"Soms leiden alle krachten tot de bijna perfecte storm"

Voorziening Langdurig Verblijf

Aan de Nieuwe Dijk 3 in ’s-Hertogenbosch staan 22 woonunits voor twintig mensen met chronische psychiatrische problematiek. Ook zijn er twee units voor de zorgprofessionals en handhaving en is er een crisis-bed voor kortdurende noodopvang. Deze Voorziening Langdurig Verblijf (VLV) is voor mensen met psychische problemen in combinatie met verslaving en/of een licht verstandelijke beperking. In deze prikkelarme omgeving komen zij tot rust. De plek is bedoeld voor mensen ouder dan 35 jaar uit de regio Meierij en Bommelerwaard. De intensieve zorg wordt geleverd door Maatschappelijke Opvang Den Bosch en Reinier van Arkel.

Teamcoördinatoren Annemieke van Kampen en Mark Verkuijlen hebben bij MO Den Bosch jarenlange ervaring met deze doelgroep, voor wie er tot op heden eigenlijk geen geschikte plek was. In gesprek met twee bevlogen mensen die hart hebben voor deze doelgroep.

Annemieke: “Ik vind dit een bijzonder project. Deze plek is uniek in Brabant. Op het erf van de boerderij staan 22 woonunits, als het ware kleine huisjes, waar we 24-uurs zorg bieden. In de boerderij zelf bevindt zich de gemeenschappelijke huiskamer en zijn er werkplekken voor het zorgteam. Bewoners kunnen in de huiskamer terecht voor een kop koffie, het eten of om TV te kijken. Verder nodigt de landelijke omgeving uit tot dagbesteding in de buitenlucht. We hebben al plannen voor een moestuin en kippen. Ook hebben we sinds kort Ronnie, de rode huiskater, naast gezellig ook hard nodig als muizenvanger. Een rustige, landelijke omgeving, waar weinig prikkels zijn. In deze omgeving met de zorg van Maatschappelijke Opvang en Reinier van Arkel samen bieden we mensen die soms al een heel zorgverleden achter zich hebben, opnieuw een kans. Dat vinden wij, maar ook de bewoners zelf, bijzonder.”

De eerste bewoners

Annemieke: “De eerste bewoners komen rechtstreeks van de straat, waren dak- en thuisloos. Bij één stonden tranen in de ogen toen hij zijn huisje zag, zo blij was hij. Voor cliënten is het spannend na eerdere ervaringen met (zorg-)instellingen waar het misliep. Ook is er angst en gebrek aan vertrouwen. Bang dat ze niet mogen blijven, dat het niet lukt. Sommige bewoners zitten de eerste dagen alleen in hun woonunit sober ingericht met een tafel, een stoel, een bed en een TV. De overgang van de straat naar de VLV is dan groot. Ze hebben lang op straat geleefd en weten niet meer hoe dat te doen, wonen in een huis.

Bij één stonden tranen in de ogen toen hij zijn huisje zag

Wij helpen ze daarbij. Zo moeten bewoners zelf zorgen voor het netjes en schoonhouden van hun huis. Iets wat niet iedereen kan, dus ondersteunen we hen daarbij. We bieden hun de basis, met structuur en regelmaat zonder verder te veel zorg op te dringen. We hanteren bijvoorbeeld een schema met eettijden, maar het is niet vanzelfsprekend dat bewoners dan aansluiten. Daar gaan we soepel mee om, soms vergeet iemand om te komen eten, dan mag er gerust een keer later gegeten worden. Daarnaast zijn er duidelijke kaders en afspraken bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid of overlast. Daar valt niet aan te tornen.”

Prikkelarm in de polder

Mark: “Deze setting waar elke cliënten een eigen plek heeft is ideaal. Het is prikkelarm hier in de polder. Mensen hebben een klein huisje waar ze zich terug kunnen trekken, waar ze tot rust kunnen komen. Het zou zijn fijn zijn als deze mensen weer een betekenisvol leven krijgen. In de VLV werken Maatschappelijke Opvang en Reinier van Arkel samen. Samen hebben we veel kennis en ervaring met cliënten voor wie de VLV bedoeld is, vanuit bijvoorbeeld het Inloopschip en beschermd wonen voor langdurig daklozen. Reinier van Arkel levert de expertise op psychiatrisch gebied. Het nieuwgevormde team heeft er zin in, we zijn positief gestemd.”

Veel verloren in het leven

Mark: “De bewoners van de VLV hebben met elkaar gemeen dat ze veel verloren hebben in het leven, werk, relaties en huis. Ze leven aan de rand van de maatschappij, kennen de rauwheid van de straat. Bij deze groep mensen, meestal mannen, is het een samenloop van omstandigheden die ertoe heeft geleid dat het op al deze vlakken heel erg mis is gegaan. Omstandigheden als geen stabiele thuissituatie, mishandeling, seksueel misbruik of een instellingsverleden. Daarnaast is er sprake van psychische problemen en een verslaving. Ondanks al deze overeenkomsten is geen enkel levensverhaal hier hetzelfde.”

Er zat een gat in de zorg dat we als VLV willen vullen.

“Door de samenleving, instanties en zelfs zorginstellingen worden ze vaak gezien als moeilijk, eng en lastig. Dat moeten we niet alleen bij hen leggen, maar wij als zorg moeten naar onszelf durven kijken en zeggen: 'Waarom lukt het met deze groep mensen niet, en hoe kunnen we dat wel laten slagen?' Er zat echt een gat in de zorg, dat we als VLV willen vullen. Hier kunnen we in contact gaan met bewoners, ze een nieuwe kans bieden, beginnend vanuit rust en stabiliteit en wellicht daarna stap voor stap grip krijgen op het dagelijks leven.”

Annemieke: “We hebben gelukkig, en dat is best uitzonderlijk, een aantal bewoners van wie de ouders of anderen op visite komen. Voor veel bewoners is het contact maken of onderhouden met andere mensen moeilijk. Ze zijn gewend aan functioneel contact, zoals als jij dit doet dan doe ik dat voor jou, maar echt contact, dat lukt vaak niet. Daarvoor zijn ze te beschadigd door het leven of door ziekte. Mensen horen bijvoorbeeld stemmen in hun hoofd, raken snel overprikkeld of zijn wantrouwend.”

“Dat leverde hier nog een apart voorval op”, vertelt Annemieke. “Een keurige vertegenwoordiger van een alarmbedrijf stapte het erf op zich duidelijk afvragend waar hij was beland. Hij bleek gebeld door een van de bewoners met de vraag om langs te komen om camera's te installeren. Deze bewoner voelde zich bespioneerd en wilde camera’s in en om zijn woonunit. We hebben de vertegenwoordiger en de bewoner aangegeven dat dat hier niet de bedoeling is. Maar het geeft aan wat er zich in het hoofd van een bewoner afspeelt.”

Bewoners vertrouwen in zichzelf en in anderen bieden, beetje bij beetje

Mark: “Soms leiden alle krachten tot de bijna perfecte storm, waardoor iemands leven helemaal kapotgaat. Dan is er bijna geen redden meer aan. Vaak heeft het in de levens van deze mensen ontbroken aan familie, vrienden of een ander netwerk om zich heen of het heeft ontbroken aan de juiste manier om met de problemen om te gaan. En als het eenmaal in de soep is gelopen en je hebt alles verloren, dan is je vertrouwen in de mensheid wel weg. Als het er al was. Met deze voorziening hopen we bewoners het vertrouwen in zichzelf en de ander te kunnen bieden, beetje bij beetje.”