PrimaOnderwijs #4 Maart 2022 by EDG Media

Nummer 4 / Maart 2022

Remco Pijpers:

‘Het is een mythe dat kinderen zo digitaal vaardig zijn’

digitale geletterdheid

maar hoe dan?!

voorbeelden

uit de praktijk

Lucas Onderwijs

Bootcamp voor digitale geletterdheid

Computeren zonder computer

Begin met unplugged programmeren

www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar

Leuk en leerzaam

Maak met je leerlingen een podcast

biblioshop.com

FOXIS

Alles uit je boekenkast! Materialen

Boekverzorging Bibliotheek op school Inrichting Display & expositie

m o c . p o h s o i l bib Download de Foxis brochure

alles voor je schoolmediatheek Advert_Biblioshop_2022.indd 1

28-01-22 08:39

VOORWOORD

digitale geletterdheid

maar hoe dan?! Ik kom nog uit de tijd dat het digibord een krijtbord was en je een opstel schreef met pen en papier. Dit lijkt alweer een eeuwigheid geleden. Toch zijn de digitale ontwikkelingen pas sinds de eeuwwisseling in een stroomversnelling gekomen. We hebben tegenwoordig twee levens, online en oﬄine. De kinderen die nu opgroeien, weten niet beter. Soms verlang ik terug naar de tijd dat we niet aan beeldschermen vastgeplakt zaten en ik zou dat onze kinderen ook gunnen. Maar als je met de huidige maatschappij mee wilt doen, kun je er niet omheen: digitaal geletterd zijn is een must.

‘Digitale geletterdheid is belangrijk om jezelf staande te houden en om op een goede manier mee te kunnen doen in de digitale samenleving’, zegt ook Remco Pijpers, expert bij Kennisnet (p. 14). Vaak denken mensen in eerste instantie bij digitale geletterdheid aan het kunnen werken met allerhande digitale snufjes op de laptop en telefoon, de ICT-basisvaardigheden dus. Maar ook mediawijsheid, informatievaardigheden en computational thinking vallen allemaal onder de noemer digitale geletterdheid. Maar, ‘het feit dat kinderen van nu in een digitale wereld opgroeien, betekent niet per se dat ze ook digitaal vaardig of mediawijs zijn’, aldus Remco. Dit geldt soms ook voor leraren. Zo merkt Maike Kouwenhoven, beleidsmedewerker bij Lucas Onderwijs, dat veel leraren te weinig kennis hebben en onzeker zijn hoe ze digitale geletterdheid in hun onderwijs kunnen aanbieden (p. 7).’ Werken aan digitale geletterdheid hoeft niet te betekenen dat

er een heel nieuw vak bijkomt. Maike laat een mooi voorbeeld zien hoe zij de scholen helpen om digitale geletterdheid een plek te geven in het schoolcurriculum, zodat er uiteindelijk een leerlijn voor digitale geletterdheid ontstaat. Gelukkig heb je niet altijd een computer nodig, om te begrijpen hoe een computer werkt, legt Pauline Maas, maker van de website CodeKinderen, uit (p. 34). Komen pen en papier toch nog goed van pas. En dobbelstenen. Op haar website staan voorbeelden van unplugged programmeren. Het is een handige manier om de digitale drempel weg te nemen en zo leraren en leerlingen kennis te laten maken met wat er online allemaal mogelijk is. In deze editie van PrimaOnderwijs delen we nog veel meer voorbeelden van hoe je digitale geletterdheid kunt integreren in de dagelijkse lespraktijk en besteden we uitgebreid aandacht aan de digitale ontwikkelingen in en rondom het onderwijs.

Veel leesplezier! Esmee Weerden Hoofdredacteur PrimaOnderwijs

Ideeën, vragen, verzoeken voor PrimaOnderwijs? Mail naar redactie@primaonderwijs.nl Volg @PrimaOnderwijs ook op Instagram, LinkedIn, Twitter en Facebook. PrimaOnderwijs 3

Inhoud

Nummer 4 maart 2022

Lucas Onderwijs: bootcamp voor digitale geletterdheid

Digitale geletterdheid integreren in het lesaanbod

‘Het is een mythe dat kinderen zo digitaal vaardig zijn’

HA 01

n rvange den ve en sen wor s kunn Huisart ts die precie keert bo an door ro len wat je m GS, Ro ha achter

BO M

V O W

Voor je eig en elke kame veiligheid hangt er in r van je hu is een came ra

7,5 8 10 9

Je schoolre sultaten bepa automatis ch naar we len vervolgo lke pleiding en je gaat nen alle Apparaten kun ndeld met gre ont AL n rde nog wo enning gezichtsherk Bi

TechTwijfels Duik in de wereld van algoritmes, big data en blockchain

Leuk en leerzaam: maak met je leerlingen een podcast!

25 Digitale geletterdheid: doel of middel? 26 Studie kiezen: hoe bereik je Generatie Z? 30 Spelenderwijs robots leren programmeren 33 Een muis, met snoer

34 Begin met unplugged programmeren

Economiedocent maakt populaire video’s

42 Leer kinderen hoe het werkt met privacy 44 Scholen en gemeente werken samen 57 Lesgeven is een feest 62 Word examinator Staatsexamens vo

Volg ons

@primaonderwijs

66 Zes handvatten voor welbevinden op school

Colofon

Redactie 030 - 241 70 44, redactie@primaonderwijs.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht

Hoofdredactie Esmee Weerden

Sales 030 - 241 70 21, account@edg.nl

Vormgeving Martin Hollander

Klantenservice 030 - 241 70 20 klantenservice@edg.nl

Medewerkers Brigitte Bloem, Heleen de Bruijn, Mandy Kok, Marleen Kuijsters, Sanne van der Most, Erik Ouwerkerk, Natasja de Vrind, Malini Witlox

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een wekelijkse nieuwsbrief en de website www.primaonderwijs.nl

Foto’s iStock, Shutterstock

Met 150.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

©Copyright 2022 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelinge n.

Geef Kraanwaterles op Wereld Water Dag Tip! 22 maart!

Zelf aan de slag met Kraanwaterlessen voor groep 1 t/m 8 Schoon water uit de kraan, het lijkt zo gewoon voor leerlingen! Maar is het dat ook? Op het

Waterexpert voor de klas? Dat kan! De verschillende

gratis educatieplatform lesjedorst.nl vind

drinkwaterbedrijven bieden échte

je leuke en uitdagende Kraanwaterlessen en

waterexperts die kraanwaterlessen

proefjes voor jouw klas! Leer jouw leerlingen

geven in de klas en/of educatielessen

alles over hoe kraanwater wordt gemaakt en

op locatie*.

waarom het zo gezond is. En ontdek samen hoe je slimmer om kunt gaan met kraanwater, zodat er ook in de toekomst voor iedereen schoon kraanwater is!

lesjedorst.nl * Onder voorbehoud van de dan geldende coronamaatregelen.

Les je dorst is een initiatief van de drinkwaterbedrijven Brabant Water, Evides Waterbedrijf, Oasen, Vitens, Waterbedrijf Groningen, Waternet en WMD.

advertentie-lesjedorst-04.indd 1

21-01-2022 09:54

Tips van de redactie

nieuws Heb jij een tip voor de redactie? Stuur een e-mail naar redactie@primaonderwijs.nl

Lees je rijk!

Op een creatieve manier bijdragen aan de leesontwikkeling van leerlingen? Ga aan de slag met ‘rijke teksten’! Hiermee sluit je aan bij het juiste niveau, kunnen teksten naast elkaar gezet worden ter vergelijking en verdieping en kan gewerkt worden met betekenisvolle thema’s. Tijdens Lezen Centraal 2022 op woensdag 6 april wordt het rijke taalaanbod verder toegelicht. Op dit jaarlijkse congres van Stichting Lezen in het Beatrix Theater in Utrecht zullen verschillende sprekers ingaan op dit thema. De dagvoorzitter is Rik van de Westelaken. Kijk voor meer informatie op www.lezen.nl/agenda/lezen-centraal-2022

UNICEF komt met een nieuwe Speak up digiles

Heeft jouw klas ideeën die gehoord moeten worden? Meld je dan aan voor de UNICEF Speak up digiles, een les die zowel in de klas als daarbuiten ertoe doet! Tijdens de digiles worden jongeren uitgedaagd om hun mening te vormen en eventueel te delen met UNICEF. Die meningen worden meegenomen in het UNICEF Speak up Jongerenadvies, dat wordt aangeboden aan Ministers en Tweede Kamerleden. Belangrijk, want jongeren hebben het recht om gehoord te worden! De les is gemaakt voor leerlingen in de onderbouw van het vmbo, havo en vwo. De digiles is nu gratis te bestellen via onderwijsinformatie.nl/speakup

daagt uw talentvolle, meer- en hoogbegaafde leerlingen uit! Acadin is dé digitale leeromgeving voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen in het primair onderwijs. Een omgeving die is gevuld met >500 interessante en uitdagende leeractiviteiten over allerlei onderwerpen voor groep 1-8. Speciaal geselecteerd om het leren op school voor deze kinderen te verrijken. Acadin helpt leerkrachten leerlingen te prikkelen met uitdagende leerstof waar ze hun tanden in kunnen zetten, maar ook met korte opdrachten voor de laatste 10 minuten van de les. Kenmerkend voor deze leeractiviteiten is dat ze een open karakter hebben. Leerlingen leren niet alleen feitenkennis en vaardigheden, ze leren ook hoe ze moeten leren.

“Acadin heeft veel voordelen, je ziet kinderen echt opbloeien!” “Acadin beviel zo goed dat het al snel schoolbreed is ingevoerd.” “Acadin kan worden ingezet voor alle leerlingen, maar is vooral interessant voor leerlingen die wel wat extra uitdaging kunnen gebruiken.”

Opbouw Acadin Inhoud – >500 leeractiviteiten groep 1-8 Planningsmodule – activiteiten toekennen met startdatum en deadline Begeleidingsmodule – beoordelen, portfolio

Interesse? Meer informatie over Acadin, de abonnementsprijzen en de wijze van aanmelden, vindt u op www.acadin.nl. U kunt zich aanmelden voor een e-presentatie en/of via een proefabonnement Acadin gratis 10 weken verkennen.

www.acadin.nl | info@acadin.nl | (070) 315 41 00

Inhoudslijnen en visiespel SLO vergemakkelijken implementatie

Lucas Onderwijs: bootcamp voor digitale geletterdheid

“Willen jullie eens meekijken hoe we de implementatie van digitale geletterdheid in onze scholen kunnen vormgeven?”. Dat vroeg de Scholenstichting Lucas Onderwijs aan SLO. Samen ontwikkelden ze een bootcamp voor digitale geletterdheid.

Tekst: Brigitte Bloem Foto: Lucas Onderwijs

Paul Veringa en Maike Kouwenhoven werken beiden als beleidsmedewerker bij Lucas Onderwijs. De stichting heeft scholen voor primair en voortgezet onderwijs in de regio Haaglanden. Maike staat daarnaast ook twee dagen in de week voor de klas. Samen hebben ze de taak om de implementatie van digitale geletterdheid vorm te geven. ‘We merkten 38

dat veel leraren te weinig kennis hebben en onzeker zijn hoe ze digitale geletterdheid in hun onderwijs kunnen aanbieden’, zegt Maike. ‘Dat deed ons besluiten om te onderzoeken hoe we onze 85 scholen, te beginnen bij de basisscholen, zouden kunnen faciliteren.’ Omdat de scholen heel divers zijn, wilden Paul en Maike geen bepaalde lesmetho-

de adviseren. ‘We waren meer op zoek naar een manier om scholen te helpen digitale geletterdheid een flinke boost te geven zodat het een plek krijgt in het schoolcurriculum. Dat vraagt om kennis van de inhouden, de ontwikkeling van een visie en leidt uiteindelijk tot een leerlijn voor digitale geletterdheid’, aldus Maike. ‘We wilden handreikingen aan kunnen bieden, zodat de scholen digitale geletterdheid verder kunnen uitbouwen in een voor hun leerlingen logische volgorde en behapbaar voor de leraren die het moeten doen.’

Co-creatie Paul en Maike stelden een plan op voor een bootcamp met vier intensieve bijeenkomsten. Om te kijken of ze op de goede weg waren, zochten ze contact met SLO. SLO is betrokken bij verschillende pilots op scholen, die bezig zijn met de implementatie van digitale geletterdheid. ‘We werken in co-creatie met het onderwijsveld aan materialen en hulpmiddelen voor de implementatie van digitale geletterdheid. In een pilot als deze kunnen we kijken of het werkt zoals wij dat voor ogen hebben’, licht curriculumontwikkelaar Martin Klein Tank toe. ‘In een pilot kunnen we onze expertise ook beschikbaar stellen aan scholen. Zo krijg je een win-win situatie.’

Opzet bootcamp-bijeenkomsten Er was veel animo onder de Lucas-scholen. Omdat de pilot behapbaar moest blijven, viel de keuze op vier uiteenlopende scholen, die ook op het gebied van digitale geletterdheid in verschillende fasen zaten. ‘Van de vier bijeenkomsten hebben we er nu drie gehad’, vertelt Paul. ‘De SLO-experts waren inhoudelijk betrokken bij de voorbereiding en op de dagen zelf. We hebben bewust gestuurd op de aanwezigheid per school van een leraar van de onder-, midden- en bovenbouw. Zo konden de vier schoolteams ook op de verschillende bouwniveaus met elkaar van gedachten wisselen en van elkaar leren.’

Visiespel digitale geletterdheid SLO SLO ontwikkelde een visiespel digitale geletterdheid, dat scholen helpt om de zaken op een rij te zetten waar ze bij de implementatie van digitale geletterdheid mee te maken krijgen. Het spel ondersteunt bij het stellen van prioriteiten en geeft invulling aan het formuleren van een schoolvisie op digitale geletterdheid. Verder lezen: https://bit.ly/3KN2Zra De bootcamp heeft een logische opzet. Maike: ‘Allereerst wilden we ervoor zorgen dat leraren goed begrijpen wat digitale geletterdheid inhoudt. Daarbij konden we gebruikmaken van de door SLO ontwikkelde inhoudslijnen met aanbodsdoelen. Al snel bleek dat verschillende onderwerpen nu al in het curriculum aan de orde komen. Werken aan digitale geletterdheid betekent dus niet een heel nieuw vak erbij. Tijdens de tweede bijeenkomst gingen we in op het belang van een visie op digitale geletterdheid en hoe je die als school kunt ontwikkelen. Van elke school waren er ook collega’s uit het management aanwezig. Deelnemers voerden stevige discussies, waarbij via het visiespel van SLO allerlei belangrijke aspecten aan de orde kwamen. In bijeenkomst drie zijn we na het formuleren van globale doelen, deze verder gaan uitwerken. In juni hebben we een terugkomdag, waarop de vier scholen hun vorderingen en ervaringen kunnen delen, elkaar kunnen bevragen en nieuwe inspiratie kunnen opdoen. Collega’s van andere scholen zullen zich daarbij aansluiten. Daarnaast bespreken we onze ervaringen uit deze pilot ook in ons leernetwerk moderne media. Hierin zitten vertegenwoordigers van alle Lucas-scholen.’

Vertaling onderwijspraktijk

Paul en Maike hebben van de hoofdonderwerpen uit de inhoudslijnen van SLO een eigen vereenvoudigde versie gemaakt. Paul: ‘We hebben de inhoudslijnen, in overleg met SLO, wat vereenvoudigd en geconcretiseerd (zie afbeelding).’ ‘Ervaringen uit de onderwijspraktijk leren ons dat de aanbodsdoelen in de inInhoudslijnen digitale geletterdheid SLO houdslijnen niet altijd even goed begrepen worden. Digitale geletterdheid is ingedeeld in vier Dat is precies de feedback die we graag tijdens zo’n domeinen: ICT-basisvaardigheden, mediawijsheid, pilot krijgen’, zegt Martin. ‘We nemen deze en andere computational thinking en digitale informatievaarfeedback mee om de inhoudslijnen bij te stellen. digheden. Om digitaal geletterd te zijn hebben De inhoud blijft gelijk, maar we maken de formulering kinderen van alle vier domeinen kennis en concreter.’ De ervaringen uit de bootcamp krijgen vaardigheden nodig. De inhoudslijnen met volgend schooljaar voor de Lucas-scholen vorm in aanbodsdoelen beschrijven op een actieve manier een speciale training van de eigen Lucas Academie. aan welke onderwerpen je met de leerlingen kunt ‘We adviseren daarbij de training met collega’s uit je werken bij elk domein. team te doen en ook de directie hierbij te betrekken’, Verder lezen: https://bit.ly/34aWHAQ verduidelijkt Paul. ‘Wellicht gaan we hierbij ook de vier scholen uit de pilot inzetten. Zij hebben immers al kennis en ervaring opgedaan hoe je digitale << Leerlingen bezig met digitale vaardigheden op het schoolplein, ze spelen een spel op de gamer van Energy Floors. geletterdheid in je onderwijs implementeert.’ PrimaOnderwijs 9

Digitale geletterdheid integreren in het lesaanbod We moeten kinderen voorbereiden op de banen van de toekomst. Maar vanwege tijdgebrek zien scholen het vaak als obstakel om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid. De oplossing? Integreer digitale geletterdheid in het lesaanbod. Tekst: Marleen Kuijsters

Daniëlle Koolmees is leerkracht unit 5/6 op het Kindcentrum IJsselmonde. Daarnaast is ze onderwijskundig ICT’er en ondersteuner digitaal leren en digitale geletterdheid.

‘We moeten leerlingen voorbereiden op de digitaliserende samenleving. Digitale geletterdheid en ICTvaardigheden zijn net zo belangrijk als de vakken taal en rekenen. Kinderen kunnen meestal goed swipen, maar een Word-document van een inhoudsopgave voorzien is nog moeilijk. Daarom willen wij digitale geletterdheid integreren in het lesaanbod.’

Hoe doe je dat? ‘Digitale geletterdheid kan het onderwijs versterken.

Denk aan het schrijven van een opstel op een Chromebook. Kinderen leren hoe ze een opstel maken en gaan tegelijkertijd aan de slag met het maken van een inhoudsopgave. Ze leren hoe ze documenten kunnen opslaan en delen via de Cloud. Ook leuk: een rekenles oppervlakten met behulp van een tool op een Chromebook. Eerst tekenen leerlingen op papier de oppervlakte van een kamer. Vervolgens delen ze de kamer in met meubels. Hiervoor moeten ze schaalberekeningen maken. Daarna bouwen ze de kamer virtueel op de computer. Als ze erdoor heenlopen ervaren ze of ze het een fijne indeling vinden.’

Tips? ‘Begin klein, je hoeft niet meteen aan de slag met lastige tools. Laat kinderen een opstel digitaal schrijven. Digitale geletterdheid kan ook zonder computers. Laat kleuters jou als leerkracht programmeren. Laat ze pictogrammen op de juiste volgorde leggen waar bewegingen opstaan die jij moet maken.’

Lianne van Rosmalen is docent dienstverlening en producten, en digitale vaardigheden op het 2College Ruivenmavo in Berkel-Enschot. Daarnaast is ze het gezicht achter digitale kunstdocent.

het profiel bij hen past. Vanaf het derde jaar dompelen we ze onder met lessen om ze voor te bereiden op opleidingen tot beroepen zoals ICT-medewerker of mediavormgever. De leerlingen gaan aan de slag met echte opdrachtgevers. De opdrachten zijn divers: van logo’s maken tot een voorstel doen voor een webdesign. Daarnaast laten we ze experimenteren met het programmeren van games of het maken van een podcast.’

Je geeft ook trainingen aan kunstvakdocenten… ‘Je kunt je geen wereld voorstellen zonder computers of games. Je mist kansen op de arbeidsmarkt als je niet digitaal geletterd bent. In het eerste leerjaar krijgen leerlingen les in digitale vaardigheden. In mijn lessen bouwen leerlingen een website of ontwerpen posters. We willen digitale geletterdheid en ICTvaardigheden verder integreren, daarom werk ik aan een nieuw profiel: Media Vormgeving en ICT.’

Wat gaan leerlingen doen? ‘Leerlingen doen in het tweede jaar proeflessen: ze ontwerpen bijvoorbeeld een app om te ontdekken of

‘Om digitale middelen te integreren in het kunstvak, hoef je je lessen maar een klein beetje om te buigen. Zo is de tool canva.com een walhalla: hier kun je allerlei grafische producten in ontwerpen. Mijn tip: begin klein. Iedereen kent PowerPoint, maar bijna niemand weet dat je hiermee zelf een luisterboek kunt inspreken en er illustraties bij kunt maken. En besef: het inzetten van digitale middelen hoeft niet altijd te leiden tot een eindproduct. Je kunt er een onderwerp mee introduceren. Laat leerlingen bijvoorbeeld kennismaken met popart kunstenaars via de tool Padlet, een soort digitaal prikbord.’

Florianne van Zandvoort is leerkracht groep 7 en ICT-coördinator op de Groen van Prinstererschool in Voorburg. Marcel Prosman is leerkracht groep 6 en 8 en snappet-coördinator op dezelfde school. Florianne: ‘Wij vinden het belangrijk dat kinderen informatie kunnen opzoeken en filteren, dus beoordelen wat betrouwbaar is en wat niet. Ook leren we ze hoe ze info kunnen gebruiken, want als je iets op internet plaatst zal dat altijd blijven rondzwerven.’ Marcel: ‘Mobiele telefoons zijn niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Digitale geletterdheid sluit aan bij de belevingswereld van kinderen.’

Jullie integreren digitale geletterdheid in het lesaanbod... Marcel: ‘We wilden digitale geletterdheid integreren in het taalcurriculum. We hebben schrijfopdrachten voor groep 5 t/m 8 bedacht die aansluiten bij de taalmethode én waarmee leerlingen werken aan digitale geletterdheid. Ze schrijven een opstel of e-mail op een Chromebook. Zo zijn ze niet alleen bezig met taal, ze leren ook hoe ze hun verhaal in een document zetten of plaatjes kunnen toevoegen.’ Florianne: ‘Die opdrachten maken ze via een tool die

we zelf hebben ontworpen: het digitale portfolio, een praktisch Excel-document waarin je de groep selecteert, het thema en de les. Leerlingen controleren zelf of ze een opdracht goed hebben gemaakt.’

Jullie werken ook met Snappet.. Marcel: ‘De leerlingen rekenen met Snappet, ook de toetsen nemen we hiermee af. Ze kunnen het ook inzetten voor begrijpend lezen. Het is adaptief en past zich aan aan het niveau van het kind. Nog een groot voordeel: wij zien snel of en waarop een kind vastloopt.’ Florianne: ‘Een goede balans tussen digitaal werken en het inzetten van andere werkvormen is belangrijk. Zo hebben we ook leermaterialen en zetten we bewegend leren in. Soms neem ik de klas mee naar buiten voor een les en we blijven schrijven op papier.’

Tips? Samen: ‘Begin klein en neem je collega’s mee: waar hebben zij behoefte aan, wat vinden ze spannend? Durf iets te veranderen als het niet werkt.’

PrimaOnderwijs 11

HAAL DE DANS-APP IN JE KLAS! VRAAG NU GRATIS AAN.

Wil je met dans in de klas aan de slag? Vraag de gratis digibordapp The Statement aan! Met deze app van Nederlands Dans Theater (NDT) leren kinderen spelenderwijs over moderne dans. Het dansstuk The Statement vormt de basis van de app, die gemaakt is voor leerkrachten van groep 7 en 8. Bekijk en bespreek fragmenten uit de choreografie, beweeg mee met korte dansvideo’s en experimenteer met beeldfragmenten om zelf een dans te maken en daarna uit te voeren.

VRAAG DE APP AAN OP:

ndt.nl/statement OF SCAN DE QR-CODE:

Ieder thema in de app kan bovendien worden afgesloten met een les die op creatieve wijze invulling geeft aan het thema burgerschap. Het lesmateriaal sluit onder andere aan bij kerndoelen 54 en 55 (SLO) en lessen over sociaal-emotionele vaardigheden.

DEZE APP IS MOGELIJK GEMAAKT DOOR: VSBFONDS, FONDS21 EN FONDS 1818.

Bewust internetgebruik in de klas? Myndr maakt het je makkelijk! Afleiding door internet Door thuisonderwijs en het gebruik van online lesmethodes hebben leerlingen steeds vaker internet nodig. Hun aandacht vasthouden kan hierdoor lastig zijn. Ze zijn namelijk één klik verwijderd van een online spelletje of het versturen van een appje. Myndr heeft hiervoor dé tool voor leerkrachten ontwikkeld: de Myndrswitch. Praktisch internetfilter Myndr is het meest flexibele en gebruiksvriendelijke internetfilter voor in de klas. Met de switch bepaalt de leerkracht in een handomdraai welk internettoegang de leerlingen hebben. Dit gebeurt zonder tussenkomst van een ICT-beheerder en zonder dat de leerkracht achter een beeldscherm hoeft te kruipen. De eenvoud en snelheid van het systeem maakt Myndr de aantrekkelijkste manier van internetregulering in de klas.

Wanneer de knop in de laagste positie staat, hebben leerlingen alleen toegang tot lesmethodes of oefenmateriaal. Zo blijven ze gefocust op de les. Wanneer het tijd is voor ontspanning draai je de switch omhoog! Myndr kan gebruikt worden in iedere klas waar met laptops of Chromebooks wordt gewerkt. Doordat de switch aan de laptops van leerlingen is gekoppeld, maakt de locatie van het onderwijs niet uit. Hierdoor is Myndr ook ideaal tijdens thuisonderwijs. Enthousiaste docenten Leraren zijn erg te spreken over het gebruik van Myndr. Het grootste voordeel dat zij noemen is dat er veel meer rust in de klas is voor de leerlingen, maar ook voor de docenten. Het verhaal achter Myndr? Myndr is een Nederlands bedrijf gevestigd in Zutphen. Sinds 2017 werken zij aan de ontwikkeling van mediawijsheid en aan producten die dit ondersteunen. Myndr helpt leerlingen te focussen door afleiding via internet te beperken. De knop helpt leerkrachten om samen met hun leerlingen internet verantwoord te gebruiken in de klas. Daarmee is de internetswitch ook een didactisch en pedagogisch hulpmiddel.

Ervaar zelf hoe Myndr werkt! Lezers van PrimaOnderwijs kunnen de Myndr-switch gratis 6 weken proberen. Kijk op: www.myndr.nl/avs22

prima-onderwijs-tweede.indd 1

01/02/2022 10:46

Met digitale geletterdheid kan iederéén meedoen

‘Het is een mythe dat kinderen Goede digitale vaardigheden beïnvloeden de kansengelijkheid in sterke mate, zo menen expert digitale geletterdheid Remco Pijpers en Monaïm Benrida, programmaleider van de Gelijke Kansen Alliantie. Volgens hen heeft online onderwijs door corona die relatie naar de oppervlakte gebracht. Tekst: Heleen de Bruijn

16 maart 2020 was de dag dat in Nederland voor het eerst online onderwijs werd geboden. Volgens Monaïm Benrida, programmaleider bij de Gelijke Kansen Alliantie (GKA), stond vanaf dat moment de telefoon roodgloeiend: ‘We kregen telefoontjes van mensen die geen laptop hadden, of geen wifi of allebei niet, of er was geen begeleiding of ondersteuning. Er werd nog meer van de ouders gevraagd, zowel van hun digitale vaardigheden als in het onderwijs op afstand. De omschakeling die van de een op de andere dag gemaakt moest worden was enorm en daarmee was het niet meteen duidelijk wat er nodig was om dit goed te kunnen doen.’ Remco Pijpers, expert bij Kennisnet: ‘Wij zagen vrij snel hoe online onderwijs de ongelijkheid vergrootte. De kinderen uit de zogenoemde lage SES-gezinnen (lage sociaaleconomische status) beschikten niet over de apparatuur of misten een goede internetverbinding, of deelden die met z’n vijven in een kleine woning. Als de wiedeweerga regelden scholen, gemeenten, maar ook bedrijven, die zaken voor gezinnen. Maar dat was niet genoeg. Als je het hebt over gelijke kansen, dan is goede toegang de basis. Maar zonder digitale basisvaardigheden kan dat apparaat daar staan, maar kom je er niet ver mee. Een camera die even hapert, weer aan de praat krijgen zonder in paniek te raken, een mappenstructuur aanmaken om je bestanden goed in op te slaan... als een kind niet weet hoe dat werkt,

Remco Pijpers

is ‘ie veel tijd kwijt aan dat specifieke klusje en komt hij niet toe aan onderwijs.’

Mythe Volgens Remco is het een soort mythe geworden dat kinderen van nu zo digitaal vaardig zijn en dat alles bij hen vanzelf gaat. ‘Dat dat niet zo is, is de afgelopen jaren onvoldoende onderkend. Het ging vaak over het belang dat kinderen leren programmeren. Maar heb je de basisvaardigheden niet, dan beklijft programmeren vooral bij kinderen die van huis uit een sterke basis meekrijgen. De verschillen tussen kinderen zijn groot, het is geen homogene generatie. Je ziet gebrekkige vaardigheden in gezinnen met een lage sociaaleconomische status, maar ook bij kinderen van hoogopgeleide ouders. Er is ook een relatie met traditionele geletterdheid; als je goed kunt lezen, is de kans groter dat je ook digitaal je weg makkelijker vindt.’ Monaïm: ‘In de tijd van de eerste online lessen, werden velen uitgedaagd dingen te doen die ze eerder niet deden, terwijl ze wel heel digitaal vaardig léken, bijvoorbeeld goed in het maken van snapchatfilmpjes.

zo digitaal vaardig zijn’ Remco: Ja precies: ze zijn digitaal handig, maar niet per se digitaal vaardig of mediawijs. Op smartphones gaat veel vanzelf, maar je laten beetnemen door een phishingmail gaat helaas ook bijna vanzelf. Leerlingen moeten leren digitaal verder te kijken dan hun neus lang is.’

Kloof Monaïm: ‘Grote vraag is nu: hoe leren we alle kinderen de basisvaardigheden? De kloof tussen kinderen uit gezinnen met een verschillende sociale en economische status lijkt alleen maar groter geworden. Mede door gebrek aan digitale vaardigheden. Daarnaast is er veel aanbod aan lesmateriaal en apps die je op je mobiel kunt zetten. Bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding. Maar die kosten al gauw een paar tientjes per maand. Voor veel mensen is dit niet haalbaar. Ongelijkheid groeit dus vanuit verschillende kanten: kinderen uit de lage SES-gezinnen, met weinig mogelijkheden en vaardigheden en weinig toegang tot voorzieningen én een kleine portemonnee. Producten vinden ook sneller hun weg op ‘rijkere’ scholen, met hoogopgeleide ouders. Die zitten beter in de financiën. Scholen waar meer uitdagingen zijn, zijn vaak de laatsten die instappen.’

Vaardigheden Maar het draait niet alleen om beschikbaarheid van middelen. Remco: ‘Basisvaardigheden zijn het fundament. Als je op Instagram onzin krijgt toegestuurd Monaïm Benrida

over je gezondheid, is het belangrijk dat je er op school en thuis het gesprek over kunt voeren. Kinderen moeten met kennis en vaardigheden kunnen zeggen: ik neem hier even afstand van, de werkelijkheid ligt anders. Digitale geletterdheid is belangrijk om jezelf staande te houden en om op een goede manier mee te kunnen doen in de digitale samenleving.’ Volgens Remco moet digitale geletterdheid daarom in het curriculum, opdat het niet vrijblijvend is. ‘Nu regeert de willekeur, marktpartijen maken allerlei mooie lespakketten, maar als samenleving moeten we beslissen wat we kinderen meegeven, zodat scholen goede keuzes kunnen maken.’

Best practices Maar zover is het nog niet. Monaïm: ‘Sommige scholen hebben al heel veel uitdagingen. Digitale geletterdheid staat dan niet hoog op de prioriteitenlijst. Ik begrijp dat, maar daar kunnen we het niet bij laten. Dus moeten we ook kijken hoe we school en omgeving kunnen versterken. Bijvoorbeeld door een weekendschool of een zogenoemde ‘rijke schooldag’. Daar gaan kinderen tot drie uur gewoon naar school, maar wordt de schooldag vervolgens opgerekt met een breed aanbod, zoals sport, gezondheid, cultuur en ook digitale geletterdheid. We zijn als GKA ook heel erg benieuwd naar good practices: welke scholen doen al goede dingen op het gebied van digitale geletterdheid en willen dat delen? En, welke scholen kampen met dit vraagstuk en kunnen juist hulp gebruiken? Zijn er scholen die zelf zeggen: wij zijn al heel ver, kom maar bij ons kijken. Meld je dan vooral bij ons.’

Neem contact op Wil je met jouw school meer met digitale geletterdheid doen en kun je wel wat hulp gebruiken? Of ben je bereid jouw ervaring op dit gebied te delen? Stuur een mail naar: gelijkekansen@minocw.nl.

PrimaOnderwijs 15

Zet de programma’s van Lexima in voor het Nationaal Programma Onderwijs Met het Nationaal Programma Onderwijs geeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap scholen extra steun en tijd om leerlingen te helpen die als gevolg van de coronamaatregelen in de problemen zijn geraakt. De programma’s van Lexima bevorderen de lees- en spellingontwikkeling van leerlingen. Daarmee sluiten ze naadloos aan bij de inzet zoals die binnen het Nationaal Programma Onderwijs is geformuleerd. De inzet vormt geen extra belasting van de leerkracht.

ALL-IN SCHOOLABONNEMENT De prijs van een interventieprogramma is afhankelijk van de grootte van de school Scan de QR-code om naar de webshop te gaan

BOVENSCHOOLSE AANPAK • Interventieprogramma implementatie op maat • Deskundige begeleiding • Beste prijs • 3 of 5 jaar Scan de QR-code voor een offerte op maat

Hoe passen de interventieprogramma’s van Lexima binnen het Nationaal Programma Onderwijs? Een toonaangevend internationaal vergelijkend onderzoek naar de effectiviteit van interventies bij leerlingen van 5 - 16 jaar oud is uitgevoerd door de Education Endowment Foundation. De programma’s van Lexima kunnen op basis van hun Teaching and Learning Toolkit worden beoordeeld. Scan de QR-code bij de productbol om te zien bij welke interventies het programma aansluit. Of kijk op www.lexima.nl/ nationaal-programma-onderwijs Leesbevordering

Preventie

Remediëren

Compenseren

C O L U M N

Meester Stefan

Jari Het is de leerling die ik er het snelst heb uitgestuurd van alle leerlingen die ik ooit les heb gegeven. Nu twee jaar geleden ongeveer, hij zat in de eerste klas. Ik denk niet dat hij zich realiseert dat hij dit twijfelachtige record op zijn naam heeft staan. Wel zal hij vast nog wel weten dat hij erg geschrokken was, want dat was hij. Beduusd. Nu, twee jaar na dat vervelende moment, staat hij naast mij. Jari is een lange, wat slungelige jongen met mooie krullen. Ik geef op dat moment mediawijsheid en we zijn aan het einde van de les beland. Jari biedt aan om het bord schoon te maken en dat laat ik mij geen twee keer zeggen! Snel regel ik een doekje en wat bijbehorend schoonmaakmiddel, speciaal voor digiborden. ‘Is de les nu al afgelopen, meneer? Ik zweer het, uw lessen zijn echt korter dan die andere lessen, dat kan niet anders.’ Met diep gefronste wenkbrauwen bestudeert hij de klok aan de muur.

Ik geniet van het feit dat hij zo open en behulpzaam is de laatste tijd. Dat is echt de opbrengst van het incident in de eerste klas. Er is wat veranderd bij hem. Dat zie ik ook aan zijn betrokkenheid tijdens de les. Wanneer ik het met de klas heb over het internet en hoe dat precies werkt, komt Jari met verschillende suggesties. ‘Gewoon Google’ is de eerste suggestie. Want zo werkt het internet blijkbaar volgens Jari. Google regelt het. Ik vraag nog even door en hij komt met betalen. ‘Betalen meneer! Gewoon je rekening betalen, klaar, je weet toch!’ Nog steeds ben ik niet tevreden met de antwoorden en ik vraag door. ‘Hoe komt dat ene filmpje van Youtube nou op je telefoon terecht jongens? Via een kabel? Via de lucht?’ Jari doet nog een laatste uiterste poging het mysterie van de werking van het internet te doorgronden en komt met een verrassend inzicht. Eentje waar ik zelf nog niet bij had stilgestaan.

‘Volgens mij via kabels meneer. Je weet toch, die grote dingen met die draden eraan. Daar gaat alles toch doorheen?’ Ik kijk hem aan en snap niet direct waar hij op doelt. ‘Ja die kabels, dat is het!’, valt een klasgenoot hem bij. Langzaam dringt het tot mij door dat ze de hoogspanningslijnen bedoelen die Nederland doorkruisen. Deze les heeft nut, zoveel is mij duidelijk. Hoe belangrijk het ook is dat er aan digitale geletterdheid gewerkt wordt, het mooiste is wat mij betreft dat Jari niet voortijdig hoeft te vertrekken en de les verlaat ná de bel. Net als ieder ander. Met opgeheven hoofd en een tas vol complimenten. En voor zijn gevoel duurde de les maar een half uurtje. Hoe mooi wil je het hebben. Meester Stefan @meesterstefan_hrlm

PrimaOnderwijs 17

12 7,5 8 10 9 VMB O

04 Voor je ei gen veiligh eid hangt elke kam er in er van je huis een camera Bi

HA 01

en v an g n e n ver orde ies kunn w n pr e c e e r t Ro artse Huis bots die t je mank GS , a ro door rhalen w e t ac h

nnen alleen Apparaten ku rendeld met tg on nog worden nning ke er sh gezicht

21 VW O

social media Op nieuwe uikers direct br ge en bb he elkaar, er zit et m t ac nt co meer tussen rm fo at pl BL, Sm geen

€

n epale ten b sulta ar welke e lr o na ho aat Je sc matisch g je g auto opleidin lg o ver v

€ AL

Gewoon geld verdwijnt en wordt helemaal vervangen door cryptomunten BL

Moderne technologieën onder de loep met TechTwijfels Duik in de wereld van algoritmes, big data en blockchain

We kunnen er tegenwoordig niet meer omheen; algoritmes, big data en blockchain vliegen ons om de oren. Maar nog belangrijker, hebben leerlingen genoeg kennis van al deze termen om een inschatting te kunnen maken van de kansen en risico’s? Het online lesprogramma TechTwijfels maakt deze technologieën concreet en laat zien hoe ze aanwezig zijn in het dagelijks leven van jou en je leerlingen. Door Mandy Kok De verregaande digitalisering vraagt om discussies over de verantwoordelijkheden van overheid, bedrijven, maatschappelijke organisaties en iedere burger. Het is daarom belangrijk dat iedereen zelfstandig een keuze kan maken in welke technologie hij wél of niet, kan of wil gebruiken. Technologisch burgerschap vraagt om het vergroten van het maatschappelijk bewustzijn en het stimuleren van de meningsvorming over de invloed en de betekenis van de nieuwe digitaliseringsgolf. Nieuwe technologieën brengen kansen, maar ook risico’s met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan iemands privacy die je met technologie kunt beschermen (kans) maar ook kunt hacken (risico). 58

ging mag jouw baas altijd weten waar je bent KI, NI

19 1+23=

Onder wijs volg je nie t meer op vaste tijd en en ple kk online w aar en wan en, maar neer jij w ilt BD, DP

LK 01

Alle le ra weten ren zijn ro bo v an h et vak ts die alle s dat ze geven Ro

VK 01

kundigen Alle verpleeg zijn robots

Toegankelijk en interactief

20In ruil voor loonsverho

bioscopen Theaters en ke nieuwe el , en ijn verdw film kun je en g lin el voorst woonkamer je ar na streamen

03 0110 + 1110 = 0010

Met het online spel TechTwijfels en de bijbehorende online les bereid je leerlingen voor op de toekomst. In één lesuur zet je jouw leerlingen op een toegankelijke en interactieve manier aan tot denken en discussiëren over de nieuwste technologieën. Zou je voor je eigen veiligheid in elke kamer van het huis een camera hangen of laat je liever je koelkast bepalen wat je eet op basis van gegevens over je gezondheid? Heb je liever dat alle verpleegkundigen robots zijn of dat apparaten alleen nog ontgrendeld kunnen worden door gezichtsherkenning? In welke technologie zien leerlingen een ultieme kans en in welke vooral risico’s?

D n

L, Sm

49 55 01

De teddybeer van een kind as neemt alles op wat de opp zegt en doet

t de ne e m de auto ard rijdt of n e jd h ri Je zelf ver als je te gaat gen be le o KI contro rtredin e v o andere

Bi, KI

Bij oorlogen worde n alleen nog robots en drones ingezet

Met s m ar t g elkaa lasses kan rs ged achte iedereen n leze n Bi, NI

18 €

€

06 Je bur e een se n krijgen a utom intje a a niema ls jij wegg tisch aa nd m e e r t hu t e n e r is is

Als je een p smart roduct afr e phon e, krij kent met je g je ko rting

Je koelkast bepaalt wat je eet op basis van gegevens over je gezondheid

un w a ar h n altijd ithangt te e w s u KI Ouder arige kind BD, Bi, rj minde

BD, IoT

20303

een euro koop je Voor 10.000 er maakt m m sli je e di NI hersenchip

07 De politie kan jou buitenshuis met camera’s vol gen

Het dilemma

14 Bi

Tijdens de les worden leerlingen uitgedaagd steeds een keuze te maken tussen twee kaarten waarop technologische mogelijkheden staan. Dit vormt het dilemma. Als ze meer informatie nodig hebben over een technologie om een weloverwogen keuze te maken, kunnen ze een digitale ‘hulplijn’ inschakelen. Moeilijke begrippen als biometrie, genome sequencing en neuro-imaging-technologie worden dan uitgelegd. De kaart die de meeste kansen toebedeeld krijgt, gaat verder in het spel. Als de winnende kaart bekend is, wordt de les afgesloten met een korte discussie over deze kaart en kunnen de leerlingen een keuze maken uit één van de twee verdiepende opdrachten: ‘Banen van de toekomst’ of ‘Ik zie het al!’

TechTwijfels in één lesuur TechTwijfels is geschikt voor alle klassen van het voortgezet onderwijs en leent zich bij uitstek voor de vakken Maatschappijleer, Burgerschap en technische vakken als Informatica. Het is te behandelen in 16

Je koelkast laat we ten in een app welke boodschapp en je nodig hebt

, gratis me is ete ga open haal ri o v fa nk Jouw me aa t in-ga e top e n me je d

IoT, KI

slechts één lesuur. In de online lesomgeving vind je de docentenhandleiding, verdiepende werkbladen en een hulplijn met uitleg over deze technologieën, er is hiervoor geen voorkennis vereist. Er is ruimte voor differentiatie door individueel of in groepjes te stemmen met een device (smartphone, tablet, laptop) of door de pitch te vervangen voor een klassikale dialoog. Het online spel geeft je de mogelijkheid om ook tijdens momenten van thuisonderwijs activiteiten aan te bieden die de betrokkenheid en het onderlinge contact stimuleren.

Aan de slag met TechTwijfels

GRATIS ATIS

nement lefoonabon Je krijgt je te provider mag je s al is at gr meeluisteren

BD, PT

Iedereen mo kunnen ko et een exoskeleto n 54pen waarm ee hij vijf keer zo st erk word t KI

Alle m en vast t sen staan DNA e stell ziekte en of ze e af om rf s bij z ich dr elijke agen GS

Met TechTwijfels daag jij je leerlingen uit zich te verdiepen in de nieuwste ontwikkelingen en mooie stappen te zetten richting digitaal bewustzijn. TechTwijfels versterkt bovendien de ontwikkeling van technologisch burgerschap. Meld je aan op: www.onderwijsinformatie.nl/onlinespel TechTwijfels is een project van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

PrimaOnderwĳs 19

Xando Circulair

Refresh

& Inruil

Uw bestaande Apple-apparaten zijn geld waard. Ruil ze in en ga aan de slag met de nieuwste producten. Xando ontzorgt! Wij regelen de volledige inruil door ze op te halen en de nieuwe apparaten bij u gebruiksklaar te maken*.

Huidige

inruilwaarde:

€ 100,-

Nieuwprijs

incl. inruilwaarde:

€ 199,-

N E t e z z w d e

H b o Huidige

inruilwaarde:

€ 250,-

Nieuwprijs

incl. inruilwaarde:

€ 575,-

T w m z d e z

V *Deze actie is alleen van toepassing op onderwijsinstellingen en bedrijven. Vraag naar de voorwaarden.

Ontvang een inruil voorstel op maat.

T v

N c

Uw route van innoveren Leren | Lesgeven | Leeromgeving

Xander is directeur van OBS De Popov. Een adaptieve rekenomgeving ondersteunt het rekenonderwijs vanaf groep 3. Iedere leerling heeft een eigen apparaat. Creativiteit en programmeren zijn ondertussen belangrijke thema’s geworden. Leerkrachten zijn geïnteresseerd in de kansen...

Aan de slag Na a een workshop Planning Essentials weten Xander en zijn team wie wat wanneer gaat doen en welke materialen daarbij nodig zijn. Met onze actuele kennis van zaken en deskundigheid zorgen we ervoor dat leren, lesgeven en de leeromgeving altijd goed voor elkaar is.

Visie en plan We denken mee met Xander en zijn team om de onderwijsvisie te vertalen naar een uitvoerbaar plan. Een onderdeel daarvan is het aan elkaar verbinden van voorlopers en volgers.

Het beheer op orde Technologie echnologie moet werken. Samen met jullie ICT-ers zorgen we ervoor dat de basis op orde is en er geen drempelsmeer zijn voor leerkrachten.

Scholing Met workshops op maat traint onze Apple Professional Learning Specialist leerkrachten om technologie te integreren in het curriculum.

Vernieuwen curriculum Technologie effectief integreren in het onderwijs resulteert altijd in het vernieuwen van het curriculum. Wij begeleiden leerkrachten tijdens het ontwerpproces.

Neem vrijblijvend contact met ons op!

038 - 425 40 60 onderwijs@xando.nl xando.nl/onderwijs

SCAN QR-CODE

Leuk en leerzaam:

Bart Eshuis (midden)

maak met je leerlingen een podcast! Met je leerlingen een podcast luisteren en maken is superleuk! Ze kunnen na een korte introductie snel aan de slag en een paar uur later is het resultaat er al. Spelenderwijs leren ze onder meer luisteren, doorvragen en vragen in een juiste volgorde stellen. Tekst: Malini Witlox

Hij is leraar, werd opgeleid bij de Veronica Radioschool, werkte als producer en verslaggever bij de radio en werd in 2017 verkozen tot leraar van het jaar. Tjeerd van den Elsen combineert inmiddels zijn passie voor onderwijs met het maken van podcasts op scholen.

Invloed van audio ‘Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat bepaalde hersengebieden veel actiever zijn als kinderen alleen audio horen en geen video zien. Ze moeten zelf een beeld vormen van hetgeen ze horen. Video is in die zin een lui medium, want de beelden worden voor hen al ingevuld’, meent Tjeerd. Radio had lange tijd een stoffig imago. Maar nu podcasts populair zijn, ziet Tjeerd dat scholen overstag gaan. ‘In het onderwijs ligt de nadruk op lezen. Maar hoe zit het met de taalontwikkeling als leerlingen aanvullend hierop meer audio horen? Vorig jaar toonde een 22

nieuw onderzoek aan dat de invloed van audio groter is dan we denken. Kinderen van zes tot negen jaar beschikken over een auditieve dominantie.’ Tjeerd geeft een voorbeeld uit het onderzoek: ‘Kinderen zagen een hond en hoorden een kat. De vraag ‘wat is dit’ beantwoordden ze met een kat.’

Eenvoudig starten Om een podcast te kunnen maken met je leerlingen heb je niet veel nodig. Het kan zelfs al met de opnamefunctie van je telefoon, ook al heb je een betere kwaliteit met een microfoon of een podcasting recorder. Monteren kan op de computer. Jezelf terughoren is heel belangrijk voor de leerlingen, zegt Tjeerd. ‘Hoe komt wat ze zeggen over op de ander? Met welke intonatie horen of zeggen ze iets? De eerste keer dat ze een podcast maken, zijn ze vaak nog niet bezig met de luisteraar. Ze gaan ontdekken dat een goede voorbereiding heel belangrijk is. Wat gaan we vragen? Over welk onderwerp hebben we het?’ Ook de feedback van klasgenoten is belangrijk. Welke vragen hadden de leerlingen nog kunnen stellen? Luisterden ze naar de spreker en vroegen ze goed door? ‘Je zit heel snel in een evaluatie- en verbeterproces. Leerlingen gaan echt snel vooruit.’

Podcastvirus Net als Tjeerd bezoekt Bart Eshuis met zijn podcastapparatuur verschillende scholen in Nederland. Hij geeft parttime maatschappijleer op het Montessori College Twente en werkt als dj. ‘Op de Montessorischool heb ik verder - los van mijn lessen- de Montipodcast opgezet. Maandelijks wordt een podcast gemaakt door leerlingen voor leerlingen. Docenten en leerlingen worden geïnterviewd. Iedere week kiezen de twaalf leerlingen die eraan meewerken een ander thema, van tentamens en coming out tot het onderwerp angst.’ Zo ontstond het idee, Bart wilde het land in om andere leerlingen en docenten te besmetten met het podcastvirus. ‘Bij mij ligt de nadruk op de samenwerking tijdens het maakproces. Dat vind ik nog belangrijker dan taalvaardigheid en interviewtechnieken.’ Bij de redactievergaderingen denken de leerlingen in kleine groepjes na over de vraag wat ze hun doelgroep willen vertellen en hoe ze dat gaan doen, bepalen ze samen de inhoud (bijvoorbeeld cyberpesten) en kiezen ze een regisseur. ‘Drie uur later ligt er al een goed resultaat en zijn ze trots op wat ze gemaakt hebben. Soms hebben ze zelfs sprekers van buitenaf.’

4VMBO flappen ze er nog weleens iets uit, dat niet geschikt is voor radio’, lacht hij. Zijn taak: vooral meekijken en begeleiden. ‘Ik laat ze eerst zelf prutsen. Ze komen er al snel achter dat als je niets hebt voorbereid het geen leuke podcast is om te luisteren. En goede vragen stellen is ook een kunst. Vaak zijn hun vragen in het begin te gesloten. Maar er is zo snel progressie. Meneer, dat klinkt net als 538, hoorde ik laatst. Zo snel kun je op niveau komen. Bovendien is het vakoverstijgend. Zo kun je een boekbespreking Engels ook in podcastvorm doen. Of in het Engels over geschiedenis praten.’

Bestaande kinderpodcasts Ook als je leerlingen niet zelf laat podcasten, zijn er genoeg kinderpodcasts op de markt waar ze in de klas naar kunnen luisteren. Tjeerd: ‘Filosoofje bijvoorbeeld of Op Houten Banden, over de bevrijding tijdens de Tweede Wereldoorlog, beiden geschikt voor de bovenbouw. En voor de onderbouw heb je Bolletje en Pluisje, al geschikt vanaf 3 jaar. In dat verhaal reis je met Pluisje mee, die zich laat meevoeren met de wind.’

Meer podcasts? Kinderpodcasts.nl biedt veel leuke en interessante podcasts aan. Meer weten over het maken van podcasts? Ga naar podcastindeklas.nl of radiorakkers.nl.

Vakoverstijgend Bart vertelt dat de taalvaardigheid van de leerlingen snel verbetert. ‘Ze leren hun woorden beter wikken en wegen, wanneer iets wordt opgenomen. Zeker in PrimaOnderwijs 23

100% schermvrij programmeren met Botley! Kinderen vanaf vijf jaar kunnen met Botley de Codeer Robot binnen enkele minuten beginnen met coderen. Met zijn geavanceerde functies, vrolijke uiterlijk en oneindige mogelijkheden beleven kinderen jarenlang plezier aan deze rijdende robot! Botley is 100% schermvrij en ideaal voor zowel beginnende als ervaren jonge programmeurs. Het spelen met Botley is perfect voor het bevorderen van kritisch denken, het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden en stimuleert alle 21ste eeuwse vaardigheden in het algemeen. Botley is er in twee uitvoeringen en er zijn verschillende uitbreidings- en activiteitensets verkrijgbaar.

Rijdt Botley binnenkort ook door jouw lokaal? Bestel alle materialen nu op

/botley

Column De onderwijswereld van Esther van de Knaap onderwijswereld-po.nl

Digitale geletterdheid, doel of middel? Bij de term digitale geletterdheid of 21e-eeuwse vaardigheden kreeg ik altijd een beetje jeuk. Ja, je moet met je tijd mee gaan, maar zullen we misschien eerst de basis op orde krijgen? Van geletterdheid en woordenschat weten we dat het een goede voorspeller is van schoolsucces. Van digitale geletterdheid weten we dat nog niet. Toch hebben we als primair onderwijs de opdracht gekregen structureel aandacht te besteden aan digitale geletterdheid. Hoe sta jij daarin?

Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) SLO heeft de 21e-eeuwse vaardigheden uitgewerkt in handige leerlijnen en aanbodsdoelen. Wanneer je de tijd neemt daar eens rustig naar te kijken, zul je zien dat ondanks de term 21e-eeuwse vaardigheden er stiekem veel gouwe ouwe in verwerkt zijn. Ook worden je handvatten gegeven hoe de leerlingen bijvoorbeeld echt nieuws van nepnieuws leren onderscheiden en hoe ze digitale middelen in kunnen zetten als middel om verder te komen in hun ontwikkeling.

Of de kinderen nu aan de slag gaan met een Kraak de code of met de Bee-Bot, het mooiste om te zien bij de kinderen vind ik toch altijd weer de verwondering. De verwondering van het in de vingers krijgen van iets waarvan ze eerst dachten het nooit te begrijpen. En laat dat probleemoplossend leren denken nu ook een van de 21e-eeuwse vaardigheden zijn. Een mooi middel dus om je doelen te bereiken.

Verwondering De laatste jaren heb ik vooral als kleuterleerkracht gewerkt. Ook in groep 1/2 besteed je aandacht aan, hoe ik het maar zal noemen, ontluikende digitale geletterdheid. De kinderen maken kennis met programmeren bijvoorbeeld door middel van de Bee-Bot. Maar wist je dat je de kinderen ook kennis kunt laten maken met programmeren met behulp van de kralenplank? Google maar eens op ‘Kraak de code Onderwijswereld’, dan vind je verschillende gratis voorbeelden.

PrimaOnderwijs 25

Kort, to the point én nuttig:

Hoe Generatie Z bereiken met studiekeuze-informatie Het maken van een studiekeuze is best lastig. Vooral als je tot de jongste Generatie Z behoort. Een deel van deze generatie - geboren tussen 2001 en 2015 - zit nu bij jou in de klas. Deze ‘digital natives’ zijn continu online en switchen snel tussen diverse kanalen. Ze zijn daarnaast toekomstbewust, weten dat de mogelijkheden niet onbegrensd zijn en willen daarom direct goede keuzes maken. Falen is geen optie. Hoe zorg je ervoor dat deze gen Z’ers studiekeuze-informatie op een passende manier tot zich nemen? Studiekeuze123 geeft een kijkje in haar ‘digitale keuken’.

Tekst: Stephanie de Blieck

‘In de onderzoeken die we doen naar de informatiebehoefte van jongeren bij hun studiekeuze, komt een aantal punten naar voren’, vertelt Gert-Jan Bos, hoofd communicatie bij Studiekeuze123. ‘Jongeren vinden het lastig om in de grote hoeveelheid van mogelijkheden, grip te krijgen op hun keuzeproces. Ze weten niet waar te beginnen en denken er liever niet aan. Ook denken ze vaak dat de keuze die ze maken, voor het leven is. De druk om vooral niét verkeerd te kiezen, is daarmee hoog.’

Ouders en decanen belangrijk bij studiekeuze Bij deze worsteling rondom het maken van een studiekeuze, is goede begeleiding vanuit ouders, mentoren en decanen belangrijk. Zij maken de ontwikkeling van hun kinderen of leerlingen mee en kunnen ze helpen inzicht te verkrijgen. Inzicht in wat ze kunnen, wat hun drijfveren zijn en wat bij ze past. Gert-Jan: ‘Laat jongeren nadenken over zichzelf en hun toekomst. Vragen als ‘wat zijn je beste eigenschappen’ of ‘wat voor soort werk zie je jezelf later doen’ kunnen voor de studiekiezer richtinggevend zijn. Vooral in de eerste ontdekkende fase van het studiekeuzeproces. ‘ 26

Drempelloos naar keuzegelijkheid Gert-Jan: ‘Vanuit Studiekeuze123 willen we zoveel mogelijk drempels wegnemen en alle jongeren van studiekeuze-informatie voorzien. Zodat ze informatie kunnen vergelijken en tot een passende studiekeuze kunnen komen. Het creëren van kansengelijkheid door keuzegelijkheid. Dit doen we door informatie breed toegankelijk te maken. Op onze website, maar juist ook via de kanalen en in de vormen die de jongste genera-

Infotainment: prikkelend en nuttig Studiekeuze123 werkt voor de informatievoorziening op social media samen met marketingbureau Vertigo 6, dat zich grotendeels richt op generatie Z. Bart Kampschreur is daar marketing manager. ‘Jongeren vermijden vaak het onderwerp studiekeuze. Met het maken van social content gaan we er daarom al vanuit dat de kijker het onderwerp niet leuk vindt. Dus maken we alles kort, ‘to the point’ én nuttig. Zo prikkelen we studiekiezers. En als ze eens tijd willen nemen om zich te verdiepen, dan weten ze dat ze bij Studiekeuze123 terecht kunnen.’

Influencers met impact

tie het liefst gebruikt. Dat betekent bijvoorbeeld dat we meer video’s maken en verspreiden via socialmediakanalen.’

Informatie via beeld of socials De jongste generatie zoekt namelijk steeds vaker informatie via beeld en apps op de mobiele telefoon, en brengt steeds minder tijd door op websites. Uit het recente Nationale Social Media Onderzoek 2022 van Newcom Research komt naar voren dat jongeren social media steeds actiever gebruiken. Jongeren tussen de 15 en 19 jaar zijn zelfs meer dan 2,5 uur per dag op social media te vinden. Onder jongeren stijgt het gebruik van TikTok het hardst, gevolgd door YouTube en Instagram.

‘Wij verspreiden niet alleen zelf content op social media, maar werken ook actief samen met influencers’, zegt Bart. ‘Deze creatievelingen zijn complementair aan onze eigen voorlichting. Studiekeuze123 deelt objectieve, feitelijke informatie. Een influencer kan ervaringen delen, en wordt gezien als leeftijdsgenoot door onze doelgroep. We selecteren influencers die op een leuke manier onze boodschap in beeld kunnen brengen. Bereik is hierbij ondergeschikt. Maar vaak worden de video’s alsnog enorm veel bekeken omdat ze heel leuk zijn en worden doorgestuurd.’

Wijs leerlingen eens op de socialmediakanalen van Studiekeuze123:

Studiekeuze in de (online) les Jongeren worden online speels getriggerd om na te denken over hun studiekeuze. Dat kan ook in de (online) les. Voor decanen en mentoren heeft Studiekeuze123 verschillende hulpmiddelen beschikbaar rond het thema studiekeuze. Kijk op www.studiekeuze123.nl/decanen voor een overzicht van informatie en materialen om leerlingen te begeleiden bij hun studiekeuze, om de ouders te informeren of om zelf te raadplegen bij het beantwoorden van studiekeuzevragen. PrimaOnderwijs 27

Leba Benelux IPON aanbieding Get charged up!

Leba NoteCart Futura 36 • Geschikt voor 36 devices t/m 14 inch • Uniek kabel management • Intelligent laadsysteem • Uittrekbare trays • Afsluitbaar met cilinderslot • 10 jaar garantie op de kar en 5 jaar op de elektra

2022

Bestel nu uw Leba NoteCart Futura 36 voor een speciale IPON prijs*

€ 1.595,- incl. BTW

Bestellen? www.educatheek.nl/laptopkarren Bestelnummer Educatheek: 1480-00345

*Deze aanbieding is geldig tot 30 april 2022

Kies nu voor de meest geavanceerde oplaadkar voor laptops, Chromebooks & tablets

Zó zorgt de Borgh voor een fijne school

Waar IB’er Mariken van der Laan van OBS de Borgh het meest trots op is? ‘Het veilige schoolklimaat op school’. De Borgh werkt al bijna tien jaar met KiVa. Hét programma voor sociale veiligheid, positieve groepsvorming en het tegengaan van pesten. Oplossingsgerichte aanpak Wanneer Mariken vier jaar geleden start met werken in Zuidhorn, leert zij KiVa kennen. ‘In vergelijking met andere SEL- programma’s gaat KiVa veel meer uit van de eigen verantwoordelijkheid van kinderen. Daarnaast speel je als leerkracht niet steeds recherche, maar ga je oplossingsgericht te werk. Een werkwijze die goed aansluit bij onze leerlingpopulatie’.

Positieve groepsvorming Naast eigenaarschap en het komen tot oplossingen wordt er binnen het programma specifiek aandacht besteed aan de groep als geheel. Iets dat goed van pas kwam toen de school heropende na de verschillende lockdowns. ‘Tijdens de heropeningen leken het continue Gouden Weken, waarbij aandacht was voor positieve groepsvorming. Ons team is zich enorm bewust van het effect van een goede groepsdynamiek en de verantwoordelijkheid die de

leerlingen hier zelf in hebben. Sámen dragen we zorg voor een fijne sfeer’.

Verdieping Naast de reguliere materialen gaat de Borgh ook de verdieping in met KiVa. Na het volgen van een gratis professionaliseringswebinar werd de Klasse!Vergadering in groep 8 geïntroduceerd: vergaderingen vóór en dóór leerlingen. De kinderen leren om te gaan met verschillende meningen en hoe zij samen tot een democratisch besluit kunnen komen. ‘Een goede aanvulling met betrekking tot burgerschapsvorming’, zegt Mariken. ‘Er waren wel eens akkefietjes in de klas. De leerlingen hebben tijdens de Klasse!Vergadering zelf voorgesteld om een klasgenoot als vertrouwenspersoon aan te stellen. Hiervoor is één jongen en één meisje uitgekozen. Deze worden nu ook echt benaderd door andere kinderen wanneer er iets speelt’.

Waardevolle rapporten Voor het meten van de sociale veiligheid gebruikt de school een monitortingstool die is goedgekeurd door de inspectie. ‘Met de KiVa-monitor krijgen we echt zicht op veiligheid. Uit de rapportages bleek dat de meeste incidenten zich voordeden op het schoolplein. Deze informatie heeft ertoe geleid dat we onze pleinwacht anders hebben ingericht. Pleinwachten liepen altijd rondjes, waardoor er eigenlijk geen overzicht was. Nu zijn ze gepositioneerd op plekken waar je ook écht overzicht kan houden, ondanks de grootte van het plein’.

GRATIS informatiepakket en werkvormen ontvangen? Scan de QR-code!

RobotWise stimuleert 21st Century Skills

Spelenderwijs robots leren programmeren l

jaar geleden stelden s en e t on s r j ers oor dat k nderen o de s olen an de e ee les o den kr jgen et be l an robots elektron s e borden o ters en andere d g tale leer ddelen. e s e s n ddels real te t. o ters en d g borden jn allang n et eer eg te denken t de klas an andaag. aar ook so ale ed at e e robots doen lang aa n ntrede b nnen et onder js. RobotWise is een organisatie die digitale geletterdheid waaronder leren programmeren laagdrempelig en toepasbaar maakt voor het onderwijs. Zij ontwikkelen (thematische) lesprogramma’s, waarbij robots worden ingezet als hulpmiddel om spelenderwijs sociale- en cognitieve vaardigheden te ontwikkelen. De 21st Century Skills en executieve functies zijn verankerd in de didactische werkwijze van RobotWise, voor alle typen onderwijs.

Leerlingen ‘slaan aan’ door te gamen en het leren programmeren van robots RobotWise sluit aan bij de beleveniswereld van kinderen, in alle leeftijdscategorieën. Een recente ontwikkeling is het gebruik van de gamification tool Seppo. Tamar Neter, oprichter RobotWise: ‘Door onze lessen in een game te gieten, worden de leerlingen op natuurlijke wijze uitgedaagd en kunnen zij hun eigen tempo bepalen. Via de games 30

krijgen leerlingen opdrachten en korte instructie om aan de gang te gaan met fysieke robots, in de klas.’ Ook Jelle Kabbes, commercieel directeur Seppo Benelux, is enthousiast: ‘Goede games spreken de leerlingen aan omdat ze een beroep doen op onze ‘oer-drijfveren’ van motivatie. Op het gebied van didactiek is er een hoop te leren van de gameindustrie, die moeiteloos de jonge doelgroep weet te activeren, te boeien en uit te dagen. We zijn heel trots op onze samenwerking met RobotWise. ‘

Onderzoekend en ontdekkend leren voor ieder kind De didactische werkwijze van RobotWise richt zich op onderzoekend en ontdekkend leren met robots, waarbij ‘fouten durven maken’ juist aangemoedigd wordt, zodat leerlingen op onderzoek uitgaan en hiervan leren. De 21st Century Skills komen hierdoor vanzelf aan bod, denk aan creativiteit, probleem-oplossend vermogen, samenwerken en

computational thinking. De leerlingen worden met behulp van de games ondergedompeld in de wereld van robots, programmeren en experimenteren. Zij maken op een speelse wijze kennis met verschillende robots en leren samen te werken met technologie en met elkaar. Ze gaan zelfstandig, in groepjes aan de slag met de opdrachten. De leerkracht/docent krijgt hierdoor tijd om de leerlingen te observeren en neemt steeds meer een coachende rol aan. Tijdens de lessen ligt de focus op samenwerken en het (leer) proces en niet zozeer op het eindresultaat. Er wordt ruim aandacht besteed aan zelfreflectie en evaluatie.

Co-teacher in de klas Het is ook mogelijk om ter ondersteuning een vaste co-teacher van RobotWise in de klas te krijgen. Tamar Neter: ‘We krijgen van scholen terug dat ze het heel fijn vinden om tijdens onze lessen ook gebruik te kunnen maken van co-teachers, om samen aan de slag te gaan met de robots. Voorafgaand aan het traject bieden we scholen aan om hun team te trainen en te ondersteunen met een co-teacher, of dat RobotWise zelf de lessen komt geven. Doordat de lessen in een game gegoten zijn, is het ook mogelijk om de lessen in licentievorm af te nemen en zelf uit te voeren met je klas.’ ‘Door de verschillende activiteiten en robots wordt ieder ontwikkelingsniveau vanzelf aangesproken. Met deze werkwijze koppelen we technische vaardigheden aan de ontwikkeling van sociale- en cognitieve vaardigheden zoals probleemoplossend- en analytisch vermogen, samenwerken en creativiteit. Nieuwsgierigheid, vindingrijkheid en vooral leerplezier staan centraal! Wij zijn super blij met dit prachtige aanbod voor onze leerlingen,’ vertelt Annemarie Timmer, directeur van Het Palet – Zuid.

Scholen helpen bij aanvraag en verantwoording van subsidies Natuurlijk zit er ook een financiële kant aan de robotlessen. Om scholen ook hierin te ondersteunen, helpt RobotWise bij het aanvragen van overheidssubsidies, op basis van ‘no-cure, no-pay’. Inmiddels is er voor het afgelopen en komend schooljaar ruim 1,5 miljoen euro aan subsidies toegezegd voor PO en VO scholen. Deze subsidies worden beschikbaar gesteld via het programma ‘Gelijke Kansen’ van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Naast de Doorstroomsubsidies zijn er ook subsidies aangevraagd voor leerlingen die achterstanden hebben opgelopen door de coronapandemie. Hierbij valt te denken aan het Individueel Ontwikkelplan (IOP) en het Nationaal Programma Onderwijs (NPO). De subsidies kunnen door scholen gebruikt worden voor het aanbieden van RobotWise lesprogramma’s, inclusief trainingen voor leerkrachten/ docenten en de benodigde leermiddelen.

Jelle Kabbes: RobotWise combineert een bijzondere didactiek met robots, samenwerkend leren, programmeren in een fysieke en digitale wereld. Daarin zijn zij echt uniek

No-cure, no-pay ‘De verschillende mogelijkheden om onderwijssubsidies te koppelen aan ons lesaanbod zijn niet altijd bekend bij scholen. Het aanvragen en de verantwoording is vaak een complexe aangelegenheid. Daarom hebben we besloten om scholen hierbij te helpen, op basis van een no-cure, no-pay basis. En die hulp werpt duidelijk zijn vruchten af, scholen zijn blij met deze ondersteuning en met de mogelijkheden om daarmee hun lesaanbod te verrijken. We verwachten dat dit jaar nog meer scholen hiervoor bij ons zullen aankloppen’, zegt Tamar Neter.

Nieuwsgierig? Kijk op www.robotwise.nl/robotlesprogramma of mail naar tamar@robotwise.nl

‘Socializing through technology’

RobotWise PrimaOnderwijs 31

OUDERAPP

Klasbord Ouderapp Hét toegankelijke ouderportaal Vlot, veilig en consistent communiceren met ouders en verzorgers? Ga aan de slag met Klasbord Ouderapp. Maak nu gratis een account aan en begin met jouw tijdlijn.

Maa ke GRA en acco TIS op k unt aan lasb ord. nl

Snel informatie delen

Automatische doorplaatsing

Met één druk op de knop deel je berichten, foto’s, video’s en aankondigingen met ouders, in je tijdlijn of in een privébericht.

Informatie die je met Klasbord Ouderapp deelt, wordt automatisch doorgeplaatst naar je Schoolwebsite en Infoscherm.

Een eigen tijdlijn

Een fysiek Klasboek

Op de tijdlijn van je school, vormgegeven volgens beproefd en herkenbaar social mediarecept, vind je alles terug wat je hebt gedeeld.

Wil je de foto’s van een schooljaar bewaren? Dat kan met een Klasboek, waarin je alle foto’s in een fysiek fotoalbum kunt laten drukken.

Laat ze leren.

Column #Daniëlle

Een muis, met snoer De jongste kleuter veegt behendig met zijn hand over het scherm. En nog eens. Een verbaasde blik, omdat er niets lijkt te gebeuren. Ik loop op dat moment langs hem en leg hem uit dat we daar een apparaatje voor hebben. Een muis. Met snoer. Er gaat een wereld voor hem open.

Herkenbaar tafereel? Ik mag hopen van niet. Of je moet, net als ik, al bijna 20 jaar voor de klas staan. Dan spreek je inmiddels van een flink stukje geschiedenis en ligt dé muis waarschijnlijk nog op je bureau. Ook mét muis kun je, gelukkig, je digitale vaardigheden vergroten. Al kun je in een klas vol pubers de lachers op je hand hebben. Niet alleen de afzonderlijke leerkracht, ook veel basisschoolteams voelen de noodzaak om de digitale geletterdheid van leerlingen te vergroten. Deze digitale geletterdheid gaat ook een verplicht onderdeel worden in het curriculum van het voortgezet onderwijs, voortkomende uit een samenwerking tussen CNV Onderwijs, PO-raad, VO-raad tot aan ouders en onderwijsinstellingen, dus als basisschool achteroverleunen is er niet bij. Van ICT-basisvaardigheden tot informatievaardigheden, van mediawijsheid tot computational thinking; digitaal geletterd zijn is meer dan een puber die behendig is met een smartphone. Al is dat laatste soms erg handig en maak ik er handig gebruik van. Kennis moet gedeeld worden, nietwaar? Gelukkig maken veel kinderen tegenwoordig kennis met programmeren en robotica en wordt in praktische lessen gewerkt met nullen en eentjes, evenals met 3D-printers. Over cyberpesten en fake news wordt in de bovenbouw gesproken, kinderen uit alle groepen verzamelen online informatie om vervolgens de informatie te presenteren. De PowerPoint presentaties op het digibord, die worden gedeeld vanaf de iPad, kun je als leerkracht inmiddels wel dromen en laten

we de kleuter die achter de Bee-Bot aanhuppelt niet vergeten. In het onderwijs van de toekomst krijgen digitale vaardigheden een prominentere plaats. Die jongste kleuter van toen was z’n tijd ver vooruit. @_jufb_

PrimaOnderwijs 33

Computeren zonder computer

Begin met unplugged programmeren Om te begrijpen hoe een computer werkt, heb je geen computer nodig. Om leerlingen de basis van algoritmes en programmeren bij te brengen heb je aan dobbelstenen en pen en papier genoeg. Tekst: Malini Witlox

Meester Olaf staat voor zijn lestafel met daarop een zak met brood, boter, een mes, een bord en hagelslag. De kinderen uit zijn klas geven hem instructies. ‘Pak met je rechterhand de voorste boterham uit de broodzak.’ Met een robotstem herhaalt hij de instructie en voert hij het uit. ‘Leg de boterham neer op het bord. Leg de boterhamzak voorzichtig neer op de tafel. Pak met je linkerhand de boterkuip. Open nu de boter.’ Error, zegt Olaf na die laatste aanwijzing. ‘Snap de boodschap niet.’ Want met welke hand moet hij dat doen?

Unplugged programmeren De leerlingen hebben alle instructies hoe een boterham met hagelslag te besmeren nog wel zo gedetailleerd opgeschreven. Maar als je één instructie vergeet, loopt de boel spaak. Net zoals je bij programmeren geen regel code kunt vergeten. De robot kan immers niet zelf denken. Het is een voorbeeld van unplugged programmeren, zoals die op de website van Codekinderen staat. De site is opgezet door Pauline Maas. ‘De hagelslagrobot wordt op scholen heel veel gebruikt. Met grote hilariteit leren de leerlingen zo stap voor stap te denken.’

Binair tellen Wat je als leraar ook goed unplugged kunt doen: binair tellen. ‘Leer de leerlingen om binair hun naam te schrijven’, tipt Pauline. De leerlingen leren cijfers om te zetten naar binaire code en maken daarna de stap naar letters. ‘Zo leren ze zonder een computer te programmeren. Het voordeel ten opzichte van lessen met een computer of tablet: ze zijn niet van de buitenwereld afgesloten, ze zien wat er om zich heen gebeurt. Je kunt het deels klassikaal doen en het laat ze beter over de basis nadenken’, aldus Pauline. 34

Van unplugged naar plugged In 2015 verscheen het boek Computer Science Unplugged van Joek van Montfort, Marijn van der Meer en Cobie van de Ven. Het was een vertaling van een Engelse versie. Inmiddels gebruiken Marijn en Cobie in hun lessen nog maar een paar onderdelen uit het boek: vector tekenen en de parity bit (binair tellen). ‘Toen we het boek vertaalden, hadden scholen vaak nog maar een paar computers of tablets in hun klas. Inmiddels heeft iedere leerling een eigen tablet of pc. En dan kun je na een korte unplugged activiteit vaak sneller plugged beginnen, dat vinden leerlingen ook leuker’, zegt Cobie.

Communiceren via interface ‘Ik vind lessen uit het boek nog steeds geweldig leuk, maar ze sluiten niet altijd aan bij de manier waarop je bezig bent met programmeren, hooguit als hele korte introductie.’ In aanloop naar het programmeren, legt Cobie wel uit hoe je in het dagelijks leven handelingen uitvoert. Wat doen de kinderen bijvoorbeeld als ze ’s ochtends opstaan tot ze de deur uitgaan? Belangrijk vindt ze dat de leerlingen begrijpen dat je met een computer communiceert via een interface. ‘Of dat nu Scratch, Python of een ander programma is. Programmeren is niets anders dan tegen de computer zeggen wat die moet doen.’

Vector tekenen Populair bij haar unplugged lessen: vector tekenen, waarbij de leerlingen op een raster met een x-as en y-as een tekening maken, bijvoorbeeld van een kerstboom. De volgorde van de instructies is belangrijk. Wie bijvoorbeeld eerst de cirkels voor de kerstballen tekent en daarna de boom, ziet de kerstballen achter de boom verdwijnen. Vector tekenen laat een toepassing zien van wiskundige schalen. Exact dezelfde tekening kun je maken op kleinere of grotere schaal zoals een computer een plaatje uitvergroot door te vermenigvuldigen met de schaalgrootte.

Dobbelen Zelfs in groep 4, als kinderen nog niet zo goed kunnen lezen of schrijven, kun je unplugged werken, aldus Pauline. ‘Gebruik bijvoorbeeld dobbelstenen om ze iets uit te leggen over kansberekening en variabelen.’ Pauline zit vol met ideeën voor de jongste leerlingen,

bijvoorbeeld om ze te leren over input en output. ‘Ik heb een les gegeven waarbij een leerling in een grote doos zat met een toetsenbord, aan de ene kant buiten een muis en aan de andere kant buiten een printer, papier en beeldscherm. De input van de leerlingen: ik wil dat er een beer uit de computer komt. Dan begon het kind in de doos te schreeuwen en kwam die er met klauwen uit.’ Ook leuk: Roll a robot, waarbij leerlingen met een dobbelsteen gooien en zo een robot samenstellen. Het gegooide nummer zoeken ze bijvoorbeeld op in een lijst met hoofden, voor het been wordt opnieuw gegooid enzovoorts. Zo leren ze ook wat een variabele is, legt Pauline uit.

Programmeerangst ‘Veel unplugged lessen kun je klassikaal geven. Laat de leerlingen bijvoorbeeld eens een app verzinnen. Wat willen ze er dan in hebben? Vaak denken ze dat het simpel is, maar ze komen er, als ze het uitwerken in PowerPoint, vanzelf achter dat een goede app vaak dertig schermen heeft. Vaak missen ze al het homescherm.’ Een bijkomend voordeel: ook leraren met programmeerangst durven unplugged te programmeren, weet Pauline. ‘Dat is minder eng. Met middelen die ze al kennen, neem je een drempel weg.’

Meer informatie? CS Unplugged: www.csunplugged.nl CodeKinderen: https://maken.wikiwijs.nl/100525/CodeKinderen PrimaOnderwijs 35

SCHOOL CONCEPT INSPIREREND & EDUCATIEF SPEEL- EN LESMATERIAAL

EDUCATIEF MATERIAAL

SPORT EN SPEL

MUZIEK

MONTESSORI

Ondersteun je onderwijs met educatieve materialen. Voor ieder vak en iedere methode vind je bij School Concept de juiste benodigdheden.

Sport en speel met de juiste, veilige materialen. School Concept biedt een ruim en gevarieerd aanbod ter ondersteuning van je bewegingsonderwijs.

Samen muziek maken is leuk en leerzaam! Hoe is het gesteld met de muziekinstrumenten bij jou op school? Neem een kijken in onze categorie instrumenten en toebehoren.

De juiste materialen voor montessori onderwijs bestel je bij School Concept. Bekijk ons actuele assortiment en laat je inspireren!

School-Concept.nl/educatief

School-Concept.nl/sport-spel

School-Concept.nl/muziek

School-Concept.nl/montessori

Voor het complet aanbod leermiddelen en speelmaterialen ga je naar School-Concept.nl Advies op maat? We helpen je graag! Neem contact op: Tel: 085 – 0488 036 – klantenservice@school-concept.nl Ook verkrijgbaar op

De complete adaptieve lesmethode Lesvoorbereiding in één oogopslag Elke les heeft een uitgebreide handleiding voor de lesvoorbereiding. De lesopbouw is hier in één oogopslag duidelijk.

Interactieve instructie en begeleide inoefening

Adaptieve zelfstandige verwerking

Elke Snappet les bestaat uit een uitgebreide en interactieve instructie door de leerkracht op basis van de laatste directe instructiemodellen en didactiek.

Na de instructie werken de leerlingen zelfstandig aan een gestructureerde set opgaven die direct aansluiten op de instructie.

Directe lesevaluatie zonder nakijkwerk

Verlengde instructie op maat Aan het einde van de instructie bepaalt de leerkracht welke leerlingen verlengde instructie nodig hebben en welke leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen.

Aan het einde van iedere les is meteen en zonder nakijkwerk zichtbaar hoe de les is verlopen.

Toe aan een nieuwe methode? Vergeet Snappet niet mee te nemen in het keuzeproces. Scan de QR code voor meer informatie. Of bezoek https://nl.snappet.org/de-snappet-methode/

Foto: Reiner Bergsma / ministerie van OCW

De video’s van deze economiedocent zijn razend populair

Dankzij zijn lesvideo’s heeft René Katerbarg, economiedocent en ambassadeur van De Baan van het Leven, tijdens de les meer tijd voor rekenvaardigheid en praktijkopdrachten. De leraar werd eerder bekend van de Eco Show, waarin leerlingen op een ludieke manier meer leren over bijvoorbeeld btw en import en export. Tekst: Malini Witlox

Het oogt als het begin van een James Bond-film. René Katerbarg nipt eerst aan een drankje, later zit hij in smoking inclusief vlinderstrik achter de pc. 008 verzekeringen, een verzekering voor geheim agenten, kost 450.000 euro per maand. Snel afsluiten maar, want hij is een boef in een geheime basis op het spoor. Gelukkig heeft die crimineel een opstalverzekering voor het geval zijn kasteel wordt opgeblazen.Het is een ludieke intro van een video waarin de leerlingen een mini-college krijgen over schadeverzekeringen. Met leuke illustraties en graphics krijgen ze een uitleg over de hoogte van premies en risico’s van verzekeraars.

Filmpjes als energizer De video’s zijn een hit, diegene over James Bond werd bijvoorbeeld al 20.000 keer bekeken. ‘Ze waren eigenlijk alleen voor mijn eigen vmbo-leerlingen 38

bedoeld’, aldus René die lesgeeft op het Hondsrug College in Emmen. ‘Maar ik hoor dat ze ook op andere scholen worden gebruikt. Ze zijn bedoeld als ener-gizer, voor het begin van de les als we een nieuw onderwerp gaan bespreken. De leerlingen kijken voor hun plezier, maar leren stiekem veel.’

Opkomst van YouTube Hij maakt de video’s samen met zijn collega Jeroen Lamberts. Samen werden ze genomineerd voor de titel Online Filmleraar van het Jaar 2020. Direct na het zien van de video kunnen de leerlingen hun kennis testen met een interactieve quiz. ‘Acht jaar geleden begon lesgeven via YouTube een beetje op te komen, maar er was toen nog niet veel materiaal in Nederland. Ik vond de video’s van JORTgeschiedenis leuk, maar zag nog geen noodzaak om zelf aan de slag te gaan’, vertelt René.

Foto: Reiner Bergsma / ministerie van OCW

Dat veranderde toen de meivakantie in 2013 heel ongunstig viel ten opzichte van de eindexamens. René kon zijn leerlingen voor de examenweek lang niet zien. ‘Ik besloot om vier video’s te maken. Dat hielp, de eindexamenscore van mijn klas was beter dan die bij andere scholen en leerlingen waren enthousiast.’

De Eco Show Het idee voor de Eco Show was geboren. Humoristische sketches zorgen ervoor dat de leerlingen er massaal naar kijken. Het kanaal heeft 2500 abonnees en de best bekeken video’s zijn 46.000 keer bekeken. ‘We leggen ingewikkelde dingen op een simpele manier uit. En de humor erbij slaat aan. We filmen alles voor een greenscreen. Met een filmpje zijn we een paar dagen bezig, dat doe ik samen met Jeroen in mijn vrije tijd.’ René zet de video’s bewust openbaar. ‘In het begin was het alleen bedoeld voor mijn leerlingen in Emmen. Maar als ik er iemand in Rotterdam mee kan helpen, waarom niet. Ik had ook pas door hoe populair het was toen op een studiedag verschillende docenten naar me toe kwamen en een selfie wilden nemen.’

Leerdoelen bij video’s Ook maakt René sinds 2019 gewone lesvideo’s. Hij startte ermee omdat hij constateerde dat een aantal vaardigheden, zoals rekenvaardigheid, langzaam achteruit gingen bij zijn leerlingen. Hij wilde meer tijd in zijn les hebben om te rekenen. Die lesfase waarin hij soms wel een halfuur lang aan het woord was, kon ook wel samengevat worden in een video van zes minuten. De video’s zijn gekoppeld aan de hoofdstukken en paragrafen in het economieboek. Ieder filmpje begint met leerdoelen. ‘Ik kan laten zien dat ik brutowinst en nettowinst kan berekenen en ik kan arbeidsproductiviteit berekenen en weet hoe een bedrijf dit kan verhogen’, zo luiden bijvoorbeeld de leerdoelen bij een video uit 2020. Er volgt een video van maximaal tien minuten met meerdere powerpoints, waarna de leerdoelen weer voorbij komen. Daarna moeten de leerlingen een aantal vragen

beantwoorden. Het bijkomend voordeel van een opgenomen college: de leerlingen kunnen pauzeren wanneer ze willen of een stukje herhalen als ze iets niet snappen.

Handige hulp bij examens ‘De lesvideo’s hebben een compleet ander doel dan de grappige energizers van de Eco Show. Door alleen de Eco Show te kijken, haal je je examen nog niet. De serieuzere video’s zijn enorm populair, in de statistieken zie je een enorme piek net voor de examens. En van een oud-leerling hoorde ik dat ze zelfs op het hbo bekeken worden. Ze zijn ook echt op leerdoelen geënt; dit is wat je moet kunnen bij je examen.’ De resultaten van de vragen die de leerlingen moeten beantwoorden op basis van de video’s, krijgt René voor de les te zien. Dan weet ik ook of ze het begrepen hebben. De leerlingen die nog hulp nodig hebben, krijgen in een hoefijzervorm in de klas extra instructie. De andere leerlingen kunnen dan aan hun rekenvaardigheid gaan werken.’

Episch Onderwijs Inmiddels is René met een nieuw project gestart, de website Episch Onderwijs. Het gaat om video’s, podcasts en blogs voor docenten. Hoe houd je een goed oudergesprek? Hoe ga je om met een moeilijke klas? Hoe motiveer je je leerlingen? ‘Het idee is dat ze de kennis van de docentenopleiding opfrissen en hopelijk zelfs aanvullen, maar dan alsof een goede vriend het je vertelt. En we proberen docenten via blogs en podcasts evidence informed te informeren en inspireren.’ Ook bij deze video’s is aandacht voor humor. ‘Heb je regelmatig moeilijke klassen? Vertonen jouw leerlingen gedrag dat jij niet wilt? Leidt dit gedrag tot eindeloze discussies met die leerlingen? Gefeliciteerd, je bent een volstrekt normale leraar.’

Meer informatie? Over René: www.meneerkaterbarg.nl Episch Onderwijs: www.epischonderwijs.nl De Eco Show: www.deecoshow.nl De Baan van het Leven: www.debaanvanhetleven.nl

PrimaOnderwijs 39

Vernieuwde Engelse lesmethode voor onder- en bovenbouw

Nóg leuker en nog meer resultaat My name is Tom is op veel basisscholen al jaren dé lesmethode Engels. Uitgeverij Jongbloed heeft de methode nu vernieuwd en komt komend schooljaar met de tweede editie. Wat kunnen kinderen volgend schooljaar verwachten van Tom en zijn vriendjes? PrimaOnderwijs ging in gesprek met Froukje Polman. Tekst: Erik Ouwerkerk

Jullie methode voor vroegtalig Engels onderwijs is versterkt en vernieuwd. Het plezier is hopelijk wel gebleven? ‘Het is goed om te horen dat mensen dat zo waarderen. We bieden onze lessen aan vanaf groep 1, dan is het cruciaal dat je het speels houdt. Daarom zit er ritme in de taal van de prentenboeken, daar bewegen ze graag op mee. De verhalen sluiten bovendien aan bij de interesses van de kleuters, bevatten kleuterhumor, en gaan gepaard met liedjes die ze al snel makkelijk kunnen meezingen. In de kring doen ze spelletjes en verkennen ze samen met de handpop Tom het thema waar ze op dat moment mee bezig zijn. Hoewel de werkwijze en de inhoud uiteraard verandert, blijft het plezier door de jaren heen kenmerkend voor My name is Tom.’

Als je twee vernieuwingen zou mogen noemen die een groot verschil maken, welke zijn dat? ‘De methode staat heel dicht bij de leefwereld van de kinderen en dat hebben we nu duidelijker dan ooit terug laten komen in zeven verschillende thema’s met duidelijke leerdoelen. Daarnaast ben ik er trots op hoe ons team met haar expertise en ervaring de ontwikkeling van kleuter naar wereldburger heeft ontwikkeld. Ze maken met Tom’s adventures vanaf groep 5 kennis met leeftijdsgenootjes uit India, Zuid-Afrika, Brazilië en de Verenigde Staten. Ze leren van hun cultuur en begrijpen dat ze dezelfde taal spreken. Heel speels en natuurlijk komen er dan ook onderwerpen aan bod zoals het klimaat – uiteraard op hun niveau. De methode zit didactisch goed in elkaar, met werkboeken en software ideaal voor differentiatie. Leraren kunnen gebruik maken van een uitgebreid lesontwerp én de les eenvoudig zelf naar hun hand zetten. Hoe de les er dan ook precies uitziet: het zal heel (inter)actief zijn en spreekvaardigheid en plezier staan altijd voorop. Kleuters voelen daarom al direct vanaf de eerste les ‘dit is leuk’ en bovenbouwleerlingen zeggen meteen: ‘ik kan het!’ Zo bereiken de kinderen op natuurlijke wijze een hoog niveau!’ Ga voor meer informatie naar www.royaljb.com/tom Volg Tom ook op Instagram en Facebook @leerengelsmettom

Kinderen slim leren omgaan met geld;

Een goede start voor later

Met Eurowijs leren kinderen al op jonge leeftijd om slim om te gaan met geld. an de e nan le ed at e ebben e later eel ro jt. n de aand aart ert ro js dat e et et les ater aal ljoen leerl ngen ee t bere kt. estel et ro js les ater aal n aart en kr jg een adea tje oor de ele groe Tekst: Natasja de Vrind

Lesmateriaal als doorlopende leerlijn Eurowijs ontwikkelde eerst lesmateriaal voor de groepen 3, 4 en 5. Vervolgens werd materiaal voor de kleutergroepen toegevoegd. Als laatste volgde ook materiaal voor de bovenbouw, de onderbouw van het middelbaar onderwijs en het speciaal onderwijs. Het lesmateriaal is een doorlopende leerlijn en wordt inmiddels door ruim 1 op de 3 basisscholen elk jaar ingezet. ‘Daar zijn wij natuurlijk enorm trots op’, vertelt Hilde. Hilde Krens, initiatiefneemster van Eurowijs en manager financiële educatie, vertelt: ‘Het draait niet alleen om leren rekenen met geld, juist het leren omgaan met geld, en zo bijdragen aan een beter Nederland is het doel van Eurowijs.’ Hilde, zelf afkomstig uit een onderwijsfamilie, startte in 2013 met Eurowijs. ‘Een deel vanuit interesse voor kinderen en een deel vanuit gezond verstand. Er bestond nog niets op dat gebied voor de allerjongsten en dat wilde ik veranderen.’

Leren omgaan met geld Financiële educatie is geen onderdeel van het curriculum binnen het onderwijs, terwijl uit meerdere onderzoeken blijkt dat kinderen die al op jonge leeftijd leren omgaan met geld, later minder snel financiële problemen zullen hebben. ‘Praten over geld en hoe je hiermee om moet gaan is niet voor elk gezin vanzelfsprekend. Daarom is het zo belangrijk dat financiële educatie een vaste plek krijgt in het onderwijs.’

Aanbod ‘We evalueren elk jaar ons lesprogramma met leerkrachten. We krijgen vooral terug dat leerkrachten het erg fijn vinden om met fysiek materiaal te kunnen werken.’ Het gratis lesmateriaal is het hele jaar door te gebruiken en bestaat uit een werkboekje en een placemat voor de leerlingen, een poster voor in de klas en een lesbrief voor de leerkracht. De les wordt ondersteund door een presentatie op het digibord met diverse educatieve filmpjes. Wie in maart bestelt, krijgt tevens een cadeautje voor de hele groep!

Bestel het gratis lesmateriaal van Eurowijs op www.eurowijs.nl.

PrimaOnderwijs 41

Mediawijsheid

‘Je moet kinderen echt leren hoe het werkt met reclames en privacy’

Basisscholen Panta Rhei in Zeewolde en Het Startblok in Oude-Tonge geven les over mediawijsheid. ‘We bespreken bijvoorbeeld hoe moeilijk het is om te stoppen met gamen als je net een nieuw level hebt gehaald en je moeder roept voor het eten.’ Tekst: Malini Witlox

Ze zijn opgegroeid met streaming, internet en tv. Geen leeftijdsgroep weet meer van media dan de huidige generatie bovenbouwleerlingen zou je denken. Toch kun je ze nog best wat bijbrengen, aldus Judith Meijer-Senn, leerkracht van groep 7 en 8 op Panta Rhei. Zelf volgde ze tien jaar geleden de opleiding tot mediacoach met ieder jaar twee terugkomdagen. Kinderen zijn ontzettend handig met smartphones en computers. Maar dat is niet genoeg. ‘Je moet ze echt leren hoe het werkt met reclames, privacy en de manier hoe bijvoorbeeld Facebook je zo lang mogelijk op hun site houdt. Anders zijn ze binnen de kortste keren een slaaf van hun apparaat.’ 42

Mediawijze klas Op de school in Flevoland doen ze veel aan mediawijsheid. Groep 7/8 werd bij de laatste wedstrijd van MediaMasters zelfs voor de derde keer op rij verkozen tot meest mediawijze klas van Flevoland. Tijdens de Week van de Mediawijsheid kregen de leerlingen een breed scala aan opdrachten. Hoe onderscheid je een nepprofiel van een echt profiel?, hoe maak je een post op Instagram privacyproof en hoe herken je phishing? Wie de opdrachten zo ziet, denk dat het internet vol met gevaren zit. Toch wil Judith haar leerlingen niet alleen op de risico’s wijzen. ‘Alleen zeggen dat iemand een spel niet mag spelen, heeft geen zin. Bespreek

met de kinderen waarom ze dat spel zo leuk vinden en bekijk wat je erover af kunt spreken, hoe vaak iemand die game speelt bijvoorbeeld.’

Privé of openbaar Shyamalie van Groningen geeft sinds dit schooljaar les in groep 7 van Het Startblok in Oude-Tonge. Deze groep werd in november 2021 verkozen tot meest mediawijze klas van Nederland en versloeg daarmee 160.000 andere leerlingen. ‘Het overgrote deel van de leerlingen in de bovenbouw zit al op social media. Ze weten veel over beveiliging en privacy, maar omdat ze zo jong zijn, zien ze toch zaken over het hoofd’, vertelt ze. Zo had ze een leerling die actief was op TikTok. In het profiel van de leerling stond niet waar ze woonde. Maar in een filmpje dat ze geplaatst had, was wel het logo van de school zichtbaar. Dan ben je toch vindbaar voor anderen.’ Zet je je TikTok of Instagramaccount op privé of openbaar? En waarom heb je die keuze gemaakt? Het zijn zaken waar de klas van Shyamalie over gedebatteerd wordt. ‘Ik heb geen mening over goed of fout. Ik wil bespreken waarom ze een bepaalde keuze gemaakt hebben.’

Bewustzijn creëren Het mediagebruik in de klas is divers, vertelt Judith. Van leerlingen die van de ouders nog geen smartphone mogen tot leerlingen die als ze er de kans voor krijgen iedere minuut op hun telefoon zitten. Belangrijk voor haar: dat de leerlingen zich bewust zijn wat voor gevoel iets geeft. Welke invloed heeft het filmpje, het spel of de posts op hen. ‘Dan leg ik bijvoorbeeld uit dat WhatsApp verslavend kan zijn. Zodra je telefoon bliept, wil je meteen kijken wie wat gestuurd heeft. Dat is eigenlijk heel gek, waarom kan zoiets niet wachten?’

van de nieuwste hamburger bij een fastfoodketen en niet van de lekkere groentensoep bij je oma? Ze zijn zich er vaak niet van bewust dat iedereen zich van zijn beste of meest bijzondere kant laat zien. En na zo’n les zie ik dan dat ze opeens ook een filmpje met een slaaphoofd maken of geen naveltruitje dragen maar gewone kleding.’

Vroeg beginnen Iedere week behandelt Shyamalie een bepaalde stelling. Of ze stelt een vraag. Ogen dicht en hand opsteken. Wie wordt er bijvoorbeeld weleens online gepest of wie pest er? ‘Daar gaan we dan over in gesprek, zodat de leerlingen kunnen leren van elkaar.’ Als het aan Shyamalie ligt, beginnen scholen al vroeg met mediawijsheid. ‘Tot en met groep 4 zitten ouders er vaak bovenop, daarna laten ze hun kinderen wat meer los. Maar iets onschuldigs kan veel impact hebben. Stel: je ouders posten een foto van je oudere broer of zus en die krijgt 200 likes en een foto van jou krijgt maar 15 likes. Hoe voel je je dan? Ouders zijn zich daar niet van bewust maar kinderen voelen het wel. Zo’n gebrek aan likes kan iemand heel onzeker maken.’ Mediawijsheid hoort bij de sociaal-emotionele ontwikkeling, meent Judith. ‘In gesprek komen en blijven. Kinderen zijn nu eenmaal een groot deel van de dag online, daar moet je wat mee.’

Shyamalie van Groningen Ik heb geen mening over goed of fout. Ik wil bespreken waarom ze een bepaalde keuze gemaakt hebben

Perfectie Wie op Instagram of TikTok zit, ziet vaak alleen perfecte foto’s en filmpjes van knappe mensen. Shyamalie legt haar leerlingen uit dat de werkelijkheid anders is. ‘We hebben het over visagie en het gebruik van filters gehad. De kinderen krijgen een ideaalbeeld voorgeschoteld. Er is niemand die met een slaaphoofd of een joggingpak een filmpje op TikTok zet, maar waarom eigenlijk niet? Waarom deel je wel een foto

Shyamalie van Groningen

PrimaOnderwijs 43

Nationaal Programma Onderwijs: samenwerking in Midden-Groningen

Scholen en gemeente samen de schouders eronder Met de combinatie van budgetten uit het Nationaal Programma Onderwijs, het Nationaal Programma Groningen en het gemeentelijke onderwijskansenbeleid geeft de gemeente samen met de scholen de integrale aanpak gestalte. ‘We willen minder met een ‘zorg-bril’ naar onze jongste inwoners kijken en meer preventief en in niet-zorg gerelateerde oplossingen denken.’ Tekst: Brigitte Blom

Met de combinatie van budgetten uit het Nationaal Programma Onderwijs, het Nationaal Programma Groningen en het gemeentelijke onderwijskansenbeleid geeft de gemeente samen met de scholen de integrale aanpak gestalte. ‘We willen minder met een ‘zorg-bril’ naar onze jongste inwoners kijken en meer preventief en in niet-zorg gerelateerde oplossingen denken.’

Intensieve samenwerking De gemeente Midden-Groningen en de schoolbesturen trekken al jaren intensief met elkaar op. Dankzij 44

aanvullende financiering uit het Nationaal Programma Groningen, opgericht als gevolg van de aardbevingen, worden en zijn er acht nieuwe kindcentra en zeven schoolgebouwen gebouwd of verbouwd. Klarinde Bosman en Iris Offringa zijn beiden beleidsmedewerker sociaal domein van de gemeente MiddenGroningen. Als projectgroeplid respectievelijk projectleider zijn ze nauw betrokken bij de uitvoering van het Nationaal Programma Onderwijs in hun gemeente. Daar bovenop is Klarinde verantwoordelijk voor het Gemeentelijk Onderwijs Achterstanden Beleid in Midden-Groningen. De gemeente telt dertig basisscho-

len, verdeeld over zes schoolbesturen, één school voor speciaal basisonderwijs en twee scholen voor voortgezet onderwijs.

Schoolscan Al voordat duidelijk werd wat het Nationaal Programma Onderwijs in zou houden, voerden gemeente en scholen op alle scholen in Midden-Groningen een schoolscan uit. Dat gebeurde in het licht van de Lokale Educatieve Agenda (LEA), een instrument voor gemeenten, schoolbesturen en andere partners om gezamenlijk lokaal onderwijs- en jeugdbeleid vorm te geven. ‘Voor het NP Onderwijs hebben de scholen vervolgens op basis van de scans de ondersteuningsbehoeften van leerlingen en scholen in kaart gebracht’, licht Klarinde toe. Als aanvulling op het schoolaanbod bleek er vooral behoefte aan ondersteuning op sociaal-emotioneel gebied om uitval te voorkomen. ‘Voor veel kinderen en jongeren ging de omschakeling van veel alleen thuis zitten naar op school weer in een groep functioneren niet vanzelf. Besloten werd de extra inzet vooral te richten op het vergroten van sociaal-emotionele veerkracht, waardoor leerlingen hun weg op school terug zouden vinden.’

Jeugdondersteuners ‘Met de wensen en behoeften van de scholen zijn we op pad gegaan om bij andere gemeenten te kijken wat wordt ondernomen op dit gebied’, schetst Iris. ‘Daar kwamen mooie voorbeelden uit. In een werksessie met de scholen en andere betrokken organisaties hebben we alle opties besproken. Kern daarvan voor het basisonderwijs vormen de jeugdondersteuners, die we als ‘laagdrempelige schakel’ op school inzetten om zorg, onderwijs en de eigen omgeving van kinderen met elkaar te verbinden en hen vooral met praktische oplossingen verder te helpen. We kijken welke specifieke behoeften elk kindcentrum heeft en wat de aanvullende rol van de jeugdondersteuner gaat worden. We hebben ons laten inspireren door de gemeente Leeuwarden, waar op scholen al enkele jaren met jeugdondersteuners wordt gewerkt.’

Kwetsbare leerlingen Carina Veen is directeur van sbo De Sterren van schoolbestuur RENN4. De basisschool voor speciaal basisonderwijs is gevestigd in Kindcentrum Zuiderkroon, één van de acht nieuw gebouwde kindcentra. ‘Al onze leerlingen hebben achterstanden, los van deze coronaperiode’, legt ze uit. ‘Door goede samenwerking met de gemeente konden we tijdens de schoolsluitingen de meest kwetsbare leerlingen gewoon naar school laten gaan. Daar heeft de gemeente fantastisch in meegedacht. Er is ook direct een jeugdhulpverlener beschikbaar gesteld om samen met leraren de noodopvang te draaien. Onze leerlingen hebben daardoor gelukkig geen extra

leerachterstanden opgelopen.’ Dat een groot deel van de NP Onderwijs-gelden wordt ingezet voor de jeugdondersteuners, vindt ze een goede zaak. ‘Door de samenwerking tussen gemeente en scholen wordt dit vast een duurzame oplossing die erg welkom is. Bovendien zetten we een deel van ons NP Onderwijsbudget in voor alle leerlingen die baat hebben bij extra taalactiviteiten’, zegt Carina. Voor een aantal scholen geldt dat de gelden van het NP Onderwijs ook gebruikt worden om sociale binding via sport te stimuleren. Hiertoe wordt samengewerkt met Huis voor de Sport Groningen, dat zich met sportverenigingen, onderwijsinstellingen, gemeenten en bedrijven in de hele provincie sterk maakt voor een actieve en gezonde leefstijl.

Structurele functie Carina, Iris en Klarinde verwachten veel van de jeugdondersteuners. ‘We hebben een adviesgroep opgericht. Daarin zit vanuit elk schoolbestuur een vertegenwoordiger, aangevuld met een GGD-medewerker en een medewerker uit het sociaal team van de gemeente’, vertelt Iris. ‘De leden van de adviesgroep kijken mee met het proces van de invoering van jeugdondersteuners en zijn betrokken bij de sollicitatieprocedure. Ook zullen ze tussentijds regelmatig evalueren.’ Klarinde: ‘Na positieve evaluatie verwachten we dat de jeugdondersteuner in onze gemeente een structurele functie wordt binnen de schoolmuren. ’Omdat Midden-Groningen maar twee scholen voor voortgezet onderwijs telt, is daar één op één gekeken wat nodig was. ‘Er was meer verzuim en uitval te zien. Ook hier zetten we in op extra ondersteuning op psycho-sociaal gebied, maar dan rechtstreeks door jeugdgezondheidszorg en toegankelijke jeugdhulp, waar geen indicatie voor nodig is’, legt Klarinde uit. ‘Bovendien wordt het jongerenwerk ingezet voor coaching van leerlingen.’ Een advies aan collega-gemeenten en -scholen hebben de dames zeker. ‘Leer elkaar kennen, luister naar elkaar en werk samen! Ontwikkel samen de plannen, als gelijkwaardige partners. En denk vanuit de kinderen: wezenlijk is waar zij behoefte aan hebben en waar zij beter van worden.’ Kijk voor meer informatie over het NP Onderwijs en praktijkverhalen op www.nponderwijs.nl

PrimaOnderwijs 45

Herdenken krijgt een plek op school door ‘Adopteer een Monument’

Marianna (11):

‘Dankzij hen leven wij in een vrij land’ Midden in een weiland in het Friese Sonnega stortte op 16 december 1943 een bommenwerper met zeven geallieerden neer. Om dit nooit te vergeten, adopteerden de leerlingen van O.B.S. De Lantscheene in 2004 het monument. Ieder jaar gaan ze erheen om de gebeurtenis te herdenken. Tekst en beeld: Sanne van der Most

In opperste concentratie tillen Ilse, Naomi, Josephine en Mik de bloemenkrans naar het monument. Voorzichtig zetten ze voetje voor voetje. De krans mag natuurlijk niet op de grond vallen. Gelukkig gaat het goed. Net als ze de krans bij de plaquette neerleggen, breekt door de mist een voorzichtig zonnetje. Dan leest Evert een gedicht voor. Over dat het te erg is om te horen hoe het voelde om toen te leven. ‘Ik kan het me zelf ook niet goed voorstellen’, zegt hij na afloop. ‘Mijn opa was net geboren toen het gebeurde. Hij heeft er nog wel over verteld. Maar als hij er niet meer is, wie moet het dan verder vertellen? Daarom is herdenken zo belangrijk.’

De verhalen van opa en oma ‘Dat is belangrijk’, zegt directeur Annelies Dijkstra. ‘De verbinding tussen ons eigen leven en deze plek is ook

Bijzonder toch dat wij dit honderd jaar later nog steeds doen

groot. Veel leerlingen en hun ouders zijn hier opgegroeid en ze kennen de verhalen van opa en oma.’ Zoals het verhaal van de opa van Marianna. ‘Hij was met zijn ouders op het land bezig en zag de crash gebeuren. Hij is nu helaas overleden maar hij heeft me er nog wel over verteld. Dat hij zo geschrokken was en dat er overal lijken lagen. Echt heftig.’

Het belang van herdenken Niet alleen basisscholen adopteren een monument. Ook het voortgezet onderwijs ziet het belang in van herdenken en herinneren. Zo adopteerde de Mavo 3 klas van PENTA De Oude Maas in Spijkenisse het monument van Jan Campert, dichter, verzetsheld en vader van de bekende schrijver Remco Campert.

‘Vier jaar geleden zijn wij ermee begonnen’, vertelt mentor Hans Mellink, die lesgeeft in onder meer Geschiedenis, Maatschappijleer en Levensbeschouwing. ‘Ik had eens wat gelezen over Adopteer een Monument en dat leek me wel wat voor onze school. Toen ben ik op zoek gegaan en al snel kwam ik bij het monument van Jan Campert terecht. Hij overleed in concentratiekamp Neuengamme op 12 januari 1943. Het huis waar hij is geboren stond op de locatie waar nu het monument staat. Een aantal >>

PrimaOnderwijs 21

Over Adopteer een Monument

Hans Mellink, mentor PENTA De Oude Maas

regels uit zijn toen illegale verzetsgedicht ‘Het Lied der Achttien Dooden’ is te lezen op het monument.’

Burgerschap

Adopteer een Monument is een project van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, waarin leerlingen zich verdiepen in de lokale oorlogsgeschiedenis. Nederland telt ruim 3.900 oorlogsmonumenten. Zo’n 1.400 scholen hebben er een geadopteerd. Door het adopteren van een oorlogsmonument in de buurt en het organiseren van een herdenking, raken leerlingen op een bijzondere manier betrokken bij de geschiedenis en de verhalen uit het verleden. Adopteer een Monument wordt mede mogelijk gemaakt door vfonds. Vfonds draagt, vanuit de lessen getrokken uit oorlog en conflict, bij aan een sterke democratische rechtsstaat en een vreedzame samenleving.

‘De meeste leerlingen kennen hem niet’, gaat Mellink verder. ‘Maar als ik ze er dan over vertel, vinden ze het toch wel behoorlijk indrukwekkend en bijzonder. Het heeft ook alles te maken met thema’s als burgerschap en de rechten en vrijheden die wij vandaag de dag wél hebben, maar lang niet iedereen op deze wereld. Dat geef ik mijn leerlingen ook altijd mee.’ Bij het monument aangekomen, leest Mellink de dichtregels voor en leggen twee leerlingen een bloemenkrans neer. ‘Bijzonder toch, dat wij dit honderd jaar later nog steeds doen?’, zegt Callista (14) na afloop. ‘Het herdenken van iemand uit de Tweede Wereldoorlog. Een held, want hij ging door met zijn verzet terwijl zijn eigen leven in gevaar was. Ik denk echt niet dat iedereen dat zou doen.’

Ook meedoen aan Adopteer een Monument? Aanmelden kan via: www.onderwijsinformatie.nl/adopteereenmonument Wanneer je een monument adopteert kun je ook gratis lesmateriaal en een gratis herdenkingspakket bestellen. Het herdenkingspakket bestaat uit een bloemenbon van € 40,- en rouwlinten. Het lesmateriaal en het herdenkingspakket ontvang je in de maand voorafgaande aan de herdenking. Het lesmateriaal is ook beschikbaar op www.4en5mei.nl/lesmateriaal-po en www.4en5mei.nl/lesmateriaal-po

Het 4 en 5 mei Denkboek editie 2022

Leren over herdenken en vieren Over enkele weken is het zover: 4 en 5 mei komen er weer aan. Tijd om in de maand daarvoor met de leerlingen stil te staan bij de inhoud en betekenis van deze dagen. Dat kan met het 4 en 5 mei Denkboek, de inmiddels welbekende educatieve uitgave van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het Denkboek daagt leerlingen op diverse manieren uit om na te denken over de Tweede Wereldoorlog, herdenken en vieren en vrijheid en democratie. Wat herdenken we eigenlijk op 4 mei en nog belangrijker: wie? En wat vieren we op 5 mei? En waarom is het belangrijk dat we minstens één keer per jaar hierbij stilstaan? In 2022 brengt het Nationaal Comité 4 en 5 mei alweer de zevende editie uit van het 4 en 5 mei Denkboek, een gratis boekje voor alle leerlingen in groep 7 (en vaak ook 8) waarin deze vragen worden gesteld en waarin leerlingen worden uitgedaagd hier zelf een antwoord op te formuleren. In het Denkboek staan daarnaast allerlei verhalen over de Tweede Wereldoorlog, die context geven aan het herdenken, herinneren en vieren.

www.denkboek.nl Bij het 4 en 5 mei Denkboek is een kinderwebsite beschikbaar: denkboek.nl. Op deze website kunnen kinderen zelfstandig aan de slag met de thema’s van het Denkboek. Nieuw in 2022 zijn Uitklappers (themadossiers) over verschillende thema’s waaronder vervolging en de Hongerwinter. Ook is er een nieuwe module over Nederlands-Indië te vinden. De website is bedoeld als aanvulling op het boekje, maar kan ook op zichzelf worden bekeken. Er is van alles te ontdekken!

Bestel nu! Nog niet besteld? Bestel het 4 en 5 mei Denkboek 2022 alsnog! Voor iedere leerling van groep 7 is een gratis 4 en 5 mei Denkboek te bestellen. Mis ‘m niet! www.onderwijsinformatie.nl/4en5mei

PrimaOnderwijs 49

Ontwikkel je vaardigheden als leercoach Ben je ook bezig met eigentijds onderwijs? Zoek je naar manieren om je leerlingen nog meer persoonlijk te begeleiden richting gemotiveerd en zelfverantwoordelijk leren? Ontwikkel dan je vaardigheden als leercoach, de zesde rol van de leraar. In deze rol denk je na over vragen als: ✓ Wie zijn mijn leerlingen precies? ✓ Wat motiveert hen? ✓ Hoe leren ze? ✓ Welke keuzes maken ze? Deze vragen helder krijgen helpt je om beter in te schatten welke vorm van begeleiding elke leerling nodig heeft. Leercoachen omvat vakdidactisch coachen, pedagogisch coachen én coachen gericht op zelfregulatie. Het boek De zesde rol van de leraar heeft de zelfregulerende leerling / jongere als einddoel. Als leercoach begeleid je leerlingen naar autonoom denken over het eigen leergedrag met daarbij aandacht voor de leerstrategieën. Deze uitgave biedt richting en ruggensteun om praktisch aan de slag te gaan.

Herzieningen Met de herzieningen in 2020 en 2021 is De zesde rol van de leraar verrijkt met een toevoeging van coaching met integratie van leerstrategieën en meer concrete, uitgewerkte voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. In inspirerende dialogen met leraren, onder andere tijdens de vele CPS-trainingen, he

en de a te r de rol leercoach

eci e er en toegan eli er

eten te

a en

Prijs: € 34,50 Auteurs: Susan Potiek en Ariena Verbaan | ISBN: 9789065081681 | Sector: po/vo/mbo

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

Lieve Kitty… De Anne Frank Krant is een jaarlijks lespakket over het leven van Anne Frank, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. De onderwerpen worden telkens vanuit een ander thema belicht. Dit jaar is het thema vriendschap. ‘Vriendschap is belangrijk voor kinderen’, zegt leerkracht Sylvia Otten van de Katholieke Montessorischool in Bussum. ‘Dat was zo voor Anne Frank, en is nu nog steeds zo. We leven in een andere tijd, maar leerlingen herkennen zich toch in Anne. Je vrij willen vechten, verliefd worden… en dus ook het belang van vriendschap.’ Juist vriendschap staat dit jaar centraal in de Anne Frank Krant. ‘Zeker in deze coronatijd kunnen leerlingen zich goed voorstellen dat het erg is als je je vrienden niet kunt zien’, zegt Sylvia Otten. Haar klas mocht meedenken over vragen aan vriendschapsexpert Stine Jensen, die ze in de krant beantwoordt. ‘Aan die vragen konden we merken dat vriendschap belangrijk voor ze is. En natuurlijk is het niet te vergelijken, maar door de afgelopen periode hebben veel kinderen wel eenzaamheid en een opgesloten gevoel ervaren.’

Uitlaatklep Vriendschap is iets wat ook Anne in de oorlogsjaren op de been houdt. Op 5 juli 1942 zoekt ze haar spullen bij elkaar omdat ze de volgende ochtend gaat onderduiken met haar ouders en zus. Een van de eerste dingen die ze in haar tas stopt, is haar

Leerlingen herkennen zich in Anne – leerkracht Sylvia Otten

dagboek. De eerste tijd in het Achterhuis moet ze erg wennen aan de nieuwe situatie en schrijft ze niet zoveel in haar dagboek, maar later beschouwt ze het als haar beste vriendin en schrijft ze er brieven in aan haar imaginaire vriendin Kitty. Annes vader Otto Frank was de enige van de onderduikers die de Jodenvervolging overleefde. Hij zorgde ervoor dat Annes dagboek gepubliceerd werd en gaf exemplaren aan Annes vrienden. Met sommigen van hen hield hij zijn hele leven lang contact.

Leren van toen De Anne Frank Stichting, die de krant al 43 jaar maakt, vindt het belangrijk dat Annes verhaal verteld wordt. Sylvia Otten steunt die missie: ‘Anne leefde weliswaar in een andere tijd, maar is toch een leeftijdsgenoot in wie de leerlingen zich kunnen herkennen.’

Over de Anne Frank Krant Elk jaar maakt de Anne Frank Stichting de Anne Frank Krant voor leerlingen in de groepen 7 en 8. Het lespakket wordt op meer dan de helft van de Nederlandse basisscholen gebruikt. Dit jaar zit er een bijzonder extraatje bij: het boek Vergeet mij niet van Janny van der Molen. In dat boek maken leerlingen kennis met jongens en meisjes die allemaal dezelfde vriendin hadden: Anne Frank. www.annefrankkrant.nl

PrimaOnderwijs 51

Uniek lesmateriaal over het thema vluchtelingen Trijneke (88) en Sara (15) geven vrijheid een gezicht

Tip! Ext ra w a a rd e vol bij lessen over WO II en/of ro n d 4/ 5 mei!

O e k d k a

Halsoverkop vluchtte Sara (15) vijf jaar geleden uit Syrië, weg van het geweld en de vallende bommen. Jaren eerder, in de Tweede Wereldoorlog, krijgt Trijneke (88) te horen dat haar vader is vermoord. Oorlog laat diepe sporen achter, toen en nu. Samen gaan Sara en Trijneke in gesprek over oorlog, vluchten en vrijheid en nemen leerlingen van groep 7 en 8 mee in hun indringende verhaal.

Online lesmaterial al ‘Geef vrijheid

iaa Het unieke lesmater terlijk een gezicht let eft een gezicht’ ge rukking en vrijheid. aan oorlog, onderd t voor impact Leerlingen leren wa kking hebben op oorlog en onderdru t de waarde van mensenlevens en wa or een ander én vrijheid betekent vo voor henzelf.

Sara (15) ‘De dag er voor waren we nog gezellig op bezo ek bij familie. Een dag later valt er een bom en zie ik allemaal gew onde en dode mensen op straat. Ik kon niet geloven dat dit echt gebeurde.’

at uit een ﬁlmpje Het materiaal besta arin Trijneke en van tien minuten wa ten. Na aﬂoop Sara elkaar ontmoe met elkaar in gaan de leerlingen gesprek. bod komen De thema’s die aan n en een zijn: oorlog, vluchte en. uw bo op nieuw leven inuten m 0 -6 50 De les duurt tot n aa n ge en zet leerlin d er ce an nu kritisch en ge PO de n denken binne domeinen Oriëntatie ld op jezelf en de were De s. en Nederland lessen dragen ook bij aan burgerschapsdoelstellingen.

www.vluchtelingenwerk.nl/geefvrijheideengezicht

P c

D b e w h b

V S

Handleiding

Ondersteunend aan het ﬁlmmateriaal is er een handzame handleiding. Per thema zijn kennis-, verdiepings- en meningsvragen voor de leerlingen opgesteld. Het ﬁlmpje is kant en klaar te gebruiken, of kan naar eigen inzicht aangepast worden. ‘De klas was diep onder de indruk en er kwamen mooie meningen over vrijheid naar voren! De film is ook mooi gemaakt. Het houdt de leerlingen echt in de greep met goede afwisselingen en animatie.’ – Leerkracht uit Purmerend

Trijneke (88) ‘Het el van beklemmende gevo kend, onveilig zijn is mij be hetzelfde geldt voor hoop ik vluchtelingen. Toch t als ik, dat vluchtelingen, ne gevoel ook het liefdevolle ilijke kennen dat er in moe je tijden mensen voor klaarstaan.’

Persoonlijke betrokkenheid centraal

Door de persoonlijke verhalen krijgen leerlingen inzicht in wat het betekent om te moeten vluchten en wat de consequenties en impact daarvan zijn. Deze les draait niet alleen om het begrijpen van de actuele maatschappelijke werkelijkheid (hoe zit het?), maar ook om het waarderen en beoordelen daarvan (wat vind ik ervan?) en het vormen van een mening en standpunten.

Heden en verleden komen samen

Door vluchtverhalen van ‘toen en nu’ samen te brengen, houden we de geschiedenis levend en brengen we de actualiteit dichter bij huis: ver weg wordt dichtbij. Deze verbinding zorgt voor herkenning en draagt bij aan het creëren van begrip voor elkaar.

Sprekers in de klas rond 4 en

5 mei

Geef vrijheid een gezicht live!

overlevende van WOII nodig een vluchteling en een i: me 5 en 4 d ron s kan eke Een uni verhaal en krijgen tles delen de gastsprekers hun gas e dez ens Tijd ! klas de in uit bij jou gesprek aan te gaan. gen te stellen en samen een vra om s kan de p volo gen leerlin mei. gen van half maart t/m eind Deze gastlessen kun je aanvra n? Meer weten en je aanmelde

/geefvrijheideengezicht www.vluchtelingenwerk.nl

VluchtelingenWerk Nederland, Nationaal Comité 4 en 5 mei en Landelijk Steunpunt Gastsprekers werkten samen om dit online lesmateriaal te realiseren.

Een nieuwe pen gemaakt van plastic, gedeeltelijk afkomstig van stranden

Compenseer je CO2-uitstoot met de nieuwe B2P Ecoball Bij de productie van de ‘From bottle to pen’ (B2P)- pennen, gemaakt van gere lede last ﬂessen s lot n g een sta erder gegaan. lot schrijft hiermee een nieuw hoofdstuk in hun strijd tegen klimaatverandering: zij maken namelijk gebruik van herwonnen plastic afkomstig van stranden, o eanen r eren en eren. k je ee et n e e oo dst k n en ben je klaar voor verandering?

Het groene assortiment (Begreen) van Pilot is het eerste assortiment duurzame schrijfinstrumenten, gelanceerd in 2006. Gemaakt van minstens 70% gerecycleerd plastic en tevens hervulbaar, geven de Begreen pennen de mogelijkheid om tot 95% CO2 te besparen. Dit wordt bereikt door de producten minstens 3 keer te hervullen en het gebruik van gerecycleerd plastic tijdens de productie. Dankzij deze baanbrekende aanpak, is Pilot de eerste 54

fabrikant ter wereld die het grootste assortiment aan milieuvriendelijke schrijfinstrumenten aanbiedt.

Do better with less Het behoud van het milieu is een enorme uitdaging die reeds lang het doen en denken van de hele wereld leidt. Ook bij Pilot is dat het geval. Zij richten al hun acties op het beter doen met minder. Dit ‘do better with less’- principe staat voor hun aanpak, gericht

miljoen ton aan plastic in onze oceanen. Als we zo verdergaan, zullen we er volgens biologen tegen 2050 meer plastic dan vissen terugvinden. Om het plastic te recupereren van stranden voordat het in de oceaan belandt, werkt Pilot samen met Terracycle, wereldleider in recycleren. Zo zorgen ze voor end-to-end visibiliteit, delen ze duurzame doelen, zetten ze concrete acties op om de zeevervuiling tegen te gaan en bestuderen ze de toekomstmogelijkheden om wereldwijde zee- en strandreinigingen op te starten.

Maak het verschil op het verminderen van de ecologische impact van hun producten met het behoud van hun normen op het vlak van kwaliteit en innovatie. Pilot was altijd al een voorloper in de markt op dit gebied. In 2006 al vormden ze gerecyclede plastic flessen om tot de Pilot ‘From bottle to pen’ (B2P)- pennen. Deze aanpak van constante verbetering werd dan ook beloond met het behalen van de EMAS certification en de ISO 14001-norm. In 2022 brengen ze dit verhaal echter nog een stapje verder.

Samen met Pilot kun je het verschil maken voor onze planeet en haar grondstoffen. Niet alleen Pilot vermindert namelijk de koolstofvoetafdruk van de pen door gebruik te maken van gerecycled plastic, ook jij draagt je steentje bij. Door de pen minstens 3 keer te hervullen, zal je de CO2-uitstoot compenseren en zorg je voor een vermindering van de milieuimpact van de pen met -85%, in vergelijking met de aankoop van 3 nieuwe pennen. Niet alleen goed voor je portemonnee, maar ook voor het milieu dus. Een klein gebaar kan een belangrijk verschil maken in de wereldwijde strijd tegen klimaatverandering.

B2P Ecoball 4R aanpak

Duurzaamheid op de schoolbanken

De mijlpalen die Pilot zet en de inspanningen die zij brengen, zijn te danken aan hun actieplan, gebaseerd op 4 essentiële pijlers: recycle, reduce, refill en reclaim. Vooral die laatste R in de 4R-aanpak krijgt in 2022 meer vorm met de komst van de B2P Ecoball. Voor het eerst ter wereld zal gebruik gemaakt worden van gerecupereerd plastic afkomstig van stranden voor het maken van deze nieuwe pennen. De B2P Ecoball wordt gemaakt van 86,64% gerecyclede plastic flessen, waarvan 2,5% gerecycled oceaanplastic. De pen is intrekbaar en hervulbaar en biedt een hoog schrijfcomfort.

Als onderwijssysteem heb je het voordeel om duurzaamheid te kunnen introduceren als het nieuwe normaal bij de generatie van de toekomst. Leerlingen die leren over ecologie en duurzame handelingen, zullen zich in de toekomst ook meer bezighouden met de toepassing van duurzaamheid in hun eigen leven. Zet een stap in de juiste richting door vanaf nu ook duurzame schrijfwaren aan te bieden op jouw school.

End-to-end visibiliteit Het plastic afval in de oceanen is een cruciaal probleem. Elk jaar belandt er tussen de 8 en 12

Indien je interesse hebt om de B2P Ecoball eens van dichtbij te bekijken, kun je je eigen sample aanvragen via onderstaande link. Bestel hier je sample van de B2P Ecoball: www.onderwijsinformatie.nl/pilotpen

PrimaOnderwijs 55

ZO MEET JE PREVENTIEF... ... en breng je in kaart waar de echte rekenproblemen zitten. En op welke power of speedstenen de rekenhulp start. Zo voorkom en verklein je grote rekenachterstanden.

Webinars 9 maart 14 april

BAREKA

Wil je een Bareka Demo, deelnemen aan een webinar, of van start met een proeflicentie? Kijk op schoolsupport.nl/bareka of op bareka.nl.

ONLINE REKENTOETSEN

OP AVONTUUR DE REKENMUUR MET

Volg een webinar!

m e t j e v l o t de

16 - 8

5+2

6+.=10

rekenvaart op!

Hoe worden leerlingen in groep 3 en 4 rekenvaardig? Ze hoppen met Rekenvlot spelenderwijs van eiland naar eiland en vergroten de power en speed van de rekenbewerkingen in Laag 1 van het Rekenmuurtje. Laag 3

Optellen 56+28 7x80

12:4

56:8

76-28 Aftrekken

Getalbegrip tot 1000 65+22 56+20

Laag 2

7x8

76+8

65+12 50+20 80+4

3 x4

76+.=80

56-8

56-.=50 50-2

76-20

67- 22

70-20

67- 12

Getalbegrip tot 100 15+2 Laag 1

5+2

6+8 10+4

16-8 8

6 + . = 10

Getalbegrip tot 10

1 6 -. = 10 4

17- 2 10-2

7- 2

Getalbegrip tot 20

Schrijf je in voor een webinar op 29-03

ga naar schoolsupport.nl/rekenvlot

schoolsupport_prima_onderwijs_adv_okt.indd 1

1-2-2022 12:19:14

Lesgeven is een feest Kun jij dat ook zeggen?

Je kent vast wel zo’n jaloersmakend competente leraar die een klas in een handomdraai weer bij de les heeft. Ja, dan is lesgeven zeker een feest. Wat doen zij waardoor het lesgeven als vanzelf lijkt te gaan? Doug Lemov, de Amerikaanse auteur van het baanbrekende boek Teach Like a Champion 2.0, heeft een aantal van deze topleraren uitgebreid geobserveerd. Deze observaties leverden zes succesfactoren op, die vervolgens zijn vertaald naar 62 praktische technieken. De technieken zorgen voor een stevige klascultuur, en betrokken, gemotiveerde leerlingen. Plezier voor de leerkracht én voor de kinderen.

We hebben kampioenen nodig Het onderwijs kent complexe uitdagingen. Meer dan ooit hebben we excellente leerkrachten nodig die het verschil weten te maken. Die zorgen dat leerlingen eigenaar zijn van hun eigen leerproces. Die zorgen voor een veilige leeromgeving waarin leerlingen fouten durven maken om van te leren. Die zorgen voor gelijke kansen voor ieder kind. De technieken van Teach Like a Champion geven inzicht in de dynamieken in de klas en voorzien in praktische manieren om de kwaliteit van het lesgeven zo hoog mogelijk te maken.

Van 2.0 naar 3.0 Teach Like a Champion 2.0 heeft zijn sporen ruimschoots verdiend. Toch is het de auteur gelukt om

een versie 3.0 te schrijven die wezenlijk verschilt van zijn oudere zus. Wat is anders? We hebben het nieuwe boek grondig doorgenomen en de belangrijkste verschillen op een rij gezet. aandacht voor executieve functies • meer 13 nieuwe • versterkte technieken aandacht voor pedagogiek met • relatie als belangrijke pijler een nieuw hoofdstuk met • voor bewust handelen mentale modellen nieuw hoofdstuk over lesvoorbereiding • een meer wetenschappelijke onderbouwing • … en nog veel meer •

Dubbele vertaalslag Teach Like a Champion 3.0 is net als versie 2.0 geënt op het Amerikaanse schoolsysteem, alhoewel dat uiteraard aan de technieken niets afdoet. In Nederland werkt het toch allemaal net iets anders. De CED-Groep maakt daarom een dubbele vertaalslag: niet alleen geven we een Nederlandse versie uit, maar we spitsen het boek ook voor je toe op het Nederlandse onderwijssysteem.

Hoe verkrijg je Teach Like a Champion 3.0? We werken hard aan de vertaling, afgestemd op Nederlandse scholen. Naar verwachting is het boek per 1 mei 2022 beschikbaar. Wil je een seintje als het zover is? Laat dan hieronder je gegevens achter. www.cedgroep.nl/teach3 PrimaOnderwijs 57

Als je leerling stil is Als leraar ga je voor kwaliteit in je vak en het optimaal gedijen van je klas. De Onderwijsdesk helpt je met advies en cursussen.

Emmeliek Boost

In deze editie deelt Emmeliek Boost, deskundige van de Onderwijsdesk, Gezondheidspsycholoog én auteur van het boek WIN-WIN Werk en Gezin, onder andere wat je kunt doen om stille leerlingen in de klas beter te begrijpen.

Stille leerlingen in de klas

Heb je tips voor de stillere leerlingen in de klas? Aneeta uit Zaandam, groep 7 Vaak zijn het leerlingen die leergierig zijn, die bij de lesinstructie opletten en dan gewoon aan het werk gaan. Maar die nu als gevolg van de pandemie depressieve signalen of teruggetrokken gedrag laten zien. Er zijn er ook die nu bewust onder de radar willen blijven, omdat zij bang zijn voor een beurt, verlegen of sensitief van aard zijn, of de lesstof niet goed begrijpen. Leerlingen die gepest worden in de klas houden zich ook liever stil. En er zijn er die vooral thuis veel problemen ervaren, daar niet over durven te praten en vooral niet willen opvallen in de klas. Kortom het is niet eens zo’n kleine groep die zich liever niet laat horen! Hoe kom je er nu achter wat er precies speelt? Wat zijn de signalen en hoe kun je deze preventief en op tijd oppakken?

TIP 1 Schrijf je in voor de eendaagse cursus Mindset op 10 mei a.s van 10:00-16:00 uur, voor het PO en VO. René Lous, bekend van het TalentenLab, weet als geen ander inzichtelijk te maken hoe je ook de stille leerlingen in je klas beter begrijpt en hen 58

met groeitaal kunt versterken om het beste uit zichzelf te halen. Een boeiende cursus die ook jouw mindset verandert! Kijk op https://onderwijsdesk.nl/courses/mindset/.

TIP 2 In april a.s. komt het nieuwe boek Als je leerling stil is van gedragsspecialist Anton Horeweg uit. Wellicht is het boek een aanrader voor je team?

Technische leesskills ontwikkelen ‘Lezen lukt niet zomaar: daar is veel instructie, oefening en herhaling voor nodig!’ Marita Eskes, senior adviseur taal/lezen en bekend van haar boek Technisch lezen in een doorlopende lijn begeleidt de 3-daagse bijeenkomst bij de Onderwijsdesk voor leerkrachten, intern begeleiders en/of taalcoördinatoren met o.a. de focus op het versterken van de technische leesskills van groep 1 t/m 8. De cursusdata zijn donderdag 9 juni, dinsdag 13 september en donderdag 17 november 2022.

Effectieve rekenhulp

Onlangs heb ik als remedial teacher het groene licht gekregen om dé Rekenspecialist van onze basisschool te worden. Wat biedt de Onderwijsdesk precies aan? Jochem uit Drachten Marije van Oostendorp is Orthopedagoog, ze heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van de NDS en 3DM Dyscalculie en is gespecialiseerd in o.a. rekenen wiskundeproblemen en dyscalculie bij kinderen en jongeren. Wil je meer weten, lees dan meer over onze 7-daagse opleiding tot Rekenspecialist/Rekencoördinator! Van automatiserings- en motivatieproblemen tot sterke rekenaars, rekenangst en een rekenbeleidsplan. Kijk op https://onderwijsdesk.nl/courses/ rekenspecialist-rekencoordinator/ Als Rekenspecialist ben/word je een allrounder op rekengebied en ga je uitvoerend en klasoverschrijdend aan de slag. In 7 cursusdagen gepland van 30 maart a.s. t/m 2 november a.s. kun je de opleiding tot Rekenspecialist bij de Onderwijsdesk volgen. Naast datgene waar jij of je collega’s in de lespraktijk tegenaan lopen, is er aandacht voor het signaleren en onderzoeken van diverse rekenproblemen. Welke hulp is effectief? Hoe stel ik een handelingsplan op? Is er sprake van een rekenprobleem of dyscalculie? Kortom: tal van alledaagse vragen waar je als rekenspecialist na afloop van deze opleiding een ijzersterk antwoord op hebt. En nog belangrijker, jij en jouw collega’s kunnen handelingsgericht aan de slag! Deelnemers zijn o.a. leerkrachten van groep 1 t/m 8, intern begeleiders en remedial teachers. De zeven bijeenkomsten en de huiswerkopdrachten volgen het rekenen een heel schooljaar. Van september tot de zomervakantie en van groep 1 t/m groep 8.

Een greep uit de cursusladder maart - mei 2022 Online en coronaproof op onze locatie Rekenspecialist meerdaagse cursus Rekenproblemen lokaliseren, effectieve begeleiding en meer start vr. 25 maart (VO & MBO) start wo. 30 maart (PO) drs. Marije van Oostendorp

Bordwerk en aantekeningen 1-daagse cursus Instructie wint aan kracht als je hierbij op het bord schrijft ma. 28 maart (PO) Marcel Schmeier

Lesverstorend gedrag 1-daagse cursus Voorkomen en aanpakken lastig gedrag di. 31 mei (PO) Kees van Overveld

Expliciete Directe Instructie Kleuters 1-daagse cursus Klassenmanagement en spelbegeleiding wo. 1 juni Sherrill Woldberg

Technisch lezen in een doorlopende lijn 3-daagse cursus Effectief leesonderwijs start. 9 juni (PO) Marita Eskes

Executieve Functies

voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas! Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoorden de deskundigen van de Onderwijsdesk vragen van onderwijsprofessionals werkzaam in het PO of VO uit het hele land. Deze tips (en cursussen) zorgen ervoor dat je klas (nog) beter ﬂoreert. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk? Mail dan naar info@onderwijsdesk.nl

1-daagse cursus Onmisbare breininzichten in het onderwijs za. 11 juni (PO & VO) wo. 29 juni (VO & MBO) dr. Diana Smidts Op onze locatie: o.v.b. van de actuele RIVM richtlijnen. De cursus gaat altijd door: klassikaal of online. Kijk voor alle cursussen en data op: www.onderwijsdesk.nl

PrimaOnderwijs 59

Doe mee met de

11e

Week van het geld 28 maart t/m 1 april 2022

weekvanhetgeld.nl

7065 WIG WvhG 2022 Adv 384x285mm.indd 1

08-02-2022 09:46

7065 W

22 09:46

De Week van het geld van 28 maart t/m 1 april! Jong geleerd is oud gedaan! Om later zelfstandig keuzes te maken is het leren van financiële vaardigheden voor kinderen ontzettend belangrijk. De wereld wordt ook steeds digitaler. Online zijn winkels altijd open en steeds meer kinderen krijgen hun zakgeld digitaal. Daarom is het thema van de Week van het geld dit jaar: Van Doekoe tot digi!

“

De leerlingen gaan helemaal op in het spel en leren ‘spelenderwijs’ ook nog om te gaan met geld.

”

– Mirjam Korver gastdocent Bank voor de klas

Hoe doe je als school mee met de Week van het geld?

Bestel de gratis Doekrant voor de hele klas

Dagelijks Week van het geld journaal

3 4 Kijk in de Week van het geld

> bestel via weekvanhetgeld.nl/bestel

iedere dag het Week van het geld journaal met de hele klas. > ga naar weekvanhetgeld.nl

Vraag een (online) gastles Held met je geld, Bank voor de klas of Fix je Risk aan

Download GRATIS lesmateriaal over omgaan met geld

> ga naar geldlessen.nl

> ga naar weekvanhetgeld.nl/gastles

“

Groot compliment aan jullie: ze vonden het de leukste les van de dag :) – een compliment aan Ismail Simsek gastdocent Fix je Risk

7065 WIG WvhG 2022 Adv 384x285mm.indd 2

”

08-02-2022 09:47

ALS EXAMINATOR MOET JE JE KUNNEN EN WILLEN VERDIEPEN IN EEN KANDIDAAT

Leren, inspiratie en ontmoeten

Word examinator Staatsexamens vo Marjorie Huisraad is docent biologie aan het Van der Meij College in Alkmaar. Ze zit al bijna haar hele leven in het onderwijs. Sinds drie jaar is Marjorie examinator Staatsexamens vo.

‘Als examinator moet je je kunnen en willen verdiepen in een kandidaat. Ik vind het fijn om er op een kundige, geduldige en respectvolle manier voor te zorgen dat leerlingen hun mondelinge examen kunnen afleggen. Je komt zulke bijzondere mensen tegen. Soms hebben ze een hele weg afgelegd, dat is bewonderenswaardig.’ ‘Er zijn verschillende soorten kandidaten die Staatsexamen vo afleggen’, vertelt Marjorie. ‘Voor kandidaten uit het voortgezet speciaal onderwijs gaan we zoveel mogelijk naar de scholen zelf, naar hun vertrouwde omgeving. Individuele kandidaten die niet (meer) naar 62

een reguliere school gaan, doen hun mondelinge Staatsexamen op één van de afnamelocaties in het land, én er zijn kandidaten, die bijvoorbeeld ziek zijn of in de gevangenis zitten, bij wie je als examinator ‘op bezoek’ gaat. Bij het mondeling zijn altijd twee examinatoren aanwezig: één stelt de vragen en de ander schrijft het protocol.’

Staatsexamens vo De Staatsexamens vo zijn examens voor iedereen die niet via het reguliere voortgezet onderwijs examen kan doen. Zo maken scholen voor voortgezet

speciaal onderwijs (vso) voor hun leerlingen gebruik van de staatsexamens, maar ook individuele kandidaten, bijvoorbeeld chronisch zieke leerlingen, leerlingen van particuliere scholen of leerlingen die op een hoger niveau examen willen doen, kunnen staatsexamen doen. Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) organiseert, samen met DUO, de staatsexamens voor het voortgezet onderwijs in Nederland. Het onderscheid met examens in het reguliere onderwijs is dat Staatsexamens vo maatwerk levert en rekening houdt met individuele behoeften van kandidaten. Het CvTE vindt het belangrijk dat iedereen die dat wil, een examen in het vo kan doen om daarmee verder te kunnen in het leven. We bieden examinatoren een opleiding en een vergoeding voor het werk. Ervaring leert dat mensen die werkzaam zijn voor de staatsexamens vo, zeer gemotiveerd zijn om kandidaten een kans te bieden om verder te komen. Maar ook om elkaar jaarlijks te treffen tijdens de examens, ervaring uit te wisselen en het vakgebied te innoveren.

Examinatoren gezocht Voor de Staatsexamens voortgezet onderwijs zijn we op zoek naar bevoegde docenten die examinator willen zijn voor de Staatsexamens vo. Als examinator neem je samen met een collega-examinator mondelinge examens af bij kandidaten die staatsexamen doen. Daarnaast heb je een rol bij de correctie van schriftelijke examens. Geef je les in examenklassen, heb je in juni t/m augustus tijd en heb je een groot hart voor leerlingen dan horen we graag van je. Op dit moment zijn we vooral nog op zoek naar nieuwe examinatoren voor de (kern)vakken: • Nederlands (vooral vmbo) • wiskunde (vooral havo/vwo) • Engels • maatschappijleer Voor andere vakken zijn aanmeldingen ook welkom!

Functie-eisen • Voor de examens havo/vwo: je hebt een eerstegraads lesbevoegdheid en je geeft bij aanstelling les aan examenklassen. • Voor de examens vmbo: je hebt een tweedegraads bevoegdheid en je geeft bij aanstelling les aan examenklassen. • Je hebt affiniteit en/of ervaring met verschillende doelgroepen in het vso of kandidaten met een beperking of je bent bereid daarin te leren.

Werken bij de Staatsexamens vo geeft je de kans om andere docenten uit het land en uit je vakgebied te ontmoeten. Zo verbreed je je netwerk en ontwikkel je jezelf. Daar leer je van en dat inspireert. Meer weten? Ben je geïnteresseerd of wil je meer weten? Kijk dan op: www.staatsexamensvo.nl PrimaOnderwijs 63

CMJ

Zes handvatten voor welbevinden op school

‘Als een leerling beter in zijn vel zit, zal hij beter leren’ Zit je goed in je vel op school, dan leidt dat tot betere prestaties. En goede resultaten geven zelfvertrouwen. Om scholen concrete, op kennis gebaseerde handvatten te geven om dat welbevinden van leerlingen én docenten te bevorderen, is een kennisplein opgezet. Tekst: Heleen de Bruijn

Het is een van de meest besproken onderwerpen in coronatijd: leerlingen hebben het moeilijk door steeds veranderende coronamaatregelen. Al twee jaar worden zij heen en weer geslingerd tussen les op school en les thuis. Volgens Chaja Deen en Maartje van den Essenburg is dat niet bevorderlijk voor hun welbevinden. Chaja: ‘De coronatijd veroorzaakt veel extra druk en spanning voor leerlingen én de school als geheel. Afstandsonderwijs biedt een andere kijk op de situatie van leerlingen, omdat je als docent via de camera bij je leerlingen naar binnenkijkt en dan zie je meer dan in de klas. Sommige leerlingen, die in deze tijd op de basisschool of voortgezet onderwijs begonnen, misten de fysieke start, dus geen groepsvorming en geen schoolritme. De discontinuïteit levert veel onrust op.’ Al zien we ook dat er leerlingen zijn die gedijen bij afstandsonderwijs.

het tijdens corona nog moeilijker hebben gekregen.’ Chaja Deen (Nederlands Jeugdinstituut) en Maartje van den Essenburg (Trimbos-instituut) zijn lid van de ‘coalitie welbevinden’ (samen met NCJ, Pharos, Gezonde School, expertgroep schoolpsychologen, NIP), die wetenschappelijke kennis over welbevinden deelt op onder andere Onderwijskennis.nl, maar ook in de menukaart van het NPO en bijbehorende praktijkkaarten.

Motivatie Maartje: ‘Motivatie is een thema dat bij welbevinden steeds terugkomt. Een jaar lang je schoolwerk kunnen doen is belangrijk, maar probeer focus en motivatie maar eens vast te houden als je met steeds wisselende situaties te maken hebt. Onderzoek laat bovendien zien dat kinderen die het al moeilijk hadden, 66

Maartje van den Essenburg

Positief gevoel Volgens Chaja en Maartje gaat het om een positief gevoel op school. Zelfvertrouwen hebben, doorzettingsvermogen ervaren, contact met hun omgeving, tevreden zijn en kunnen omgaan met eigen emoties. Een positieve sfeer op school, met aandacht voor leerlingen én docenten, draagt hieraan bij. Chaja: ‘Hoe meer aandacht voor het welbevinden van docenten zelf, hoe meer ruimte er bij hen is om op een goeie manier in relatie te staan met hun leerlingen. Ook de schoolomgeving is van belang. Wat speelt er bij ouders en in de wijken?’ Maartje: ‘Welbevinden levert betere leerprestaties op. Als een leerling beter in zijn vel zit, zal hij beter leren. Omgekeerd: goed onderwijs is bevorderend voor het welbevinden. En bevordert kansengelijkheid; als je elke leerling op school goed in beeld hebt, zie je wat hij of zij nodig heeft.’

Kennisplein De coalitie heeft bijgedragen aan een kennisplein over welbevinden op basis van wetenschappelijk onderzoek, opgeknipt in zes thema’s, waarmee scholen aan de slag kunnen (zie kader). Kansengelijkheid heeft een plek in al die thema’s. Daarnaast verwijst het kennisplein naar eerdergenoemde praktijkkaarten die handvatten bieden om overzicht te krijgen over wat de school al doet op het gebied van welbevinden en wat anders of beter kan. Met zo’n praktijkkaart kun je een startanalyse maken.

je kijken waar hun talenten liggen en hoe het onderwijs kan versterken wat er al goed gaat. Chaja: ‘Welke interventie de beste is, hangt sterk af van waar een school behoefte aan heeft. Om daarachter te komen, is er de praktijkkaart ‘van analyse naar interventie’.

Kleine stappen Scholen kunnen afgebakende, klassieke interventies inzetten, maar er is meer, benadrukt Maartje. ‘Werken aan welbevinden kan al door leerkrachten ruimte te geven om te werken aan welbevinden. Of organiseer een schoolontbijt of een culturele middag. En door leerlingen ’s morgens persoonlijk te begroeten bij de deur, check je even hoe het met ze gaat. Of denk na hoe je in de klas vaker gebruik maakt van voorbeelden met een meer emotionele lading, zodat je laat zien dat het oké is om over emoties en gevoelens te praten. Het zijn kleine dingen die je kunt doen, zolang je ze maar inbedt in een doordachte aanpak die draagvlak heeft in en om de school. Maartje: ‘Het is het antwoord op de vragen die nu, in deze tijd gesteld worden, welbevinden is een urgent thema. Denk na over een structurele, duurzame aanpak. Hier en daar een losse interventie, een pleister plakken, daar red je het niet mee. We zijn ook nog niet uit de coronacrisis, dit thema blijft nog wel even actueel.’

Analyse ‘Want daarmee begint het, zegt Chaja. ‘Maak een analyse: waar zitten in deze school de grote vraagstukken. Moeten we aandacht besteden aan groepsdynamiek, of hebben we bijvoorbeeld veel kinderen met angstklachten en stress om naar school te gaan?’ Maartje vult aan: ‘Wat heeft een school in een bepaalde wijk nodig? Dat kan erg verschillen. Hetzelfde geldt voor het personeel; waar ervaren wij problemen in ons eigen welbevinden? En waar gaat het goed? Waar zijn wij heel goed in op het gebied van welbevinden en hoe kunnen we daar meer van doen? Ook bij leerlingen wil

Chaja Deen

Kansrijke interventies welbevinden: zes praktische handvatten Wil je zelf aan de slag met welbevinden op school? Onderstaande handvatten helpen je op weg. Allemaal zijn ze onderbouwd met kennis uit onderwijsonderzoek. Ga voor uitgebreide informatie en de praktijkkaarten per thema naar: www.onderwijskennis.nl/themas/kansrijke-interventies-welbevinden. 1. Sociaal-emotionele ontwikkeling en welbevinden van de leerling 2. Welbevinden van het schoolpersoneel 3. Pedagogisch klasklimaat en groepsdynamiek 4. Pedagogisch schoolklimaat, schoolbeleid en monitoring 5. Partnerschap tussen ouders en school 6. Welbevinden en de context van de school Onderwijskennis.nl maakt kennis uit onderzoek toegankelijk en overzichtelijk, en helpt jou wetenschappelijke inzichten in de praktijk toe te passen. PrimaOnderwijs 67

Doe mee(r) met Schooltv!

Exclusief verkrijgbaar bij Educatheek.nl

13 in de Oorlog:

hoe was het om kind te zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog? Met de 6-delige serie 13 in de Oorlog reizen je leerlingen terug in de tijd en ontdekken hoe het was om tijdens WOII op te groeien. De materialen voor groep 6, 7 en 8 zijn buitengewoon geschikt om in te zetten in de aanloop naar 4 en 5 mei. Het lesmateriaal bestaat uit een handleiding, een dvd en werkboekjes.

Liefdesplein:

er is veel meer dan alleen de ‘bloemetjes en de bijtjes’ Liefdesplein is een prima hulp bij seksuele voorlichting in groep 7 en 8.. Er komen elementaire zaken aan bod als hoe verandert het lichaam en wat gebeurt er in de puberteit. De Liefdesplein handleiding en werkboekjes ondersteunen leerkrachten in het geven van goede en openhartige seksuele voorlichting. Het lesmateriaal zet kinderen aan tot gesprek of discussie in de klas.

EHBO:

onmisbare lesmaterialen voor groep 7 en 8 Schooltv heeft in samenwerking met Het Oranje Kruis het project EHBO voor groep 7 en 8 ontwikkeld. Door de serie leren kinderen wat ze kunnen doen bij ongelukken. De vijf belangrijke punten van de EHBO staan hierbij centraal. Aan de hand van acht online aﬂeveringen en het werkboek leren je leerlingen spelenderwijs hoe ze eerste hulp kunnen bieden.

Bestel deze en andere Schooltv-lesmaterialen exclusief op:

/schooltv

Welke methodes neem je mee bij het kiezen van een nieuwe rekenmethode? Elke school die een nieuwe rekenmethode gaat

dit rijtje niet meer ontbreken. Alle lessen zijn

kiezen, zal inventariseren wat momenteel de

gebaseerd op de laatste didactische inzichten

belangrijkste rekenmethoden zijn. Traditioneel

en je maakt gebalanceerd gebruik van concrete

zijn dit de methodes van de uitgevers Malmberg

materialen, papier en digitaal. Bekijk de laatste

(WIG5 en Pluspunt4) en Noordhoff (Getal &

ontwikkelingen en beoordeel het zelf.

Ruimte Jr.). Nu Snappet is uitgegroeid tot een volwaardige rekenmethode mag zij in

off Noordh en biedt derwijs ek per we gezet on het voort (één onderwerp wen voor op ht rtrou rkinderen voor: aandac ctie), zelfve eigenaa . Bereidt actiek le instru ategieën) en did ka en maat) ssi een rek dag kla rekenstr en feedback op en iedere ijd werkende al gmateria e, alt (duidelijk g in het leerlin tle schap (ui Junior Ruimte Getal en

e e direct t de laatst nt je me sis van dersteu e op ba instructi u. Snappet on geven. n ssikale ea rwijs ka at uit kla zijn eigen niv de sta on be t op beste e les verwerk zodat jij het dat elk ar Om ma l. es el, w schoo klas. All lfde do van jou n hetze e met je de visie lgens aa interacti rij past bij rkt vervo feedback en RekenV en). het beste Ieder kind we or enstell rlijnen k. appet vo (zelf sam n de lee didactie krijgt van Sn and r. bouw va tot de juiste RekenL es op sti en papie en ge enrijk 3). gang thode en sug bij Rek Digitaal gewenst lke me acht toe l je alle tijd te (sluit aan we rkr uim st lee r indien terwij . Je kie RekenR R junior). iedere els papie schrift). en regie, methode dig en heeft bij G& en itaal, de erzicht ou tieve les (sluit aan Basis dig erkboeken, rek e adap ng eenv t. Jij houdt ov truct!2 idi let Ins (w ere mp 4). nt n co inzich voorb rg Pluspu ses en pet is ee en, is de les aan bij aly ap it Sn an 1 (slu Malmbe de uw. actiek, emodell Instruct! 5). en met lesopbo nste did instructi reerd in rg er, samn solide bij WiG ; de gewe Geïnteg Malmbe (sluit aan ee lus browsers Zo gaat alle kinderen Rekenp en devices/ actiek. nt 3). n, de sterke moderne egrepen. bij Pluspu rekendid omen worde e or e vo aan all ev k it op (slu , oo ork venti ereld ctie. niet inb Werkt e en pre problemen vo dagend wordt RekenW WiG4). in instru devices en dagend uit rwerkt bij rs. r en ve , etc). biedt uit rgen dat: rek or ieder kind (sluit aan aa pie rift rg len en be pa oe sch zo rek vo e Malm reken en op RekenD SLO). ht, voor rekenen hoogbegaafd odel. bladen, Digitaal bij leerkrac ment krijgen, elingsm riaal. r (werk (sluit aan t hand els papie funda gmate I en he nt 4 itaal, de voor ED r in het leerlin Pluspu Basis dig euning aa borg). Onderst ook beschikb ing van ctie is bouw. n betal len 5 op ge tru tal (te les Ins Ge n de in sterke bruiklee Wereld reerd in als de rling in Geïnteg akkere elke lee rkracht. l de zw len 4 es voor n de lee n zowe r). in Getal ties va nst devic ctie aa g. Wereld t meer beschikbaa observa ADI). ien gewe de instru ndleidin nie van de I, DIM, ers; ind Verleng rentie, itale ha op basis (EDI, IGD . (ter refe es/brows rs een dig en vic aa n el ell de en en ee do rek orm emod 'Basis lfde les heeft all moderne instructi eratieve werkv al'. Bij n hetze eau. op alle digitaal' directe öp - digita derwerpen die rken aa Werkt 'Basis hillende acht voor co . gen we en op eigen niv en 'Basis Pakket met on Leerlin en versc papier' erk ing. is aand lessen leverd ichten 'Basis en verw verwerk kjes ge nis en er verwerkt in de che inz Keuze uit rden werkboe voor digitale . voorken didactis Papier odel zijn oefenen wo n. zijn laatste de benodigde sm ra al' ele ikt de ng ita ext ind al. bij sch n. e or dig ita ge nd ndeli eren e leert. els dig instructi olevrage minder tware vo - en ha uw passe uurd, activ t meest pier, de t contr or verlengde est n opbo ofdfasen Oefensof ment he uw. digt me Basis pa vo heeft ee zijn leerdoelg drieslag-, ho dat mo lesopbo wsers; ning ein de groep Elke les Het rling op reerd in doelen. vices/bro de inoefe kan per les De lessen ee de lee Geïnteg rdelijke begelei derne de en . aa arm en en mo en e wa e orw vo ve egrep op all instructi begrepen hebb aande 5 zijn er de opga niet inb Werkt ssikale e gaven f groep ar voorg devices van kla n de instructi . Vana mln op rs akeld na De fase de basis dan 0,5 rlinge rekenaa uggesch od. vormen or de sterke sch ter uit meer of de lee moderne sh); O. directe tomati vo het aanb lijk. 1F en 1S m kiest meteen niet op van SL rling au ie over ge hillende t systee ht ziet .m. Fla Werkt Leerroute e werkboeken s 1, 2 en 3 ers (i.v en versc leerkrac rden. He en wordt de lee eft de reg ijgend) ook mo ute art odel zijn ws . he wo ap ten De rro sm en d bro ht ich ng lee eli egrep daag verst e inz rkrac naal devices/ en voor u uitge niet inb actisch fasen- en hand . De lee leerlijn (klaso een sig ea es did ht len niv e vic ac oe de 36 rkr laatst eigen -, hoofd rrijkingsd e versa. Eigen sch op jgt de lee nd bij de drieslag s- en ve vic tomati dan kri . uw passe I). Het dig en weken. gen au atisering stloopt, . n opbo IGDI, DIM, AD erkt in de lessen autom groep zelfstan n van 4 de leerlin n niveau va oefening heeft ee I, lings-, verw 9 blokke de rs. waarna dere n instap deelt de Elke les emodellen (ED gsen herha het gebo rekenaa erking, t de an ze. n met ee ties, oplossin akkere n hun eig ctie verwerk le verw n leerling op instructi Eigen keu afgeslote plus observa p in. or ssikale rken aa klassika tru ee or de zw we vo ins rte wordt Als n s n n, e acht vo Eén kla Ko roe ge . en cti ele ate eg k aand oelen umdo Leerlin groepen: tijd ze. O. De instru n deze result ngde instructi 36 t minin de kernd 3-5, daarna oo taak. tie 3 van SL va Eigen keu rle volgen en 1F me utes 1, 2 en ve basis Combina Op basis rkracht de ve ). rlijnen groepen o.b.v. enaars adaptie rro enen. p ken Lee n de rek lee rek ee we e lee roe or 3 ig' op in vo n n eaug beter 36 doel 'hand kken (va strategie leerlinge voor de het les Vaste niv s leerkracht. blo or en 1S+ 12 vo erk tie rw 2 sisroute, lessenplannen observa gen ve nele n ze. 1S als ba e Leerlin 7 optio 9 blokke ). Eigen Eigen keu voor elk 30 plus Leerroute k. weken , in drie en klaar, iltaken, (van 4 erking ieder blo 3 weken erde tak n uit pe 36 le verw ek van n (van . rsonalise en' bestaan erstappe tste we Klassika ze. 10 blokke tapblok). plustaken pen (ov zet gepe In de laa Eigen keu 'eigen tak taken en eaugroe gelijk). plus ins systeem n po ing De t niv kke He erk at. tem 36 rw ma mo en, 9 blo dige ve ). rling op , verbetertak sch ken lee 2 ati we 4 aken del. (van ze. n autom n rs en herhaalt 36 eslagmo resultate hoger/ lager Eigen keu 12 blokke ). rekenaa het dri O.b.v. 1 betere en weken eert odel en en naar ek (van 3 voor de rekenaars. Eig O. doelen elingsm ht select n aanpass tste we en 1S+ 36 t hand SL e n eigen Leerkrac 8 blokke ken). In de laa blok. del, he sisroute or de zwakker 1, 2 en 3 van rking va niveau. er 2 leerlijn. . fasenmo of 5 we 1S als ba g utes n vo van ied e week t hoofd (van 4 stoetsen . kindelin . tst he Leerrouteminimumdoele gen op leerro le blo op laa ne rd VS heersing In de 7 optio Flexibele van 1 week) act Gebasee twee be idt op Cito LO 1F met er blok. or leerlin 2 30 plus en comp nd met kken van ied nnen vo eken. ) afgero voorbere (36 blo nimum plan rkeerw lessenpla 3 weken k wordt een toets die Basis, mi t verrijking. ek) In vijf pa uw lessen ). n (van r Elk blo rde we me 36 ek s r per jaa 10 blokke blok (2 weken (1 in de we 2 e ute kee tst rro ee Tw lee instap dig, ). In de laa blok. hikbare en een 2) tsen no 4 weken er 3 (soms n (van ek Geen toe gelijk. van ied 36 tste we del, 9 blokke k. wel mo In de laa blok. fasenmo l. ts per blo er t hoofd 3 agmode 4 of 5 r ek Eén toe van ied rd op he t driesl n (van n. per jaa tste we Gebasee smodel en he 8 blokke ken). n toetse weken In de laa blok. twee k ng eli ntal les we resultate blo er Elk en. Alleen van ied het hand 2 week. ingstoets tie: In iedere neel. 1 beheers Cito LOVS. construc , is optio jaar Dakpan gripsvorming sen. Toetsen Tempotoets. 2x per ieder ven les be 2 en 1 el. 1 ek van seren. rde gege ëntatie, ne ati we ets de n ori tio e To on aa tst n is op 1 rken , autom groep 7 In de laa en in de vijf leerlijne Toetsen toets & oefenen rder) we Vanaf op F en 1 Oefen blok Opbouw nnen (ve n. k en 2) toetsen gen ku el Toets en ets en Oefen erweke per blo scheid . he 3 (soms rlin rke ts au ge pa Lee k. toe ive als S-n Eén Tempoto ts per blok. ieder blo de klas artaal. l ek van umper kw ie) van WD). tempotoe 7 onderscheid tste we populat protocol ER ng (aanta ) ts, minim . In de laa van de ek fwisseli rm Basistoe projecttoets Ja groep S-niveau opzichte gnatie confo Vanaf Tempo/a elen per leswe dig, op F en toets en blok. do core ten bij sta tsen no toetsen nieuwe rcentiels t signalering per Geen toe matief als (als pe or me eid vo n, e el, igh for ere mt ris leerdo vaard . zowel tsen Extra rui seren, memo eling en (per leerlijn en rkpakket tief toe enten: r. ikk we ma om n tw ati sum per jaa in hu g, . aar de on autom 4 toetsm ktoets incl. € 28-31 atisch doelen herhalin rrijking mogelijk beschikb e autom es, Blo derlijk en de les per leerling. ve toetsen, lfjaarlijks Peilingsl moment g afzon ing en n lessen : Test-je en/of ets, Ha en Op elk iedere leerlin gegeve remediër omenten de klas Tempoto rtoets). Toets en n aan de akket voor 4 toetsm or de toets, rke pe we , (Su rkp rder) t we toets Klaar vo l. Tempotoets t eft niet. - en nnen (ve ht beheert he mag, ho en inzich minimum k. gen ku ets inc ac ts. Controle blo Leerlin Blokto Basis-, ijkse toe De leerkr ht ets per Halfjaarl s leerkrac projectto Ja servatie n en ob n le) toetse erzichten va Toetsen ne tio . ov . ten, (op erd in ien nodig opdrach n gecombine ividu en groep rling ind en van per lee rde ind Resultat acht wo doelen, voor ief tablet rkr n lus lee aa n inc die van de ersing van de toetsen. 9 vakke rlingen n or lee ate he vo en r om be result r jaa te kunn doelen Alleen € 60 pe bij alle makkelijk hulpkits rken ge elen we rg biedt ht in en/inzic nen Malmbe naliseerde do helpen. Rapport rlij geperso ng) lee (verder) (voortga kunnen n lessen n ge Leerlin gegeve aan de Ja ektaak. werken ar en de we over wa Controle zelfstandig gen leerlin rken r jaar. nnen we € 35 pe ku n aa ng met eem Koppeli aar. volgsyst er leverb Leerling Niet me

Snappe

Scan de QR code om een zichtzending van het vernieuwde Snappet aan te vragen

rling per lee Kosten

www.snappet.org / Meer informatie? Bel 088-9990411 of mail naar schools@snappet.org voor een afspraak met een methodespecialist.

Snappet® is een product van Snappet. Verwijzingen naar merknamen en methodes van derden zijn puur informatief. Snappet werkt niet samen met Malmberg, Zwijsen, Noordhoff of ThiemeMeulenhoff.

PO_JAN_060-061 Ad Educatheek-Snappet.indd 61

16-12-21

14:34

Expeditie 7 Werelden van Techniek

Leerlingen verkennen de wondere wereld van techniek “De wereld van techniek is zó groot, hoe laat je dat nou zien?” Aan het woord is Rick Thijssen. Samen met zijn collega’s van Jet-Net & TechNet ging hij de uitdaging aan en dat resulteerde in de Expeditie 7 Werelden van Techniek. ‘Door een virtuele ontdekkingsreis te maken zien leerlingen dat techniek overal is: van de media tot de medische wereld en de bouw. Ze zien hoe het ons leven beïnvloedt en wie de mensen zijn die daaraan bijdragen.’ Tekst: Erik Ouwerkerk

Overal maken technische oplossingen ons leven mooier en makkelijker maar de mogelijkheden om dat te laten zien op school zijn beperkt. De Expeditie 7 Werelden van Techniek biedt die contextrijke omgeving waar behoefte aan is. Leerlingen hebben toegang tot een virtuele wereld waar ze kunnen kennismaken met de zeven techniekdomeinen. Bijvoorbeeld Ontwerp, Productie & Wereldhandel, of Voeding & Natuur. Ze krijgen er een korte introductie en gaan via filmpjes op bezoek bij uiteenlopende bedrijven. Daarnaast kunnen ze op zoek naar leuke weetjes en aan de slag met opdrachten. Ze ontdekken in een contextrijke omgeving dat techniek en technologie ontzettend divers zijn én dat ze er vaak beter in zijn dan ze denken.’

Techniek is er voor iedereen De Expeditie 7 Werelden van Techniek is zowel voor 70

een kind van tien als een jongere uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs zeer geschikt. Rick: ‘Het platform is hetzelfde maar de opdrachten en filmpjes zijn uiteraard aangepast aan de leeftijd. We zien dat het op de basisschool vaak klassikaal wordt ingezet als eerste kennismaking. Leerlingen kunnen ook zelf een moment kiezen om wat rond te speuren. Als ze op de middelbare school komen, hebben ze door de Expeditie al een aardig beeld van de wereld van techniek. Docenten LOB zijn blij met de 7 Werelden omdat het jongeren en henzelf een beter beeld geeft van wat techniek te bieden heeft. Op die manier kunnen jongeren een weloverwogen keuze maken óf en zo ja wélke carrière in de techniek het beste bij hen past. De 7 Werelden reikt niet alleen broodnodige context aan voor de technisch getalenteerde leerlingen, maar ook voor leerlingen die in eerste instantie vooral interesse hebben in de zorg of de media. Ook daar komt techniek bij kijken. Techniek is er voor iedereen.’

www.jet-net.nl Zelf aan de slag met de Expeditie 7 werelden van techniek? Meld je basisschoolklas gratis aan via jet-net.nl/expeditie-po of middelbare scholieren via jet-net.nl/expeditie-vo

CMJ

Is jullie onderwijs al up-to-date? #NieuweLeerweg > BLIJF UP-TO-DATE

De komende jaren worden de gemengde leerweg en de theoretische leerweg samengevoegd tot één nieuwe leerweg. Alle leerlingen in deze leerweg volgen dan, naast avo-vakken, een praktijkgericht programma. Het praktijkgericht programma wordt, net als avo-vakken, afgesloten met een examen. Aan de invoering van de nieuwe leerweg wordt hard gewerkt. Zijn jullie al gestart met de voorbereiding? Je team en docenten kunnen up-to-date blijven voor #NieuweLeerweg, door scholing te volgen via Bijscholingvmbo.nl. Op onze website staat een aanbod zowel voor scholen die nog aan het begin van de voorbereiding staan, als voor docenten die al weten welk praktijkgericht programma ze gaan geven. Bijscholingvmbo.nl is er voor alle vmbo-scholen en -docenten én ook voor VSO- en VAVO-scholen die te maken krijgen met de #NieuweLeerweg. Bijscholingvmbo.nl bevat een aanbod voor teams en voor individuele docenten. Start nu met de voorbereiding van de #NieuweLeerweg! Schrijf je in en blijf up-to-date! Bijscholingvmbo.nl/up-to-date

PrimaOnderwijs #4 Maart 2022

Articles inside

Scholen en gemeente werken samen

Digitale geletterdheid: doel of middel?