Anna Jazgarska
u nas
Po prostu teatr. O Teatrze Dada von Bzdülöw
D
rugi dzień listopada 2013 roku. Teatr Dada von Bzdülöw prezentuje na Scenie Malarnia Teatru Wybrzeże swoje niemal pięćdziesiąte w dorobku przedstawienie. Na scenie młodzi aktorzy: Ilona Gumowska, Tatiana Kamieniecka, Katarzyna Ustowska, Ula Zerek, Adrian Bartczak, Oleg Dziewanowski, Sebastian Flegiel, Piotr Stanek. Ich ciała emanują energią, ich ruch jest momentami niemal cyrkowy, akrobatyczny. Młode ciała aktorów-tancerzy tworzą jeden precyzyjny mechanizm, który jednak momentami rozpada się i wtedy wyłaniają się z niego poszczególne jednostki. Naznacza je rys ambiwalencji; z jednej strony widać w ich spojrzeniach, gestach i ruchach pragnienie uczestniczenia we wspólnocie, z drugiej jednakże – chęć zaistnienia jako indywidualność, kompletna i niepotrzebująca dookreślenia poprzez trwanie w grupie. Zbigniew Majchrowski w recenzji z ostatniej premiery Dada von Bzdülöw napisał: „Enclave 4/7 to portret generacji Facebooka, ale i przedstawienie autotematyczne, nawet autoironiczne, trochę o tym, jak się tworzy coś z niczego, jak pustkę wypełnia się ruchem, jak zawłaszcza przestrzeń i ludzi; jakie w tym ruchu tworzą się chwilowe wspólnoty i jakie rodzą się napięcia, jakie euforie i jakie rozczarowania”1.W Enclave 4/7 nie zobaczymy na scenie założycieli Teatru Dada, Katarzyny Chmielewskiej i Leszka Bzdyla, którzy tym razem nie odpowiadają też za reżyserię i choreografię spektaklu (zastępuje ich tu hiszpański choreograf Roberto Olivan). Oglądając najnowsze dzieło Teatru Dada miałam wrażenie, że wszystko, co składa się na nie, powoduje, iż jest on swego rodzaju (auto)ironiczną odpowiedzią na dotychczasową twórczość zespołu. Dlaczego? Enclave 4/7 jest spektaklem bardzo mocno osadzonym w cielesności, co z pozoru wydaje się sprzeczne z filozofią Teatru Dada, w którego dziełach od samego początku na plan pierw1 Z. Majchrowski, Enklawa czy pułapka?, teatralny.pl, 15.11.2013 [dostęp: 10.12.2013].
88
szy wysuwała się opowieść, zaś „narzędzia” snujące ją – ciało i jego ruch – były jednak chyba zawsze na miejscu drugim. Oglądając Enclave doszłam do wniosku, że to, co widzę, stanowi swoisty obraz walki – pomiędzy opowieścią samą w sobie a opowiadającym ją ciałem. I dlatego ostatni spektakl Teatru Dada wydaje się tak ważny dla całej historii zespołu i jego twórczości. Bo mówi, pokazuje to, co chyba zespół przekazuje w swoich spektaklach od samego początku. Teatr Dada von Bzdülöw to nie „organizm”, który można opisać tytułem „teatr tańca”. To po prostu teatr. Tworzący swoje dzieła poprzez taniec, ruch, gest, ale nie dający im pierwszeństwa na scenie. Prym w Teatrze Dada zawsze wiodła opowieść. Przewrotny spektakl Enclave 4/7 utwierdził mnie w przekonaniu, że tak będzie już chyba zawsze.
Enklawa Aż trudno uwierzyć, że Teatr Dada von Bzdülöw swoją własna i stałą siedzibę zyskał dopiero po dwudziestu latach (!) artystycznego istnienia i działania. Biblioteka Tańca – nazwa siedziby zespołu – ma swe korzenie w historii miejsca, kamienicy przy Alei Grunwaldzkiej 44 w gdańskiej dzielnicy Wrzeszcz. W kamienicy mieściła się bowiem filia Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. Trudno sobie chyba wyobrazić lepsze miejsce, jeśli chodzi o energię, dla Teatru Dada. Literatura zawsze była nierozerwalną częścią wszystkich projektów zespołu, choć często posługiwali się oni nią w sposób daleki od powszechnych interpretacji. Witold Gombrowicz, Boris Vian, Stefan Themerson, nawet Fryderyk Nietzsche – spektakle oparte na ich literaturze trudno oczywiście rozpatrywać w kategoriach adaptacji, nawet bardzo – powiedzmy sobie – swobodnych. Tu chodzi raczej o specyficzny klimat, koloryt, krajobraz duchowy, który Dada przejmuje z literackich dzieł i poprzez ta-
