Fokus Moderne Stad

D I T D OSS I E R WO R DT G E P U B L I C E E R D D O O R S M A RT M E D I A E N VA LT N I E T O N D E R D E V E R A N T WO O R D E L I J K H E I D VA N D E R E DACT I E VA N K N AC K

AUG ‘21

MODERNE STAD Linda Boudry Steden als motor van omwenteling

De stad als medicijn Een gezonde omgeving vraagt meer groen

Axel Verstrael De elektrische fiets is geniaal

Wim De Waele ”In een moderne stad wil je blijven, in welke levensfase je je ook bevindt.”

Lees meer op Fokus-online.be

2 VOORWOORD

FOKUS-ONLINE.BE

Linda Boudry

Steden als vliegwiel en motor van de omwenteling Zoals Jan Rotmans, hoogleraar en oprichter van ICIS, het treffend zei: ‘We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk.’ Steden staan voor een flink aantal uitdagingen: de energietransitie, pollutie(emissies), hittestress, wateroverlast, bereikbaarheid en congestie, betaalbare woningen, afval…

P

roblematieken die zich eerst in de stad manifesteren en daarna pas naar de periferie doorsijpelen, het is een chronologie die samenlevingen al eeuwen kennen. Het verleden leert ons dat steden ook meestal voor de oplossingen zorgen. Met hun hoge dichtheid en mix aan sociaaleconomische en culturele actoren vormen ze een ideaal laboratorium voor nieuwe concepten.

Geen enkele van de actoren actief in de stad heeft alle knowhow, kapitaal, coördinerend vermogen of draagvlak in huis om de opgaven waarvoor we staan te tackelen. Voortschrijdend inzicht leert ons dat vitale coalities van burgers, kennisinstellingen, bedrijven en besturen van alle niveaus daarvoor een vereiste zijn. De stad beschikt wat dat betreft over troeven. De grote stedelijke mix aan diverse actoren, expertise, achtergronden, middelen en ondernemerschap genereert een creatief potentieel dat zijn weerga niet kent, en dat cocreatie en -productie mogelijk maakt. Het maakt de verbeeldingskracht en de impact van de stad groter dan elders. Alles wat de mens doorheen zijn dagen aan activiteiten ontplooit, vindt in de stad door en naast mekaar plaats.

In deze dynamische omgeving gaat de kruisbestuiving tussen burgers onderling, burgers en kenniscentra, overheid of bedrijven sneller en harder.

Allerlei stedelijke coalities deden in het recente verleden menig dossier bewegen. Denk aan nieuwe woontypologieën die steeds vaker in samenwerking bedacht en ontwikkeld worden tussen burgergroepen, middenveld, private

Allerlei stedelijke coalities deden in het recente verleden menig dossier bewegen.

ontwikkelaars en de lokale overheid: Brutopia Brussel, Clementwijk Sint-Niklaas, Zilverlaan Oostende, Mandana Genk, Wisselspoor Leuven… Of denk aan sociale wooncoöperaties (CLT ’s) die in coproductie met stedelijke overheden betaalbare woongelegenheden scheppen. Experimenten met deelauto’s en -fietsen ontgroeien de experimentele fase.

Het concept van de 15-minutenstad bereikt ook de onderzoeksagenda of ontwerptafel van Vlaamse centrumsteden. Steden ontwikkelen slimme netwerken voor restwarmte en -energie, zoals Minerve op de voormalige Agfa-Gevaertsite Edegem/Antwerpen, het Warmtenet Oostende i.s.m. burgercoöperatie BeauVent… Curieuzeneuzen duwde burgers, besturen en wetenschappers in de richting van burgerwetenschap, uitgetest in Antwerpen en uitgerold naar Vlaanderen, en nu ook in Brussel. De verbouwing van de WTC-torens in de Brusselse Noordwijk gebeurt voor het eerst op circulaire wijze.

Wie de illusie koestert dat het einddoel binnen handbereik ligt, moet ik ontgoochelen. Veel plannen zijn veelal nog blauwdrukken van toekomstige concepten en experimenten.

Maar het opmerkelijke aanpassingsvermogen dat steden in het verleden demonstreerden, waardoor ze van dorpse nederzettingen hinkstapsprongsgewijs naar bruisende metropolen evolueerden, leert ons dat we opnieuw zo’n sprong kunnen maken naar het nieuwe tijdperk dat Rotmans ons voorhoudt.

Door Linda Boudry, directeur Kenniscentrum Vlaamse Steden

4

6

8

14

LEES MEER. 4

Verkeer, veiligheid en vuiligheid

6

Big city life vraagt om een big budget?

7

Een shift in het ruimtelijk inzicht

8

Interview: Wim De Waele, The Beacon

10 De haalbaarheid van de 15-minutenstad 12

Een gezonde omgeving is een groene omgeving

14 Axel Verstrael: De elektrische fiets is geniaal

COLOFON. COUNTRY MANAGER

CHRISTIAN NIKUNA PEMBA HOOFDREDACTIE

ELLEN VAN HOEGAERDEN CREATIVE DIRECTOR

BAÏDY LY TEKST

LAURA HERIJGERS EVELIEN JANSEN JULIE GARRIGUE LAYOUT

DEE BERNAERS COVERBEELD

SANDRA MERMANS DRUKKERIJ

ROULARTA

SMART MEDIA AGENCY.

LEYSSTRAAT 27 2000 ANTWERPEN +32 (0)3 289 19 40 REDACTIE@SMARTMEDIAAGENCY.BE FOKUS-ONLINE.BE

Veel leesplezier!

Brend Van Ransbeeck Project Manager

We supercharge your future.

Wij bouwen de mooiste en meest betrouwbare elektrische laadstations van het moment.

Contacteer ons nu voor een vrijblijvend gesprek!

Hello@blitzpower.com Made in Belgium

blitzpower.com

#FOKUSMODERNESTAD

HOPLR • BRAND REPORT 3

Van duurzame en zorgzame buurten naar een slimme en moderne stad Het belang van de eigen buurt was nog nooit zo relevant als vandaag. De coronacrisis maakte ons duidelijk dat we in deze sterk geïndividualiseerde wereld meer dan ooit nood hebben aan lokale verankering. In tegenstelling tot wat velen misschien zullen denken, kan technologie hier een grote rol in spelen.

B

eter een goede buur dan een verre vriend, zo luidt het spreekwoord. Toch is het heel vaak zo – zeker in de steden – dat mensen hun eigen buren amper nog kennen. Ook lokale besturen slagen er steeds moeilijker in om contact te maken met de eigen bewoners.

In een social smart city dient technologie de inwoners, en niet omgekeerd. Dan wordt data pas echt interessant.

Dit is voor een groot stuk het gevolg van globale technologische ontwikkelingen, met de sociale media op kop. Die zorgen ervoor dat persoonlijke leefwerelden steeds meer gestoeld zijn op de eigen voorkeuren. Mensen leven steeds meer in echokamers bestaande uit de eigen vrienden, interesses en gedachtegangen.

Hierdoor dreigen we het gemeenschapsgevoel met de eigen buurt te verliezen.

een lokaal participatieproject, maar je kunt hier evengoed ook te rade gaan voor wanneer je een boormachine wilt uitlenen of op zoek bent naar hulp in de buurt. Op die manier beschikken buurten over een zeer waardevol instrument om de sociale cohesie te versterken.

“In een social smart city dient technologie de inwoners, en niet omgekeerd. Dan wordt data pas echt interessant”, aldus Scheerlinck.

Tegelijk ontstaat er vanuit diezelfde technologische hoek een steeds duidelijkere tegenbeweging. Een voorbeeld hiervan is Hoplr. Deze Vlaamse tech start-up biedt aan lokale besturen of partners zonder commerciële insteek zoals OCMW’s de mogelijkheid om een eigen sociaal netwerk uit te bouwen op buurtniveau. “Ons verhaal, dat is gestart in 2014, is ontstaan vanuit een idealistisch streven om terug meer connectie te krijgen met de buurt”, vertelt oprichter Jennick Scheerlinck.

Een verschil met andere sociale netwerken, zoals pakweg Facebook, is dat iedere community op Hoplr de berichtgeving zelf managet en cureert. Elke negatieve berichtgeving die aanzet tot racisme of haat kan met andere woorden gewoon weggefilterd worden. Dat is belangrijk om tot een gezonde sociale cohesie te komen.

Bovendien is er door de kleinschaligheid van iedere community sowieso al veel minder negativiteit aanwezig, meent Scheerlinck.

“Het is belangrijk om vanuit het positieve te vertrekken. Een platform als het onze brengt mensen samen die, behalve hun woonplaats, niets gemeenschappelijk hebben. En dat biedt net nieuwe en mooie kansen.”

Onder het motto Draag zorg voor je buurt kun je op dit platform onder meer terecht voor informatie over wegenwerken of over

Een buurtplatform bewijst vooral zijn nut in grotere steden, zegt Scheerlinck. “In landelijke gebieden is er vaak al een bepaalde sociale cohesie aanwezig. Daar wordt een buurtplatform vooral expressief gebruikt. In steden, waar veel nieuwe bewoners en mensen met diverse achtergronden samenwonen, zien we dat ons buurtnetwerk voornamelijk een heel functioneel instrument is.” Voor lokale besturen werkt het dan eigenlijk meer als mediator. “Het vormt een extra laag tussen de mensen en het bestuur, waardoor we in twee richtingen vertrouwen kunnen bouwen. De netwerken zijn dus géén topdowninstrumenten die de stad een soort extra 'bigbrotherimago' geven.”

Tegelijkertijd zit net daar een belangrijk punt van tegenkanting. Deze trend zorgt er immers wel voor dat een stad of gemeente voor een deel de controle moet loslaten. En dat past niet altijd in de visie van beleidsmakers. Mede om deze sceptici over de streep te trekken, is het van groot belang dat er heel duidelijk wordt ingezet op constructief en positief community management. Qua privacy is het platform dan

Hoplr (uitspraak: hopler) biedt een gratis en besloten sociaal netwerk (hoplr.com, iOS, Android) voor buurten en focust op sociale interactie tussen inwoners en hun engagement binnen de buurt. Op die manier wil Hoplr het sociaal kapitaal gaan versterken en lokale community’s uitbouwen, die zo beter opgewassen zijn tegen de maatschappelijke uitdagingen van morgen. Het verstrekt licenties aan partijen actief in de publieke sector, en managet momenteel zo’n 2500 community’s, verspreid over 100 steden en gemeenten.

weer volledig in lijn met de GDPR-wetgeving en het werkt daarnaast ook samen met ethische hackers om zo de veiligheid van het netwerk continu te verbeteren.

Die inspanningen werpen duidelijk hun vruchten af. In 2017 stapten de lokale besturen van Mechelen, Olen, Ranst, Sint-Niklaas en Bornem als eersten in dit verhaal. Het initiatief verspreidde zich pijlsnel, mede dankzij de ondersteuning van de externe investeringsfondsen van Belfius, Matexi en Carevolution. Het schip kreeg tijdens de coronacrisis bovendien extra veel rugwind en won drie internationale prijzen. Scheerlinck: “De relevantie van een dergelijk platform is nooit hoger geweest dan tijdens de lockdowns.

Omdat mensen niet fysiek konden afspreken, zijn ze zich digitaal gaan organiseren.”

Een goede sociale cohesie stopt met andere woorden niet op een hoek aangrenzend met een andere straat, maar trekt zich gewoon online door. Een échte en veilige connectie met je buurt vormt een heel erg belangrijk aspect van de moderne stad.

Jennick Scheerlinck Oprichter

4 PRIVACY EN VEILIGHEID

FOKUS-ONLINE.BE

Verkeer, veiligheid en vuiligheid Wat maakt een stad aantrekkelijk en leefbaar om in te wonen? Na heel wat onderzoek blijkt veiligheid een enorm belangrijk thema. Maar wat maakt een stad nu precies veilig? Moet ze autoluw zijn of moeten de straten eerder vrij zijn van personen met foute bedoelingen?

W

anneer er over veiligheid wordt gesproken, denkt men doorgaans ook aan controle. Neem bijvoorbeeld een goed bewaakt (en dus veilig) huis: dat beschikt vaak over pakweg een stalen hek en veelal ook over een geavanceerd camerasurveillancesysteem. Waarom zouden we dat niet inzetten op grote schaal en ook steden onder dergelijk cameratoezicht plaatsen? Het lijkt een voor de hand liggende oplossing als we het over veiligheid hebben. Toch moeten we dit gegeven ook kritisch durven benaderen.

Camera’s kunnen absoluut helpen om criminaliteit in kaart te brengen en onze veiligheid te verhogen, maar de manier waarop ze vandaag ingezet worden, moet volgens velen anders. Momenteel telt ons land al ruim 1200 ANPR-camera’s (automatische kentekenplaatherkenning, nvdr). Tegen 2022 moeten dat er 3465 worden, weet journalist Tim Verheyden. Voor zijn reportage Privacy & ik onderzocht hij deze wildgroei aan opnameapparatuur. Want onder het mom van veiligheid worden we vandaag overal gevolgd en gefilmd. Volgens Verheyden moeten we echter grote vraagtekens bij onze privacy plaatsen. Heiligt het doel – criminaliteit verlagen en veiligheid verhogen – de middelen?

Wie zit er achter die camera’s verborgen? En wat gebeurt er met deze camerabeelden, en wie krijgt en beheert onze data? Heb ik zelf nog controle over mijn privacy? Het zijn maar enkele van de talloze vragen die gesteld moeten worden wanneer er steeds meer camera’s in het straatbeeld verschijnen.

Over naar mobiliteit. Want kiezen voor veiligheid in de stad betekent ook veilige mobiliteitskeuzes maken. Hiervoor kunnen we een kijkje

Veiligheid is een basisrecht en het is aan ons allen om dat recht iedere dag te realiseren. nemen bij Barcelona. Daar beschikken ze sinds 2019 over enkele opvallend rustige plekken. In zes autovrije ‘superwijken’ zijn straten en parkeerplaatsen vervangen door bomen, speeltuintjes en zelfs een looppiste. Alleen noodzakelijke voertuigen, zoals ambulances, mogen stapvoets de zone binnen. Deze radicale ommekeer van stadsinvulling moet bewoners bescher-

men tegen lawaai en luchtvervuiling, en moet meer veilige speel- en wandelruimtes creëren.

Voorlopig gaat het nog maar om zes superwijken, maar Barcelona wil er de komende jaren nog veel meer gaan realiseren. De voornaamste bestaansreden van deze wijken? Een betere luchtkwaliteit die op termijn duizenden levens zou kunnen redden.

Weinig auto’s en camera’s om alles te monitoren, mits correct datagebruik: we komen al aardig in de buurt van een veilige stad. Maar wat met de mensen zelf die rondlopen in de straten? Hoe kunnen we onszelf beschermen tegen personen met foute bedoelingen?

Safer Cities for Girls, een initiatief van Plan International, heeft mogelijk de oplossing.

Safer Cities for Girls wil seksuele intimidatie in kaart brengen omdat vandaag amper 6 procent van de slachtoffers klacht indient.

Het project ondersteunt jongeren die de strijd aangaan tegen seksuele intimidatie in de stad.

De straten van de stad zijn immers openbaar domein. Hier moet je je welkom en vooral ook veilig voelen. Met het digitaal platform Safer Cities laten jongeren hun stem horen over hun eigen ervaringen met seksuele intimidatie in de stad en gaan ze samen aan de slag om problemen te identificeren en oplossingen te formuleren. Het programma wordt momenteel uitgevoerd in 16 steden verspreid over de hele wereld (Delhi, Hanoi, Kampala, Lima...). In België richten Plan International en haar partners zich op de steden Antwerpen, Brussel en Charleroi.

In welke stad leef jij vandaag, en vooral: in welke stad wil jij morgen wonen? Veiligheid is een basisrecht en het is aan ons allen om dat recht iedere dag te realiseren. Zo kun je ervoor proberen zorgen dat instanties steeds duidelijkheid scheppen over het datagebruik van de camera’s, dat de overheid zorgt voor meer autoluwe buurten en dat seksuele intimidatie voldoende gesignaleerd wordt. Een veilige stad? Die begint bij jezelf.

Door Evelien Jansen

Hoe big data en blockchain de stad van de toekomst leefbaar en aangenaam kunnen houden Steeds meer mensen wonen in grote steden, die daarvoor qua infrastructuur niet optimaal zijn uitgerust. Dat vormt potentieel een wereldwijd groot probleem, omdat er op een bepaald moment hoe dan ook verzadiging zal zijn – iets waar bijvoorbeeld het World Economic Forum voor waarschuwt.

Samen met die laatste kijkt een speler als SettleMint naar de uitdagingen en worden oplossingen gezocht. En die oplossingen kunnen mede gerealiseerd worden via data en blockchain.

Dat de uitdagingen groot zijn, is een understatement: tegen 2050 zal 68 procent van de wereldbevolking in steden wonen, die mede als gevolg daarvan verantwoordelijk zullen zijn voor 75 procent van de globale CO2-uitstoot. Die steden zijn ook niet uitgerust om zoveel mensen op te vangen, met een infrastructuur die in de kern soms tot duizend jaar teruggaat.

Bijgevolg zullen steden een radicale omschakeling moeten maken om hun duurzame doelstellingen te halen, onder meer door beter gebruik te maken van de bestaande hulpbronnen en van een gesloten naar een open en verbindende infrastructuur te gaan.

Maar hoe dat concreet te realiseren? Vooral door die steden slimmer te maken.

IoT- en sensortechnologie “Er is inderdaad de uitdaging van overbevolking”, aldus Vincent Bultot, Client Solutions Manager bij SettleMint, het toonaangevende low-code platform voor enterprise blockchain, “waardoor de huidige infrastructuur voor energie, water en vervoer efficiënter moet worden ingezet. Nog een probleem: administratieve corruptie en trage processen die ons dagelijks leven impacteren.

Steden zullen hun beheer en controle van de verschillende aspecten en toepassingen van slimme steden moeten verbeteren. Ten slotte is er het probleem van veiligheid en hacking, zeker naarmate het gebruik van IoT- en sensortechnologie toeneemt en 5G zijn intrede maakt. Voor al die problemen zoeken wij, samen met het World Economic Forum en overheidsinstanties in het Midden-Oosten, oplossingen en opportuniteiten.”

Enorme datasets opbouwen Het zijn inderdaad uitdagingen om ‘u’ tegen te zeggen, maar er zijn gelukkig ook antwoorden en oplossingen. “Door bijvoorbeeld ICT in te zetten om participatie mogelijk te maken, bijvoorbeeld rond inclusie, milieuvervuiling en sociale gelijkheid”, gaat Bultot verder. “Met andere woorden: door de stadsbevolking meer en zelfs rechtstreeks te betrekken bij belangrijke beslissingen. Ook belangrijk: meer doen met de beschikbare data. Aangezien digitalisering een integraal deel van ons dagelijks leven is geworden, kunnen we enorme datasets opbouwen – bijvoorbeeld rond mobiliteit, winkelbezoeken, drukte in de verschillende straten … – om op basis daarvan oplossingen te ontwikkelen in verschillende toepassingsgebieden.

Als we er dus in slagen die data uit de silo’s te krijgen en met elkaar te verbinden. Daar lopen vandaag projecten rond met onder meer het in Antwerpen gevestigde myCSN (www.mycsn.be). Zo zullen de ervaringen van bewoners en bezoekers in de stad geoptimaliseerd worden.”

“Ten slotte moeten steden oog hebben voor innovatie en voor het aantrekken van buitenlandse investeringen. Zeker op het gebied van circulaire economie, meer bepaald het ontwikkelen en toepassen van techno-

logieën die efficiënter en schoner gebruik maken van natuurlijke hulpbronnen.”

Zelfrijdende auto’s Hoe komt blockchain in dit hele verhaal kijken, lijkt dan de volgende logische vraag.

Om die adequaat te beantwoorden, analyseerde SettleMint honderden use cases.

“Op basis daarvan kunnen we stellen dat Distributed Ledger Technologies (DLT), waar blockchain een voorbeeld van is, de brug kan en zal vormen tussen die geïsoleerde technologieën en die bovendien samenwerkingsinitiatieven zal stimuleren. Daar zijn verschillende argumenten voor: de technologie is klaar en 91 procent van de bedrijven gelooft dat de DLT-technologie klaar is om geïmplementeerd te worden.

“Ten tweede is de meerwaarde voor steden die duurzaam willen zijn enorm: van veiligheid tot vertrouwen opent DLT nieuwe samenwerkingsmogelijkheden en stimuleert het de circulaire economie. Bijvoorbeeld op het gebied van deelmobiliteit, stadsplanning, zelfrijdende auto’s, enzovoort.”

Mobility as a Service De use cases die Vincent Bultot aanhaalt, zijn in elk geval indrukwekkend en overtuigend.

“Die gaan van veilige, op blockchain gebaseerde IoT-infrastructuur tot het inzetten van tokens om bijvoorbeeld vastgoedinvesteringen en herbebossingsprojecten toegankelijker te maken. Verder kunnen steden dankzij DLT digitale identiteiten creëren waarin alle relevante informatie over burgers worden samengebracht. Hierbij heeft de burger zelf zeggenschap over het delen van die informatie. Maar het wordt dankzij blockchain ook mogelijk om efficiënt data uit te wisselen met andere steden, Mobility as a Service (MaaS) uit te bouwen, een lokale digitale munt te installeren waarmee burgers toegang krijgen tot bepaalde digitale diensten.

Ook mogelijk: het verkiezings- en stemsysteem decentraliseren, zodat verkiezingen niet meer om de vier of zes jaar moeten plaatsvinden en belangrijke beslissingen bij wijze van spreken elke dag kunnen genomen worden, in samenspraak met de bevolking.”

“Wat wij concreet met SettleMint doen, is een toolbox aanleveren waarmee partners en klanten gemakkelijk blockchain kunnen integreren, samen met een methodologie waarmee ze de inzichten en resultaten uit onze use cases naar hun eigen projecten kunnen ombuigen. Maar wij bieden steden ook een platform aan waarop ze hun data kunnen bijeenbrengen en peer-to-peer verkopen aan andere partijen. Deze zogenaamde is een op blockchain gebaseerde marktplaats, waarvan er vandaag al een aantal implementaties op de markt zijn. Chemflix bijvoorbeeld, een datasharing hub voor chemische veiligheidsdata die we ontwikkelen in samenwerking met Procter & Gamble.”

6 WOONMARKT

FOKUS-ONLINE.BE

Big city life vraagt om een big budget?

In onze steden neemt het aantal bewoners toe, waardoor er in een sneltempo woningen en appartementen worden bijgebouwd. Zowel jongere als oudere leeftijdsgroepen leven graag in de stad, maar ze kunnen zich niet altijd een (degelijke) woning veroorloven. Is wonen in de stad te duur geworden?

Ommuurde woonparken De zogenaamde gated communities vormen een bijzondere uithoek van de woningmarkt. In ommuurde woonparken garanderen bewakers en camerasystemen de veiligheid van kapitaalkrachtige groepen en hun bezittingen.

Sommige domeinen bieden bewoners eveneens luxueuze zwembaden en fitnessruimtes aan. Het fenomeen kwam overgewaaid uit Zuid-Afrika, Zuid-Amerika en de Verenigde Staten. In 2006 beet het condominium-woonpark in Bokrijk de spits af in België.

Huidige woningprijs Vlaanderen Uit de cijfers van Statistiek Vlaanderen blijkt dat de mediaanprijs voor koopwoningen en -appartementen in een stijgende lijn gaan. De grootste prijsstijging werd opgetekend bij de appartementen, waar de prijs steeg met 7,7 procent.

De duurste woningen zijn ondertussen te vinden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In de provincie Limburg en de Westhoek worden de meeste woningen dan weer onder de mediaanprijs van 275.000 euro verkocht.

U

it cijfers van Statistiek Vlaanderen blijkt het eenpersoonshuishouden het meest voorkomende huishoudtype te zijn, met een aandeel van 32 procent (begin 2020). Personen die alleen wonen gaan met een kleiner budget op zoek naar een woning. Alleenstaanden hebben er dan ook alle baat bij dat de overheid, steden en projectontwikkelaars inzetten op betaalbare woningen. Ook jongvolwassenen die hun eerste stappen zetten op de koopmarkt kunnen zich vaak geen dure woning veroorloven. Zij hebben een inkomen, maar nog geen grote spaarreserves. Sociaal en economisch geograaf Frank Witlox (UGent) ziet dat deze groep de renovatiemarkt laat boomen: “Jongere mensen zijn veel vaker geïnteresseerd in oudere woningen. Dat is een logisch gevolg van de premies, want bij renovaties zit je aan een premie van 6 procent en bij nieuwbouw wordt die opgedreven tot 21 procent.”

Jongvolwassenen kunnen hun woning financieel haalbaar maken door slim gebruik te maken van de wetgeving. Maar ook voor steden is er een belangrijke rol weggelegd, vertelt professor stedenbouw Maarten Van Acker (UAntwerpen): “In Vlaanderen kiezen sommige steden ervoor een grond tegen een lagere prijs aan te bieden. In ruil vragen zij aan innovatieve projectontwikkelaars een minimumaantal betaalbare woningen.” Steden proberen op die manier de eigen woning-

markt voor iedereen toegankelijk te maken. In de praktijk ziet Van Acker echter een schoorvoetende uitwerking: “Er zijn een groot aantal minder bevlogen projectontwikkelaars die betaalbaarheid aangrijpen als excuus om steeds kleinere appartementen op de markt te brengen. Zij bouwen hiervoor een groot torengebouw en proppen deze vol met één- of tweeslaapkamerappartementen, waar de keuken en de woonkamer in een kleine ruimte zijn ondergebracht en bewoners het moeten doen met een terras waar een tuinset niet eens past. Dat is een heel gevaarlijke tendens, waar sommige steden gelukkig al een regelgeving rond voorzien.”

De komende jaren zal het aandeel 67-plussers in de groep van één- en tweepersoonshuishoudens met 35 procent toenemen, op basis van de voorspellingen van Statistiek Vlaanderen.

Volgens Witlox spelen projectontwikkelaars dan ook slim in op deze ontwikkeling: “De ouderen in de stad zijn kapitaalkrachtige mensen, doordat ze vaak net het ouderlijke huis hebben verkocht.

Op de woningmarkt is daarom een aanbod ontstaan van dure en exclusieve wooncomplexen. Een voorbeeld hiervan zijn de ommuurde woonparken ofwel gated communities. Die bestaan in een aantal grote Vlaamse steden zoals Antwerpen, Brussel en Gent.”

Deze trend laat het aantal vrije bouwgronden in de stad sterk slinken. Witlox ziet daarom een toekomst voor deelwoningen: “Voor jongvolwassenen die nog geen vaste partner hebben is het interessant om met een groepje leeftijdsgenoten een woning te zoeken, om de kosten te delen.

Ouderen kiezen dan weer voor cohousing om de eenzaamheid te doorbreken. Zo creëren zij een eigen wooncentrum van mensen die nog te zelfstandig zijn om zich echt bij een woonzorgcentrum aan te sluiten.” Van Acker voegt hieraan toe dat de coronacrisis mensen deed nadenken over gemeenschappelijke ruimtes: “Mensen zijn het afgelopen jaar gaan inzien dat ze iets meer willen dan een klein balkonnetje.

Ook collectieve tuinen vormen een gezonde aanvulling en zijn qua budget veel haalbaarder doordat je de middelen bij elkaar legt.”

Zowel jongvolwassenen als ouderen vertoeven dus graag in de stad, waardoor het een plaats wordt waar verschillende generaties zich kunnen huisvesten.

“Jongeren willen voornamelijk in steden wonen omdat ze daar niet afhankelijk zijn van een auto”, verklaart Witlox. “Bij ouderen speelt dit ook een rol. Zij kunnen genieten van supermarkten, cafés en ontspanningsruimtes dicht bij huis. Daarom verruilen ouderen die zelfstandig kunnen wonen het eigen huis voor de stad.”

Door Laura Herijgers

#FOKUSMODERNESTAD

STADSRUIMTE 7

Een shift in het ruimtelijk inzicht De stedelijke formule van de toekomst bestaat erin meer mensen te laten wonen op een gedeelde oppervlakte, die volledig opnieuw is uitgedacht. Experts hebben een stadsmodel voor ogen dat een grotere dichtheid kent, maar dat tegelijk ook groener en duurzamer is en een beter verdeelde levenskwaliteit biedt.

I

n 2050 zal 68 procent van de bevolking in een stad wonen, tegenover 55 procent vandaag. Het is uitgesloten dat deze demografische groei wordt opgevangen door een verdere wildgroei van de steden.

België streeft immers naar het afremmen van de verstedelijking buiten de huidige stadsgrenzen door tegen 2050 een 'betonstop' op te leggen. Hoe kunnen we dan meer mensen beter huisvesten in een stad van ongewijzigde omvang?

"De stad van de toekomst zal voortbouwen op de huidige invulling van de stad", luidt het antwoord van Jacques Teller, onderzoeker stedenbouw en ruimtelijke ordening bij de Universiteit van Luik. "Dit impliceert een beter bodembeheer, een sneller hergebruik van vrijgekomen plekken en meer ruimte voor de natuur en de biodiversiteit. Tot slot moet er ook een versterking volgen van de stedelijke veerkracht tegen de rampen en risico's van morgen. Dichter, groener en risicovrij bouwen lijken een tegenstrijdig trio te vormen. Deze krachtlijnen vormen samen echter de formule van de toekomstige stad, die weer in handen van haar inwoners moet komen. Het is van cruciaal belang om voort te bouwen op het inzicht van de bewoners en van de lokale gemeenschappen, van de kleinste stad tot de grootste metropool."

Het eerste actieterrein is het onder handen nemen van de openbare ruimtes, zowel buiten als binnen. "Het doel is om kleinere woningen te bouwen, die echter wel functioneler en comfortabeler zijn", stelt de Luikse onderzoeker. "Dit houdt in dat er een deelgebruik ontstaat van een reeks functies in en rond ge-

Voor de stad van morgen moet het stedelijke aspect weer aansluiting vinden bij de natuur, op alle vlakken.

— Kurt Custers, Leefmilieu Brussel

bouwen. Denk aan coworking, gedeelde tuinen, wasruimten, parkings… De verdichting van de stedelijke ruimten moet worden gezien als een kans om nieuwe diensten in te voeren, in plaats van de bestaande te overbelasten."

Kurt Custers, directeur circulaire economie en duurzame stad bij Leefmilieu Brussel, is diezelfde mening toegedaan en heeft het over een "kwaliteitsvolle dichtheid op basis van een meer gedeelde en collaboratieve benadering van openbare ruimtes en plekken, waarvoor

de bewoners warm moeten worden gemaakt.”

Dit betekent duurzame mobiliteitsdiensten, collectieve restaurants, gemeenschappelijke tuinen, binnenpleinen en terrassen. De denkoefening gaat ook hier over nieuw uit te vinden ruimten, om er te wonen en/of economische activiteiten uit te oefenen. Sommigen onderzoeken ondergrondse uitbreidingen, anderen wijzen reeds op het enorme toekomstige potentieel van dakoppervlakken om er stadsboerderijen, recreatieplekken of nieuwe woonvormen in te richten.

Alle ruimten – betonvrij, vernieuwd of uitgevonden – moeten sowieso 'groen' zijn, vindt Custers. "Voor de stad van morgen moet het stedelijke aspect weer aansluiting vinden bij de natuur, op alle vlakken. Bodem, ondergrond, ecosysteemdiensten, stadslandbouw, biodiversiteit, regenwaterbeheer ..." Teller voegt hieraan toe: "We moeten veel meer plek toebedelen aan de natuur. De opnieuw uitgedachte dichtheid kan een herwonnen biodiversiteit in de hand werken, en dit dankzij groene daken en muren of door de inrichting van groene ruimten in of nabij de woongebieden, die in een nieuwe vorm zijn gegoten."

Aansluitend op de duurzame ontwikkeling en 'zero waste' vind je recyclage en hergebruik van de bestaande ruimten en gebouwen terug. Ofwel worden ze heringericht, ofwel gesloopt en opnieuw opgebouwd uit hun eigen materialen ('cradle to cradle').

Dit is in de ogen van Custers cruciaal. "In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal er systematisch worden gebouwd met hergebruik- en recyclagematerialen." De stad van de toekomst legt een nieuw paradigma op inzake de inrichting en de mentaliteit van de burgers. "Reeds bij het ontwerp van gebouwen en wijken moet rekening worden gehouden met preventie en nuttig hergebruik van afval", aldus de Brusselse expert. "Weg met individuele vuilnisbakken op straat.

De burgers worden ertoe aangezet om naar buiten te gaan en hun gesorteerde afval in ingegraven containers te gooien. Dit zal het sorteren van afval en tegelijk ook het ophalen op straat veel makkelijker maken."

Door Julie Garrigue

8 INTERVIEW

FOKUS-ONLINE.BE

Wim De Waele

‘Als stad moet je durven zeggen waar je over twintig jaar wilt staan’

Gentenaar Wim De Waele is geen onbekende in de Internet of Things (IoT)-wereld. Als voorzitter van de raad van bestuur van de Antwerpse innovatiehub The Beacon, en vroegere algemeen directeur van het onderzoekscentrum iMinds, heeft hij een bijzondere kijk op wat een smart city is en hoe die kan uitgroeien tot een echte stad van de toekomst.

Door Evelien Jansen Beeld Sandra Mermans

#FOKUSMODERNESTAD

A

ls reactie op de eerste vraag of Antwerpen of Gent vandaag het dichtste bij het model van een moderne stad staat, moet Wim De Waele eens smakelijk lachen. “Het is in ieder geval zeker niet Brussel.”

Bestaat er een eenvoudig model om te bepalen wat een moderne stad is?

“Ik dacht van wel, maar de coronacrisis heeft een aantal overtuigingen die ik vroeger had stevig onderuitgehaald. De stad van de toekomst springt bijvoorbeeld maar beter voorzichtig om met een grote concentratie mensen op een relatief kleine oppervlakte. In een moderne stad wil je blijven, in welke levensfase je je ook bevindt. Vandaag zien we echter dat corona de rush naar de buitenwijken enorm versnelde, vooral in de Verenigde Staten.”

Wat houdt die rush precies in?

“Mijn ouders kwamen uit de stad, maar trokken naar de rand op het moment dat ze kinderen kregen. Ik ben dus in een nog vrij landelijke gemeente opgegroeid. Van zodra ik afstudeerde, trok ik meteen opnieuw naar het centrum van de stad. Want daar gebeurde naar mijn gevoel het leven. Toch maakte ik later toen ik zelf kinderen kreeg exact dezelfde beweging. Nu de kinderen het huis uit zijn, woon ik opnieuw in de stadskern. Dit is een typische beweging die veel mensen nog altijd maken.”

En die beweging strookt niet met het idee van een moderne stad?

“Afhankelijk van de fase in je leven en de behoefte die je hebt, vinden velen nog altijd dat een stad meer of minder geschikt is voor hen.

Een twintiger die net afgestudeerd is heeft andere behoeften dan een gezin met kinderen of iemand die met pensioen gaat. Een stad moet erin slagen om altijd aan ieders behoefte tegemoet te komen zodat niemand er wegtrekt. Dat is vandaag nog niet het geval. Een moderne stad moet dus voldoende ontspanningsmogelijkheden bieden, en een gezond leefcomfort in de vorm van veel groen, een vlotte mobiliteit, veel werkgelegenheid... Enkel wanneer al die zaken op elkaar afgestemd zijn, zal de vlucht naar de groene stadsrand afremmen. Het concept van de 15-minutenstad – waar alles letterlijk binnen het kwartier binnen handbereik is – is nu nog een droom voor velen.”

INTERVIEW 9 Kan technologie oplossingen bieden?

“Technologie alléén gaat de zaken niet oplossen. Een leefbare moderne stad is meer dan een smart city. De uitdaging moet multidisciplinair worden aangepakt, waarbij er naast technologie gefocust wordt op stedenbouw, architectuur en andere langetermijnaspecten.”

Welke thema’s zijn er dan nog belangrijk?

“De drie grootste uitdagingen voor een leefbare moderne stad zijn mobiliteit, veiligheid en pollutie. En die worden best op een geïntegreerde manier aangepakt. Hoeveel verkeer laat je toe, wat voor soort verkeer kies je?

Allemaal belangrijke keuzes voor beleidsmakers. En voor diezelfde beleidsmakers is het dan weer belangrijk dat ze hun beslissingen zo communiceren dat ze niet te belerend of controlerend overkomen. Vind je die balans niet, dan krijg je verzuring onder de bevolking, wat de leefbaarheid niet ten goede komt.

Een voorbeeld op vlak van mobiliteit: ik ben een groot voorstander om het verkeer uit de stadskern te weren. Dat betekent dat je soms zult moeten omrijden om tot je bestemming te kunnen komen. In plaats van ook bewoners te straffen met zo’n algemene regel, kan er slimme technologie zoals camera’s met nummerplaatherkenning ingezet worden om gepersonaliseerde trajecten mogelijk te maken.

Zo kreunt het centrum niet onder doorgaand verkeer, maar kunnen bewoners in functie van hun individuele noden toch vlot op hun bestemming geraken.”

Veiligheid heeft bijna altijd met controle te maken. Hoe pak je dit slim aan?

“Niemand heeft graag een ‘bigbrothergevoel’, er moeten dus duidelijke afspraken gemaakt worden over wat er bijvoorbeeld met de data van de vele camera’s in het straatbeeld gebeurt, zodat je privacy gerespecteerd wordt. Als je weet dat de beelden van de camera’s die je op straat in de gaten houden enkel voor welbepaalde doeleinden worden gebruikt, zoals je persoonlijke veiligheid, is dat een heel ander gegeven dan de situatie waarin we ons vandaag soms bevinden, waarbij we geen idee hebben waar de data naartoe gaan. Ook hier kan slimme technologie hulp bieden, zodat persoonlijk datamanagement bijvoorbeeld opnieuw in de handen van de burger komt. Jammer genoeg wordt het privacydebat vandaag iets te veel

juridisch gevoerd en iets te weinig technologisch. Technologie kan ten goede en ten kwade worden gebruikt en het bewustzijn daarover moet verhoogd worden.”

Naar wie kijk jij op als we het over dit thema hebben?

“Ik kijk enorm op naar Mariana Mazzucato, een Italiaans-Amerikaanse econoom. Haar visie is dat je grote doelen moet durven stellen als maatschappij rond thema’s als mobiliteit en klimaat. Mission driven capitalism heet dat.

Vanuit die doelstelling kun je bedrijven motiveren om gericht actie te nemen. In 2014 vroeg ik haar voor een keynote op onze conferentie en toen kreeg haar boodschap nog geen politieke weerklank. Politici keken te afwachtend naar de bedrijfswereld en verwachtten dat de markt het wel zou oplossen. Nu zie je een mentaliteitswijziging, onder andere als reactie op Trump en als gevolg van de COVID-19-crisis. Objectieven definiëren die je als maatschappij naar een hoger niveau tillen – klimaatneutraliteit of iedereen gratis onderwijs, ik zeg maar wat – geeft een duidelijk gezamenlijk doel en dat werkt motiverend, ook voor technologen. Als maatschappij of stad moet je durven zeggen waar je over twintig jaar wilt staan. Zo kun je gericht naar een doel toe werken. Dat vergt enorm veel moed want de ROI op korte termijn is eerder beperkt. En daar wringt net het schoentje in ons politiek systeem. Als er iedere vier jaar iemand anders aan de macht komt, is het moeilijk om aan langetermijndoelstellingen vast te houden.”

Smart Fact.

Als je niet in de IoT-wereld was terechtgekomen wat was je dan geworden?

“Ik heb lang getwijfeld om geschiedenis te gaan studeren en ik wou stiekem journalist of schrijver worden. Ik ben eigenlijk een beetje per ongeluk in de wereld van de technologie terechtgekomen. Maar ik heb er mijn weg gevonden en stel vast dat er ook voor oplossingen van de toekomst nog vele antwoorden liggen in de lessen van het verleden.”

Onze toekomst zal er een zijn waarin duurzaamheid en mobiliteit hand in hand gaan.

Dat biedt enorme kansen. EVBox begeleidt bedrijven in de elektrificatie van hun wagenpark. “Wij bieden zowel de hardware en dus de laadpalen, maar evengoed de software en voorzien ook in onderhoud en aanvullende dienstverlening. Bij ons kan je dus terecht voor het totaalpakket”, vertelt Joke van der Eerden, Regional Director Benelux bij EVBox. “We denken altijd op maat van de klant. We houden steeds rekening met de bestaande businessmodellen en bedrijfscultuur.”

EVBox: de elektrische revolutie die niet te stoppen is

Het groeipotentieel van deze markt kan onmogelijk onderschat worden. EVBox werd opgericht in 2010 en is ondertussen actief in meer dan 70 landen. Het bedrijf kende de afgelopen jaren een exponentiële groei in zijn activiteiten. “Daarbij heeft covid er in de voorbije maanden voor gezorgd dat we bewuster zijn

Het fundament van de 15-minutenstad Het idee van de 15-minutenstad of -wijk betekent dat bewoners op 15 minuten wandelen of fietsen alle essentiële functies vinden: winkels, kantoren, scholen, gezondheidszorg, sport, cultuur en ontspanning.

De 3 D’s van de stadsplanning (Density, Diversity, Design) vormen de pijlers van de 15-minutenstad, waarbij elke D een noodzakelijk onderdeel is. Zonder dichtheid worden de afstanden te groot, zonder mix van functies zijn niet alle voorzieningen aanwezig en zonder goed ontwerp van de openbare ruimte krijg je geen voetgangervriendelijke stad.

The Beacon werkt aan de stad van morgen The Beacon is een innovatiehub aan de Sint-Pietersvliet in Antwerpen.

Hier komen start-ups, scale-ups en toponderzoekers samen om sterke IoT-oplossingen te ontwikkelen voor industrie, logistiek en smart city’s.

Dankzij unieke samenwerkingen wordt hier aan de stad van morgen gebouwd. Zo slaan de toponderzoekers van Universiteit Antwerpen en imec – met expertise in onder andere IoT, cloud computing, artificial intelligence en 5G – bijvoorbeeld bruggen tussen smart city-onderzoek en -toepassingen.

gaan nadenken over duurzaamheid. We zitten daarom echt op een tipping point”, aldus van der Eerden.

In België wordt dat enorme momentum heel duidelijk versterkt door de recent genomen fiscale maatregelen. “Het wetsvoorstel van federaal minister van Financiën Vincent van Peteghem zal vanaf 1 september van dit jaar effectief zijn en loopt tot 2026. In die periode gaat de wereld in België echt veranderen”, gaat van der Eerden verder.

De samenstelling van het Belgische wagenpark vormt hierbij net een voordeel. “Het grote aantal bedrijfswagens vergemakkelijkt de elektrificatie. Een werkgever heeft een veel grotere slagkracht. De zin om deel te nemen aan de vernieuwing is momenteel heel groot in België. Dat mogen meemaken, is fantastisch”, besluit van der Eerden.

10 TRANSPORTMIDDELEN

FOKUS-ONLINE.BE

De haalbaarheid van de 15-minutenstad In leefbare steden is er geen plaats voor een teveel aan lawaaierige, vervuilende auto’s. In een 15-minutenstad, bedacht door Carlos Moreno, worden die auto’s nagenoeg overbodig. Volgens dit principe vind je de supermarkt, de kinderopvang, je werk... op een afstand van vijftien minuten, van je voordeur tot de plaats van bestemming. In steden vind je ondertussen heel wat manieren om die afstand gemakkelijk te overbruggen.

Waterbus.

Deelsteps.

Stadsbesturen bedenken steeds creatieve oplossingen om alle stadsruimte optimaal te benutten. Zowel Antwerpen, Brussel en Gent bieden een verplaatsing over het water aan.

Zo moet je niet langer een omweg nemen via de brug of tunnel, want de waterbus loodst je simpelweg over het water. Op het water zijn er dan ook geen files, wat betekent dat je boot steeds stipt op tijd vaart.

Met een step verplaats je jezelf minstens dubbel zo snel als te voet. Daardoor word je wettelijk aanschouwd als fietser. Je stept dus over de fietspaden of op de openbare weg, afhankelijk van wat mogelijk is. Wie toch graag slentert door de stad, maar dan op een step, mag zich gewoon tussen de andere voetgangers begeven. Oversteken op een zebrapad is dan ook toegelaten voor wie stapvoets rijdt.

Brusselaars en citytrippers kunnen tussen mei en oktober aan boord stappen op de Waterbus. Die vaart tussen maandag en vrijdag, en in de zomermaanden (juli en augustus) worden zelfs dagelijks ritjes voorzien. Fietsers kunnen hun stalen ros mee aan boord nemen voor 1 euro en deze opbergen in de voorziene fietsenstalling. In Antwerpen is het meenemen van je fiets zelfs helemaal gratis en vaart de Waterbus sowieso dagelijks naar je gewenste halte. De afstapplaatsen zijn zo gekozen dat ze op wandelafstand van grote kantoren, winkels en bezienswaardigheden liggen. In Gent kozen ze voor de term Watertram, waarbij je plaats neemt op een open boot. Het is echter niet mogelijk een fiets mee aan boord te nemen. De haltes liggen wel aan de mooiste Gentse bezienswaardigheden, waardoor meevaren heel aantrekkelijk is voor stadsbezoekers.

Om van een deelstep gebruik te maken heb je een smartphone nodig, maar je moet zeker geen digital wizard zijn. Download de juiste en beschikbare app en zoek de locatie van de meest dichtstbijzijnde step. Gelukkig staan ze vaak over heel de stad verspreid, waardoor het nooit ver wandelen zal zijn. Als je de step hebt gevonden, scan je de QR-code en wordt het aantal kilometers van je verplaatsing gemeten. Wanneer je bent aangekomen op je bestemming, zet je de step weg op een plaats waar deze niemand hindert. Zo wordt de step terug beschikbaar voor andere gebruikers die zich dichtbij bevinden. Omdat je naast een klein vast bedrag enkel betaalt voor de afgelegde weg, is de deelstep een aantrekkelijke optie voor verplaatsingen naar het werk. Je laptoptas hang je bovendien gewoon rond je schouder en op kantoor heb je geen last van een step onder je bureau.

Deelscooters.

Iedereen die in het bezit is van een bromfietsrijbewijs kan gebruikmaken van deelscooters.

Net als bij de steps betaal je hier enkel voor de gereisde afstand. Bij een scooter komen hier nog drie extra voordelen bovenop. Om te beginnen moet je thuis geen opbergplaatsje voorzien voor je scooter. Je draagt ook de onderhoudskosten niet. Het is dus niet nodig om langs te gaan bij een garagist. Dat brengt een laatste voordeel met zich, want scooterbezitters zijn hun vervoersmiddel soms enkele dagen kwijt voor onderhoud terwijl er voor jou altijd een scooter klaarstaat.

Ten opzichte van andere vervoersmiddelen zijn er nog enkele voordelen aan de scooter. Of je nu in de binnenstad wilt rondrijden of net naar de rand van de stad trekt, je bent er zo.

Een deelscooter is namelijk het ideale vervoersmiddel om iets langere afstanden af te leggen. Het gaat veel sneller dan een step en is daarom perfect voor stadsbezoekers die niet enkel een rondje langs de belangrijkste bezienswaardigheden willen maken. Een scooter bezorgt je veel meer vrijheid en je hebt bovendien altijd een plekje om te zitten. Een ritje maken werkt net als bij de deelstep met een app. In de topkoffer op de scooter vind je een helm om te voldoen aan de wetgeving en om veilig onderweg te zijn.

Openbaar vervoer (trein/tram/bus).

Binnen het kwartier op je frequent bezochte plaatsen geraken, het lijkt bijna onmogelijk.

Toch geraak je best ver met het openbaar vervoer. De tram bijvoorbeeld rijdt in Antwerpen, Brussel, Gent en Charleroi. Met deze verbindingen verplaats je jezelf voornamelijk binnen een stad. Aan de kust is de tramverbinding iets uitgebreider en kunnen strandgangers de verschillende Belgische badplaatsen netjes overbruggen.

Meerijden met het openbaar vervoer heeft ook wat voordelen. In de stad moet je ten eerste niet langer op zoek gaan naar een parkeerplaats voor je auto. Combineer je het gebruik van de auto met de trein, dan voorziet de NMBS doorgaans een parking. Deze is ofwel gratis of aan een voordelig tarief samen met je treinticket aan te kopen. Het tweede voordeel is dat je het milieu niet te zwaar belast, want een vervoersmiddel dat je deelt is ecologischer.

En omdat je in een trein, tram of bus zelf niet met je handen aan het stuur zit, heb je de mogelijkheid een laptop, boek of schrift vast te houden. De volgende keer dat je iets later op het werk komt, volg je de ochtendmeeting al gewoon op het OV. Of je streamt gewoon je favoriete serie, ook leuk!

Door Laura Herijgers

#FOKUSMODERNESTAD

DONKEY REPUBLIC • BRAND REPORT 11

Moeten autogebruik, parkeerplaatsen en ruimte in de stad duurder worden?

Niemand zal ontkennen dat onze (Belgische) steden oververzadigd zijn wat autoverkeer betreft. Dat is niet alleen nefast voor onze mobiliteit, maar ook voor de stedelijke gezondheid. Deelfietsen kunnen aanzienlijk bijdragen tot de oplossing: ze zijn licht, nemen nauwelijks plaats in, vervuilen niet en zijn voor iedereen betaalbaar.

Je kent de typische gesprekken die over de toekomst van mobiliteit gaan heus wel: zelfrijdende voertuigen en elektrische auto’s zijn dé toekomstige oplossingen voor ons mobiliteitsprobleem. “Hoewel ze inderdaad bijdragen tot minder CO2-uitstoot, lossen ze het probleem van plaatsgebrek en de nood aan actieve mobiliteit niet op”, steekt de co-founder van het Deense deelfietsenplatform Donkey Republic, Erdem Ovacik, van wal. Hij wil met zijn oranje fietsvloot de Belgische steden veroveren. “Ook zelfrijdende voertuigen en elektrische auto’s zullen parkeerplek nodig hebben en onvermijdelijk voor files zorgen. Lichte voertuigen zoals fietsen, e-bikes, steps, scooters en superlichte, kleine voertuigen vormen dan het perfecte alternatief. Vooral fietsen en e-bikes zijn geweldig om het opkomende volksgezondheidsprobleem van een gebrek aan lichaamsbeweging aan te pakken.”

Al pleit Ovacik niet voor een volledige ban van auto’s uit het straatbeeld. “In mijn visie worden ze alleen nog ingezet voor mensen die ze écht nodig hebben, zoals zorgbehoevenden of bewoners met een fysieke beperking. Daarom moeten we autogebruik, parkeerplaatsen en ruimte in de stad duurder maken of minder gemakkelijk door bijvoorbeeld snelheidsbeperkingen in te voeren, zoals Brussel heeft gedaan.

Het voorrang geven aan fietsen boven auto's is in Kopenhagen al behoorlijk vergevorderd – hoewel verre van optimaal – en dat willen we graag promoten aan de rest van Europa, met de belangrijkste focus op Scandinavië, België, Nederland, Duitsland en Frankrijk.”

de auto domineert. “Studies hebben aangetoond dat mensen zich veiliger voelen in een straat waar fietsers de plak zwaaien, omdat ze daarmee gemakkelijker oogcontact kunnen maken. Bovendien heeft het ook een economisch effect: mensen die steden per fiets bezoeken, maken onderweg meer stops en bezoeken vaker de kleine buurtwinkels. Dat draagt bij tot het voortbestaan van zelfstandige, ambachtelijke winkels in plaats van de cultuur van winkelcentra te onderhouden. Er zijn dus ook aantoonbaar meer winkels in een fietsvriendelijke stad.

Mensen voelen zich ook billijker: het is heerlijk om je burgemeester bij een stoplicht op de fiets te kunnen ontmoeten en er een praatje mee te slaan. Dat zijn toch allemaal extra factoren die doorwegen.”

Een fietsvriendelijke stad biedt trouwens nog andere voordelen die je misschien niet meteen zou associëren met tweewielers: er is minder criminaliteit en onveiligheid dan in steden waar

deelsysteem voor elektrische fietsen uit te bouwen. Daar zouden tegen 2022 in totaal 1650 elektrische deelfietsen moeten rondrijden.

Eerder mocht de Kopenhaagse onderneming al Brussel, Kortrijk en Gent van oranje tweewielers voorzien. “En nu wil je weten welke stad ik het liefst met de fiets heb verkend”, lacht hij.

“Hoewel ik graag in het centrum van Antwerpen rondreed, leek de rand me allesbehalve fietsvriendelijk. In Brussel reed ik verloren en stelde ik vast dat de infrastructuur niet op fietsers is afgesteld. Nee, dan ging mijn voorkeur toch uit naar Gent. Een prachtige stad om met de fiets te ontdekken.”

Erdem Ovacik Co-founder

Onlangs haalde Donkey Republic een contract binnen om in Vervoerregio Antwerpen een

Deelfietsenplatform Donkey Republic werd in 2015 in Kopenhagen opgericht door Erdem Ovacik en drie co-founders. De ambitie was een MaaS-systeem ontwikkelendat zodanig gemakkelijk, betaalbaar en gebruiksvriendelijk was dat hetstadsbewoners en citytrippers zou overtuigen om de Europese steden met de fiets te verkennen en de auto thuis te laten. De grote troef van Donkey Republic is de app die een vlotte en boeiende gebruikerservaring garandeert.

dnky.bike/corporate

dnky.bike/partners

60% VERKOCHT

Exclusieve appartementen TE KOOP

Ontdek ook onze andere projecten aan de kust & in het binnenland: W W W.V E R S T R A E T E . B I Z

T: 056 217 817 info@verstraete.biz

W W W. B E AC H R E S I D E N C E . B E Zeedijk 452, 8670 Oostduinkerke

210811_FOKUS_Beach residence.indd 1

13/08/2021 11:23:41

12 EXPERTPANEL • OPENBARE RUIMTE

FOKUS-ONLINE.BE

Een gezonde omgeving is een groene omgeving Een park om te picknicken, te wandelen en te joggen, dat kan enorm veel deugd doen. Aan groen in de buurt zitten tal van voordelen verbonden.

Deze drie experts leggen uit waarom.

Tom Coppens

Stedenbouw en ruimtelijk ordening Universiteit Antwerpen

Inge Liekens

Erik Grietens

Milieu-econoom VITO

Expert ruimte Bond Beter Leefmilieu

Hoe creeër je volgens jou een gezonde omgeving in de stad?

“Ruimtelijke planning en stedenbouw hebben altijd al bijgedragen aan het creëren van een gezonde leefomgeving.

Zo moesten in de negentiende eeuw grote stadlanen met veel bomen lucht en licht brengen in de stad, om ziektes zoals cholera tegen te gaan. Vandaag verschuift het perspectief en proberen we de stad zo in te richten dat mensen er gezonder van worden. Mijn collega, professor Maarten Van Acker, noemde dat ‘de stad als vaccin’. Om meer te bewegen richten we steden zo in dat er prioriteit wordt gegeven aan voetgangers en fietsers.

Gezond eten wordt dan weer gepromoot door ruimte te geven aan initiatieven voor stadslandbouw, of markten waar betaalbaar en vers voedsel aanwezig is.”

“Natuurgebaseerde oplossingen zijn oplossingen die ondersteund worden door de natuur. Deze hebben als voordeel dat ze meerdere uitdagingen tegelijkertijd aanpakken, ze leveren sociale, milieu- en economische baten. Dit is vooral voor steden en gemeenten relevant, om het hoofd te bieden aan de verschillende uitdagingen. Zij worden geconfronteerd met overbevolking in de stad, een slechte luchtkwaliteit, wateroverlast door klimaatveranderingen… Groen levert direct en indirect een belangrijke bijdrage aan onze fysieke en mentale gezondheid. Daarnaast zorgt het groen voor meer sociale cohesie. Mensen komen meer buiten en zullen gemakkelijker een praatje slaan met elkaar.”

“Door in België overal lintbebouwing en afgelegen woningen toe te laten, zijn we sterk afhankelijk geworden van onze auto om op het werk te geraken of de kinderen naar school te brengen. Luchtverontreiniging door autoverkeer is voor onze gezondheid de meest schadelijke vorm van milieuvervuiling. Te veel fijn stof en stikstof in de lucht zorgt voor vroegtijdige overlijdens, meer hart- en vaatziekten en baby’s met ondergewicht. Door dichter bij elkaar te wonen in de steden en dorpscentra wordt het leven aangenamer. Zo kunnen we veilig en gemakkelijk te voet naar de bakker, met de fiets naar school of met de trein naar het werk. Dat is goed voor ieders gezondheid.”

In welke mate is groen in Vlaamse steden toegankelijk en waarom is dit belangrijk?

“Het is al langer bewezen dat de aanwezigheid van groene ruimte enorme voordelen heeft voor de gezondheid en het mentaal welzijn van mensen. Maar groen in de stad heeft ook een positieve impact op het milieu. Zo kan het ons wapenen tegen stijgende temperaturen door klimaatwijzigingen. Groen werkt eigenlijk als een soort airconditioning voor de stad.

Het beschermt ons tegen lange periodes van droogte, doordat regenwater langer wordt vastgehouden. Stadsgroen kan ook zorgen voor een grotere soortenrijkdom van planten en dieren in de stad. Er wordt zelfs onderzocht hoe groen in de stad de lucht van schadelijke fijne stofdeeltjes kan zuiveren.”

“Hoewel er een aantal parken aanwezig zijn in onze steden, zijn ze niet altijd mooi verdeeld over de stad. De richtlijn is één hectare publiekelijk groen binnen de 400 meter, maar hier wordt niet overal aan voldaan. Vaak zien we dat sociaal kwetsbare groepen worden weggeduwd naar de minder groene plekken in de stad. Dit terwijl hun gezondheid vaak meer baat heeft bij groenere omgevingen dan de ‘rijkere’ bevolkingsgroepen. Oudere mensen en armere bevolkingsgroepen spenderen veel meer van hun tijd in hun onmiddellijke woonomgeving, ze gaan niet zoveel op uitstap of op vakantie. Ze hebben vaak geen tuin en moeten naar buiten kunnen om te wandelen en te spelen.”

“In totaal vinden 3 miljoen Vlamingen geen natuur op wandelafstand van hun woning. Zeker in het dichtbebouwde Vlaanderen vormt natuur een tegengewicht voor de harde, versteende omgeving. Toegankelijk, openbaar groen is namelijk heel belangrijk voor onze mentale gezondheid.

Natuur in de buurt zorgt letterlijk voor ademruimte en geeft rust in je hoofd. Iedereen heeft dat wel aangevoeld tijdens de lockdown. Wetenschappers zijn het er ook over eens: meer groen zorgt voor minder stress, is goed voor de bloeddruk en zorgt voor minder depressies. Natuur is een gratis medicijn.

Steden en gemeenten moeten daarom ruimte vrijmaken voor natuurgebieden in de buurt.”

Wat zijn de uitdagingen bij het creëren van een gezonde omgeving in de stad?

“Er zijn twee zeer belangrijke uitdagingen. De eerste is draagvlak. Niet alle stadsbewoners zien de voordelen van vergroening in. De ene voert een strijd om bomen in de straat te verwijderen omdat dit vogels aantrekt die auto’s bevuilen. De ander verhardt de voor- en achtertuin of legt kunstgrasmatten.

Het is dus een opgave om oplossingen te bedenken die de praktische problemen en bezwaren van deze stadsbewoners kunnen verzoenen met een vergroening van de stad. De tweede uitdaging is financiering. Overheden hebben meestal de middelen niet om bijkomend groen aan te leggen en te onderhouden. Daarom moeten we manieren vinden om ook gezinnen en bedrijven te laten investeren in stadsvergroening.”

“Om problemen binnen steden en gemeenten op te lossen, wordt er nog te vaak alleen maar gekeken naar technologische oplossingen. De uitdaging ligt erin om lokale besturen en projectontwikkelaars natuurgebaseerde oplossingen aan te reiken. Deze brengen meer diverse natuur en natuurlijke elementen en processen in steden en landschappen. Bij het beleid begint dit door te sijpelen. Maar in de praktijk wordt groen nog vaak ingevuld als er een plekje over is in het projectplan. Eigenlijk moet er al tijdens het ontwerpen nagedacht worden over de uitdagingen die de wijk kent en hoe groen hierbij een oplossing kan bieden. Hier moet dus toch nog een mindshift gebeuren.”

“Om de natuur te sparen hebben we in Vlaanderen nood aan een betonshift: dit betekent niet meer bouwen in de open ruimte, wel in de steden en dorpen. Een grote uitdaging hierbij is het verdichten van stads- en dorpscentra zonder extra autoverkeer. Meer auto’s zorgen namelijk weer voor luchtvervuiling en gezondheidsproblemen. Dit lossen we op door werk te maken van aangename fiets- en wandelroutes door de stad. Want meer bewegen is goed voor onze gezondheid.”

Door Laura Herijgers

De Click

gedragsverandering stimuleren voor zwerfvuilvrije steden

“De Click is een innovatieve manier om nog meer verpakkingsafval buitenshuis in te zamelen”, zegt Veerle Put, Head of strategic projects bij Fost Plus. “Zo zorgen we ervoor dat élke verpakking gerecycleerd wordt tot grondstof om nieuwe producten of verpakkingen van te maken. Via digitalisering zetten we de stap naar de propere stad van morgen.”

Zwerfvuil is niet meer van deze tijd. Het ontsiert straten en pleinen, en wekt irritatie op bij burgers, lokale overheden die instaan voor de opruiming en bedrijven die verpakkingen op de markt brengen. Zij hebben er immers ook alle baat bij dat elke verpakking ingezameld wordt voor recyclage. Wanneer materialen verloren gaan voor de circulaire economie, is dat niet alleen een ecologisch probleem, maar brengt dat ook een flinke kost met zich mee. Om te vermijden dat verpakkingen bij het zwerfvuil eindigen, is een nieuwe aanpak nodig – eentje die gedragsverandering stimuleert en tegelijk verder bouwt op de sterktes van het goed werkende inzamelsysteem thuis.

“De Click werkt volgens een dubbele dynamiek. Langs de ene kant activeren we elk individu door het gewenste sociaal gedrag te belonen met koopkracht bij de lokale handel. Langs de andere kant nemen we de hele afvallogistiek onder handen. Dit doen we door het vuilbakkenplan te optimaliseren met

onder andere opvallende branding en een voorsorteertraject voor PMD te organiseren.”

Verpakkingen inzamelen thuis, via de Nieuwe Blauwe Zak, is vanzelfsprekend. Buitenshuis is dat echter een ander paar mouwen. Er bestaat niet één aanpak voor zowel sportclubs, stations of op straat. Het is net wanneer mensen onderweg zijn en dus zo snel mogelijk van hun lege verpakking af willen, dat zwerfvuil de kop opsteekt. Bovendien zijn dubbele afvaleilanden om PMD apart van het restafval in te zamelen daar niet altijd een oplossing omdat de kwaliteit van het ingezamelde PMD vaak te laag is. In specifieke sorteercentra wordt het PMD uit gemengde straatvuilnisbakken van het restafval gescheiden. Het PMD vervolgt daarna zijn gewoonlijke traject, samen met de huis-aanhuis ingezamelde zakken.

“Iedereen kan de app van de Click downloaden om verpakkingen die je correct weggooit eerst in te scannen”, besluit Veerle Put. “Zo spaar je Circular UCoins die bij de lokale handelaars ingewisseld kunnen worden. Deze innovatieve en digitale aanpak zorgt ervoor dat het voor iedereen altijd en overal makkelijk is om het gewenste gedrag te vertonen.”

De Click is vandaag al actief in Antwerpen, wordt uitgerold aan de kust en binnenkort ook in Namen. www.the-click.be

VERWARMING EN KOELING VOOR DE FLUCTUERENDE OMGEVING VAN DE MODERNE STAD Zeg ‘Moderne Stad’ en ons brein tagt termen als ‘digitaal’, ‘informatietechnologie’ of ‘Internet of Things’.

De Moderne stad is een geconnecteerde stad, efficiënt en duurzaam.

Naast software, heeft de moderne stad ook hardware nodig. Is een comfortabel en gezond onderdak bieden aan haar bewoners, niet één van de kernfuncties van de stad?

Bouwen maakt een grondige evolutie door. Bewoners een duurzame, comfortabel en gezonde woning bezorgen, eist aandacht voor de volledige levenscyclus, tot en met de afbraak en de recyclage van de componenten.

De gebouwen van de toekomst kenmerken zich door adaptability , aanpasbaarheid. Bij voorkeur kunnen ze op termijn eenvoudig een functiewissel doormaken, zonder sloop en heropbouw.

Dankzij veranderingsgerichte ontwerpen worden ruimtes

GEOTHERMIE ALS SLEUTEL VOOR AANPASBAARHEID Als producent en verdeler van monitoring- en binnenklimaatoplossingen houdt Itho Daalderop een sleutel in handen om een actieve en bewuste rol op te nemen in de weg naar de moderne, duurzame en slimme stad.

De keuze voor de geothermische wamtepomp als binnenklimaatoplossing sluit nauw aan bij devisie van aanpasbaarheid en duurzaamheid. Via een collectieve bronboring worden alle verticale bronboringen naar één warmtekoker geleid, waarop elke individuele warmtepomp is op aangebracht.

Een warmtepomp is het meest rendabel als je een verwarmingssysteem op lage temperatuur hebt –

zoals vloerverwarming, lagetemperatuurradiatoren of warmtepompconvectoren – waardoor het systeem zich ideaal leent voor gebouwen met diverse functies.

Combineer je warmtepomp met pv-panelen op het dak, dan functioneer het gebouw onafhankelijk van de elektriciteitsprijzen en volledig energieneutraal!

In grootschalige projecten met verschillende functies kunnen gebruikers van een gebouw met individuele warmtepomp op collectieve boring, hun binnenklimaat individueel aanpassen. Zo maakt bijvoorbeeld een kantoorruimte gebruik van de koelfunctie – terwijl wooneenheden via de pomp verwarmen. Verschillende gebruikers brengen elkaar in balans.

SLIMME ENERGIE Het flexibele en slimme bouwen in de Moderne Stad is niet alleen mogelijk met een geothermische warmtepomp. In de slimme steden van morgen, zal ook de klimaatregeling slim zijn. Wat als iedereen gebruik maakt van groene stroom en iedereen op hetzelfde moment energie vraagt? De productie van hernieuwbare energie verloopt niet continu, maar intermitterend. Dat geldt vooral voor zonne-energie.

Een evenwicht zijn tussen individueel en collectief wordt belangrijk. Woningen zullen beschikken over een eigen energievoorziening, maar tegelijkertijd deel uitmaken van een collectief geheel. Een collectief, communicerend intelligent net of ‘smart grid’, waarop alle installaties en toestellen, alle opwekkers en verbruikers aangesloten

zijn, maakt het mogelijk om hernieuwbare energie op een optimale manier in te zetten en te benutten.

Via regelapparatuur met slimme software kunnen vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd. Op basis van die data zal de software prioriteit geven aan bepaalde verbruikers binnen een gebouw, en andere in wachtmodus plaatsen. Zo zal de warmtepomp niet draaien zolang de oven opstaat, en de elektrische wagen niet opladen als de wasmachine draait.

Een gezond binnenklimaat voor iedereen in de Moderne Stad is alleen mogelijk dankzij een algemene energietransitie, en daar zetten wij als Itho Daalderop maximaal op in.

en constructies flexibel qua functie. Een gebouw dat vandaag is neergezet als kantoorruimte, wordt over enkele decennia een gezellige woonunit voor een gezin.

14 NAWOORD

FOKUS-ONLINE.BE

Axel Verstrael

De elektrische fiets is geniaal De fiets als oplossing voor alle verkeersellende is even eenvoudig en doeltreffend als het dragen van een mondmasker en het wassen van onze handen in het bestrijden van een pandemie.

D

e wetten van de fysica verklaren waarom de fiets een razend efficiënt vervoersmiddel is.

Met een beetje energie kom je er erg ver mee.

In een tijd waarin we collectief overhoopliggen met het energieverbruik (lees: CO2- en fijnstofuitstoot), klinkt dit als muziek in de oren.

De komst van de batterij op de fiets heeft het begrip ‘erg ver’ een andere invulling gegeven. De elektrische fiets is als het effect van een lagekostenluchtvaartmaatschappij op ons reisgedrag. Vroeger had je een ellendige autorit voor de boeg om in het zuiden te geraken en nu vlieg je zomaar vlotjes Europa rond. De dimensies en mogelijkheden van reizen zijn met andere woorden veranderd. Dat is met de elektrische fiets net hetzelfde. Voor 5 kilometer op een alledaagse klassieke fiets geraak je vanaf je huis met de elektrische fiets, zonder zweten, minstens dubbel tot zeker vijfmaal zo ver. De afstand die je bestrijkt met een (snelle) elektrische fiets wordt zo vijfentwintigmaal groter dan de afstand die je overbrugt met een gewone fiets. Plots opent er zich een wereld van alledaagse plaatsen waar je

Jong, oud en alles ertussenin ontdekt en omarmt de elektrische fiets. zomaar met de fiets naartoe kunt. Heuvels en stevige wind vormen geen enkel probleem meer.

Autoritten tot aan de schoolpoort worden vervangen door elektrische fietsritten van twee, drie dorpen ver. Dat zelfs de jeugd de afgelopen maanden de sexy elektrische fiets heeft omarmt, voelt als het bloeien van de magnolia’s in de lente; vanaf nu wordt het anders. Want door de komst van de elektrische fiets verandert er iets fundamenteel in ons fietsgedrag. Dit is veel meer dan een fietstocht geworden. Net als het effect van de rode stadsfietsen van Velo Antwerpen. Deze fietsjes hebben wijken, buurten en straten terug ontsloten waardoor een ander en socialer leven mogelijk is en de stad openbloeit. Een terrasje doen

Wil jij meer collega’s op de fiets zonder dat er extra werk bij komt kijken?

Cyclis biedt een all-in fietsleaseplan aan voor bedrijven, groot of klein.

• • • •

Cyclis ondersteunt alle fietsers en HR 24/7 Keuze uit ieder merk en model bij 1200 winkels.

Makkelijk en snel online op te volgen All-in pakket incl. omniumverzekering, onderhoudsbudget en pechbijstand.

Interesse in een fietsplan op maat?

Plan via de QR-code een demo in bij één van onze collega’s.

Wij beantwoorden met veel plezier al je vragen. www.cyclis.be info@cyclis.be +32 11 730 115

een kilometer verderop zou zomaar in een impulsieve bui kunnen. Je staat er niet meer bij stil. Het gebeurt gewoon.

Ook met de elektrische fiets maken achterliggende plaatsen of plaatsen wat verderop zonder te veel nadenken deel uit van het dagelijkse leven van veel mensen. Het heeft pakjesdiensten in een stadsomgeving de overstap doen maken naar elektrische cargofietsen. Oudere mensen zijn nu in staat om ook op latere leeftijd een grotere afstand met de fiets af te leggen. De werknemer is overgestapt op de (snelle) elektrische fiets en rijdt over veldwegen naar huis.

Jong, oud en alles ertussenin ontdekken en omarmen de elektrische fiets. Het is geen hype, maar een blijver. Ooit gaan we vaststellen dat er een ‘voor’ en een ‘na’ was, en we zullen concluderen dat de elektrische fiets een katalysator was in het herscheppen van steden en gemeenten. Slimme dorpen en steden weten dit nu al.

Door Axel Verstrael, medeoprichter Streetwaves

De stad was nog nooit zo spannend.

De Kia e-Niro. Direct leverbaar uit stock.

ELEKTRISCH

100% elektrisch. 100%(1) fiscaal aftrekbaar.

Met de Kia e-Niro kan je alle kanten uit, naar de stad en ook ver daarbuiten. Deze eigentijdse, exclusieve en ruime crossover brengt jou en je hele gezin waarheen je maar wil dankzij een rijbereik tot 455 km. Hij is voorzien van de nieuwste oplaadtechnologieën en is ook beschikbaar als hybride en plug-in hybride. De stad… wat houdt je tegen?

Ga langs bij je Kia dealer of surf naar kia.be

39,2 kWh = 15,3 kWh/100 km • 64 kWh = 15,9 kWh/100 km • 0 CO2/km (WLTP) Contacteer uw concessiehouder voor alle informatie over de fiscaliteit van uw voertuig.

(1) Gebaseerd op de geldende wetgeving op 01/01/2021. Kia Motors Belgium is niet verantwoordelijk voor eventuele wijzigingen in de regelgeving. * 7 jaar garantie of 150.000 km (wat het eerst wordt bereikt, zonder kilometerbeperking gedurende de eerste 3 jaar). ** Foto ter illustratie.

V.U.: NV Kia Motors Belgium (BE 0477.443.106 - IBAN : BE17 5701 3129 5521) - Kolonel Bourgstraat 109,1140 Evere.

BOUWEN MET MENSEN Soudal Plant 5 - Turnhout

Zilverwit - Rotselaar

De Nieuwe Dokken - Gent

Centrumontwikkeling Wezembeek-Oppem

Sportoase Groot Schijn - Antwerpen

InnovOcean - Oostende

ONZE BEDRIJVEN VAN ROEY | STAALBETON | VAN ROEY VASTGOED VANHOUT.PRO | SPORTOASE | ALGEMENE BOUW MAES ARTEM | ARCHITON | VAN ROEY SERVICES | IFTECH

www.groepvanroey.be