Neurobiologisch anders zijn

een vloek of een zegen?

De laatste jaren krijgen kinderen veel sneller een ‘etiket’ opgeplakt, ASS is er eentje van. De tendens om kinderen te labelen zit nog steeds in stijgende lijn, we hopen ze beter te kunnen begrijpen en begeleiden om deze manier. Voor een stuk geeft het ons een beter begrip, maar denken we wel ruim genoeg? We zien autisme als een stoornis, een ‘tekort’, dat we moeten opvangen door aangepaste begeleiding te voorzien. We willen ons kind zo ‘normaal’ mogelijk maken, maar gaan we zo niet voorbij aan de boodschap die deze kinderen brengen? Zijn we bereid om onze opvoedingsmethodes, ons onderwijs,…onder de loep te nemen en daadwerkelijk verandering te brengen? B ij mensen met autisme werkt het brein anders, ze denken anders dan de neurotypische mens. Er wordt ook wel eens gesproken van lateraal en verticaal denken. Waar de meeste mensen verticaal denken, m.a.w. in oorzaak eveneens voor verwarring in communicatie met neurotypische mensen. Een voorbeeld: Een leerkracht zegt tegen een leerling met ASS, “gedraag je nu toch eens in de klas, neem een voorbeeld aan je zus, die heeft dat nooit gedaan! Ik begrijp niet waarom jij je zo misdraagt, je zus is zo braaf en jij…” Bij de leerling begint een molentje te draaien: en gevolg, denken deze “Juf zegt dat ik me moet gedragen zoals mijn kinderen lateraal. Ze zien niet 1 mogelijkheid, zus, maar ik ben toch mijn zus niet? In de eerste maar een verscheidenheid aan mogelijkheden. plaats ben ik een jongen, geen meisje. Het klopt Ze leggen meer en andere linken, ze denken dat wij in hetzelfde gezin wonen, maar wil dat creatief. Dat maakt het mogelijk om sterk pronu zeggen dat ik er eigenlijk niet bij hoor omdat bleemoplossend te denken. Maar het zorgt ik niet ben zoals mijn zus? Mijn zus heeft toch

nooit in deze situatie gezeten nu? Ze is hier nu niet eens, hoe kan de juf dat dan vergelijken? …” (en zo kan ik nog even doorgaan) Gevolg: De jongen begrijp er niets van, raakt helemaal overstuur en wordt door zijn gedrag uiteindelijk de klas uitgestuurd. De aanpak van de juf heeft duidelijk doel gemist. In plaats van het kind tot rede te brengen bereikte ze het tegenovergestelde. Als deze leerkracht zich zou inleven in de jongen, zou ze begrijpen dat zijn gedrag op dat moment slechts een signaalfunctie is. Door het signaal op te pikken en daarmee verder te gaan, zou een conflict zijn vermeden.

Fysieke aanleg

Omdat het brein bij mensen met autisme anders werkt, hebben zij ook andere behoeften. Zo is hun behoefte aan dopamine veel hoger dan bij de neurotypische mens. Dopamine is een stof in onze hersenen die behoort tot ons beloningssysteem en ervoor zorgt dat we ons tevreden voelen en goed in ons vel zitten. Bij een tekort aan dopamine gaat je lichaam automatisch op zoek naar iets om dit tekort aan te vullen. Bijvoorbeeld snelle suikers. Dit geeft tijdelijk een goed gevoel, maar brengt op langere termijn heel wat problemen met zich mee. Schommelingen in bloedsuikerspiegel, stemmingswisselingen, angsten, depressie, slaapproblemen, agressie,…

Mensen met autisme zijn ook vatbaarder voor verslaving. Verslaving is fysiek gezien niets anders dan het steeds opnieuw opzoeken van dopamine, van beloning. Heb je je ooit afgevraagd waarom zoveel kinderen vandaag verslaafd zijn aan gamen? Veelal zijn dit kinderen die neurobiologisch anders zijn. De voldoening van de games geeft een boost aan hun dopamine. Gaming is daarnaast voorspelbaar, vraagt logisch redeneren en dat is iets waarin ze net heel sterk zijn. Je kan deze verhoogde dopaminebehoefte deels opvangen door aangepaste voeding en eventueel door voedingssupplementen bij te nemen indien nodig. Doe dit wel onder begeleiding van een deskundige.

Theory of mind

De theory of mind is het vermogen je in te leven in een ander, als het ware tussen de lijnen te lezen, en emoties en gedachten van de ander te kunnen inschatten. Bij mensen met autisme is de theory of mind vaak veel te weinig ontwikkeld. Ze hebben moeite zich in te leven in een ander, emoties te lezen bij anderen en daardoor weten ze vaak niet hoe ze zich sociaal correct moeten gedragen. Vergelijk het met een reis naar Japan. In Japan gelden ingewikkelde sociale omgangsregels, die je als buitenstaander nauwelijks begrijpt. Zo zeggen Japanners vaak het tegendeel van wat ze bedoelen. Je moet de cultuur al door en door kennen om te weten wat er bedoeld wordt. In het Japans bestaat er zelfs een woord voor: tatemae (Je anders voordoen dan je werkelijk bent). Dat is wat iemand met autisme min of meer voelt in onze maatschappij. Neurotypische mensen zeggen meer tussen de lijnen dan ze beseffen. Voor mensen met autisme is dit moeilijk. Zij zeggen wat ze bedoelen, dit wordt regelmatig als onbeleefd of niet erg tactvol beschouwd. Maar hun communicatie is daardoor wel eerlijker.

Tot op zekere hoogte is het correct te stellen dat ze vaak moeite hebben om de ander te lezen. Veel autisten zullen zich beroepen op sociaal wenselijk gedrag en kopiëren wat ze zien in hun omgeving. Ze leren door zich hieraan te spiegelen. Anderzijds zijn net deze kinderen vaak hypergevoelig voor stemmingen en emoties van mensen rondom hen, en voelen ze deze feilloos aan. Zij maken de verbinding tussen hoofd en hart. Dat laatste wordt veel te weinig erkend. Er wordt vooral gekeken in termen van ‘tekorten’,

Wordt het niet tijd dat wij onze communicatie eens onder de loep nemen? Eerlijker en oprecht met elkaar omgaan, vanuit liefde en zonder oordeel? De voorbije eeuwen heeft de mens geleerd het verstand voorop te stellen. Het ego werd geboren, we denken en oordelen, de verbinding met ons hart zijn velen kwijt. Deze kinderen weten, voelen dat het hart de basis is van alles, het verstand staat enkel ten diensten van het hart. Dat zorgt voor een andere vorm van communicatie, zonder ego, eerlijk en oprecht. De grootste les die zij ons kunnen leren: een eerlijke, ethisch verantwoorde en liefdevolle communicatie, recht vanuit het hart.

Zelf autistisch en moeder van drie bijzondere kinderen, ken ik maar al te goed de valkuilen, de moeilijke momenten. Daarnaast staan evenveel mooie en intense ervaringen die mij alle dagen dankbaar maken voor mijn ‘anders zijn’. Er is niet iets zoals ‘de aanpak’, wel een voortdurend bijsturen en proberen. Blijven geloven in je kind, zijn/haar talenten erkennen, buiten de lijntjes durven kleuren, met veel vertrouwen en zonder oordeel. Zonder de intentie de ander te willen veranderen, met veel onvoorwaardelijke liefde, is het grootste cadeau dat je hen kan geven. 

Manon Wellens

www.centrumnieuwetijdskinderen.be

“Lieve ouders, lieve leerkracht, lieve mensen,

Ik ben anders

Ik denk anders dan andere kinderen en stel soms gedrag dat je vreemd vindt en niet helemaal begrijpt. Ik zet je wereld op zijn kop, ga soms door het lint, sluit me af, en drijf je bij momenten tot wanhoop en vertwijfeling. Ik vraag een andere aanpak, zowel thuis als op school. Soms lijkt het alsof alles wat je ooit leerde over opvoeden bij mij niet werkt.

Maar alsjeblieft, zie mij, zie het kind in mij, niet enkel de ‘autist(e).’ Verbind je met mijn wezen, en dan stel ik me open. Dan leren we, jij van mij en ik van jou. Want ik ben zoveel meer dan mijn autisme !

Geloof in mij, ik vind mijn weg, al is het misschien niet diegene die jij voor ogen had. Geef me ruimte, ruimte om het leven hier te ontdekken, met vallen en opstaan.“