51
đức mà thực hành trong đời sống xã hội. Những gương trung quân như Khương Linh Tá, Hoàng Phi Hổ…, những người phụ nữ hiếu thuận, tiết nghĩa như Thị Phương, Châu Long… đã được sân khấu truyền thống nâng lên thành những gương điển hình cho đạo đức và cách ứng xử của con người. Trong khi Chèo, một sản phẩm của trí tuệ dân gian gắn liền với nông thôn Việt Nam mà nhân vật trung tâm là người phụ nữ, lấy mục đích giáo huấn của mình là đạo tam tòng, tứ đức… như ta đã biết, thì Tuồng, một sản phẩm của trí tuệ bác học (ở đây chưa nói Tuồng dân gian, Tuồng đồ) gắn liền với sự thịnh suy, hưng vong của các triều đại phong kiến mà nhân vật trung tâm là người anh hùng xả thân vì chúa, lấy đạo trung quân làm mục đích giáo huấn của mình. [69. Tr.156] Cùng triển khai cách kể chuyện theo lối tự sự, nhưng ở Tuồng theo xu thế bi hùng hóa, khác lạ hóa còn Chèo lại theo xu thế hài hước hóa. Tuồng cố tình tạo nên một cuộc sống khác lạ, khác cuộc sống đời thường, để tạo cơ hội cho nhân vật thể hiện đạo của mình. Cũng vì thế, mọi nhân vật trong cái hoàn cảnh mà Tuồng tạo ra đều bị chi phối bởi chức năng giáo huấn đạo đức. Các anh hùng như Khương Linh Tá, Tạ Ngọc Lân đều quyết tử vì chúa, mà không cần biết chúa đấy là người như thế nào, đạo đức, nhân cách ra sao, trí tuệ thế nào. Ngay cả chú bé hài nhi, con viên trung thần Triệu Đình Long cũng nhất định chết vì chúa. Ở Chèo, lối kể chuyện bằng giọng điệu hài hước đã trở thành đặc trưng thi pháp. Mọi chuyện khi đi vào Chèo đều được diễn tả bằng cung cách khôi hài, từ những chuyện hàng ngày, chuyện dựng vợ gả chồng, đến chuyện thày bói, thày phù thủy, rồi đến cả chuyện chú tiểu… cũng được pha trò một cách hài hước.
