Kunst en zorg smelten samen

Beeldend kunstenaar Marianne van Heeswijk over haar werk bij dagbesteding

Marianne van Heeswijk werkt ruim 40 jaar parttime in de zorg, sinds 2021 bij De Spoel van Reinier van Arkel. Ook is Marianne een bekend beeldend kunstenaar in Den Bosch. Zo maakte ze het ontwerp voor het BoschBeest, de 12 meter hoge uil ter ere van het Jeroen Bosch jaar in 2016, waar 350 Bosschenaren aan meewerkten. Sinds kort kennen ze haar werk ook buiten onze landsgrenzen. Ze won in Nieuw-Zeeland de derde prijs in de open section van de internationale ontwerpwedstrijd The World of Wearable Art. Hoogste tijd voor een nadere kennismaking met collega Marianne en haar werkzaamheden.

Bij binnenkomst in De Spoel valt meteen de goede sfeer op. De radio staat aan met vrolijke popmuziek. Marianne is een opvallende verschijning met haar kleurrijke kleding en sieraden, haar witblonde haar en olijk kijkende blauwe ogen. Met een grote lach op haar gezicht vertelt ze over De Spoel. Marianne werkt er samen met collega Wanda Diederiks, al vijftien jaar de vaste waarde van De Spoel en met enkele vrijwilligers. 'Ze noemen me ook wel een verbinder', zegt Marianne, als ik haar vraag naar de sfeer. 'Ik breng graag mensen samen op basis van gelijkwaardigheid. Ik zie de deelnemers als mens en niet als cliënt, kijk voorbij een diagnose. Ik ga het contact aan, van mens tot mens. Dat werkt voor hen versterkend merk ik en zorgt voor daadwerkelijk contact. De deelnemers van De Spoel kiezen er zelf voor om hier naartoe te komen. Het is voor hen een moment om naar uit te kijken. Even weg uit de zorgomgeving en misschien zetten we hier iets in beweging wat ze meenemen naar huis.”

Dagbesteding De Spoel

De Spoel is laagdrempelig toegankelijk. Het contact en de aandacht staan voorop. De Spoel maakt deel uit van steunpunt de Stenen Hut en is een van de vormen van dagbesteding die Reinier van Arkel biedt. Bewoners van het zorgpark zijn zonder aanmelding van harte welkom. Voor cliënten van buitenaf kan het een welkome aanvulling zijn op hun weg naar herstel. Bij de Spoel is licht productie- en seriewerk te doen, er worden workshops gegeven, je kunt creatief of handvaardig bezig zijn (er is voldoende materiaal) maar ook alleen een praatje maken en kijken. De Spoel kan een opstapje zijn naar het (her)vinden van een ritme in de week en een bepaalde bezigheid.

Creatief bezig zijn van waarde voor herstel Deelneemster Corina kleurt graag en laat trots haar werken zien. Corina: 'Kleuren geeft me afleiding, waardoor ik minder rook. Het was afgelopen weekend een beetje hectisch bij ons in huis, maar met de koptelefoon op heb ik voor mijn raam zitten kleuren. Ik heb een mooie kamer en een fijn uitzicht.'

Marianne: ‘Corina verblijft op een woonafdeling van Reinier van Arkel. Voorheen zat ze daar vaak op haar kamer te roken en muziek te luisteren. Voordat ze bij ons kwam had ze nog nooit gekleurd, maar ze heeft hier ervaren wat het haar kan brengen. Ze wordt er zo blij en rustig van, dat ze nu zelf het initiatief heeft genomen om naar de winkel te gaan om stiften en een kleurboek te kopen zodat ze ook in haar eigen omgeving kan kleuren. Dat vind ik echt een pareltje van hoe creatief bezig zijn, bij kan dragen aan je herstel.”

Ze licht het verder toe. “Soms is het heel klein wat bij ons gebeurt, maar uiteindelijk heel waardevol in het proces van herstel van cliënten. Met kleuren, maar ook andere manieren van creatief bezig zijn, maak je zelf keuzes en ervaar je vrijheid. Zo kies je een kleur maar ook of je stiften of potloden pakt. Of je binnen of buiten de lijntjes kleurt. Het is dat proces met kleine keuzes dat je telkens ietsje autonomer maakt en een beetje vrijer. Deelneemster Aysa kleurt altijd buiten de lijntjes en heeft een heel bijzondere kleurkeuze. Dat is haar persoonlijke vrijheid en eigenheid. Deelnemers vinden rust in het bezig zijn met hun handen en tegelijkertijd zien ze iets groeien wat ze zelf maken. Dat geeft een gevoel van trots. Ik zeg altijd: Uit je hoofd en in je hart, gewoon beginnen en kijken wat er ontstaat. Alles is goed. Er zit geen druk op van 'je moet presteren'.

Waar kunst en zorg elkaar ontmoeten

Marianne laat gemaakte kunstwerken door de deelnemers zien en is met iedereen wel even bezig, van haren vlechten tot creatief advies. Allemaal vinden ze Marianne een 'topvrouw'. Corina zegt: 'Alsof we haar al honderd jaar kennen. Een lach en traan. Ze is zo leuk met ons in de omgang. Ze is heel open en spontaan.' Marianne: 'Ik neem mezelf mee naar hier, ben gewoon mezelf, dat wil ik cliënten ook meegeven. Trek je er niets van aan wat een ander vindt. Ik leef het voor, geef het voorbeeld en ik hoop dat cliënten dat inspirerend vinden.

Ik geef ze creatief advies, daag ze uit, maar laat ze zelf beslissen. Het meest fantastische is, als mensen hun eigen keuze maken in wat ze gaan maken en daar verder in komen dan verwacht. Dan zie je ze groeien in trots. En de volgende keer durven ze wellicht een stapje verder te gaan.. Ik wil ze in beweging brengen, figuurlijk maar ook letterlijk. Zo hebben we hier pas nog samen gedanst op een liedje van de radio. Deelnemer Peter had me eerder al eens verteld dat hij vroeger bij zijn moeder thuis graag danste op zijn kamer en dat hij het miste. Ik nodigde Peter uit om mee te dansen. Hij twijfelde, maar deed het toch.”

Peter: 'Ik voelde me weer opgedraaid met een sleutel, zoals een klok.' Peter werkt nu aan een fietsvelg en weeft vrolijke kleuren wol. Trots zegt hij: ´Dit kunstwerk heeft me meteen gepakt, de mooie kleuren. En het is een echt kunstwerk, het hangt hier aan de muur.' Hoog aan de muur hangt een grote bloem gemaakt van fietsvelgen, een van de gezamenlijke kunstwerken waar ze allemaal aan hebben gewerkt.

Voeten op de grond

In haar werk op De Spoel smelten kunst en zorg, de beide achtergronden van Marianne, samen. Marianne betrekt ook regelmatig deelnemers bij haar kunstprojecten. Zo breit John een bijdrage voor het project De Vlag voor Verbinding. Zijn lap gaat deel uitmaken van een vlag van gigantische afmetingen.

Marianne: “Ik breng mijn kunst naar de Spoel, ook door verhalen en foto's te delen, zoals over mijn inzending en deelname aan de wedstrijd in Nieuw-Zeeland.” En vorige maand kwamen cliënten bij haar langs in haar atelier Villa Van Heeswijk en bekeken haar werk in de Clubzaal van de Verkadefabriek..

“Op de middelbare school kon ik niet kiezen tussen verpleegkunde of de kunstacademie. Ik werd bij beide opleidingen aangenomen. Uiteindelijk gaf de zelfstandigheid de doorslag om als eerste verpleegkunde te kiezen, intern wonen en meteen geld te verdienen. Na de A en de B deed ik alsnog de Kunstacademie. Naast mijn werk als beeldend kunstenaar houdt de zorg me met de voeten op de grond. Ik vind mijn plek hier op De Spoel heerlijk.”

World of Wearable Art

Deze internationale wedstrijd die jaarlijks plaats vindt, staat open voor iedereen ouder dan 18 jaar. Ontwerpers komen uit de wereld van mode, industrieel ontwerp, architectuur, kunst en nog veel meer. Ervaren ontwerpers, nieuwkomers en studenten, die allemaal uitzonderlijke creatieve concepten tot leven brengen. Alles wat draagbare kunst is kan een plaats op het podium vinden, zolang het maar origineel, innovatief en goed uitgevoerd is.

De inzending van Marianne, Once Upon A Time genaamd won tijdens de editie van 2023 de derde prijs en is volgens Marianne een open uitnodiging aan iedereen om zichzelf te zijn en zich te verbinden met hun ziel, andere mensen en de natuur.