem 2021 roku, Komisja Europejska planuje rozpoczęcie procedury przyjmowania aktu wykonawczego w sprawie zbiorów danych o wysokiej wartości.«

Zagłębia informacji, kopalnie danych Dane generujemy korzystając z telefonów komórkowych, inteligentnych urządzeń, których przybywa w błyskawicznym tempie; poruszając się po mieście, robiąc zakupy. Dzięki nim uczymy się, zdobywamy nowe kompetencje, generujemy pomysły. Kształtują sposób w jaki żyjemy, konsumujemy i produkujemy. Ich przetwarzanie jest niezbędne do dalszego rozwoju ekonomicznego, wprowadzania nowych innowacji, generowania postępu technologicznego, podejmowania decyzji politycznych czy unowocześniania usług publicznych. Je-

steśmy źródłem danych i konsumujemy usługi oraz produkty wytworzone dzięki nim.

Dane są surowcem, z którego czerpiemy wiedzę do tworzenia nowych innowacji. Przykłady można mnożyć: to dzięki danym korzystamy z nawigacji GPS poruszając się samochodem po mieście, słuchamy bez ograniczeń ulubionej muzyki, zdobywamy informacje w Internecie. W medycynie – która dopiero wchodzi w fazę transformacji cyfrowej – dane są podstawą personalizowanej opieki zdrowotnej; mogą przyspieszyć badania nad nowymi lekami. Bez danych nie

ma mowy o rozwoju systemów sztucznej inteligencji.

Ten jeden z najcenniejszych surowców naturalnych współczesnego świata ma różną wartość w zależności od kontekstu historycznego. W kulturze europejskiej, dane postrzegane są jako własność prywatna, dobro osobiste. W przeciwieństwie do Chin, gdzie są dobrem kolektywnym, wspólnym, czy USA, gdzie z kolei liczy się przede wszystkim ich wartość biznesowa.

Chiny i USA to ogromne rynki z analogicznie 382 mln i 1,393 mld konsumentów rozwiązań cyfrowych, dynamicznie rozwijające się dzięki dostępowi do danych mieszkańców, oraz potężnym inwestycjom w infrastrukturę cyfrową.

Europa takiej wspólnej przestrzeni nie ma. Dotychczas, państwa tworzące Unię Europejską starały się indywidualnie wzmacniać swoją konkurencyjność na rynku cyfryzacji. Szybko okazało się, że taka strategia nie ma szans powodzenia – nawet tak silne gospodarki jak Francja czy Niemcy przegrywają w pojedynkę w wyścigu z gigantami technologicznymi z amerykańskich lub chińskich dolin krzemowych.

Stawką w tej grze jest przyszłość i dobrobyt mieszkańców. Cyfryzacja tworzy nowe miejsca pracy, pozwala osiągnąć dominację gospodarczą. Zdolność do tworzenia innowacji cyfrowych zdecyduje o tym, czy Europa stanie się eksporterem innowacji czy ich importerem.

A technologie to coś więcej niż usługi i produkty – to zaszyte w nich wartości i dostęp do danych. Mówiąc prościej – dominacja technologiczna firm stworzonych w innych systemach wartości może oznaczać cyfrową falę kolonizacji i konieczność zaakceptowania norm narzuconych przez inne mocarstwa. Taka zależność to czarny scenariusz dla Europy, którego Komisja Europejska za wszelką cenę chce uniknąć.

Potencjał z trudnościami Europa, aby odgrywać wiodącą rolę w gospodarce przyszłości opartej na danych, musi wykorzystać siłę wspólnego rynku z 446 milionami konsumentów, ośrodkami akademickimi i zapleczem naukowym oraz wyjątkowo prężną siecią małych i średnich firm. Dlatego przedstawiona w lutym 2020 roku strategia dotycząca danych ma na celu zbudowanie jednolitego rynku danych gwarantującego dostępność do danych niezbędnych w procesie generowania innowacji w gospodarce i społeczeństwie.

OSOZ Polska 7/2020

25

R aport

UE planuje utworzyć jednolity rynek, w ramach którego dane będą mogły przepływać nie tylko pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi UE, ale także między różnymi sektorami gospodarki. W strategii dużo mówi się o przestrzeganiu przepisów dotyczących prywatności i ochrony danych i praktycznych oraz jasnych zasadach korzystania z danych. UE ma się stać atrakcyjną, bezpieczną i dynamiczną gospodarką opartą na danych, z interoperacyjnymi systemami, usługami bazującymi na europejskiej chmurze obliczeniowej.

Jednym z elementów nowego ekosystemu będzie też wtórne wykorzystanie danych do przykładowo celów naukowych. Znakiem rozpoznawczym europejskiego podejścia miałoby być nadanie mieszkańcom UE praw, narzędzi i umiejętności do zachowania pełnej kontroli nad ich danymi w myśl zasady „transparentne, etyczne przetwarzanie danych i rozwój technologii stawiający ludzi na pierwszym miejscu.” Wśród korzyści wymienia się poprawę jakości ochrony zdrowia, stworzenie bezpiecznych i przyjaznych dla środowiska środków transportu (autonomiczne, elektryczne samochody), zmniejszenie kosztów usług publicznych, zrównoważony rozwój ekonomiczny. Przedsiębiorstwa rozwijające usługi cyfrowe zyskają dostęp do danych w trybie ich wtórnego wyko-

26

OSOZ Polska 7/2020

rzystania, co powinno być dla nich akceleratorem postępu.

Konkretne kroki na najbliższe lata Tyle w kwestii obiecujących wizji. Droga do jej realizacji nie będzie łatwa, bo mamy do czynienia z 27 indywidualnymi gospodarkami o różnym poziomie rozwoju, brakiem możliwości transgranicznej wymiany danych z powodu braku interoperacyjności systemów informatycznych. Dane nie tylko są rozproszone, zamknięte w silosach, ale także nie zawsze spełniają normy jakościowe.

Na drodze mogą stanąć zarówno spore różnice w krajowych legislacjach, ale i też czynniki kulturowe jak zaufanie do instytucji publicznych. Jak trudno jest dojść do konsensusu w podstawowych kwestiach, mieliśmy okazję obserwować podczas ostatniego szczytu UE i debat nad budżetem wspólnotowym. Kiedy już pokona się wszystkie bariery, do głosu mogą dość mniej oczekiwane przeszkody, jak ochrona narodowych interesów kłócąca się z europejską jednością i solidarnością. Przetrzymywanie danych w silosach nie jest wynikiem jedynie braku technicznych możliwości ich wymiany, ale często brakiem gotowości do dzielenia się danymi. O to mogą rozbić się nawet najlepiej brzmiące wizje i strategie czy innowacyjna legislacja.

W strategii zawarto konkretną mapę drogową zajmowania wiodącej pozycji w światowej gospodarce opartej na danych. Na pierwszym miejscu wymienia się nowe rozwiązania legislacyjne ułatwiające przetwarzanie danych przez przedsiębiorstwa, dostęp do nich i ponowne wykorzystanie. EU chce też otworzyć publiczne silosy danych. Korzystanie z nich miałoby być bezpłatne i otwarte. W latach 2021–2027 planowana jest inwestycja o wartości 2 mld euro w tzw. w projekt o dużym oddziaływaniu dotyczący europejskich przestrzeni danych oraz w sfederowaną infrastrukturę chmurową (European High Impact Project). Siłą napędową rozwoju nowych usług będą małe i średnie przedsiębiorstwa. Wszyscy mieszkańcy mają zyskać kontrolę nad danymi, choć jeszcze nie do końca wiadomo, jak miałoby to wyglądać. Nowe ramy przewidują ponadto wspieranie rozwoju tzw. europejskich przestrzeni danych (European data spaces) w kluczowych sektorach, jak produkcja przemysłowa, zielona wymiana handlowa, mobilność i ochrona zdrowia.

Komisja Europejska rozpocznie procedurę przyjmowania aktu wykonawczego w sprawie zbiorów danych o wysokiej wartości (według planu, w I kw. 2021 r.) na podstawie dyrektywy w sprawie otwartych danych, udostępniając te zbiory

R aport

w całej UE bezpłatnie, w formacie nadającym się do odczytu maszynowego i za pośrednictwem standardowych interfejsów programowania aplikacji (API).

Do II kw. 2022 r. zostaną opracowane spójne ramy obejmujące różnorodne przepisy (w tym rozwiązania z zakresu samoregulacji) mające zastosowanie do usług w chmurze, w formie zbioru przepisów dotyczących chmury obliczeniowej. W pierwszej kolejności zbiór przepisów dotyczących chmury obliczeniowej stanowić będzie kompendium istniejących kodeksów postępowania dla dostawców usług w chmurze i systemów certyfikacji pod względem bezpieczeństwa, efektywności energetycznej, jakości usług, ochrony danych i możliwości przenoszenia danych. Z kolei do IV kw. 2022 r., Komisja ułatwi utworzenie rynku usług w chmurze dla użytkowników z sektora prywatnego i publicznego w UE. Strategia zwraca uwagę, że do 2025 r. UE i państwa członkowskie powinny zmniejszyć o połowę obecny niedobór (wynoszący 1 mln) specjalistów w zakresie technologii cyfrowych. To oznacza inwestycje w umiejętności cyfrowe. Priorytetem zaktualizowanego planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej jest zwiększenie dostępu do danych i ich wykorzystania, dzięki czemu instytucje oświatowe i szkoleniowe będą

przygotowane do sprostania wymogom ery cyfrowej.

Jedną z dziewięciu wspólnych europejskich przestrzeni danych będzie ta dotycząca zdrowia, niezbędna do osiągnięcia postępów w zakresie zapobiegania chorobom, ich wykrywania i leczenia, a także do podejmowania świadomych, opartych na dowodach decyzji z myślą o poprawie dostępności, skuteczności i stabilności systemów opieki zdrowotnej. Oprócz utworzenia dziewięciu wspólnych europejskich przestrzeni danych kontynuowane będą prace nad europejską chmurą dla otwartej nauki, która zapewnia wygodny dostęp do danych naukowych i wiarygodne możliwości ich ponownego wykorzystywania europejskim naukowcom, wynalazcom, przedsiębiorstwom i obywatelom.

Ma ona w pełni ruszyć do 2025 roku.

Do IV kw. 2021 r. powstaną ramy na potrzeby szacowania wartości ekonomicznej danych oraz pomiaru ich przepływu w Europie, a także między Europą a resztą świata. Do maja bieżącego roku trwały konsultacje nad strategią. Trudno powiedzieć, na ile kryzys związany z pandemią COVID-19 i inne wynikające z tego zadania opóźnią wdrożenie założeń europejskiej strategii na rzecz danych do praktyki.

Stawka w grze UE marzy o tym, aby stać się wzorem społeczeństwa, w którym dane umożliwiają podejmowanie lepszych decyzji, zarówno w przedsiębiorstwach i w sektorze publicznym. W strategii padają konkretne liczby. Ilość danych generowanych na całym świecie szybko rośnie – z 33 zettabajtów w 2018 r. do prognozowanych 175 zettabajtów w 2025 r.

Sposób przechowywania i przetwarzania danych diametralnie się zmieni w ciągu najbliższych 5 lat. Obecnie 80% operacji przetwarzania i analizy danych odbywa się w centrach danych i w ramach scentralizowanej infrastruktury obliczeniowej, 20% w inteligentnych urządzeniach podłączonych do Internetu, takich jak samochody, sprzęty gospodarstwa domowego czy roboty produkcyjne, oraz w obiektach przetwarzania danych znajdujących się w pobliżu użytkownika (tzw. edge computing). Do 2025 r. proporcja ta może ulec odwróceniu. Wartość ekonomii opartej na danych wzrośnie z 301 miliardów euro w 2018 roku do prognozowanych 829 miliardów euro w 2025 roku. Dziś to 2,4% europejskiego produktu krajowego brutto. 

Prognozowane wskaźniki (rok 2025)

530%

wzrost globalnych zasobów danych. Z 33 zettabajtów w 2018 do 175 zettabajtów

829 miliardów €

Wartość ekonomii opartej na danych w 27 krajach UE. Z 301 miliardów euro (2,4% europejskiego PKB) w 2018 roku

10,9 milionów

ekspertów w zakresie przetwarzania danych w UE. Z 5,7 miliona w 2018 roku

65%

Procent populacji UE z podstawowymi umiejętnościami cyfrowymi.

Z 57% w 2018 roku.

OSOZ Polska 7/2020

27

rozmowy

cjenta w Funduszu w celu nabycia wyrobu medycznego.

Co okazało się największym wyzwaniem w pierwszych tygodniach marca?

Pion informatyki Centrali musiał przeorganizować swoją pracę i umożliwić zdalne wykonywanie obowiązków innym pracownikom. Wykorzystaliśmy narzędzia temu dedykowane – Webex, Teams.

Pozwoliło to zapewnić pełną łączność i dostęp do zasobów informacyjnych NFZ pracownikom oddelegowanym do pracy zdalnej, którzy mieli do dyspozycji dodatkowe formy komunikacji – czat/videokonferencje/współdzielenie zasobów.

Wsparcie zapewnił service desk. Wdrożyliśmy nowe procedury związane z wyeliminowaniem dokumentów papierowych w procesach obsługiwanych przez DI i organizację.

Trwają prace nad elektronicznym procesem kontraktowania. Jak prezentuje się harmonogram przygotowań?

NFZ w czasie COVID-19 Z Dyrektorem Departamentu Informatyki Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia, Marcinem Grabowskim, rozmawiamy o wpływie pandemii na komunikację ze świadczeniodawcami i planach na najbliższe miesiące.

Jakie dodatkowe serwisy NFZ musiał uruchomić w związku z pandemią koronawirusa?

Po wybuchu pandemii służby informatyczne NFZ rozszerzyły zakres informacji dostarczanych przez system eWUŚ.

Doszły dane o osobach przebywających na kwarantannie i w izolacji, system został zintegrowany z ogólnopolskim sy-

28

OSOZ Polska 7/2020

stemem CSIOZ/MZ EWP. Stworzyliśmy system obsługi finansowania testów COVID-19 wraz z rozliczeniami.

Powstały mechanizmy udzielania informacji o zakażonych koronawirusem dla uzdrowisk. Uruchomiliśmy procedury finansowania teleporad w ramach platformy dla świadczeniodawców/lekarzy przez MZ. Elektroniczny system eZWM pozwoli na zmniejszenie liczby wizyt pa-

W kwietniu tego roku weszła zmiana do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, która dopuszcza składanie elektronicznej oferty w konkursie – przy pomocy kwalifikowanego podpisu elektronicznego, podpisu zaufanego albo podpisu osobistego. Obecnie trwają prace nad finalnym kształtem tego rozwiązania, tak aby nie zakłócić trwających procesów kontraktowania.

Jakich jeszcze nowości w zakresie komunikacji elektronicznej możemy się spodziewać w najbliższych miesiącach?

Planujemy dalszą integrację z systemami CSIOZ. Już wkrótce pełna obsługa wniosku o EKUZ zostanie przeniesiona do IKP. Weryfikacja eWUŚ będzie dostępna automatycznie z poziomu aplikacji eGabinet. Wdrożymy wspomniany wcześniej podpis elektroniczny w ofertach oraz dodatkowe udogodnienia związane z elektronizacją obiegów informacji. Pogłębimy integrację z systemem RPWDL, z Rejestrem Asystentów Medycznych oraz Centralnym Wykazem Personelu Medycznego. 

» Planujemy dalszą integrację z systemami CSIOZ.«

rozmowy

Cyfrowa odnowa systemów zdrowia Światowa Organizacja Zdrowia planuje wykorzystać innowacje technologiczne do wzmocnienia krajowych systemów ochrony zdrowia. W tym celu opracowała m.in. europejską mapę drogową na rzecz cyfryzacji systemów opieki zdrowotnej. Naszym rozmówcą jest Clayton Hamilton, koordynator Programu Zdrowia Cyfrowego w Europejskim Biurze Regionalnym WHO.

W jaki sposób rozwiązania z dziedziny zdrowia cyfrowego pomogły sprostać wyzwaniom związanym z pandemią COVID-19?

Podczas pandemii COVID-19 jesteśmy świadkami bezprecedensowego zapotrzebowania na cyfrową opiekę zdrowotną w wielu różnych kontekstach systemu opieki zdrowotnej. Cyfrowa opieka zdrowotna jest w szczególności aktywnie wykorzystywana przez organy odpowiedzialne za służbę zdrowia do umacniania modeli świadczenia usług zdrowotnych, zwiększania zdolności szybkiego reagowania na potrzeby zdrowotne obywateli w placówkach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zarządzania łańcuchami dostaw sprzętu oraz

zwalczania pandemii dezinformacji COVID-19.

Jak powiedział w zeszłym miesiącu nasz dyrektor regionalny WHO na Europę, dr Hans Henri P. Kluge, technologia cyfrowa może odegrać wiodącą rolę w reagowaniu na COVID-19, nie tylko w sferze śledzenia kontaktów i identyfikacji łańcuchów zakażeń. Co najmniej 27 krajów w europejskim regionie WHO przygotowało swoje krajowe aplikacje na smartfony mające na celu ostrzeganie przed potencjalnym kontaktem z osobą zakażoną. Cztery kolejne kraje pracują nad takimi aplikacjami.

Technologia cyfrowa i sztuczna inteligencja (AI) okazały się również skuteczne w innych obszarach reagowania na pandemię. We Francji, wirtualny asy-

stent telefoniczny oparty na sztucznej inteligencji jest w stanie odpowiadać na pytania ponad tysiąca osób jednocześnie.

We Włoszech wykorzystuje się technologię opartą na sztucznej inteligencji, aby z pomocą aplikacji na smartfony i aparatu fotograficznego rejestrować w czasie rzeczywistym istotne dane, takie jak tętno, rytm serca, saturację i tempo oddychania. W Szwecji telemedycyna była szeroko wykorzystywana do wspierania tradycyjnej opieki, szczególnie na obszarach wiejskich.

Technologie cyfrowe okazały się potężnym narzędziem walki z COVID-19.

Jednak te same technologie naraziły nas na tsunami dezinformacji i wywołały wiele problemów związanych z ochroną danych i prywatności.

OSOZ Polska 7/2020

29

rozmowy Jaką wizję zdigitalizowanej opieki zdrowotnej reprezentuje WHO?

Wizja WHO dotycząca przyszłości cyfrowej opieki zdrowotnej i roli cyfryzacji w świadczeniu usług opieki zdrowotnej jest zakorzeniona w ambicjach zdrowotnych zawartych w agendzie Organizacji Narodów Zjednoczonych ujętej w Celach Zrównoważonego Rozwoju oraz priorytetach Trzynastego Ogólnego Programu Prac na lata 2019–2023.

Cyfrowa opieka zdrowotna, jeśli jest odpowiednio stosowana i zarządzana, może wspierać sprawiedliwy i powszechny dostęp do wysokiej jakości usług zdrowotnych, zwiększać stabilność systemów opieki zdrowotnej, poprawiać dostępność i wydajność opieki oraz wzmacniać znaczenie promocji zdrowia, zapobiegania chorobom, diagnostyki, zarządzania, rehabilitacji i opieki paliatywnej. Może radykalnie poprawić wyniki leczenia, ponieważ wspiera skuteczność i efektywność kosztową opieki, pozwalając na implementację nowych modeli biznesowych świadczenia usług.

Jednak cyfrowe zdrowie będzie wdrażane z sukcesem tylko wtedy, gdy społeczeństwo zaakceptuje technologie.

Wciąż jesteśmy dalecy od poziomu zaufania społecznego niezbędnego do wykorzystania pełnego potencjału, jaki ma do zaoferowania zdrowie cyfrowe.

Cyfrowa opieka zdrowotna obiecuje korzyści, ale z drugiej strony mogą one okazać się osiągalne tylko dla określonej grupy osób mających dostęp do nowych technologii i edukacji. Jak zapobiec tym cyfrowym nierównościom?

» Nie możemy sobie pozwolić na to, żeby dostęp do usług opartych na cyfryzacji był uzależniony od posiadania najnowszego modelu smartfona.«

Ryzyko, że cyfrowa opieka zdrowotna doprowadzi do marginalizacji grup, które nie mogą sobie pozwolić na niektóre rozwiązania technologiczne, jest realne. Stąd musimy zawczasu poszukiwać możliwości zapobiegania takim tendencjom i zachęcać do rozwoju pakietu globalnych cyfrowych rozwiązań zdrowia publicznego, które z czasem będą dostępne dla wszystkich.

W Europie nie chcielibyśmy rozwijać innowacyjnych usług, które zaspokajają jedynie potrzeby osób, które mogą sobie na nie pozwolić lub które pogłębiają istniejące nierówności społeczne. Jest to podstawowa przesłanka zapewnienia powszechnego dostępu do opieki zdro-

Cele Zrównoważonego Rozwoju Organizacji ONZ. Trzeci cel to zapewnienie wszystkim, w każdym wieku zdrowego życia oraz promowanie dobrostanu. Według WHO, cyfryzacja może być katalizatorem do osiągnięcia tego założenia.

30

OSOZ Polska 7/2020

wotnej, stąd sprawiedliwy podział korzyści płynących z digitalizacji ma kluczowe znaczenie.

Nie możemy sobie pozwolić na to, żeby dostęp do usług opartych na cyfryzacji był uzależniony od posiadania najnowszego modelu smartfona. Musimy też uszanować fakt, że niektóre osoby mogą nie chcieć dzielić się swoimi danymi osobowymi. Rozwiązania nie powinny wykluczać takich postaw już w fazie ich projektowania. Często mówimy o technologii jako o czynniku demokratyzującym opiekę zdrowotną. Ale zaporowe koszty i finansowe bariery dostępu do technologii mogą mieć odwrotny skutek.

Niwelowanie różnic w dostępie do korzyści cyfryzacji wymaga zintegrowanego podejścia, w ramach którego rozwiązywane są problemy leżące u podstaw nierówności społecznych, takie jak umiejętności obsługi technologii cyfrowych, dostęp do komputerów i wiele innych.

W jaki sposób WHO planuje wspierać rozwój cyfrowych systemów opieki zdrowotnej w Europie; takich, które opierają się na wartościach reprezentowanych przez WHO?

Państwa członkowskie w Europie znajdują się pod coraz większą presją. Muszą bowiem zagwarantować wydajność i skuteczność krajowych systemów opieki zdrowotnej, tak aby zaspokajały one zapotrzebowanie społeczne na wysokiej jakości, łatwo dostępne usługi zdrowotne, i to pomimo zerowego wzrostu lub nawet spadku budżetów na ochronę zdrowia.

Ostatnie postępy w dziedzinie technologii mobilnych, poprawa zasięgu łączy szerokopasmowych oraz rosnąca akceptacja dla rozwiązań w zakresie telezdrowia i mobilnej opieki zdrowotnej (m-zdrowia) stwarzają nowe i atrakcyjne możliwości świadczenia opieki zdrowotnej. W związku z tym wiele rządów inwestuje w cyfrową opiekę zdrowotną jako narzędzie reformowania systemów opieki zdrowotnej, prowadzące do sprawiedliwego i przystępnego cenowo dostępu do opieki zdrowotnej.

Aby wesprzeć te działania, europejski oddział WHO opracowuje Europejską Mapę Drogową Cyfryzacji Systemów Opieki Zdrowotnej, która połączy wiele czynników kluczowych w cyfrowych systemach opieki zdrowotnej i projektowaniu usług.

rozmowy

Mapa drogowa będzie miała na celu: − uwzględnienie scenariuszy wdrażania cyfrowej opieki zdrowotnej na różnych etapach reagowania na pandemie; − podkreślenie znaczenia stosowania sprawiedliwego, niewykluczającego podejścia do projektowania cyfrowych usług zdrowotnych; − zwrócenie szczególnej uwagi na kwestie związane z danymi zdrowotnymi i zarządzaniem nimi; − wspieranie adaptacji cyfryzacji w całym ekosystemie systemu opieki zdrowotnej;

− zapewnienie perspektywicznego spojrzenia na to, jak systemy opieki zdrowotnej mogą przejść od paradygmatu opieki reaktywnej do profilaktyki zdrowotnej.

Gdyby mógł Pan sformułować swoją osobistą definicję zdrowia cyfrowego, jak by ona brzmiała?

Cyfrowa opieka zdrowotna ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia publicznego oraz dla zapewnienia terminowej, wysokiej jakości, efektywnej kosztowo i dostępnej opieki. Myślę o niej nie

tylko w kategoriach zmiany istniejących paradygmatów opieki zdrowotnej, ale również w charakterze przewodnika umożliwiającego ludziom podejmowanie trafnych decyzji w zakresie zarządzania własnym zdrowiem i samopoczuciem. Przyszłość zdrowia cyfrowego leży w jego zdolności do łączenia ludzi, danych i usług zdrowotnych. Uważam, że właśnie na tym polega transformacyjna zdolność zdrowia cyfrowego.  Od Redakcji: Pojęcie „zdrowia cyfrowego” jest szersze niż dotychczas najczęściej stosowane „e-zdrowie”. Pierwsze skupia się na procesach transformacji, z kolei drugie odnosi się do technicznych rozwiązań.

reklama

Włącz OSOZ NEWS i bądź na bieżąco

OSOZ News to nowy serwis informacyjny dedykowany dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Nasza Redakcja codziennie przygotowuje przegląd najaktualniejszych i najważniejszych wydarzeń, które prezentujemy w atrakcyjnej formie serwisu newsowego. Każde wydanie serwisu publikowane jest tylko jeden dzień, dlatego aby być na bieżąco oglądaj OSOZ NEWS codziennie.

news.osoz.pl OSOZ Polska 7/2020

31

praktycznie

bezpiecze ń stwo danych

Dylematy rekrutacji on-line Sytuacja epidemiczna w pierwszej połowie bieżącego roku spowodowała sporo zamieszania na rynku pracy. Nierzadko pracodawcy byli zmuszeni do redukcji zatrudnienia, zaś część organizacji, które zawsze miały problem z pozyskaniem wystarczającej ilości pracowników, prowadziło wzmożone procesy rekrutacyjne. Jednak czy procesy rekrutacji przeprowadzane w tak wyjątkowych warunkach gwarantują zgodność z RODO?

Karolina Szuścik, CISA, Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Administrator przetwarzający dane osobowe w procesie rekrutacji musi pamiętać, że zgodnie z artykułem 5 RODO dane należy przetwarzać zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla

32

OSOZ Polska 7/2020

osoby, której one dotyczą. Administrator powinien także zbierać dane w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach i nie wykorzystywać ich w sposób niezgodny z tymi celami.

W procesie rekrutacji szczególnie ważne są zasady ograniczenia celu oraz minimalizacji danych, które w tym przypad-

ku określają, iż pracodawca nie może żądać od kandydata danych nadmiarowych, które nie są potrzebne do jej przeprowadzenia, a także że dane osobowe nigdy nie mogą być zbierane na zapas i na wszelki wypadek.

Jednocześnie RODO zobowiązuje administratora, by pozyskując dane osobowe, w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały informował m.in. o pełnej nazwie i adresie swojej siedziby, o celu i podstawie prawnej przetwarzania danych osobowych, a także o okresie, przez który zebrane dane będą przechowywane oraz pozostałych informacjach określonych w art. 13 i 14 RODO.

Jakie dane może pozyskać przyszły pracodawca?

Zgodnie z art. 221 § 1 kodeksu pracy, pracodawca żąda od osoby ubiegającej

praktycznie

się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących: – imię (imiona) i nazwisko; – datę urodzenia; – dane kontaktowe wskazane przez taką osobę; – wykształcenie; – kwalifikacje zawodowe; – przebieg dotychczasowego zatrudnienia.

Pamiętać należy, że pracodawca może żądać podania wykształcenia, kwalifikacji zawodowych oraz przebiegu dotychczasowego zatrudnienia, wyłącznie gdy jest to niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku. Katalog danych, które mogą być przetwarzane w procesie rekrutacji przez pracodawcę podany powyżej jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że pracodawca nie może przetwarzać danych, które wykraczają poza ten zakres.

Oto najczęściej zadawane przez pracodawców pytania w związku z przeprowadzaniem procesu rekrutacji:

» Źródłem informacji o przebiegu pracy zawodowej powinien być sam kandydat, a nie poprzedni pracodawca.« Czy klauzula ze zgodą dodawana do CV jest wystarczająca i czy powinno się wymagać jej dołączania do dokumentów aplikacyjnych?

Praktyka zamieszczenia w dokumentach aplikacyjnych zgody na przetwarzanie danych w celach rekrutacyjnych nie jest właściwa. Zgoda (art. 6 ust.1 lit. a RODO) na przetwarzanie danych, może być dodatkową podstawą prawną wykorzystywaną tylko w określonych sytuacjach. Przykładem może być prze-

twarzanie danych na potrzeby przyszłych rekrutacji przez wskazany czas lub przetwarzanie danych dodatkowych wykraczające poza zakres art. 221 § 1 KP które kandydat sam udostępnił przyszłemu pracodawcy, np. zdjęcie.

Czy pracodawca może zweryfikować referencje wykazane w dokumentach aplikacyjnych?

W przypadku gdy kandydat do pracy ujmie w dokumentach aplikacyjnych referencje od poprzednich pracodawców, nie uprawnia to potencjalnego pracodawcy do kontaktu z podmiotem je wystawiającym, nawet gdy celem kontaktu jest pozyskanie dodatkowych informacji o kandydacie. Potencjalny pracodawca nie może tym samym zwrócić się do poprzedniego pracodawcy o informację, jakie zadania realizował kandydat w tym podmiocie oraz jaką ma opinię o kandydacie do pracy. Podczas procesu rekrutacyjnego źródłem informacji, które dotyczą przebiegu pracy zawodowej, powinien być sam kandydat. 

reklama

Uwolnij się od dokonywania zawiłych obliczeń dotyczących przysługującej ilości leku! Asystent e-recepty wyliczy odpowiednią ilość dla Ciebie!

e-recepta.kamsoft.pl OSOZ Polska 7/2020

33

praktycznie poradnik

Czy Polska ma szansę stać się krzemową doliną startupów medycznych?

Krzemowa Dolina (ang. Silicon Valley) – geograficznie jest to obszar zlokalizowany w Kalifornii (USA) w północnej części Doliny Santa Clara. Nazwa stworzona przez Dona C. Hoeflera w 1971 roku jest rozpoznawalna przez każdego wykształconego człowieka na świecie i mało komu kojarzy się z krainą geograficzną. Kogokolwiek zapytamy o Dolinę Krzemową, jednym tchem wymieni czym zajmują się firmy zlokalizowane w Silicon Valley – nowoczesnymi technologiami z branży IT, zarówno hardware jak i software.

Swoje siedziby mają tam największe potęgi współczesnego świata Apple, Hewlett-Pacard, Facebook, Google i wiele, wiele innych.

34

OSOZ Polska 7/2020

Wojciech Zawalski

Nazwa Doliny określająca zarówno miejsce jak i technologię, stała się mekką dla wszystkich innowatorów. Wiele krajów próbowało naśladować sukces Krzemowej Doliny tworząc mniej lub bardziej udane parki technologiczne. Pomimo tak naprawdę prostego przepisu na sukces, znanego wszystkim od kilkudziesięciu lat, nikomu nie udało się stworzyć drugiego takiego miejsca na ziemi. Może poza chińskimi parkami technologicznymi, ale te, jak wszystko w Państwie Środka, rządzą się zupełnie innymi regułami.

Przepis na sukces Krzemowej Doliny to nauka, innowacyjność, pieniądze i odbiorca myśli technologicznej. O naukę i dostarczanie coraz to nowych rzesz pracowników, innowatorów, wynalazców dba w Silicon Valley jeden z najlepszych uniwersytetów świata – Uniwersytet Stanforda. Największym wyzwaniem dla innowatorów zawsze jest wojna, niestety jakkolwiek okrutnie to brzmi, nic w historii świata nie stworzyło tylu wy-

nalazków, nie spowodowało takich skoków technologicznych jak wojny.

Na rozwój Uniwersytetu Stanforda, a następnie całej Krzemowej Doliny, wpłynęła II wojna światowa, a następnie zimna wojna z wyścigiem zbrojeń.

Finansowanie zapewniała armia Stanów Zjednoczonych oraz kapitał prywatny skupiony w różnych funduszach inwestycyjnych. Również Armia USA była pierwszym odbiorcą myśli technologicznej, aby następnie ustąpić pola odbiorcy masowemu globalnie rozwijającej się gospodarki. Oczywiście Armia nadal jest znaczącym graczem na rynku nowych technologii, ale nie mniejszym odbiorcą w skali świata stało się gospodarstwo domowe.

Po pierwszym boomie lat 70 przychodziły kolejne bańki wzrostu zainteresowania produktami krzemowej doliny. Ostatnie dziesięć lat charakteryzuje nieustanny wzrost i rozwój technologii telekomunikacyjnej opartej o indywidualne smartfony. Pomimo kilku spektakularnych upadków firm, kiedyś uwa-

praktycznie

» Polskie startupy osiągają sukcesy za granicą.

W Polsce nie mają warunków do rozwoju.«

żanych za nieśmiertelne, Krzemowa Dolina ma się coraz lepiej i jest wzorcem niedoścignionym dla innych. Siłą napędową są przedsiębiorstwa typu startup, oparte na wizji, którą mogą realizować dzięki wsparciu naukowemu i finansowemu.

Poza wspomnianymi Chinami, jedynie Izrael potrafił stworzyć wolnorynkowy odpowiednik Krzemowej Doliny.

Ale jest to specyficzny organizm specjalizujący się głównie w tworzeniu technologii zaangażowanych w budowanie cyberbezpieczeństwa. Nie przypadkiem najsłynniejszy produkt służący do łamania zabezpieczeń naszych komórek – Pegasus – powstał w Izraelu w firmie NSO Group. Izrael, podobnie jak Stany Zjednoczone, jest państwem „frontowym” toczącym nieustanną wojnę z wrogami jawnie manifestującymi swoją niechęć, jak i z tymi ukrytymi w mrokach Internetu.

W Izraelskiej Krzemowej Dolinie ten element stał się głównym elementem rozwoju. Embargo, wojna, fundusze

rządowe i odbiorca jakim stała się armia izraelska wpłynęły na rozwój drugiej po amerykańskiej doliny krzemowej. Niektórzy podkreślają, że tworzy ona nawet lepsze warunki dla rozwoju startupów z dziedziny cyberbepieczeństwa niż ta amerykańska.

Zastanówmy się, czy w Polsce możemy stworzyć odpowiednik Krzemowej Doliny, jak to zrobić i na czym się koncentrować. Pytanie z pozoru wydaje się absurdalne: przecież z Polski wyjeżdżają najlepsze talenty naukowe. Ale po głębszym zastanowieniu przychodzi refleksja. Przeanalizujmy po pierwsze, czy mamy potencjał naukowy? Polskie uniwersytety niestety nie są wymieniane jednym tchem w gronie najlepszych, takich jak Stanford, MIT, czy chociażby niezbyt odległa Politechnika Berlińska.

Uniwersytety Medyczne też odbiegają od swoich zachodnich odpowiedników. Ale polscy naukowcy wielokrotnie udowodnili, biorąc udział w wielu międzynarodowych przedsięwzięciach, swo-

ją wartość. Wiele startupów światowych ma swoje korzenie w Polsce. Bez wątpienia może same uczelnie nie są postrzegane jako wybitne, ale jednak kształcą wybitne jednostki, które mogłyby być wsparciem dla Polskiej Krzemowej Doliny. Bezwzględnie wymaga to przeformatowania programów kształcenia studentów. Trzeba położyć większy nacisk na innowacyjność, rozwój jednostki i promowanie tzw. „pięknych umysłów”.

Wydaje się to być w zasięgu. Polskie startupy działają prężnie w dziedzinie finansów, informatyki, technologii blockchain. Stały się potentatami na rynku produkcji gier komputerowych. Ale wydaje się, że największy sukces możemy osiągnąć w niedocenianej wciąż w Polsce branży sturtupów medycznych.

Mamy kilka firm prężnie działających w branży IT medycznego w Polsce, Europie a nawet Stanach Zjednoczonych.

Mamy również startupy biotechnologiczne. Kilka z nich nawet jest notowanych na GPW, ale to wszystko to tak naprawdę kropla w morzu możliwości. Możliwości, ale i potrzeb.

Jak wiemy z historii rozwoju amerykańskiej i izraelskiej krzemowej doliny, oprócz potężnego wsparcia naukowego, które mamy lub możemy mieć, niezbędny jest popyt na technologiczne produkty i usługi firm innowacyjnych. To, bez wątpienia, w branży medycznej posiadamy. Niesamowity rozwój cyfryzacji medycyny powoduje, że branża wchłonie każdy sensowny pomysł, każda innowacyjna cząsteczka znajdzie swojego klienta. Paradoksalnie, słabość naszego systemu opieki zdrowotnej może być najlepszym impulsem dla rozwoju nowych technologii. Od kilku lat jestem w jury kilku największych konkursów sturtupowych w Polsce i powiem szczerze, wciąż czekam na coś, co mnie zachwyci. Ogromny potencjał intelektualny, ale projekty, poza pojedynczymi wyjątkami, sprowadzają się do zabawek, teleopasek, tele-ekg, tele-ktg, tele-itd. Owszem, na pierwszy rzut oka super, ale praktyczne zastosowanie liczone co najwyżej w tysiącach odbiorców. Generujemy startupy niszowe, obliczone na tworzenie, a nie na stworzenie. A pamiętajmy – nauczeni przykładem amerykańskim – że rozwój krzemowej doliny wymaga odbiorcy innowacji. Sprzedając kilka tysięcy telecoś tam, Krzemowej Doliny tu nie zbudujemy.

Niestety, mamy jeden poważny problem i ten jak dziś się wydaje nie do przejścia, który blokuje rozwój startupów

OSOZ Polska 7/2020

35

praktycznie

w Polsce. Błędy w finansowaniu. Po pierwsze, brak prywatnego finansowania. Owszem są fundusze Venture Capital i kilku, tylko kilku niestety, tzw. aniołów biznesu, ale ani skala właściwa, ani oczekiwania z ich strony nie do spełnienia. Żaden innowator nie chce się pozbyć praw własności za tak naprawdę niewielkie wsparcie finansowe.

Finansowanie przez agendy rządowe czerpiące z pieniędzy unijnych owszem jest, ale żeby odpalić projekt o budżecie kilku milionów (niewielki budżet, jeżeli myślimy o czymś więcej niż zlepienie dwóch chińskich urządzeń i dopisanie do tego kilku linijek kodu oprogramowania) potrzeba 20–40% wkładu własnego. Kto próbował je zdobyć doskonale wie, że nie ma na to szans. W Polskich warunkach zaciągnięcie kredytu przez nową firmę stworzoną na potrzeby startupu jest chyba trudniejsze niż zbudowanie w ogródku rakiety, która doleci na Księżyc.

Nawet jak jakimś cudem uzbierany wkład własny, to i tak polegniemy na procedurze konkursowej i odpowiedziach na pytania związane z naszym projektem. Najlepiej jakby firma wnioskująca o dofinansowanie miała nie tylko wkład własny, ale i całą kwotę, a doświadczenie i technologie poparte kilko-

ma innymi udanymi projektami. Tylko po co wtedy tworzyć coś nowego, zamiast pilnować sukcesu i wdrażać oraz rozwijać już uzyskaną cząsteczkę, aplikację itd. Stąd też większość wniosków składanych o dofinansowanie ukierunkowanych jest na tworzenie i finansowanie przeżycia firmy, a nie na stworzenie produktu końcowego. Przykłady można by mnożyć godzinami.

Przez chwilę miałem nadzieję, że Agencja Badań Medycznych będzie jednostką, która zapoczątkuje stworzenie Krzemowej Doliny dla Startupów medycznych. Minął rok działalności Agencji i efekt każdy widzi.

Jeżeli zmarnujemy potencjał jaki dziś mamy i nie zapewnimy rozwoju startupom medycznym, to Polacy tak jak tworzą instytucje finansowe w Londynie, Estonii i na Litwie zaczną tworzyć startupy medyczne za granicą.

Kryzys może być klęską, a może być szansą. Dla innowacji kryzys zawsze jest szansą. Wykorzystajmy szansę jaką daje nam pandemia SARS-CoV-2 i stwórzmy możliwości dla rozwoju firm innowacyjnych z branży medycznej w Polsce.

Opracowanie programu nie jest trudne dopóki mamy ludzi chcących go realizować.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Jarosław Frąckowiak, Marcin Grabowski, Clayton Hamilton, Christine Jacob, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

36

OSOZ Polska 7/2020

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Wykorzystajmy zacofanie polskiego systemu opieki zdrowotnej, żeby skoczyć do przodu. Zmieńmy sposób finansowania, zacznijmy wspierać zbudowanie nowego produktu. Lepiej szybko zamykać nieudane projekty badawcze oraz angażować ludzi i środki w nowe rozwiązania niż realizować projekty obliczone na tworzenie i trwanie firm. Wymaga to przygotowania ram krajowego wsparcia, programu rządowego. Wspomagajmy zarówno nowe technologie informatyczne jak i rozwiązania biotechnologiczne. Zgadzam się w pełni, że kryzys nie może być czasem zwijania inwestycji. Rozsądne inwestycje dają pracę i rozwój. Promujmy polskie startupy medyczne, a za kilka lat inni będą się od nas uczyć.

Taki program musi zawierać elementy znane już ze Stanów Zjednoczonych i Izraela: wsparcie nauki, wsparcie finansowe, ale i zapewnienie rynku dla innowacyjności – czyli przebudowę systemu ochrony zdrowia w Polsce. System ten, o czym już chyba nikogo nie trzeba przekonywać, nie wymaga reformy, on wymaga zbudowania na nowo. Oczywiście w określonych ramach czasowych. A budować go można i należy przy wsparciu technologii opracowanych w Polsce. „Win-win” – w tym podejściu każ-

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

praktycznie

Ankieta: dopiero COVID-19 dał przyspieszenia usługom telezdrowia Najnowsze badanie HIMSS eHealth Trendbarometer pokazuje dojrzałość tele-zdrowia w Europie tuż przed wybuchem pandemii COVID-19. Podkreślono w nim również wpływ pandemii na adaptację telemedycyny i przedstawiono wnioski, jak kryzys zmienił europejski rynek e-zdrowia.

Z badania wynika, że 93% placówek służby zdrowia wdrożyło co najmniej jeden rodzaj usług lub rozwiązań telezdrowotnych. Najczęściej były to aplikacje niekliniczne, na czele z mobilnymi rozwiązaniami, które były oferowane przez 54% badanych organizacji. W ciągu ostatnich tygodni sytuacja uległa jednak drastycznej zmianie i szybko przyspieszają inwestycje we wszystkie rodzaje telezdrowia, w tym w konsultacje wideo.

Telekonsultacje już jako regularna opieka Przed kryzysem COVID-19, zarządzanie chorobami przewlekłymi było najczęściej stosowaną lub dostarczaną usługą telezdrowia we wszystkich kra-

jach, realizowaną przez 74% europejskich świadczeniodawców, w szczególności w Hiszpanii (97%) i we Włoszech (86%). Inaczej jest w Niemczech i Szwajcarii, gdzie nacisk kładzie się na teleopiekę w nagłych przypadkach. Kraje skandynawskie są liderami w stosowaniu cyfrowych narzędzi zdrowotnych do celów prewencyjnych, behawioralnych i związanych ze zdrowiem psychicznym.

Zarządzanie farmakoterapią jest podstawowym zastosowaniem usług i rozwiązań telezdrowotnych dla 71% włoskich respondentów i tylko dla 32% ze Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Rodzaj chorób, do których adresowane są rozwiązania telezdrowia, odzwierciedla również docelowe grupy pacjentów. Siedmiu z dziesięciu dostawców

OSOZ Polska 7/2020

37

praktycznie

rozwiązań e-zdrowia oferuje systemy dopasowane do potrzeb osób starszych.

Wyzwania dla użytkowników i dostawców rozwiązań W badaniu HIMSS eHealth Trendbarometer wskazano dwie najważniejsze bariery rozwoju telezdrowia: finansowanie/ efektywność, polityka/regulacja. Kwestie te szczególnie niepokoją twórców nowych technologii. Chociaż większość krajów europejskich wprowadziła już ramy regulacyjne cyfrowej opieki zdrowotnej, dostawcy systemów i aplikacji doświadczają wielu blokad, na przykład w zakresie polityki refundacyjnej. Inne przeszkody są związane z bezpieczeństwem i prywatnością danych. Kryzys COVID-19 może być katalizatorem dla procesu zmiany i złagodzić część z tych obaw.

Na pytanie o to, jak w ciągu najbliższych 12 miesięcy rozwinie się środowisko dla innowacji i inwestycji w e-zdrowie, 74% zainteresowanych odpowiedziało, że „pozytywnie”. Dania, Holandia i Wielka Brytania reprezentują najbar-

dziej optymistyczne spojrzenie na możliwości biznesowe e-zdrowia. Tylko 1% respondentów obawiało się pogorszenia perspektyw, 25% nie spodziewało się żadnych zmian. Mimo że zdrowie cyfrowe może zyskać na kryzysie COVID-19 w perspektywie średnio- i długoterminowej, wszystko zależeć będzie od dalszego przebiegu pandemii.

COVID-19 może być źródłem nowych możliwości. Teraz jest najlepszy czas na przezwyciężenie wyzwań kulturowych, aktualizację przepisów i poprawę interoperacyjności, która od wielu lat hamuje adaptację telezdrowia, zwłaszcza w przypadkach jej zastosowań klinicznych”.

Czy telezdrowie pozostanie z nami?

Raport „eHealth Trendbarometer 2020” jest efektem badania przeprowadzonego w styczniu i lutym 2020 r. na ponad 350 pracownikach służby zdrowia z 27 krajów europejskich.

Badanie dostarcza informacji na temat implementacji usług i rozwiązań telezdrowia przez europejskich dostawców usług zdrowotnych, dostawców technologii i inne podmioty działające w dziedzinie e-zdrowia, tuż przed wybuchem pandemii COVID-19 w Europie. Raport zawiera też rekomendacje dotyczące zrównoważonego planowania i wdrażania usług telezdrowia dziś i w przyszłości. 

Pandemia wirusa SARS-CoV-2 pokazała ogromną wartość telezdrowia w budowaniu elastycznych systemów opieki zdrowotnej zdolnych do przystosowania się do nowych wyzwań. Rosnąca akceptacja społeczna jest doskonałą okazją do wykorzystania siły innowacji dla transformacji opieki zdrowotnej z korzyścią dla pacjentów i wszystkich zainteresowanych stron.

Jörg Studzinski, dyrektor ds. badań i usług doradczych w HIMSS, podsumowuje: „Wielu ekspertów zdaje sobie sprawę ze znaczenia zapewnienia zrównoważonego wykorzystania telezdrowia w dłuższej perspektywie. Kryzys

O HIMSS eHealth Trendbarometer 2020

Mimo że większość podmiotów na rynku ochrony zdrowia dostrzega wyraźne korzyści płynące z innowacji telezdrowia, świadczeniodawcom często brakuje krytycznych bodźców do wdrażania tego typu rozwiązań. Choć postępy w rozwoju infrastruktury informatycznej i w technologiach zdrowia cyfrowego są ogromne, a coraz więcej szpitali i lekarzy ma dostęp do szybkiego internetu i nowoczesnego sprzętu, nie udało się dotąd usunąć barier w postaci niedofinansowania świadczenia usług telemedycznych czy interoperacyjności systemów w ochronie zdrowia. Także nieodpowiednie regulacje prawne i kwestie kulturowe spowalniają transformację cyfrową. Telezdrowie jest nam potrzebne, o czym przekonujemy się podczas pandemii COVID-19 i co coraz wyraźniej będziemy zauważać w związku ze starzeniem się społeczeństw i wzrostem obciążenia niezakaźnymi chorobami przewlekłymi jak cukrzyca, choroby serca i układu krążenia. Oferuje ono lepszy kontakt z pacjentem, poprawę wyników leczenia i efektywności systemu zdrowia ogółem. W ostatnich miesiącach wdrażanie systemów do telekonsultacji medycznych przeżywa boom. Aby zagwarantować długofalowe korzyści z telezdrowia, rządy powinny wdrażać długofalowe zachęty, uaktualnić przepisy prawne promujące stosowanie systemów komunikacji na odległość i wypracować standardy opieki.

Pobierz raport „e-Health Trendbarometer: Telehealth Adoption In Europe” (język angielski) Badanie adaptacji rozwiązań telezdrowia na podstawie ankiety przeprowadzonej w 27 krajach Europy tuż przed wybuchem pandemii COVID-19.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3hL3RNF lub zeskanuj kod.

38

OSOZ Polska 7/2020

nowe idee

E -zdrowie na ś wiecie

The Guardian

The Verge

Londyński szpital uruchamia wirtualny obchód lekarski dla studentów medycyny

Gdy pandemia się skończy, lekarze chcą, aby roboty-pomocnicy zostali na zawsze

Studenci biegający za lekarzami i przypatrujący się ich codziennej pracy to codzienny widok w szpitalu. Nie zawsze jednak to najlepszy sposób nauki: lekarzowi trudno się skupić na pacjentach, pacjenci tracą część intymności. To jednak może się wkrótce zmienić. Kilka tygodni temu londyński Imperial College przeprowadził pierwszy na świecie wirtualny obchód lekarski dla studentów medycyny. Cała klasa 350 studentów jednocześnie mogła obserwować konsultanta badającego pacjentów, co w przypadku klasycznego obchodu byłoby nie do wykonania.

W wirtualnym obchodzie uczestniczy lekarz w okularach HoloLens Microsoft. Z ich pomocą obraz jest przesyłany wprost do komputerów studentów. Nie tylko widzą co się dzieje, ale gdy lekarz rozmawia z pacjentem, dokładnie słyszą przebieg konsultacji. Nauczyciele mogą też wyświetlać na ekranie elementy dokumentacji pacjenta, jak zdjęcia rentgenowskie, wyniki badań czy listy leków. Mogą też dowolnie zaznaczać wybrane elementy, które zasługują na uwagę.

Dr Amir Sam, dyrektor szkoły medycznej w Imperial College London, powiedział, że innowacja zrodziła się z konieczności w obliczu pandemii COVID-19. Szpitale, starając się zminimalizować ryzyko infekcji, uniemożliwiają wejście na ich teren każdemu, kto nie musi tam być, w tym studentom.

Obchody na wirtualnym oddziale mogą być nagrywane.

W ten sposób uniwersytety tworzą własne biblioteki przypadków. Oznacza to, że więcej studentów będzie mogło spotkać się z pacjentami cierpiącymi na rzadkie schorzenia i lepiej zrozumieć objawy oraz sposób funkcjonowania szpitala.

Oliver Salazar, student piątego roku medycyny, który uczestniczył w wirtualnym obchodzie, powiedział, że było to nieocenione doświadczenie kliniczne: „Pomimo tego, że cały obchód był wirtualny, był bliski temu realnemu – mogliśmy zadawać pytania i obserwować proces rozwiązywania problemu klinicznego w czasie rzeczywistym. Bardzo pomocna jest możliwość dostępu do badań, takich jak zdjęcia rentgenowskie i badania krwi, a sposób, w jaki informacje były wyświetlane, wydawał się naturalny”. 

Wraz z pojawieniem się pandemii COVID-19, szpitale stanęły przed wyzwaniem: niedostatkiem kadr, koniecznością rygorystycznej dezynfekcji, procedurami ograniczającymi kontakt personelu z pacjentami do niezbędnego minimum. Z pomocą przyszły autonomiczne roboty. W pierwszej kolejności pojawiły się maszyny dezynfekujące światłem ultrafioletowym. To jeden ze skuteczniejszych sposobów usuwania bakterii i wirusów – światło UV dociera do każdej powierzchni, a sam proces dezynfekcji jest błyskawiczny. Co najważniejsze – ponieważ promieniowanie UV jest groźne dla człowieka, zadanie musi wykonać maszyna. Przykład: dokładna dezynfekcja tomografu komputerowego zajmuje człowiekowi godzinę. Robot Violet potrzebuje na to zadanie 15 minut. Dodatkową zaletą jest to, że maszyny nie chorują, więc nie mogą aktywnie rozprzestrzeniać koronawirusa w szpitalu.

Od czasu wybuchu pandemii do użytku wprowadzono roboty dostarczające żywność i lekarstwa odizolowanym pacjentom, transportujące próbki laboratoryjne do diagnostyki i pełniące rolę recepcjonistów. Na przykład w szpitalu uniwersyteckim w Antwerpii (Belgia), roboty witają pacjentów zgłaszających się do szpitala, którzy podejrzewają u siebie zakażenie koronawirusem. Specjalna kamera mierzy temperaturę każdej osoby i sprawdza czy posiada maskę. Jeśli nie, wydaje polecenie, aby ją założyć. Następnie skanuje kod QR wygenerowany na podstawie kwestionariusza danych, który pacjenci muszą wypełnić przed wejściem do szpitala. Robot kwalifikuje każdy przypadek i kieruje do odpowiedniego oddziału szpitala.

Z kolei w szpitalu dziecięcym Phoenix w Arizonie wykorzystuje się roboty do teleprezencji. Pomogły one małym pacjentom zamkniętym w swoich pokojach, dzięki czemu mieli oni namiastkę kontaktu ze światem zewnętrznym i bliskimi. Dzieci mogły odbywać wirtualne wycieczki poza szpital do takich miejsc jak remiza strażacka, oglądać specjalnie przygotowane programy, grać w gry i rozwiązywać quizy, a także przyjmować gości specjalnych takich jak lokalne gwiazdy sportu. Rozwój robotyki pokazuje, jak innowacje często rodzą się w czasach kryzysu.

London hospital starts virtual ward rounds for medical students

After the pandemic, doctors want their new robot helpers to stay

OSOZ Polska 7/2020

39

nowe idee

StatNews

An experiment in end-of-life care: Tapping AI’s cold calculus to nudge the most human of conversations Eksperyment w opiece terminalnej: wykorzystanie obliczeń sztucznej inteligencji zmusza do krytycznych dyskusji E-mail, który dotarł o 8 rano do skrzynki pocztowej doktor Samanthy Wang, tuż przed porannym obchodem, zawierał listę nazwisk i ostrzeżenie: Ci pacjenci są w dużym stopniu zagrożeni zgonem w najbliższych 12 miesiącach.

Jedno z nazwisk, które pojawiało się coraz częściej, należało do mężczyzny po czterdziestce, przyjętego do szpitala Uniwersytetu Stanforda w poprzednim miesiącu z poważną wirusową infekcją układu oddechowego. Wang była trochę zaskoczona, że e-mail wskazał go wśród jej pacjentów, którzy najprawdopodobniej umrą w ciągu najbliższego roku.

To nie science-fiction. Taka lista nazwisk została wygenerowana przez algorytm, który dokonuje obliczeń i wyciąga wnioski na podstawie analizy dokumentacji medycznej pacjentów.

E-mail jest rodzajem impulsu zachęcającego lekarza do rozmowy z pacjentem o jego celach, wartościach i preferencjach opieki w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia. Czy jednak powinno się wziąć pod uwagę sugestię sztucznej inteligencji?

Tego typu pytania coraz częściej pojawiają się wśród klinicystów w szpitalach i klinikach stosujących najnowocześniejsze modele sztucznej inteligencji w opiece paliatywnej. Mają one motywować klinicystów do zadawania ciężko chorym pacjentom jednych z najbardziej intymnych pytań: Jakie masz priorytety, jeśli pogorszy się Twój stan zdrowia? Ile jesteś gotów przejść w zamian za możliwość przedłużenia życia?

Autorzy artykułu rozmawiali z 15 klinicystami, badaczami, programistami i ekspertami w dziedzinie sztucznej inteligencji i opieki paliatywnej, aby zrozumieć, w jaki sposób modele sztucznej inteligencji są wdrażane na Uniwersytecie Stanforda,

40

OSOZ Polska 7/2020

Pensylwanii i placówce onkologicznej w pobliżu Seattle – i jak mogą one być odbierane przez pacjentów.

Klinicyści i badacze eksperymentujący z tego typu systemami twierdzą, że algorytmy te prowadzą do decyzji, które bez interwencji maszyn mogłyby zostać podjęte zbyt późno. Jak podkreślają, to bardzo im pomaga, gdyż w codziennym natłoku obowiązków ważne rozmowy z pacjentami w stanie terminalnym często odkładane są na przyszłość i nigdy nie dochodzą do skutku. „Niejednokrotnie myślimy o tym zbyt późno”, mówi Wang, lekarka w Stanford. W tym obszarze można wiele poprawić. Jeśli chodzi o wybór pacjentów, którzy mogliby skorzystać z takich rozmów, większość szpitali i klinik stosuje obecnie doraźny system identyfikacji – mówi Justin Sanders, lekarz opieki paliatywnej w Dana-Farber Cancer Institute i Brigham and Women’s Hospital w Bostonie.

Sanders, który nie ma do czynienia z systemami AI stosowanymi w opiece paliatywnej, jest zdania, że „każde systematyczne podejście ułatwiające kwalifikację pacjentów do rozmowy o poważnej chorobie jest lepszym rozwiązaniem niż to, co mamy obecnie”.

Lekarze przyznają też, że nigdy nie zdradzili swoim pacjentom, że wytypował ich system sztucznej inteligencji. To mogłoby być szokiem. Wyzwaniem jest ponadto znalezienie równowagi pomiędzy obliczeniami AI a subiektywnymi obserwacjami lekarzy. Maszyna i człowiek mogą się mylić. Co powinni zrobić, gdy rokowania AI są złe, a pacjent jest w dobrym stanie? Oprócz tego, lista sugerowana przez system jest czasami długa i nie ma czasu na pogłębione dyskusje ze wszystkimi chorymi. 

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Niemcy transformują rynek zdrowia dzięki innowacyjnemu prawu Przyjęta w Niemczech pod koniec 2019 r. ustawa „O poprawie świadczenia usług zdrowotnych poprzez cyfryzację i innowacje” wprowadza m.in. możliwość przepisywania na receptę mobilnych aplikacji zdrowotnych dla ubezpieczonych pacjentów.

72 miliony obywateli. Jest to największy system opieki zdrowotnej w Europie; • W innowacje zdrowotne planuje się inwestować rocznie kwotę 200 milionów euro do 2024 roku.

Odważne i postępowe prawo cyfrowe Najważniejsze fakty: • Digital Healthcare Act (DVG) wprowadza mobilne aplikacje na receptę, internetowe konsultacje wideo, elektroniczną dokumentację medyczną, e-recepty oraz wtórne wykorzystanie danych do celów naukowych; • Aplikacja mobilna na receptę, aby uzyskać status aplikacji refundowanej, musi zostać przetestowana pod względem bezpieczeństwa, funkcjonalności, jakości, ochrony danych

osobowych przez Federalny Instytut ds. Leków i Wyrobów Medycznych (BfArM); • W przypadku pomyślnego przejścia przez szybką ścieżkę certyfikacji ("fast-track"), kasa chorych może refundować stosowanie aplikacji przez pacjenta przez okres jednego roku. Po tym czasie producent musi udowodnić skuteczność rozwiązania; • Do niemieckiego ustawowego systemu ubezpieczenia zdrowotnego należą

7 listopada 2019 roku niemiecki parlament uchwalił tzw. ustawę o cyfrowej opiece zdrowotnej – DVG („Digitale Versorgung Gesetz”). Dla narodowego systemu opieki zdrowotnej, który od lat tkwi w cyfrowej stagnacji, jest to prawdziwy przełom. W Niemczech nie ma bowiem do dziś podstawowych rozwiązań jak e-recepta. Dokumentacja medyczna, choć standardowo prowadzona w formie elektronicznej, nie może być wymieniana z innymi placówkami ochrony zdro-

OSOZ Polska 7/2020

41

nowe idee

wia. Nowa ustawa umożliwia ponadto ubezpieczeniom zdrowotnym, czyli kasom chorym, inwestowanie w fundusze Venture Capital. Pacjenci mają wkrótce uzyskać dostęp do elektronicznej kartoteki pacjenta (EHR). Apteki (do końca września 2020 roku) i szpitale (do 1 stycznia 2021 roku) muszą podłączyć się do systemu wymiany danych – Telematics Infrastructure (TI).

Lekarze przygotowujący dokumenty w formie elektronicznej, jak np. elektroniczne zwolnienia lekarskie czy e-recepty, mogą liczyć na spore zachęty finansowe. Nowe przepisy otwierają również drzwi do tzw. wtórnego wykorzystania danych. Anonimowe dane, w posiadaniu których są kasy chorych, będą gromadzone w centralnym ośrodku danych. Instytuty badawcze uzyskają dostęp do tych informacji w celu prowadzenia dalszych badań naukowych na podstawie analiz Big Data. Ustawa kładzie również fundamenty pod otwarte i znormalizowane interfejsy, które umożliwią szybszą i łatwiejszą wymianę informacji.

Ustawowo regulowana zdrowotna aplikacja mobilna (DiGA) Aby przyspieszyć rozwój innowacji w zakresie cyfrowej opieki zdrowotnej, nowe prawo określa sformalizowaną ścieżkę dopuszczenia do refundacji aplikacji cyfrowej opieki zdrowotnej (DiGA). Zgodnie ze szczegółami opublikowanymi przez Federalne Ministerstwo Zdrowia, jeżeli Federalny Instytut ds. Leków i Wyrobów Medycznych (BfArM) zatwierdzi aplikację pod względem bezpieczeństwa, funkcjonalności, jakości i ochrony danych, zostanie ona dopuszczona do refundacji przez ustawowe ubezpieczenia zdrowotne. W ciągu rocznego okresu próbnego producenci muszą

» Producent aplikacji będzie miał rok czasu, aby udowodnić jej skuteczność i wartość dodaną w terapii pacjenta.«

udowodnić BfArM, że ich aplikacja poprawia wyniki leczenia pacjentów i jest skuteczna. W ten sposób ocena funkcjonalności i korzyści zostanie zrealizowana w praktyce, a nie teorii.

Cyfrowa aplikacja medyczna (DiGA) to urządzenie medyczne o następujących właściwościach: • urządzenie medyczne klasy ryzyka I lub IIa (zgodnie z europejską dyrektywą dotyczącą wyrobów medycznych); • podstawowy zakres działania aplikacji DiGA jest oparty na technologiach cyfrowych; • cel medyczny aplikacji osiągany jest poprzez wykorzystanie funkcji cyfrowej; • aplikacja wspiera diagnozę, monitorowanie, leczenie lub łagodzenie skutków choroby lub wspomaga diagnozę, leczenie, łagodzenie skutków urazów lub niepełnosprawności; • DiGA jest wykorzystywane przez pacjenta lub wspólnie przez usługodawcę i pacjenta.

„Cyfrowe zdrowie nie jest celem samym w sobie. Chodzi o poprawę opieki nad pacjentem w codziennym życiu poprzez dostęp do informacji. Będziemy pierwszym krajem na świecie, w którym ustawowe kasy chorych mogą refundować aplikacje mobilne, jeśli udowodnią, że stanowią one wartość dodaną do opieki.

Chodzi również o lepszą opiekę zdrowotną dzięki możliwościom analizy dużych zbiorów danych” – powiedział federalny minister zdrowia, Jens Spahn, w parlamencie podczas głosowania nad nową ustawą.

Niemcy chcą, aby papier i faks w systemie opieki zdrowotnej odeszły do przeszłości. Począwszy od maja bieżącego roku, innowacyjne firmy oferujące mobilne aplikacje zdrowotne mogą składać wnioski o zafwalifikowanie ich rozwiązań do klasy aplikacji na receptę. Proces weryfikacji obejmuje trzymiesięczne badanie właściwości produktu deklarowanych przez usługodawcę. Wyzwaniem będzie zachęcenie lekarzy do wystawiania leków na receptę. Sam fakt ich refundacji nie wystarczy. Lekarz musi mieć świadomość, że aplikacje mogą stanowić wartość dodaną do klasycznych terapii lekowych, do tego pacjenci muszą być gotowi na stosowanie tak innowacyjnych rozwiązań.

Aby upowszechnić nowe rozwiązania i pobudzić rozwój rynku zdrowia cyfrowego, Federalne Ministerstwo Zdrowia powołało na okres 3 lat hub innowacji zdrowotnych (health innovation hub).

Jest to swego rodzaju łącznik pomiędzy rynkiem a ustawodawstwem. Hub organizuje konferencje, hackatony, jest odpowiedzialny za to, aby prawo cyfrowe nie było martwe w praktyce. Stąd w hub’ie znaleźli się zarówno przedstawiciele ministerstwa zdrowia, startupów, prawnicy, lekarze i eksperci od komunikacji. 

reklama

Czytaj raport

„241 mobilnych aplikacji zdrowotnych” w aplikacji OSOZ NEWS

42

OSOZ Polska 7/2020

nowe idee

polityka

Udzielanie świadczeń telemedycznych powinno podlegać standardom Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej wystosowało apel do Ministra Zdrowia o wprowadzenie standardów organizacyjnych udzielania świadczeń telemedycznych. Kilka dni później do konsultacji trafił projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.

Apel NRL Pandemia koronawirusa COVID-19 ukazała, jak istotna dla systemu opieki zdrowotnej, w tym dla ochrony pacjentów oraz personelu medycznego, jest możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności (telemedycyna). Konsekwencje wprowadzenia stanu epidemii w postaci m.in. ograniczania poruszania się, a także możliwe do wystąpienia skutki epidemii polegające na obowiązku przebywania na kwarantannie, spowodowały, że telemedycyna stała się narzędziem, któ-

re umożliwiło pacjentom zachowanie ciągłości leczenia oraz stałego kontaktu z lekarzem.

Dostrzegając dynamiczny rozwój telemedycyny w Polsce, w tym mając na uwadze, że stosowanie teleporad jest rekomendowane w okresie epidemii COVID-19 przez Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Rzecznika Praw Pacjenta, a także mając na uwadze powszechność świadczeń telemedycznych umocowaną w treści obowiązujących przepisów prawa, tj. art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty

oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej na mocy uchwały nr 89/20/P-VIII z dnia 24 lipca 2020 r. przyjęło do wykorzystania i stosowania przez lekarzy i lekarzy dentystów wytyczne dla udzielania świadczeń telemedycznych, które zostały opracowane przez Zespół Roboczy Naczelnej Rady Lekarskiej ds. telemedycyny we współpracy z Telemedyczną Grupą Roboczą.

Przekazując dorobek wypracowany przez samorząd lekarski, Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej apeluje do Ministra Zdrowia o podjęcie prac zmierzających do wprowadzenia ww. wytycznych, jako obowiązującego standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej. W ocenie Prezydium szczegółowe określenie standardu w zakresie udzielania świadczeń telemedycznych jest konieczne w celu zagwarantowania bezpieczeństwa i ochrony pacjentów oraz lekarzy.

Dynamiczny rozwój tej gałęzi medycyny oraz zwiększająca się jej popularność wymaga opracowania jednolitego oraz obowiązującego standardu udzielania świadczeń.

Nowy projekt 29 lipca do konsultacji trafił Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.

Standard teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej ma zapewnić realizację teleporady z uwzględnieniem takich elementów jak: • udostępnienie i opracowanie przez świadczeniodawcę w miejscu wykonywania świadczeń oraz na swojej stronie internetowej informacji o zasadach udzielania teleporad; • potwierdzenie tożsamości świadczeniobiorcy na podstawie danych przekazanych przez niego; • zapewnienie poufności teleporady; • poinformowanie świadczeniobiorcy o sposobie realizacji e-recepty, e-skierowania, orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy – w przypadku ich wystawienia, oraz o możliwości założenia przez świadczeniobiorcę Internetowego Konta Pacjenta, w przypadku gdy świadczeniobiorca nie posiada takiego konta, w celu ułatwienia dostępu do informacji medycznych przekazanych w ramach teleporady.  Źródło: NIL/cowzdrowiu.pl

OSOZ Polska 7/2020

43

osoz world

Technology Adoption In Healthcare: It’s More Than The Technical Features Despite the constant development of healthcare technologies, many challenges still persist, usually ones that go beyond the technology itself to involve other contextual factors.

A study “Understanding Clinicians’ Adoption of Mobile Health Tools: A Qualitative Review of the Most Used Frameworks” published in JMIR mHealth and uHealth proposes an aggregated technology acceptance framework that complements the gaps in existing ones and informs on the elements to look for in order to better foster mHealth adoption.

44

OSOZ Polska 7/2020

Summary: • Although there is a push toward encouraging technology adoption in healthcare, many challenges persist.

• Researchers have been using a multitude of frameworks to help them get a better understanding of user acceptance and adoption in healthcare.

• This study looked into the frameworks used to analyze mHealth adoption in

50 peer-reviewed articles published over the last ten years to identify potential gaps and complement them.

• Existing models often offered oversimplified methods that overlook the fact that healthcare technologies are usually more complex than tools that address a single specific user need.

• The findings suggest an extended framework that takes into account the complexity of the healthcare ecosystem, its highly regulated nature, and interdependencies

osoz world

User resistance Understanding user adoption of technology is a complex process. Research has shown that a new tool’s acceptance is not only influenced by its technical features and reliability but also encompasses other contextual factors such as social and organizational elements that affect the users’ unique views and their decisions.

This explains why, despite the constant development of healthcare technologies, many challenges still persist.

Research has shown that there are situations where users, mainly clinicians, resist mHealth tools. This is particularly relevant, bearing in mind studies, both in developed and developing countries, that showed that clinicians’ adoption is the most influential factor for a successful implementation of new health technologies.

» Healthcare technologies are generally more complex than tools that address one specific user need.«

Taking the complexity of healthcare organizations into account Given the slow adoption of new healthcare technologies, researchers have been using a multitude of frameworks to help them get a better understanding of user acceptance and adoption of these new tools. The study looked into the frameworks used to analyze mHealth adoption in 50 peer-reviewed articles published over the last ten years to identify potential gaps and complement them.

The researchers found that many commonly used frameworks offer an over-

simplified view of factors that need to be looked at in much more detail. This could be due to the fact that the majority of these frameworks were not developed within a healthcare context, and thus overlook its organizational and regulatory complexity.

It’s important to remember that healthcare technologies are generally more complex than tools that address one specific user need. They typically serve patients with comorbidities that are mostly

treated by multidisciplinary teams of clinicians, potentially working across more than one organization. This particular nature of the healthcare sector calls for some expansions to the existing technology adoption frameworks since healthcare technology cannot be successfully implemented in isolation from the broader context in which it is being used.

Looking beyond technology The study concludes that in order to account for all relevant adoption factors fully, it is crucial to expand our focus beyond the technology itself to address clinicians’ differing concerns. These include stringent healthcare policies and regulations, data privacy and security issues, existing workload and shortage of resources, the tool’s fit into clinical practice and workflow, training and education, and leadership support.

“Our aggregated framework suggests a shift toward a more holistic view of technology acceptance in healthcare, one that does not only look into a tool’s technical features, but also takes into account the specificity of the healthcare ecosystem, and the interdependence between the technical, social and organizational factors,” says digital strategist Christine Jacob, the first author of the study, health tech researcher at Anglia Ruskin University, Cambridge, and external lecturer at the university of applied sciences Northwestern Switzerland. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie OSOZ Polska 7/2020

45

osoz world

Understanding The Transformation In discussions on the digital transformation of healthcare, the emphasis is usually put on digitization. The context of transformation is neglected.

In reality, it is not about the implementation of IT systems in hospitals or e-health solutions such as e-prescription, but a profound reformation of the current model of healthcare, also in areas that seemingly have little to do with digitization.

Health in a schematic framework If everything worked well in healthcare, there would be no need for major changes. But it does not. Health systems around the world are in deep crisis. Expenditures are rising due to an aging population and an increasing burden of chronic non-infectious diseases such as diabetes, cardiovascular diseases and mental illnesses.

The requirements and expectations of patients are also growing, as are inequali-

46

OSOZ Polska 7/2020

ties in access to health services. There is a shortage of doctors and nurses in almost every corner of the world. These are not just data and statistics, but facts leading to human suffering and deaths that could be prevented if an efficient and effective health system was built.

Such a wide set of problems requires radical action. Small modifications, larger financial outlays, more effective medicines and more modern medical tech-

nologies are no longer enough. We need to transform the organization of health care, the way doctors work, the role of the patient as well as planning and implementing health policy. A chance for a new opening in healthcare has appeared quite recently, along with computerization, development of artificial intelligence systems, robotics and the Internet.

We are talking about the fourth technological revolution that has changed the way we live, communicate and participate in society. And the most significant acceleration came with the advent of smartphones – miniature computers at hand. For medicine, this discovery may not be as unequivocally reflected in treatment effects as the invention of antibiotics, but it gives us tools of unimaginable potential.

It is not technology, but possibilities The whole health care journey through

osoz world

digitization started with a simple concept: replacing paper records with their digital form. The aim was to facilitate the work of doctors, streamline internal administrative processes in health care facilities, and make it easier to account for the costs of medical services. The first IT systems for hospitals were created based on the functionality focused on these priorities.

Along with this, we could see rapid development of IT companies focused on the development of software for health care. It was not until the popularization of access to the Internet, personal computers and then smartphones that the digitalization of health care began to leave the four walls of hospitals. Completely new possibilities such as telemedicine and remote medical consultations have emerged. They gave rise to the assumption of modern healthcare in the era of digitization. The terminology has also evolved – today we are talking about ‘digital health’, and less often about ‘ehealth’. The difference is that the first concept focuses on patient-centered health care processes, while the second focuses on IT solutions. In the meantime, new technologies have emerged, including robotics, artificial intelligence, big data – practical solutions driving a paradigm shift in health care.

Care is replacing treatment This new health care is moving away from the classic role of the patient, hospital and doctor. We are talking about a transformation process that will not take several years, but several decades. One thing is certain: we are only at the beginning of a long road, and before the first benefits for patients can be seen, we will have to do the grassroots work to create a uniform ecosystem of health data.

The target station of this transformation is to move away from medicine based on treatment of a sick patient – which is reactive medicine – towards prevention and holistic, personalized care of every citizen – health risk management. The patient is no longer a disease entity, a unit of account in the reimbursement scheme, but an entity co-responsible for health. A system of services is being built around the patients to involve them in the health care process, so that health and wellbeing are the result of cooperation between the patient and the doctor, and not the task of the doctor acting in a paternalistic role. To provide the services quietly in the background of

» The new health care should move away from the classic role of the patient, hospital and doctor.« everyday life, without absorbing our attention. Many models have been developed on the basis of these assumptions, such as coordinated care or care focused on the patient’s needs. All of them are linked by a single denominator of digitization: informational coupling of health care processes and smooth flow of patient data through the entire health care ecosystem. This, in turn, is only possible when the data is in digital form and is therefore not trapped in data silos, i.e. paper files locked in the place where they were created.

Data is knowledge that is missing today. Doctors make decisions based on residual facts, having no control over what happens to the patient when he or she leaves the doctor’s office. Similarly, the patient makes decisions based on guesses and intuition. The doctor is called when the first symptoms of the disease occur, sometimes developing for years.

It is often too late for classical medicine to help.

Ministries of health, when planning specific actions in the field of population health or investments, are guided by historical data that tend to change quickly. In such an inefficient model, money leaks through growing holes. As a result, the system requires ever-increasing budgets, which do not translate into quality of services. Even rapid progress in the field of new medicines and treatment technologies has not allowed dealing with lifestyle diseases.

It will not be an easy mission Several fundamental technological and strategic problems need to be overcome in order to achieve idealistic digital health. The digitalization of healthcare developed rapidly in the initial period of the IT revolution, but it was progress without rules, data exchange standards or strategies. Many systems collecting data in different formats were created in this way, which makes it impossible to exchange it.

On the other hand, new technologies are constantly emerging, such as mobile health apps, which remain outside the sphere of regulation. This chaos is slowly getting organized, but it will be a long time before we can talk about interoperability of systems and exchange of medical data. And this is a prerequisite for moving to a higher level of digital health – connected health systems.

This shows that politics is not keeping up with the wave of technology triggered by the fourth technological revolution, it cannot actively stimulate and formulate the development of, for example, artificial intelligence, but it rushes to frame what the technology industry will bring to the market. This does not facilitate the sustainable development of technology, but may lead to the emergence of new problems undermining the benefits of digitization, from ethical controversies to the widening digital divisions in society.

Leaders, technology and a different point of view It is also important to remember that transformation, although driven by the development of technology, means a change in the way we think about health.

This change has to be implemented at the patient level, and its stimulation will be triggered by a pro-innovative health policy. When we talk about shifting the focus from treatment to prevention, it is necessary to take into account the whole health care infrastructure or funding directed towards hospitality and drug reimbursement. This is almost like the transition from a fossil fuel economy to clean energy from renewable sources. Every transformation entails a change in social structures, a shift in employment, and requires large investments, education, vision and leadership. However, the role of politics is not only to regulate the statusquo, but to actively formulate a new reality. New applications – systems based on artificial intelligence or robots – are not just additional tools, but solutions influencing social processes. It should be remembered that we are talking about health, where the focus is placed on different values than those governing other branches of the economy. One of them is health as a fundamental right of the patient. For the next decades to pass under the sign of approaching such a goal, the digital transformation of health care must be under the sign of wise digitization as a factor stimulating the transformation. 

OSOZ Polska 7/2020

47

systemy i sprz ę t

Powiadomienia OSOZ do pacjenta. e-Wizyta apteczna Szkolenie dla pracowników firm farmaceutycznych SMS z kodem e-Recepty Szkolenie dla: medycyny Od wielu lat SMS-y są cenionym narzędziem do kontaktu i przekazywania istotnych wiadomości. O popularności SMS-ów świadczy fakt, że praktycznie każdy z nas posiada telefon komórkowy i najczęściej ma go zawsze przy sobie, może więc szybko i w każdej chwili sprawdzić potrzebną informację, a w razie potrzeby – skontaktować się z nadawcą. SMS-y znajdują również szerokie zastosowanie w ochronie zdrowia. Placówki medyczne korzystają z SMS-ów w celu potwierdzenia internetowej rezerwacji pacjenta na wizytę lekarską, przypomnienia o zaplanowanej wizycie, przełożenia wizyty, czy też w razie nieobecności lekarza i odwołania wizyt z danego dnia. Dzięki Powiadomieniom SMS można wysyłać zaproszenia na szczepienia lub inne akcje prozdrowotne; przekazać pacjentowi kod e-recepty wystawionej przez lekarza.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są warunki skorzystania z usługi „Powiadomienia OSOZ”; • Jakie korzyści odnosi placówka medyczna stosująca powiadomienia SMS. Wejdź na stronę https://bit.ly/3135LlY lub zeskanuj kod.

48

OSOZ Polska 7/2020

Z uwagi na aktualną sytuację związaną z koronawirusem, rekomenduje się wstrzymanie od bezpośredniego odwiedzania aptek przez przedstawicieli i zachęca tym samym do korzystania z innych, bezpiecznych form kontaktu. Praca, w przypadku wielu pracowników terenowych przenosi się z biura i samochodu, do domu. Alternatywą, która skutecznie wesprze pracę zdalną przedstawicieli farmaceutycznych, jest pakiet rozwiązań informatycznych wchodzący w skład tzw. e-Wizyty aptecznej.

Wspierają one pracowników firm farmaceutycznych w czynnościach związanych z tworzeniem zamówień dla aptek, jak również w komunikacji oferty czy edukacji farmaceuty.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak wspierać zdalną pracę pracowników terenowych w przygotowaniu zamówień; • Jak działają narzędzia wspomagające komunikację z farmaceutami.

Wejdź na stronę https://bit.ly/307PWLD lub zeskanuj kod.

systemy i sprz ę t

VisiMed przyda się na wakacje Szkolenie dla: pacjentów Aplikacja mobilna VisiMed zapewnia pacjentowi szybki dostęp do historii leczenia zgromadzonej na Indywidualnym Koncie Zdrowotnym. W wyjątkowo wygodny sposób i bez wychodzenia z domu pozwala umówić się na wizytę lekarską i ją opłacić, zarezerwować telewizytę czy zamówić receptę na kontynuację leczenia. Pomaga również w prowadzeniu domowej apteczki i kontroli dawkowania leków. Jeśli akurat skończą się potrzebne leki, pacjent może szybko sprawdzić, w której pobliskiej aptece są one dostępne, oraz zarezerwować je w wybranej aptece.

Aplikacja VisiMed może okazać się szczególne pomocna podczas wakacji.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak za pomocą aplikacji VisiMed umówić wizytę do lekarza; • Jak prosto zamówić receptę na kontynuację leczenia; • Jak sprawdzić dostępność leków w okolicznych aptekach; • Jak zarezerwować potrzebny lek.

Apteki internetowe.

Wysyłkowa sprzedaż leków Szkolenie dla: farmacji W czasach pandemii wywołanej koronawirusem coraz częściej zaopatrywanie się w produkty lecznicze odbywa się z pomocą Internetu. Ten sposób dokonywania zakupów jest obecnie bezpieczniejszy zarówno dla pacjenta jak i farmaceuty, ponieważ nie wymaga osobistego kontaktu.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie wymagania prawne należy spełnić, aby legalnie otworzyć i prowadzić aptekę internetową; • Co powinno zawierać zgłoszenie do WIF; • Jakie są oznaczenia i wymagania wobec strony internetowej; • Jakie są wytyczne dotyczące lokalu placówki prowadzącej sprzedaż wysyłkową.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3f7pGFD lub zeskanuj kod.

Wejdź na stronę https://bit.ly/338enL4 lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 7/2020

49

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

51

FELIETON Rynek apteczny po 6 miesiącach 2020 roku

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (czerwiec 2020)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (czerwiec 2020)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (czerwiec 2020)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Suplementy diety

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Rynek apteczny po 6 miesiącach 2020 roku Już przyzwyczailiśmy się do pandemii. Życie wraca do normy czy „normy”. Cudzysłów jednak jest potrzebny, nie tylko ze względu na to, że COVID-19 nie znika, ale także dlatego, że rynek się zmienił i zmienia.

Prawdopodobnie nieodwracalnie.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

„Panika zakupowa” po wybuchu epidemii spowodowała olbrzymi wzrost sprzedaży w aptekach ale – wraz z upływem czasu – sprzedaż zaczęła gwałtownie spadać. I ten proces (stan na 22. Lipca

2020) daleki jest od stabilizacji. W efekcie, wyzwaniem staje się utrzymanie rentowności aptek. Aktualne prognozy PEX PharmaSequence zwiastują brak lub niewielki wzrost (poniżej 1%) wartości rynku aptecznego (w cenach detalicznych sprzedaży do pacjenta). Co więcej, spodziewana druga fala epidemii nie musi

być czynnikiem poprawiającym sprzedaż. Może być bowiem tak, że: – ludzie już „oswoili” pandemię – panika zakupowa raczej się nie powtórzy; – zapasy leków zgromadzone w marcu nadal nie zostały „skonsumowane”; – możliwe, że zwiększona wyszczepialność „na grypę” tak (jest duże prawdopodobieństwo, że tak się stanie) osłabi „moc” sezonu przeziębień.

Należy pamiętać, że inflacja jest stosunkowo wysoka, wzrosły też koszty prowadzenia aptek (m.in. tzw. koszty „kowidowe”). Stąd też, brak wzrostu sprzedaży może spowodować mniejszą rentowność w pieniądzu, nawet jeżeli procen-

OSOZ Polska 7/2020

51

MONITOR ZDROWOTNY

towo nie będzie wielkich różnic w porównaniu do okresu przedpandemicznego. A jak jest do tej pory?

Pierwsze pół roku na rynku aptecznym* zaowocowało wydatkami pacjentów na poziomie 18,8 mld zł, czyli o 2,9% więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Ale – niestety – ta dynamika maleje z miesiąca na miesiąc. Czerwiec 2020 – w porównaniu do czerwca 2019 – jest słabszy aż o 6,6%. Na szczęście dynamika spadku maleje w lipcu.

Okres od stycznia do czerwca 2020 w przypadku leków refundowanych zakończył się niemal identycznym poziomem sprzedaży jak rok temu. W porównywanych okresach wartość sprzedaży leków nierefundowanych rośnie o 2,5%, a sprzedaży odręcznej aż o 5%.

Ale porównanie czerwców już nie nastraja takim optymizmem: leki refundowane – spadek o 5%, leki nierefundowane – mniej o 2,4%, a sprzedaż odręczna – minus 10,4%.

O wiele lepiej wygląda obraz statystycznej apteki. Pierwsze półrocze to

wzrost obrotów w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego aż o 7,9% (1,37 mln zł obrotu per apteka statystyczna). Jednak marża dla tego okresu wynosząca 24,8% jest większa od ubiegłorocznej tylko o 0,5%.

Liczba aptek nadal spada, już nie tak dynamicznie jak na początku roku, ale spadek tempa zamknięć może wynikać z ograniczeń w działaniach administracyjnych (dłuższy czas załatwiania spraw). Oczywiście mniejsza liczba aptek oznacza większe obroty pozostałych na rynku. Tylko czy liczba klientów osiągnie poziom przedpandemiczny?

Jak widać na wykresie, nadal sporo brakuje, i to mimo pozytywnego trendu. Kupujemy więcej i za więcej pieniędzy (droższy koszyk, więcej produktów w koszyku), ale to nie równoważy mniejszej ilości klientów w aptekach. Najlepiej widać to w analizie dziennego obrotu w 2020 w porównaniu do tego samego okresu roku ubiegłego. Nadal brakuje 10 do 20 mln zł obrotu dziennie, by osiągnąć poziom sprzedaży w zeszłym roku.

A co czeka nas w kolejnych miesiącach? Nadal odpowiedź na to pytanie to wróżenie z fusów. Nie wiemy jak głęboki będzie kryzys ekonomiczny i jak „odbijać się” będzie polska gospodarka. Nie wiemy jak zachowywać się będą lekarze (teleporady – malejąca rola wizyt w przychodniach – gdzie zatem będzie realizowana recepta?); nie wiemy jak zachowają się konsumenci, chociażby w aspekcie zakupów przez Internet. Czekają nas też zmiany legislacyjne. Lato jest gorące pod każdym względem. Aby sprawdziła się prognoza braku recesji, rynek musi wrócić – w wartości sprzedaży – na „tory z 2019 roku”. Oby tak się stało, bo to dobre dla wszystkich, także i przede wszystkim dla pacjentów.  *Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz. Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

Dzienny obrót aptek (mln PLN brutto) ƒƏƏ

miliony PLN

ƑƔƏ ƑƏƏ ƐƔƏ ƐƏƏ ƔƏ

ƏƔĺƑƏ

ƏƔĺƑƕ

ƏѵĺƏƒ

ƏѵĺƐƏ

ƏѵĺƐƕ

ƏѵĺƑƓ

ƏƕĺƏƐ

ƏƕĺƏѶ

ƏƕĺƐƔ

ƏƔĺƑƏ

ƏƔĺƑƕ

ƏѵĺƏƒ

ƏѵĺƐƏ

ƏѵĺƐƕ

ƏѵĺƑƓ

ƏƕĺƏƐ

ƏƕĺƏѶ

ƏƕĺƐƔ

ƏƔĺƐƒ

ƏƔĺƏѵ

ƏƓĺƑƖ

ƏƓĺƑƑ

ƏƓĺƐƔ

ƏƓĺƏѶ

ƏƓĺƏƐ

ƏƒĺƑƔ

ƏƒĺƐѶ

ƏƒĺƐƐ

ƏƒĺƏƓ

ƏƑĺƑѵ

ƏƑĺƐƖ

ƏƑĺƐƑ

ƏƑĺƏƔ

ƏƐĺƑƖ

ƏƐĺƑƑ

ƏƐĺƐƔ

ƏƐĺƏѶ

ƏƐĺƏƐ

Ə

Liczba pacjentów w aptekach (tys.) ƓƏƏƏ ƒƔƏƏ ƒƏƏƏ

tysiące

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ

Źródło: Estymacja na poziomie narodowym na podstawie reprezentatywnego panelu aptek PEX PharmaSequence

52

OSOZ Polska 7/2020

ƏƔĺƐƒ

ƏƔĺƏѵ

ƏƓĺƑƖ

ƏƓĺƑƑ

ƏƓĺƐƔ

ƏƓĺƏѶ

ƏƓĺƏƐ

ƏƒĺƑƔ

ƏƒĺƐѶ

ƏƒĺƐƐ

ƏƒĺƏƓ

ƏƑĺƑѵ

ƏƑĺƐƖ

ƏƑĺƐƑ

ƏƑĺƏƔ

ƏƐĺƑƖ

ƏƐĺƑƑ

ƏƐĺƐƔ

ƏƐĺƏѶ

ƏƐĺƏƐ

Ə

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Czerwiec 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w czerwcu 2020

1

POLPHARMA

2

KRKA

3

ADAMED

4

BAYER

5

TEVA

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

BERLIN-CHEMIE

8

SANDOZ

9

TEVA

10

BAUSCH HEALTH

5

ELIQUIS

6

BISOCARD

7

GLUCOPHAGE

8

FOSTEX

9

ATORIS

10

SIOFOR

1

VOLTAREN

2

IBUPROM

AFLOFARM NUTRICIA SIEĆ N.P.ZDROVIT USP ZDROWIE OLIMP LABS RECKITT BENCKISER POLPHARMA OLEOFARM SYNOPTIS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE POLPHARMA NAOS BIOGENED PIERRE FABRE

         

LEKI OTC

         

9

NO-SPA

10

LIOTON

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON NUTRAMIGEN NUTRIDRINK NEOCATE ZDROVIT D-VITUM NEOMAG DOPPELHERZ DICOFLOR

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

MAGNE-B6

5

ESSENTIALE

6

OCTENISEPT

7

ACARD

8

FENISTIL

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

5

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w czerwcu 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA DERMEDIC IWOSTIN AVENE CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 7/2020

53

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemiolo g iczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W czerwcu W ODNIESIENIU DO maja

64 217 zł

69 579 zł

2 691 zł

2 739 zł

598 zł

868 zł

maj

czerwiec

maj

czerwiec

maj

czerwiec

5362 zł

8,35%

48 zł

1,79%

270 zł

45,13%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

975 391 zł

83 615 zł

82 390 zł

10 448 zł

8 654 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

–7294 zł

–0,74%

–1224 zł

–1,46%

–1794 zł

–17,17%

czerwiec WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 54 259 zł Opolskie 56 880 zł Małopolskie 61 414 zł

Podkarpackie 1 857 zł Opolskie 2 187 zł Małopolskie 2 267 zł

Podkarpackie 507 zł Opolskie 586 zł Lubelskie 647 zł

Wielkopolskie 79 970 zł Łódzkie 80 194 zł Lubuskie 80 532 zł

Lubuskie 3 317 zł Mazowieckie 3 345 zł Zachodniopomorskie 3 366 zł

Mazowieckie 1 120 zł Lubuskie 1 129 zł Zachodniopomorskie 1 151 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 785 332 zł Opolskie 811 555 zł Śląskie 867 765 zł

Podkarpackie 67 349 zł Opolskie 67 952 zł Świętokrzyskie 69 105 zł

Opolskie 5 578 zł Kujawsko-Pomorskie 5 679 zł Podlaskie 6 397 zł

Łódzkie 1 082 469 zł Wielkopolskie 1 096 008 zł Mazowieckie 1 153 093 zł

Lubuskie 90 587 zł Dolnośląskie 90 729 zł Mazowieckie 101 312 zł

Mazowieckie 9 725 zł Dolnośląskie 9 838 zł Podkarpackie 10 138 zł

czerwiec WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Lubelskie -148 zł Podkarpackie -79 zł Podlaskie -65 zł

Brak spadków kosztów

Lubuskie 6 796 zł Łódzkie 8 785 zł Zachodniopomorskie 10 372 zł

Lubuskie 172 zł Pomorskie 273 zł Zachodniopomorskie 463 zł

Mazowieckie 411 zł Pomorskie 467 zł Zachodniopomorskie 526 zł

zestawienie KOSZTY W czerwcu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

54

OSOZ Polska 7/2020

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemiolo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƐƏƏƏƏ

prognoza

» Po rekordowo niskich

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

kosztach w maju, w czerwcu zaobserwowaliśmy wyraźny wzrost.«

ƖƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemiolo g iczny

koszty, tys. zł

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców

56

dane bieżące

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

prognoza

» Czerwcowe koszty leczenia grypy i przeziębienia były prawie 5-krotnie niższe od tych w marcu.« Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2020

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemiolo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» COVID-19 nie zakłócił

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

kosztów leczenia alergii.

W czerwcu nieznacznie wzrosły.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków czerwiec | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO maja

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

22,89 zł

24,49%

195 tys. zł

3210

0,05 zł

0,76%

15 tys. zł

410

(

(

(

(

-3,54 zł

PROGNOZA NA

wrzesień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 7/2020

suplementy

INNE

(

61,08% 19,85% 8,64% 10,43%

(

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

26,98% 0,08%

Wrzesień to już tradycyjnie okres jesiennego wzrostu wartości obrotu w statystycznej aptece. Aktualne prognozowanie obrotu jest dodatkowo zaburzone skomplikowaną i trudną do przewidzenia sytuacją epidemiologiczną. Nadejście drugiej fali zakażeń może znacząco wpłynąć na kształt obrotu. Aktualnie, przy założeniu że tak się nie stanie, prognozujemy wielkość obrotu w statystycznej aptece na 230 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w czerwcu 2020 roku wyniósł 195 tys. zł. W porównaniu z majem 2020 roku był o 15 tys. zł wyższy (+8,3%). Jednocześnie był o 5 tys. zł niższy (–2,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,7 mld zł. Oznacza to wzrost o 205 mln zł (+8,3%) w stosunku do maja 2020 roku oraz spadek o 186 mln zł (–6,6%) w stosunku do czerwca 2019 roku. Udział refundacji stanowił 26,98% (+0,08 p.p. w porównaniu z majem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 716,9 mln zł (+8,7%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,727 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 4,2% (+109,5 tys. zł) oraz wzrost o 17,5% (+ 407 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

58

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

60,75 zł

(

maceutyczny osiągnie wartość 37,2 mld zł. To odpowiednio o 40 mln zł więcej (+0,1%) niż w 2019 roku oraz o 2,7 mld zł więcej (+7,6%) niż w 2018 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,4 mld zł, co będzie stanowiło 25,4% całkowitego obrotu aptecznego.

W czerwcu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 69,1 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 46,2 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 78 tys. zł. W porównaniu z majem 2020 roku, dla wszystkich kategorii zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wyniósł on 5,6 tys. zł (+8,9%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 5 tys. zł (+12,0%),

z kolei dla sprzedaży odręcznej – 4,4 tys. (+6,0%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 942,2 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 629,4 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,1 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym była środa (8 562 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (6 295 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 2267 zł.

W czerwcu 2020 roku, w stosunku do maja 2020 roku, w żadnej z badanych kategorii nie zanotowaliśmy spadku wartości sprzedaży. Największy wzrost sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków przeciwpasożytniczych, produktów dermatologicznych oraz leków działają-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

cych na narządy zmysłów. Najmniejszy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na centralny układ nerwowy oraz leków przeciwzakaźnych Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów dermatologicznych oraz produktów na układ moczowo-płciowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na układ sercowo naczyniowy.

W czerwcu średnia marża apteczna wyniosła 24,49%. To o 0,76 p.p. więcej niż w maju 2020 roku oraz o 0,23 p.p. mniej niż w czerwcu 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,94% (+0,38 p.p. w stosunku do maja 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,86% (–0,31 p.p.), natomiast dla produktów OTC – 29,36% (+2,25 p.p.).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,47%. Będzie to odpowiednio o 0,23 p.p. mniej niż w 2019 roku oraz o 0,54 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,03% (–0,18 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,60% (–0,59 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 28,16% (–0,91 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w czerwcu 2020 roku wyniosła 22,89 zł.

Cena ta w porównaniu do maja 2020 roku wzrosła o 5 groszy. Porównując ją do ceny z czerwca 2019 obserwujemy wzrost o 1,48 zł. We wszystkich dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 29,03 zł (+0,09 zł). Średnia cena za opakowanie leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 28,57 zł (+0,26 zł).

Dla leków sprzedawanych bez recepty, średnia cena za opakowanie spadła i wyniosła 17,22 zł (–0,14 zł).

W czerwcu statystyczną aptekę odwiedziło 3210 pacjentów (wzrost o 410tu pacjentów w stosunku do maja 2020).

2590 osób zakupiło produkty OTC, 680 – leki refundowane, a 670 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 czerwca. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 775 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 czerw-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2020

czerwiec 2019

ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach czerwca – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2020

czerwiec 2019

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,56% układ moczowo-płciowy 4,68% i hormony płciowe

13,28% przewód pokarm. i metabolizm

układ 6,82% oddechowy 2,36% narządy zmysłów 2,4% leki przeciwzakaźne 0,3% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,76% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,96% krew i układ krwiotwórczy

13,63% układ sercowo-naczyniowy

1,27% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 4,11% dermatologia varia 12,15% 10,95% centralny układ nerwowy nieokreślona 14,75%

OSOZ Polska 7/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

(

ƑƏƐƖ

zapłata pacjenta

ƑƏƑƏ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

Ə

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƒѶ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƓƑ

ƕķƓƓ

ƕķƒƑ

ƕķƓƔ

ƕķƒƔ

ƕķѵƔ

ƕķƓƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑѵ

refundacja

ƕķƑѶ

ƕķƑƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

ƑƏƏƕ

60

OSOZ Polska 7/2020

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w czerwcu ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

ca (764 osoby), 1–7 czerwca (716 osób) i 8–14 czerwca (675 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 60,75 zł. To o 3,54 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 5,80 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 44,36 zł zapłacił pacjent, a 16,39 zł dopłacił refundator.

Wartość refundacji w porównaniu z majem 2020 spadła o 5,2%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 5,6% (–2,63 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 101,68 zł (z czego 25,51 zł to zapłata pacjenta, a 76,17 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 68,94 zł, a dla produktów OTC – 30,11 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 60,91 zł. Z kwoty tej 45,44 zł zapłaci pacjent, a 15,47 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 67,56 zł, produktów OTC – 32,15 zł, a leków refundowanych – 96,12 zł (z czego 24,30 zł to zapłata pacjenta, a 71,82 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2020

czerwiec 2019

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2020

czerwiec 2019

ƐƏƏƏ ƖƏƏ

» W czerwcu statystyczną aptekę odwiedziło 3210 pacjentów, o 410 więcej niż w maju.«

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ 1 ;u 1-

ѶŋƐƓ 1 ;u 1-

ƐƔŋƑƐ 1 ;u 1-

ƑƑŋƑѶ 1 ;u 1-

ƑƖŋƒƏ 1 ;u 1-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

czerwiec 2020

czerwiec 2019

czerwiec 2020

czerwiec 2019

119 110

117 439

61,08%

58,72%

Lek - OTC

38 702

42 631

19,85%

21,32%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

16 852

16 564

8,64%

8,28%

Pozostałe

20 336

23 366

10,43%

11,68%

Lek - RX

OSOZ Polska 7/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za czerwiec 2020 czerwiec 2020

zmiana w stosunku do (%) maja 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

czerwca 2019

maja 2020

stycznia 2020

czerwca 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

195,0

8,3%

-21,1%

-2,5%

15,0

-52,0

-5,0

cały rynek apteczny

2 657 265

8,3%

-22,4%

-6,6%

204 765,0

-765 908,0

-186 735,0

statystyczna apteka

69,1

8,9%

-13,5%

-0,9%

5,6

-10,8

-0,6

cały rynek apteczny

942 190

8,9%

-15,0%

-5,0%

76 962,8

-165 915,1

-49 654,8

statystyczna apteka

46,2

12,0%

-16,7%

1,8%

5,0

-9,3

0,8

cały rynek apteczny

629 418

12,1%

-18,1%

-2,4%

67 726,9

-139 271,9

-15 502,2

statystyczna apteka

78,0

6,0%

-28,7%

-6,5%

4,4

-31,5

-5,4

cały rynek apteczny

1 062 851

6,0%

-29,9%

-10,4%

60 160,5

-454 182,4

-123 224,5

statystyczna apteka

52,6

8,6%

-12,5%

0,0%

4,2

-7,5

0,0

cały rynek apteczny

716 868

8,7%

-14,0%

-4,2%

57 111,4

-116 441,7

-31 223,8

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji w całkowitym obrocie

26,98%

0,3%

10,8%

2,6%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,91%

-0,1%

1,4%

0,7%

0,0

0,0

0,0

ogółem

22,89 zł

0,2%

4,3%

6,9%

0,0

0,9

1,5

dla leków z list refundacyjnych

29,03 zł

0,3%

1,7%

2,6%

0,1

0,5

0,7

dla leków z recept pełnopłatnych

28,57 zł

0,9%

4,8%

8,3%

0,3

1,3

2,2

dla produktów bez recepty (OTC)

17,22 zł

-0,8%

0,4%

6,3%

-0,1

0,1

1,0

3 210

14,6%

-26,4%

-11,8%

410,0

-1 150,0

-430,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

680

11,5%

-30,6%

-5,6%

70,0

-300,0

-40,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

670

15,5%

-24,7%

-10,7%

90,0

-220,0

-80,0

2 590

13,6%

-26,8%

-14,0%

310,0

-950,0

-420,0

ogółem

24,49%

3,2%

-1,0%

-0,9%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,94%

2,0%

1,0%

-2,6%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

20,86%

-1,5%

0,2%

-1,2%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,36%

8,3%

0,8%

0,3%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

60,75 zł

-5,5%

7,2%

10,6%

-3,5

4,1

5,8

Wartość zapłaty przez pacjenta

44,36 zł

-5,6%

3,5%

9,6%

-2,6

1,5

3,9

Wartość dopłaty refundatora

16,39 zł

-5,2%

18,8%

13,4%

-0,9

2,6

1,9

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

101,68 zł

-2,3%

24,6%

5,0%

-2,4

20,1

4,8

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

25,51 zł

-2,1%

19,7%

2,7%

-0,6

4,2

0,7

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

76,17 zł

-2,4%

26,4%

5,7%

-1,9

15,9

4,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

68,94 zł

-3,0%

10,6%

14,0%

-2,1

6,6

8,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

30,11 zł

-6,7%

-2,6%

8,7%

-2,2

-0,8

2,4

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 727 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5%

62

OSOZ Polska 7/2020

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do czerwca 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 727,0

4,2%

17,5%

109,5

407,0

1 370,0

7,9%

21,8%

100,5

245,5

37 212 297,0

0,1%

7,6%

40 079,5

2 629 203,0

18 793 118,0

2,9%

10,9%

522 177,0

1 850 550,5

910,5

2,1%

11,5%

19,0

93,6

455,3

5,0%

13,9%

21,6

55,4

12 423 035,2

-1,9%

2,0%

-236 947,1

245 301,1

6 244 012,2

0,1%

3,7%

4 212,5

220 691,9

605,7

3,5%

20,3%

20,7

102,0

302,0

7,5%

23,6%

21,1

57,7

8 265 625,2

-0,5%

10,1%

-41 822,8

756 509,0

4 142 702,8

2,5%

12,6%

100 444,7

462 417,5

1 187,7

6,0%

21,0%

66,9

205,9

602,0

10,4%

27,6%

56,8

130,2

16 209 399,6

1,8%

10,8%

290 444,3

1 574 824,9

8 259 117,7

5,2%

16,2%

409 784,7

1 149 140,6

692,5

3,5%

15,6%

23,7

93,3

343,6

6,0%

18,7%

19,3

54,1

9 448 798,5

-0,5%

5,8%

-48 811,3

517 102,5

4 711 727,0

1,0%

8,1%

46 798,9

351 172,0

0,3

-0,6%

-1,7%

0,0

0,0

0,3

-1,8%

-2,6%

0,0

0,0

0,7

1,1%

3,2%

0,0

0,0

0,7

0,9%

3,7%

0,0

0,0

21,9

3,1%

5,1%

0,7

1,1

21,6

2,5%

2,6%

0,53

0,55

29,8

3,4%

6,4%

1,0

1,8

29,0

2,6%

3,8%

0,72

1,05

29,0

8,0%

14,4%

2,1

3,6

28,6

8,3%

12,5%

2,20

3,18

17,6

3,1%

11,5%

0,5

1,8

17,2

6,3%

10,4%

1,02

1,62

44 768,7

-4,2%

2,2%

-1 941,3

958,7

22 030,0

-3,4%

2,3%

-780,0

490,0

9 472,6

0,3%

10,3%

32,6

882,6

4 910,0

8,1%

15,3%

370,0

650,0

8 966,4

-6,4%

0,2%

-613,6

16,4

4 500,0

-2,6%

1,1%

-120,0

50,0

36 939,8

-4,3%

1,2%

-1 670,2

439,8

18 070,0

-4,9%

0,6%

-930,0

100,0

0,2

-0,9%

-2,2%

0,0

0,0

0,2

0,5%

-1,0%

0,0

0,0

0,2

-0,9%

1,9%

0,0

0,0

0,2

0,0%

1,7%

0,0

0,0

0,2

-2,8%

-10,0%

0,0

0,0

0,2

1,8%

-8,9%

0,0

0,0

0,3

-3,1%

-4,6%

0,0

0,0

0,3

-0,7%

-1,2%

0,0

0,0

60,91 zł

8,7%

15,0%

4,9

8,0

62,19 zł

11,7%

19,1%

6,5

10,0

45,44 zł

8,9%

15,7%

3,7

6,2

46,59 zł

12,4%

20,2%

5,2

7,8

15,47 zł

8,0%

13,1%

1,2

1,8

15,60 zł

9,7%

16,1%

1,4

2,2

96,12 zł

1,8%

1,1%

1,7

1,0

92,72 zł

-2,9%

-1,2%

-2,8

-1,1

24,30 zł

-1,4%

-7,3%

-0,3

-1,9

23,83 zł

-5,3%

-10,5%

-1,3

-2,8

71,82 zł

2,9%

4,3%

2,0

2,9

68,90 zł

-2,1%

2,5%

-1,5

1,7

67,56 zł

10,6%

20,0%

6,5

11,3

67,11 zł

10,4%

22,3%

6,3

12,2

32,15 zł

10,8%

19,5%

3,1

5,3

33,31 zł

16,1%

26,9%

4,6

7,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 37,2 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,4 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 0 do 1% (w stosunku do roku 2019)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: spadek -1 do 0% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 7/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

573,42

0,08

33454,93

0,17

7409,33

0,05

26045,60

0,50

0,22

0,78

1095,45

30,54

58,34

2. U-30

412,87

0,06

17468,29

0,09

7127,79

0,05

10340,49

0,20

0,41

0,59

698,73

25,00

42,31

3. U-50

181,49

0,03

4375,88

0,02

2498,19

0,02

1877,69

0,04

0,57

0,43

244,68

17,88

24,11

4. U-BEZPŁATNY

21,83

0,00

1878,06

0,01

131,72

0,00

1746,34

0,03

0,07

0,93

60,30

31,14

86,03

5. INWALIDA WOJENNY

11,22

0,00

685,75

0,00

0,00

0,00

685,75

0,01

0,00

1,00

20,85

32,89

61,12

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,16

0,00

5,05

0,00

0,81

0,00

4,24

0,00

0,16

0,84

0,27

18,62

32,00

7. ZHK

9,60

0,00

301,48

0,00

49,19

0,00

252,29

0,00

0,16

0,84

15,85

19,02

31,40

8. AZ

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

15,89

28,50

214,07

0,03

10125,65

0,05

0,00

0,00

10125,65

0,19

0,00

1,00

381,77

26,52

47,30

3,45

0,00

846,29

0,00

129,83

0,00

716,46

0,01

0,15

0,85

7,11

119,02

245,22

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,67

0,00

1673,57

0,01

863,02

0,01

810,55

0,02

0,52

0,48

41,81

40,03

143,37

12. PEŁNOPŁATNE

1129,26

0,16

46189,00

0,24

46188,41

0,32

0,59

0,00

1,00

0,00

1614,00

28,62

40,90

13. ODRĘCZNA

4452,95

0,63

77996,00

0,40

77995,25

0,55

0,75

0,00

1,00

0,00

5404,17

14,43

17,52

14. RAZEM

7022,00

1,00

195000,00

1,00

142393,55

1,00

52606,45

1,00

0,73

0,27

9584,98

20,34

27,77

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

647,35

0,07

36469,31

0,16

8236,77

0,05

28232,54

0,49

0,23

0,77

1201,44

30,35

56,34

2. U-30

451,95

0,05

18807,21

0,08

7652,61

0,04

11154,60

0,19

0,41

0,59

758,26

24,80

41,61

3. U-50

231,41

0,03

5768,58

0,03

3298,17

0,02

2470,42

0,04

0,57

0,43

300,08

19,22

24,93

4. U-BEZPŁATNY

22,65

0,00

1939,79

0,01

140,05

0,00

1799,73

0,03

0,07

0,93

63,21

30,69

85,63

5. INWALIDA WOJENNY

12,07

0,00

725,43

0,00

0,55

0,00

724,89

0,01

0,00

1,00

22,36

32,44

60,10

0,18

0,00

5,68

0,00

0,89

0,00

4,79

0,00

0,16

0,84

0,30

19,10

31,78

10,78

0,00

327,92

0,00

53,66

0,00

274,26

0,00

0,16

0,84

17,39

18,86

30,41

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

15,21

25,19

236,58

0,03

10996,39

0,05

8,23

0,00

10988,16

0,19

0,00

1,00

414,18

26,55

46,48

3,52

0,00

839,31

0,00

108,24

0,00

731,07

0,01

0,13

0,87

7,28

115,27

238,68

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,69

0,00

1789,99

0,01

911,52

0,01

878,47

0,02

0,51

0,49

47,83

37,43

153,18

12. PEŁNOPŁATNE

1297,61

0,15

50334,67

0,22

50333,89

0,29

0,78

0,00

1,00

0,00

1813,21

27,76

38,79

13. ODRĘCZNA

5706,68

0,66

100329,00

0,44

100327,98

0,59

1,02

0,00

1,00

0,00

7003,03

14,33

17,58

14. RAZEM

8632,47

1,00

228333,33

1,00

171072,55

1,00

57260,79

1,00

0,75

0,25

11648,56

19,60

26,45

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1428

0,20

69141

0,35

17347

0,12

51795

0,98

0,25

0,75

2525

27,38

48,41

2. Recepty pełnopłatne

1129

0,16

46189

0,24

46188

0,32

1

0,00

1,00

0,00

1614

28,62

40,90

3. Sprzedaż odręczna

4453

0,63

77996

0,40

77995

0,55

1

0,00

1,00

0,00

5404

14,43

17,52

12

0,00

1674

0,01

863

0,01

811

0,02

0,52

0,48

42

40,03

143,37

7022

1,00

195000

1,00

142394

1,00

52606

1,00

0,73

0,27

9585

20,34

27,77

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1616,49

0,19

75879,68

0,33

19499,16

0,11

56380,52

0,98

0,26

0,74

2784,50

27,25

46,94

2. Recepty pełnopłatne

1297,61

0,15

50334,67

0,22

50333,89

0,29

0,78

0,00

1,00

0,00

1813,21

27,76

38,79

3. Sprzedaż odręczna

5706,68

0,66

100329,00

0,44

100327,98

0,59

1,02

0,00

1,00

0,00

7003,03

14,33

17,58

11,69

0,00

1789,99

0,01

911,52

0,01

878,47

0,02

0,51

0,49

47,83

37,43

153,18

8632,47

1,00

228333,33

1,00

171072,55

1,00

57260,79

1,00

0,75

0,25

11648,56

19,60

26,45

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18422,33

0,17

910493,45

0,33

230195,28

0,11

680298,17

0,98

0,25

0,75

31500,80

28,90

49,42

2. Recepty pełnopłatne

16802,89

0,16

605747,27

0,22

605724,46

0,30

22,81

0,00

1,00

0,00

23069,48

26,26

36,05

3. Sprzedaż odręczna

72037,56

0,67

1187722,10

0,44

1187709,97

0,58

12,13

0,00

1,00

0,00

84457,11

14,06

16,49

142,25

0,00

23037,18

0,01

10825,57

0,01

12211,61

0,02

0,47

0,53

533,10

43,21

161,95

107405,03

1,00

2727000,00

1,00

2034455,28

1,00

692544,72

1,00

0,75

0,25

139560,49

19,54

25,39

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

251461703

0,17

12423035216

0,33

3141232097

0,11 9281803119

0,98

0,25

0,75

429951099

28,89

49,40

2. Recepty pełnopłatne

229228131

0,16

8265625207

0,22

8265314482

0,30

310725

0,00

1,00

0,00

314713945

26,26

36,06

3. Sprzedaż odręczna

982878888

0,67

16209399553

0,44 16209234165

0,58

165388

0,00

1,00

0,00

1152378007

14,07

16,49

1940683

0,00

314237023

0,01

0,01

166519230

0,02

0,47

0,53

7278329

43,17

161,92

1465509405

1,00

37212297000

1,00 9448798462

1,00

0,75

0,25

1904321380

19,54

25,39

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

64

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 7/2020

147717793

1,00 27763498538

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Suplementy diety Statystyki sprzedaży aptecznej wyraźnie pokazują, że Polacy pokochali suplementy diety. W okresie ostatnich 18 lat, ich wartość sprzedaży wzrosła prawie 10-krotnie, a ilość niemal 6-krotnie. Choć sprzedawane także w aptekach, ich zawartość nie jest regulowana w żaden sposób. Krajowe przepisy prawa nie zawierają listy innych składników, które można stosować do suplementów diety, a jedynie stanowią, że normalne stosowanie tych produktów zgodnie ze wskazaniami producenta musi być bezpieczne dla konsumenta. Handel suplementami diety regulują ogólne zasady dotyczące bezpieczeństwa żywności. Jedynie przy wprowadzaniu na rynek, producent jest zobowiązany zgłosić do Głównego Inspektora Sanitarnego listę składników. Wiarę w ich pozytywny wpływ na zdrowie i zapobieganie chorobom potwierdzają dwa trendy. Po pierwsze – sprzedaż rośnie w jesieni i zimą (okres przeziębień i grypy) i mocno spada latem. Po drugie – w marcu 2020 roku, w pierwszych tygodniach wybuchu pandemii COVID-19 w Polsce, sprzedano rekordową liczbę suplementów diety w aptekach, a niektóre środki zniknęły z półek marketów. Rosnący trend sprzedaży dotyczy jednak całego świata.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

3 333 163 375

185 293 766

11 093

17,12 zł

879%

490%

529%

53%

INFORMACJE DODATKOWE

Istnieje wiele substancji, które mogą występować w suplementach diety. Składnikami suplementów diety są witaminy, składniki mineralne, ale również inne substancje, jak np. aminokwasy, kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, luteina, probiotyki i prebiotyki oraz produkty pochodzenia roślinnego.

Do suplementów diety mogą być stosowane następujące witaminy i składniki mineralne: witamina A, D, E, K, B1, B2, niacyna, kwas pantotenowy, B6, kwas foliowy, B12, biotyna, witamina C, oraz składniki: wapń, magnez, żelazo, miedź, jod, cynk, mangan, sód, potas, selen, chrom, molibden, fluorki, chlorki, fosfor, bor i krzem.

Z danych CBOS opublikowanych w 2015 roku wynika, że leki dostępne bez recepty (OTC) oraz suplementy diety stosuje 89 proc. dorosłych. Po witaminy, minerały i specyfiki wspomagające odporność sięga 52 proc. badanych.

Mniej popularne są środki mające poprawić kondycję skóry (16 proc.), wzmacniające kości i stawy (16 proc.) oraz nasenne i uspokajające (13 proc.). Co dziesiąty Polak stosuje pigułki mające poprawiać pamięć i koncentrację, 8 proc. połyka leki na wzrok. Środki na odchudzanie stosowało tylko 5 proc. badanych, a te obiecujące opóźnić proces starzenia – 2 proc. Po suplementy częściej sięgają kobiety niż mężczyźni. Źródło: Narodowy Instytut Żywności i Żywienia / CBOS

4000

200

3500

175

3000

150

2500

125

2000

100

1500

75

1000

50 25

500 0

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 7/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Suplementy diety są skoncentrowanym źródłem witamin, minerałów oraz innych substancji i mają za zadanie uzupełnienie diety w składniki odżywcze. W odróżnieniu od leków, przed wprowadzeniem na rynek nie podlegają kontroli. Analitycy OSOZ sprawdzili rynek aptecznych suplementów diety na przełomie ostatnich kilkunastu lat oraz opracowali prognozy na 2020–2021 rok.

Opis rynku Wartość rynku suplementów diety w Polsce w minionym roku wynosiła 3,33 mld złotych. To bardzo wysoka kwota, o 7,85% większa niż w roku poprzednim (2018) oraz o 879,17% większa niż w pierwszym roku przeprowadzonych analiz statystycznych. W 2002 roku wartość sprzedaży wynosiła 340,41 mln zł. Z roku na rok ta kwota systematycznie wzrastała. W latach 2004–2009 wzrosty były najwyższe, przekraczające 20% i sięgające w 2006 roku 41,76%.

W kolejnych latach już nie były tak duże, a w 2012 roku pojawił się minimalny spadek o 1,85%.

Analogicznie jak wartość sprzedaży kształtowała się także ilość sprzedaży suplementów. W 2002 roku pacjenci zakupili w aptekach 30,55 mln opako-

66

OSOZ Polska 7/2020

wań suplementów. Sprzedaż (podobnie jak i wartość sprzedaży) wzrastała najszybciej w latach 2004–2009 (od 19,36% w 2007 roku do 41,59% w 2006 roku).

Także w pozostałych okresach ilość sprzedaży wzrastała, lecz już łagodniej (od 1,03% w 2018 roku do 11,01% w 2016 roku). W 2012 roku nastąpił spadek sprzedaży w porównaniu do roku poprzedniego o 7,10%. Także w 2017 roku sprzedaż spadła, lecz zaledwie o 0,01%.

W 2019 roku pacjenci zakupili w aptekach 185,29 mln opakowań suplementów diety, a to o 2,64% więcej niż w roku 2018 oraz o 490,87% więcej niż w pierwszym roku analiz. Średnia cena za pojedyncze opakowanie suplementu diety w całym okresie analiz głównie pięła się w górę.

W 2002 roku kształtowała się na pozio-

mie 11,14 zł. W kolejnych latach wzrastała od 0,12% w 2006 roku do 11,17% w 2004 roku. W roku 2005 oraz w latach 2013–2015 cena spadała, ale spadki nie przekraczały 1%. W 2019 roku za pojedyncze opakowanie suplementu diety pacjenci płacili średnio 17,99 zł, a to o 5,08% więcej niż w roku poprzednim oraz o 61,45% więcej niż w 2002 roku.

Suplementy diety to grupa produktów aptecznych charakteryzująca się sezonowością. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich kilkunastu lat pokazuje, że najmniej za suplementy diety pacjenci płacą w okresie letnim – od czerwca do sierpnia. Średniomiesięczna wartość sprzedaży za te miesiące nie przekracza 140 mln zł. Najwięcej pacjenci płacą za omawiane produkty w paździer-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

242

9,28 10,82 11,04 10,55 10,54 11,18 11,21 11,62 12,24 12,77 13,14 13,04 12,23 12,39 12,70 12,41 11,12 10,54

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

75

9,31 12,98 13,22 13,29 12,86 13,39 13,18 12,25 11,16 12,40 13,27 13,48 13,01 14,17 14,80 13,95 14,13

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

128

13,44 11,11 12,05 13,25 13,96 13,96 15,37 16,74 17,85 17,94 18,27 19,00 20,03 21,11 22,67 24,16

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

181

16,97 16,28 16,69 16,26 16,69 16,93 17,78 18,64 18,73 18,66 18,96 19,12 19,56 19,51 20,34

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

214

9,08 10,00 10,79 11,19 11,78 12,74 14,97 14,71 14,40 14,69 15,76 16,04 16,93 16,41

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

163

14,11 14,93 15,66 16,01 15,57 15,78 15,97 15,14 15,24 15,53 14,43 14,29 15,13

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

152

15,92 14,12 14,11 13,95 15,76 14,56 14,44 14,72 15,66 15,59 16,61 17,38

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

202

12,32 13,06 14,48 14,74 15,98 15,89 15,51 16,06 16,56 16,64 17,58

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

289

14,71 17,12 18,07 19,14 18,87 19,66 20,09 19,85 19,67 20,01

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

308

17,27 16,98 17,64 17,28 15,70 15,51 15,00 14,76 15,35

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

407

15,90 15,05 15,22 15,01 15,48 15,54 15,90 16,71

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

490

15,25 16,83 17,15 18,66 18,87 19,53 20,39

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

589

17,74 18,22 18,66 19,51 20,23 21,05

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

821

13,86 14,44 14,95 15,69 17,16

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

981

15,05 16,11 16,21 16,97

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

1422

18,66 17,91 18,56

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

2065

17,43 18,39

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

2072

17,25

Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

242

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

9,28 10,82 11,04 10,55 10,54 11,18 11,21 11,62 12,24 12,77 13,14 13,04 12,23 12,39 12,70 12,41 11,12 10,54

45

12,63 13,65 14,58 14,74 14,33 13,85 14,65 15,85 15,54 14,35 15,11 15,19 15,12 13,79 14,07 12,86

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

31

16,10 15,48 15,02 13,54 13,64 13,75 14,69 15,21 17,10 15,42 15,76 16,19 17,97 18,52 18,39 17,84

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

25

23,46 27,60 30,01 25,68 26,14 26,74 26,54 26,70 24,26 18,65 18,77 19,80 18,93 15,91 22,92

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

31

18,16 19,60 21,74 21,77 24,19 23,11 21,36 20,87 20,72 20,30 18,77 17,60 15,91 12,58

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

20

23,67 22,03 21,78 20,24 18,62 18,65 24,48 53,95 63,88 57,16 33,90 41,34 14,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

21

20,56 23,57 26,68 23,70 24,44 20,47 22,58 28,31 29,08 27,18 35,10 35,86

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

23

21,89 20,53 20,35 18,07 16,06 18,38 18,80 19,34 16,08 10,82 11,75

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

33

13,30 13,68 12,76 12,42 13,36 13,59 13,63 15,55 16,82 14,54

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

37

11,27 10,67 10,24

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

44

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

58

19,24 20,23 22,26 17,16 47,34 12,19 10,81

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

40

49,25 52,46 44,86 33,32 30,47 25,18

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

40

7,19 14,02 10,16

8,29 13,05

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

50

7,66

8,73

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

25

9,31 10,12 11,48

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

35

11,89 11,61

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

52

18,38

9,02

9,67 11,48

8,24

8,30

8,80

9,85 10,51 11,45 12,42 12,30 12,39 9,26

8,39

4,96

5,07

2,12

OSOZ Polska 7/2020

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

niku, grudniu, styczniu oraz w marcu – powyżej 170 mln zł. Licząc od stycznia 2002 roku, najmniej suplementów diety sprzedało się w sierpniu 2003 roku (2,18 mln opakowań), a najwięcej w marcu bieżącego roku (21,09 mln opakowań). Najmniej pacjenci zapłacili

za omawiane produkty w sierpniu 2002 roku (25,23 mln zł), a najwięcej w marcu 2020 roku (379,06 mln zł).

Ilość suplementów diety dostępnych w aptekach świadczy o dużej popularności tej gałęzi rynku farmaceutycznego. W 2002 roku w aptekach otwartych

dostępne były 1 762 różne suplementy diety. W 2019 roku asortyment liczył już 11 705 różnych produktów, a więc o 564,30% więcej. W roku 2018 asortyment suplementów diety najbardziej wzbogacił się o nowe produkty (wzrost o 1 077 nowych suplementów).

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży suplementów diety w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

340 408 304

30 552 771

11,14

193 194

17 340

1762

2003

389 628 943

32 097 360

12,14

187 322

15 431

2080

14,46%

5,06%

2004

521 589 382

38 649 170

13,50

204 465

15 151

2551

33,87%

20,41%

2005

652 727 878

48 849 922

13,36

206 103

15 425

3167

25,14%

26,39%

2006

925 289 716

69 167 229

13,38

234 607

17 537

3944

41,76%

41,59%

2007

1 141 131 732

82 560 997

13,82

267 432

19 349

4267

23,33%

19,36%

2008

1 438 531 450

99 811 894

14,41

303 168

21 035

4745

26,06%

20,89%

2009

1 819 729 006

125 667 830

14,48

358 850

24 782

5071

26,50%

25,90%

2010

1 986 158 293

135 379 953

14,67

362 041

24 677

5486

9,15%

7,73%

2011

2 261 426 765

144 970 617

15,60

380 263

24 377

5947

13,86%

7,08%

2012

2 219 556 249

134 674 122

16,48

348 932

21 172

6361

-1,85%

-7,10%

2013

2 362 408 840

144 600 903

16,34

334 193

20 456

7069

6,44%

7,37%

2014

2 420 680 732

149 081 985

16,24

308 760

19 016

7840

2,47%

3,10%

2015

2 595 841 515

160 979 983

16,13

303 111

18 797

8564

7,24%

7,98%

2016

2 934 326 411

178 706 960

16,42

316 540

19 278

9270

13,04%

11,01%

2017

2 979 448 123

178 693 736

16,67

297 469

17 841

10016

1,54%

-0,01%

2018

3 090 459 106

180 527 498

17,12

278 595

16 274

11093

3,73%

1,03%

2019

3 333 163 375

185 293 766

17,99

284 764

15 830

11705

7,85%

2,64%

2020

3 499 296 277

186 345 795

18,78

—

—

—

4,98%

0,57%

2021

3 758 117 847

191 117 603

19,66

—

—

—

7,40%

2,56%

Rys. 1. Wartość sprzedaży suplementów diety w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƓƏƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Średnia miesięczna wartość sprzedaży w 2019 roku wynosiła 277,76 mln zł, a to niemal dziesięć razy więcej niż w 2002 roku (28,37 mln zł).«

ƒƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

68

OSOZ Polska 7/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań suplementów diety sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W marcu bieżącego roku sprzedaż suplementów diety była najwyższa w całym okresie analiz – wynosiła 21,10 mln opakowań.«

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie suplementu diety zakupionego w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƑƔ

ƑƏ

ƐƔ

» W całym okresie analiz średnia miesięczna cena za pojedyncze opakowanie suplementu diety kształtuje się na poziomie od 10,33 zł w styczniu 2002 roku do 19,29 zł w maju bieżącego roku.«

ƐƏ

Ɣ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych suplementów diety dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 ƐƏƏƏƏ

» W pierwszym miesiącu analiz, w aptekach były sprzedawane 1173 różne opakowania suplementów diety. Obecnie asortyment tej grupy produktów aptecznych liczy już ponad 8 tys.«

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ ƑƏƑƏ

OSOZ Polska 7/2020

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ“ W

Rys. 5. Ĺšrednia miesiÄ™czna wartość sprzedaĹźy w latach 2002–2020 Ć?ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć“Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć“Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|‹1ÂŒ;༉

†|‹

-uŒ;1

W pierwszym półroczu 2020 roku pacjenci zapłacili za suplementy diety zakupione w aptekach kwotę 1,68 mld zł.

W poprzednim roku wartość sprzedaşy za analogiczny okres wynosiła 1,62 mld zł. Nastąpił więc wzrost o 3,74%. Największy wzrost (o ponad 95 mln zł) miał miejsce w marcu. Ponişsze prognozy pokazują, na jakim poziomie ukształtuje się sprzedaş suplementów w 2020 i 2021 roku.

Trendy przyszłości Według wyliczonych prognoz, w 2020 roku pacjenci zakupią w aptekach suplementy diety o łącznej wartości 3,50 mld zł, więc o 4,98% więcej niş w minionym roku. W 2021 roku nastąpi kolejny wzrost o 7,40% i wartość sprzedaşy wyniesie 3,76 mld zł.

Sprzedaş suplementów diety w aptekach w 2020 roku będzie o 0,57% wyşsza niş w roku poprzednim i wyniesie 186,35 mln zł. W 2021 roku nastąpi kolejny wzrost o 2,56%, a ilość sprzedaşy ukształtuje się na poziomie 191,12 mln opakowań.

Trend wzrostu na średniej cenie za pojedyncze opakowanie suplementu die-

70

OSOZ Polska 7/2020

‰b;1b;༉

-f

Œ;u‰b;1

brb;1

"b;urb;༉

ty równieş zostanie zachowany. W 2020 roku średnia cena wyniesie 18,78 zł, w kolejnym roku wzrośnie o 0,89 zł (4,71%) i ukształtuje się na poziomie 19,66 zł.

Podsumowanie W minionym roku pacjenci zakupili w aptekach ponad 185 mln opakowań suplementów diety o łącznej wartości ponad 3,3 mld zł. To oznacza, ze statystyczny Polak zakupił prawie 5 opakowań suplementów za kwotę prawie 90 zł.

Za pojedyncze opakowanie pacjenci płacili średnio 18 zł. Prognozy pokazują, şe w najblişszych latach będzie utrzymywał się trend rosnący – dotyczy to zarówno ilości jak i wartości sprzedaşy suplementów diety. Wzrastać będzie takşe średnia cena za pojedyncze opakowanie.

Warto dodać, şe rynek suplementów diety jest znacznie rozleglejszy niş pokazują dane, gdyş wiele produktów wchodzących w jego skład jest dostępna takşe poza aptekami.

Zebrane dane statystyczne pokazują, şe Polacy wierzą w korzyści wynikające z zaşywania suplementów diety i często po nie sięgają. Duşy wpływ na taki

)uÂŒ;vb;༉

-৳7ÂŒb;umbh

bv|or-7

u†7ÂŒb;༉

stan rzeczy mogą mieć reklamy suplementów, którymi pacjenci są zasypywani. Warto pamiętać, şe powinno się zaşywać tylko suplementy dostosowane do potrzeb i skonsultowane z lekarzem.

Nadmierna, przypadkowa i nieprzemyślana suplementacja moşe wręcz zaszkodzić. Choć suplementy to nie leki, ich przedawkowanie takşe jest toksyczne.

Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, Ĺźe na pierwszym miejscu powinna być zdrowia dieta, dziÄ™ki ktĂłrej nie trzeba przyjmować Ĺźadnych dodatkowych Ĺ›rodkĂłw. Do tego wiele badaĹ„ wskazuje na to, Ĺźe suplementacja witamin nie przynosi Ĺźadnych korzyĹ›ci. ď Ź Metodologia prognoz BiorÄ…c pod uwagÄ™ trend widoczny zarĂłwno na iloĹ›ci jak i wartoĹ›ci sprzedaĹźy, do obliczenia prognozy wykorzystano sezonowÄ… metodÄ™ prognozowania liniowego z zastosowaniem wahaĹ„ multiplikatywnych. Pozwala ona na uwzglÄ™dnienie wahaĹ„ sezonowych. JednoczeĹ›nie metoda ta zakĹ‚ada, Ĺźe jeĹźeli nie byĹ‚oby w danych wahaĹ„ sezonowych, dane te moĹźna przybliĹźyć za pomocÄ… trendu liniowego.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.