6 CIRCULAIR BOUWEN
FOKUS-ONLINE.BE
Hergebruiken in plaats van platgooien België krijgt lof én kritiek van OESO De OESO heeft haar ‘Environmental Performance Review’ voor ons land gepubliceerd. Vooral Vlaanderen krijgt goede punten voor afval-, materialen- en bodembeheer, zo schrijft Bouwkroniek. De Belgische bouw recycleert nu meer dan 9 pro cent van het bouw- en sloopafval, daarmee zitten we in de Europese top. Er is wel nog ruimte voor bij komende inspanningen. Ons land ligt bijvoorbeeld niet op schema om in 2050 de Kyoto-doelstellin gen te halen.
Hoeveelheid bouwafval blijft stijgen De hoeveelheid bouwafval die in België wordt geproduceerd blijft stijgen, zo blijkt uit cijfers van Statbel. In 2004 was de sector goed voor iets meer dan 11 miljoen ton afval. Tien jaar later, in 2014, was dat al 18,3 miljoen ton. Voor 2018, het jaar met de meest recente cijfers, zitten we aan 22,6 miljoen ton. Dat is dus een verdubbeling op veertien jaar tijd. Bouwafval is op die manier goed voor een derde van al het afval dat in ons land geproduceerd wordt.
Door meer in te zetten op circulair bouwen, hergebruik en recyclage vallen er in de bouwindustrie nog enorme milieuwinsten te rapen. Hoe kan de sector dat aanpakken? Welke uitdagingen komen daarbij kijken? En waarom stonden we 150 jaar geleden eigenlijk verder qua circulair bouwen dan tegenwoordig?
B
ouwen is een milieubelastende activiteit die ook heel wat natuurlijke grondstoffen vraagt. “De bouw is in totaal goed voor zowat 40 procent van alle CO2-uitstoot”, zegt Jurgen Naets van Ecobouwers, dat gelieerd is aan Bond Beter Leefmilieu. “Terwijl de bouw ‘maar’ goed is voor ongeveer 10 procent van de economische meerwaarde. Het is ook zeer waterintensief: ongeveer een derde van al het verbruikte water gaat naar bouwactiviteiten, bijvoorbeeld voor betonproductie. Ook ongeveer een derde van alle afval komt van de bouw.” Alleen die cijfers tonen aan dat er nog fikse verbeteringen mogelijk zijn qua duurzaamheid. “De bouwwereld is daar zeker mee bezig en heeft op sommige vlakken ook al grote stappen gezet”, zegt Naets. “Neem het energieverbruik van gebouwen, dat is de laatste jaren systematisch en stevig ingeperkt. Maar de bouw is ook wel een vrij conservatieve sector. Er zijn early adopters die met heel innovatieve zaken bezig zijn, maar het sijpelt allemaal maar traag door naar de brede massa.”
Een beloftevolle evolutie is circulair bouwen. “Daarbij worden grondstoffen en hulpbronnen zo veel mogelijk ontkoppeld van het bouwproces”, legt Naets uit. “We ontginnen of maken geen nieuwe grondstoffen, maar houden gebruikte materialen in de cyclus. Circulair bouwen zet heel erg in op recyclage en hergebruik en ontlast zo dus ons leefmilieu.”
for Architectural Engineering aan de VUB. “Gebouwen moeten zo snel mogelijk opgetrokken worden om te renderen. Daarom ging men bijvoorbeeld materialen veel meer aan elkaar lijmen, waardoor ze bijna niet meer te scheiden vielen. De manier waarop er de laatste 30 à 50 jaar gebouwd werd, maakt recyclage erg lastig. Dat is ondertussen gelukkig aan het beteren.”
Dat klinkt als een futuristisch, revolutionair idee, maar niks is minder waar, zegt Caroline Henrotay van Leefmilieu Brussel. “Het ontmantelen en hergebruiken van bouwmateriaal was tot het einde van de negentiende eeuw een zeer courante praktijk. Gebouwen werden toen geveild en het gebruikte materiaal werd verkocht om hergebruikt te worden. Het idee dat slopen sowieso beter is dan renoveren stamt uit de wegwerpcultuur van de vorige eeuw.”
Naast de gebruikte bouwmethoden zou ook de manier waarop gebouwkosten berekend worden op de schop moeten, zegt Henrotay. “In de bouw wordt nu vooral rekening gehouden met directe kosten. Die moeten zo laag mogelijk zijn. Dat dat later leidt tot hogere beheer-, herstel- en renovatiekosten, wordt veel minder bekeken. Als een gebouw gemakkelijker aan te passen en te ontmantelen is, zullen je renovatie- en ontmantelingskosten natuurlijk ook kleiner zijn. Daarnaast is het ook belangrijk om de milieu-impact en dus externe kosten in rekening te nemen.”
Aan de basis van dat idee lag – niet verwonderlijk – geld. “Time is money in de bouw”, zegt Stijn Elsen, oprichter van het architectenbureau Kaderstudio en onderzoeker bij het Research Lab
Naets is het daarmee eens. “Men moet de kosten van een circulair gebouw eigenlijk veel trager
Samen met UNILIN Panels verder bouwen aan de circulaire economie? Circulair bouwen is in opmars in Vlaanderen. Gebouwen worden steeds vaker selectief gesloopt om zo veel mogelijk materialen te recupereren en hergebruiken als grondstof. UNILIN Panels is al meer dan 60 jaar aanhanger van het circulaire principe. “We moeten op zoek naar duurzame oplossingen om onze business te behouden. Circulariteit biedt die kans én levert bovendien extra voordelen op. Het is uiteraard een hele verbetering qua impact op het milieu”, aldus Kristof Van Hoye - Category Manager Circular Economy, Waste & Trading Goods bij UNILIN Panels. “We kiezen bewust voor herwonnen hout om spaanplaten en MDF te maken. Dit is hout en houtafval dat voor een ander niet meer bruikbaar is en we zo redden van de verbranding. We winnen onze grondstof op een duurzame manier waardoor kappen niet nodig is en unilinpanels.com
engageren ons om hout zo lang mogelijk in circulatie te houden”, legt Kristof uit. Niet-recycleerbaar hout zet UNILIN Panels om naar groene elektriciteit en warmte. Dat doen ze in hun eigen productie, of in één van hun twee energiecentrales. Zo beperken ze het gebruik van fossiele brandstoffen en zetten ze afvalstromen om in groene energie. Het overschot aan hernieuwbare energie wordt op het net gezet. Deze duurzaamheidsmissie deelt UNILIN Panels met veel bedrijven. Die gedeelde visie leidt tot een heel leuke en unieke samenwerking. Van recuperatie van afvalhout tot de verwerking ervan in nieuw plaatmateriaal en de integratie ervan in bijvoorbeeld wandpanelen en maatwerkmeubilair voor kantoren, winkel- of hotelinterieurs.
afschrijven en anders berekenen. Het probleem is ook dat een hele keten van actoren van die aanpak overtuigd moet zijn: de architect, de aannemer, de boekhouders en banken, de overheid, de vervoerders van bouwmaterialen… Die op één lijn krijgen kost tijd.” Bovendien zal circulair bouwen initieel altijd meerkosten met zich meebrengen, omdat het intensiever studie- en denkwerk vereist, aldus Naets. “Circulair bouwen betekent ook dat een gebouw in de loop der tijd verschillende functies kan aannemen. Een kantoorgebouw kan over 20 jaar een sporthal zijn. Of iets anders wat we nu nog niet weten. Maar om dat mogelijk te maken, moet je er in de ontwerpfase wel al rekening mee houden.” “Circulair bouwen is nog lang geen business as usual in België”, zegt Henrotay. “Maar er beweegt wel heel wat om een transitie te ondersteunen. En dat zal alleen lukken als alle actoren betrokken worden.” Door Frederic Petitjean
