Eerste prijs voor artikel aios Nathalie Frankowski

Eerste prijs voor artikel aios Nathalie Frankowski in Tijdschrift voor Psychiatrie

Nathalie Frankowski deed tijdens haar opleiding tot psychiater, onderzoek naar de visie van oudere cliënten met langdurige psychiatrische klachten op hun medicatie en de besluitvorming hierover. Met haar artikel won ze de eerste prijs bij de jaarlijkse verkiezing van beste artikel door een assistent in opleiding tot specialist (aios) in het Tijdschrift voor Psychiatrie!

In een tijd waarin de cliënt centraal staat in de zorg en gedeelde besluitvorming de norm is, vroeg Nathalie zich samen met opleider en senior onderzoeker Koen Grootens af hoe dit gesteld is bij de relatief onderbelichte groep oudere cliënten met ernstige, chronisch psychiatrische aandoeningen. In hun studie stelden ze de volgende vragen: Welke wensen hebben psychiatrische cliënten die langdurig in een instelling verblijven en hun behandelaars als het gaat om het verminderen van medicatie? In hoeverre komen deze wensen overeen? En hoeveel kennis hebben cliënten over hun gebruikte medicatie?

Gebrekkige kennis

Cliënten die verblijven op een afdeling ouderenpsychiatrie hebben weinig kennis over hun medicatiegebruik. Het blijkt dat cliënten zelden in staat zijn alle gebruikte geneesmiddelen bij naam te noemen. Gemiddeld genomen wisten cliënten ongeveer een derde van hun medicijnen te noemen.

Aios Nathalie voegt hieraan toe: “Tijdens de interviews vonden cliënten het prettig hun medicatielijst samen door te nemen. Na jaren gebruik weten ze vaak niet meer waarom ze alle medicatie gebruiken. Sommigen vroegen zelfs om een kopie van de medicatielijst. Het is dan ook zinvol deze cliënten uitleg te geven over de huidige medicatie. Dit kan een opening zijn om medicatie te verminderen.

Ruim de helft van de deelnemers vond dat zij veel medicatie gebruikten. En ruim een derde had het idee meer medicatie te gebruiken dan nodig was. De meeste clienten willen hun medicatie verminderen, maar vinden het vaak moeilijk te besluiten welke medicatie ze niet nodig hebben. Van de 47 deelnemers konden 40 cliënten aangeven welke medicatie ze wilden continueren. Slechts 17 cliënten konden aangeven welke medicatie ze wilden staken. Ruim 51 procent van de cliënten staat wel open voor het minderen van medicatie. Dit neemt toe tot ruim 76 procent wanneer een arts zegt dat minderen mogelijk is.

Verschil in voorkeuren

Voorkeuren van cliënt en behandelaar komen vaak niet overeen. De meeste cliënten willen doorgaan met sedativa (rustgevende medicijnen) en pijnstillers; huisarts en apotheker willen deze juist minderen of stoppen. Bij gebruik van meerdere antipsychotica willen cliënten graag stoppen met het antipsychoticum dat minder effect of bijwerkingen heeft. Terwijl de psychiater, huisarts en apotheker dit gebruik vaak willen continueren. De psychiater wil antipsychotica ook regelmatig staken wanneer een cliënt er meerdere tegelijk gebruikt.

Gesprek met cliënt

Het gebruik van vijf of meer verschillende medicijnen (polyfarmacie) en irrationele combinaties van medicijnen komen veelvuldig voor bij cliënten in de langdurige psychiatrie en lijken onvermijdelijk bij complexe

problematiek. De studie van Nathalie benadrukt het belang van het standaard bespreken van de mogelijkheid tot het minderen van medicatie. Cliënten staan hier meer voor open wanneer een arts dit initiatief neemt en dit onder supervisie van een arts gebeurt. Hier ligt voor artsen een uitgelezen kans. Een gesprek met cliënten over de behoefte aan educatie en behandelvoorkeuren zou deel moeten uitmaken van de periodieke medicatiereviews. Dit met het doel medicatie te minderen, meer bewustzijn van medicatiegebruik te creëren en zorg te leveren waarin de cliënt centraal staat. Door actief de mening van de cliënt uit te vragen, komen arts en cliënt waarschijnlijk vaker op gedeeltelijke overeenstemming.

Juryrapport

De jury van het Tijdschrift voor Psychiatrie prees unaniem het belang van de originele, goed opgezette studie, in een weinig onderzochte cliëntengroep: langdurig opgenomen cliënten met complexe psychiatrische problemen. Het artikel heeft didactische waarde voor het belang van betrekken van cliënten bij behandeling en keuzes, ook bij subgroepen met ernstige aandoeningen. Ze vonden het artikel bovendien prettig leesbaar.

Koen Grootens sluit zich hierbij aan: “Het bijzondere van deze studie is dat Nathalie juist de cliëntengroep is gaan opzoeken waar andere onderzoekers vaak geen oog voor hebben: ouderen in de langdurige zorg. Dit is een groep cliënten die zich minder hard uitspreekt over hun voorkeuren en geneigd is het doktersadvies af te wachten. Polyfarmacie is echt een groot probleem bij deze groep cliënten. Nathalie heeft veel en nauwkeurig gegevens verzameld en die eerste prijs is volkomen terecht.”

Onderzoeksmethode

Voor het onderzoek werden 47 cliënten geïnterviewd die tussen 1 april 2016 en 1 juli 2016 verbleven op de verblijfsafdeling Ouderenpsychiatrie van Reinier van Arkel in Vught. Bij alle deelnemers was sprake van polyfarmacie, dat wil zeggen dat ze vijf of meer verschillende medicijnen gebruiken (exclusief dermatologische preparaten).

Onderzoekslijn Gedeelde besluitvorming en klinische farmacologie

Het onderzoek past in de onderzoekslijn ‘Gedeelde besluitvorming en klinische farmacologie’. Meer aiossen zijn bezig te onderzoeken wat de wensen en voorkeuren van verschillende groepen cliënten zijn als het gaat om medicatie, hoe we als behandelaren hierover met hen in gesprek gaan en hoe we de zorg het beste kunnen laten aansluiten op deze voorkeuren. Koen Grootens, senior onderzoeker van de onderzoekslijn, zegt hierover: “Farmacotherapie is echt maatwerk en we hebben nog een hoop wetenschappelijke kennis nodig hoe we sneller en beter tot maatwerk kunnen komen.”

Referentie

Frankowski, N.E.D.M., Grootens, K.P., Van der Stelt, C.A., Noort, A., & Van Marum, R.J. (2019). ‘Zegt u het maar, u bent de dokter’; patiënten op langdurige psychiatrische verblijfsafdelingen over hun medicatie. Tijdschrift voor Psychiatrie, 61, 527-535. https://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/ en/issues/542/articles/12002

Nathalie Franskowski, aios en Koen Grootens, opleider en senior-onderzoeker