Leven in een wereld vol Illusies

Gemma Ridder

Stel je voor, je zit vanaf je geboorte in een grot vastgebonden en alles wat je ziet en kent zijn schaduwen van voorwerpen en mensen. Dit is het geval in Plato’s allegorie van de grot (Keij, 2016). De grot is enkel met de buitenwereld verbonden via een lange gang. De gevangen zitten met hun rug naar de ingang van deze grot en kunnen met geen mogelijkheid deze lange gang naar de buitenwereld zien. Het enige wat zij kunnen waarnemen is de achterwand van de grot. Door een vuur dat achter de gevangenen staat, kunnen zij schaduwen op de achterwand van de grot waarnemen. De gevangenen hebben geen weet van de echte wereld buiten de grot en geloven dat dit schouwspel de realiteit is. Om de waarheid te bereiken zullen zij de grot moeten verlaten en de echte wereld moeten waarnemen. Daarbij komt dat het onzeker is of de vastgeketenden in de grot de wereld buiten de grot zullen geloven wanneer hierover gesproken wordt.

In de allegorie van de grot weten de gevangenen pas wat de realiteit is, als ze uit de grot weten te ontsnappen en de echte dingen buiten de grot zien. In de echte wereld is dit op een soortgelijke manier aanwezig. Vanaf onze geboorte wordt ons dingen verteld en aangeleerd, zo heb je bijvoorbeeld stereotypes: je verwacht dat een inwoner van een land aan het stereotype van dat land voldoet en pas als je deze persoon ontmoet kan je waarnemen of het echt zo is. We zitten dus vastgebonden in onze gedachten en worden hier pas uit bevrijdt wanneer we erachter komen of deze stereotypen kloppen of niet. De Ierse filosoof George Berkeley zou het hier mee eens zijn. Volgens hem is dat wat bestaat het enige dat wij waarnemen, en andersom dat wat wij waarnemen het enige dat bestaat (Downing, 2011). Het gaat hierbij niet om de concrete dingen die wij waarnemen, maar om onze ideeën over wat deze dingen zijn. De realiteit kunnen we dus niet zien, we zien enkel de ideeën die we over deze realiteit hebben. Volgens hem zouden de stereotypes dingen zijn die wij in ons brein bedacht heeft, maar die in het echt niet bestaan.

Ik denk dat wij net als de gevangenen in de allegorie van de grot vastgeketend zitten in een wereld vol illusies. Om ons heen wordt onze wereld door externe factoren bestuurd. Dit zijn externe factoren zoals genetische, hormonale, sociale en culturele factoren (Harari, 2019). Daarbij hebben onze waarnemingen en de externe factoren een invloed op de realiteit die wij zien. Dit is bijvoorbeeld het geval bij stereotypen. Tegelijkertijd proberen sociologen zich af te vragen met welke illusies zij in het dagelijkse leven te maken hebben, dit kan zowel in het privéleven als in het werkveld zijn. De vraag is uiteindelijk of bij ontdekking van een illusie ook gelooft wordt dat dit een illusie is en de werkelijkheid eigenlijk anders is en daarmee dus of het erg is als we in een illusie zouden leven. Maar wie zal zeggen of we inderdaad in een illusie leven, zo ver heeft nog niemand bij ons de grot echt verlaten.

Referenties

Downing, L. (2011). George Berkeley. In E. N. Zalta (Red.), The Stanford encyclopedia of philosophy (Spring 2020 Edition). Opgehaald van https://plato.stanford.edu/entries/berkeley/

Harari, Y. N. (2019). 21 lessen voor de 21ste eeuw (8ste editie). Thomas Rap.

Keiji. (2016, 11 november). Plato: allegorie van de grot. In InfoNu. Opgehaald op 24 december 2020, van https://mens-en-samenleving.infonu.nl/ filosofie/145245-plato-allegorie-van-de-grot.html