18
RIETVELD SCHRÖDERHUIS het woonconcept Onlangs heb ik het wereldberoemde Rietveld Schröderhuis bezocht, een trekpleister voor liefhebbers van moderne architectuur uit binnen- en buitenland. Dit huis heet zo omdat Rietveld het heeft ontworpen, in opdracht van mevrouw Schröder. Het was zijn eerste volwaardige bouwproject en was tevens het begin van een periode waarin hij experimenteerde met de modernisering van het wonen. Zelfs in deze tijd doet het huis zeer modern aan, terwijl het al bijna een eeuw in Utrecht staat. Hierover blijf ik me verwonderen. Velen zullen het exterieur met het kleurrijke samenspel tussen de verschillende gevelelementen onmiddellijk herkennen, maar de binnenruimte mag niet aan de aandacht ontsnappen. De indeling van het huis representeert namelijk een revolutionair woonconcept, hetgeen wat in dit artikel centraal staat.
De opdrachtgeefster en haar invloed Na het overlijden van haar man in 1923 wilde Schröder samen met haar drie kinderen elders in Utrecht een kleiner huis gaan bewonen dat meer naar haar wens was. Aan de uiterste rand van de stad, aan de Prins Hendriklaan, vonden Rietveld en mevrouw Schröder een geschikte kavel van zo’n 400 m2. De kavel grensde aan een gesloten rij traditionele bakstenen woningen van drie verdiepingen en was aantrekkelijk om op te bouwen vanwege het weidse uitzicht over het omliggende polderlandschap. Anders dan het huis zelf, is dat mooie uitzicht overigens niet bewaard gebleven. De omgeving heeft een drastische verandering ondergaan. In 1962, een jaar voor Rietvelds dood, werd besloten vlak naast het huis een verhoogde vierbaans autoweg aan te leggen. Dit zou resulteren in een ernstige aantasting van het uitzicht vanuit het Rietveld Schröderhuis. Mevrouw Schröder heeft destijds een bezwaarschrift ingediend bij het Utrechtse gemeentebestuur, maar zonder succes. Rietveld heeft zelfs gesuggereerd om het huis te laten afbreken vanwege het verstoorde uitzicht. Dat voorstel is gelukkig niet uitgevoerd. Truus Schröder heeft grote invloed gehad op het ontwerp door haar uitgesproken opvatting over de manier waarop zij wilde wonen. Zo wilde zij graag de woonruimte op de eerste verdieping hebben, ingedeeld als een grote open ruimte, zoals een zolder. Daar was immers het uitzicht over het (in die tijd) omringende polderlandschap optimaal. Ook wilde zij dat ieder vertrek zelfstandig zou kunnen functioneren door een bed of bank te plaatsen, door te voorzien in een eigen aan- en afvoer van water en door een eigen deur naar buiten. Op deze manier bepaalde zij grotendeels de indeling van de ruimte. Mevrouw Schröder
Architect Gerrit Thomas Rietveld Locatie Prins Hendriklaan 50, Utrecht, Nederland Bouwjaar 1924 Renovatie 1987 Type Oorspronkelijk: woonhuis nu: museum Opdrachtgever Truus Schröder-Schräder
wist haar wensen duidelijk te benoemen en liet deze door Rietveld in tekeningen omzetten. Ze gaf hem echter wel alle vrijheid die wensen naar eigen inzicht te realiseren. Vernieuwd woonconcept De indeling van de woning is een van de meest vernieuwende, om niet te zeggen revolutionaire aspecten van het Rietveld Schröderhuis. Mevrouw Schröder wenste zoals gezegd een open woonverdieping. Rietveld heeft schuifwanden toegepast op deze verdieping, waardoor de ruimte door de bewoner, naar gelang daar behoefte aan bestaat, kan worden getransformeerd in vijf afzonderlijke kamers: drie slaapkamers, een badkamer en een woongedeelte. Verder ontstaat er, indien de wanden uitgeschoven worden, een hal met de trap die in het midden van de verdieping uitkomt. Het trapgat kan worden afgesloten met houten en glazen panelen. De leefruimte kan worden vergroot door de schuifwanden juist weg te schuiven. Hierdoor wordt de ruimte multifunctioneel en ook is er dan uitzicht naar drie kanten. Dit doet de ruimte groter voorkomen dan hij werkelijk is; slechts zeven bij tien meter! De flexibele plattegrond van de verdieping is zeer bijzonder. De begane grond daarentegen is wel ingedeeld in aparte kamers met specifieke functies: de woonkeuken, het atelier – een kamer van maar drie bij zesenhalve meter – waar Rietveld zich een aantal jaar heeft gevestigd, een kamertje bedoeld als studeerkamer/spreekkamer en een kamer voor de hulp in de huishouding. Het huis werd zo verdeeld in een werk- en woonverdieping. De vertrekken op de begane grond liggen rond een centraal halletje met de trap naar boven. Bij deze indeling is het zelfstandig functioneren van de vertrekken, wat tevens een wens van mevrouw Schröder
