Verzekeringen

Wees maar zeker: ook bij verzekeringen zijn we goed "gejost"

Tekst: Geert Van Isterdael en Ann Van de Vloet - Illustratie: evedesign.be

Psychisch kwetsbare personen worden grondig gediscrimineerd op het vlak van

verzekeringen. We proberen een overzicht te geven van wat er allemaal fout zit.

De verplichte ziekteverzekering

Niet in orde met je papieren? Pech!

Bij de Belgische sociale zekerheid hoort de verzekering voor ziektekosten. Iedereen moet die verzekering hebben en moet zich aansluiten bij een erkend ziekenfonds naar keuze. Wil je geen lid worden van een ziekenfonds, dan kan je je gratis aansluiten bij de 'Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering'. De mutualiteiten zorgen voor tussenkomsten voor medische verzorging en betalen een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid. Het komt vaak voor dat mensen wegens depressie of een andere kwetsbaarheid hun administratie of betalingen niet goed kunnen opvolgen en daardoor niet (meer) in orde zijn met hun ziekteverzekering. Zij moeten dan alle ziektekosten zelf betalen. Dit bedrag loopt al snel op. Ook kunnen ze in dat geval geen aanspraak maken op een invaliditeitsuitkering.

Geen waardig inkomen

Bovendien is het bedrag van de uitkering verbonden aan het loon dat je verdiende toen je nog werkte. Een frequent probleem bij psychisch kwetsbare personen is dat zij niet aan een betaalde job geraken of als werknemer in een lage inkomenscategorie terechtkomen als gevolg van de aandoening die zich vaak al manifesteert op jonge leeftijd. Daardoor vallen ze terug op systemen met wachttijden, minimumuitkeringen (werkloosheid, invaliditeit) of leefloon, waarbij overleven de boodschap is. Een waardig leven is in zo’n situatie bijna onbereikbaar.

Verlies van uitkering

Mutualiteiten dienen te controleren of je werkelijk arbeidsongeschikt bent. De adviserende artsen tonen hierbij, zelfs binnen eenzelfde mutualiteit, niet altijd evenveel begrip. Maar al te vaak worden mensen met een psychische kwetsbaarheid als profiteurs of komedianten aanzien en verliezen ze hun uitkering omdat men hun aandoening niet ernstig neemt.

Reisverzekering

Stel: je plant een reis, koopt een vliegtuigticket en overweegt een annulatieverzekering om je reis te kunnen omboeken of je geld terug te eisen indien ze niet kan doorgaan om medische redenen. Lees dan zeker de kleine lettertjes in je contract, want soms staat er dat psychose niet meetelt als reden voor afzegging. Psychosegevoelige mensen die een licht manische opstoot voelen opkomen, zullen dan eerder geneigd zijn om toch mee te vliegen; de tickets zijn immers betaald. Zo worden ze quasi verplicht om een risico te nemen op herval in een vreemd land, met de kans dat ze geweigerd worden voor de terugvlucht.

Hospitalisatieverzekering

Niet of minder gedekt

Wat betreft hospitalisatieverzekeringen zijn de gevolgen nog ingrijpender en verregaander. We putten hierbij uit een standpunttekst van het Vlaams Patiëntenplatform: Knelpunten hospitalisatieverzekering voor personen met psychische problemen. In dit artikel beperken we ons tot enkele algemene vaststellingen.

Als hospitalisatieverzekeringen al zo’n ziekenhuisopname dekken (wat niet altijd het geval is), beperken ze bijna allemaal de dekking van opnames voor psychische problematieken. Algemeen kan gesteld worden dat hoe hoger de dekkingsgraad, hoe hoger de premie. Iedere verzekeraar hanteert zijn eigen voorwaarden. Er zijn vier mogelijkheden: 1. De kosten van de opname(s) worden volledig gedekt; 2. De kosten van de opname(s) worden begrensd in de tijd; 3. De kosten van de opname(s) worden tot een bepaald percentage vergoed; 4. De kosten van de opname(s) worden begrensd in bedrag. Opgelet: het verschilt tevens per verzekeraar of een opname in een psychiatrische instelling of enkel een opname in een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (de zogenaamde PAAZ-afdelingen) gedekt is. Dat laatste is niet altijd gemakkelijk af te leiden uit een polis, dus ook hier geldt het advies dat je best de kleine lettertjes leest.

Discriminatie ten top

dat voor een aantal ernstige ziekten de kosten vergoed worden voor doktersbezoeken, geneesmiddelen, kinesitherapie. We stelden vast dat de lijst van ernstige ziektes echter geen enkele, maar dan ook geen enkele psychische problematiek insluit, met uitzondering van de ziekte van Alzheimer. Discriminatie ten top!

Wel bestaat er een lange lijst van uitsluitingen. Dat is een opsomming van kosten die niet vergoed worden. Volgende zaken worden nogal eens uitgesloten: • Kosten als gevolg van reeds bestaande psychische aandoeningen op het moment van het aangaan van de verzekeringspolis. Dit is voornamelijk het geval bij private verzekeringen. Dit is uiteraard een groot probleem bij mensen die van jongs af aan nood hadden aan begeleiding. • Kosten ten gevolge van een opzettelijke daad of vrijwillige verminking van de verzekerde, waarbij sommige verzekeraars ook expliciet de uitsluiting van zelfdoding in hun polis vermelden. • Kosten die het gevolg zijn van dronkenschap, alcoholisme of alcoholintoxicatie van de verzekerde of zonder medisch voorschrift onder invloed staan van verdovende middelen, narcotica, hallucinogenen, andere drugs of geneesmiddelen. Reeds in 2010 wees de sectie verslavingspsychiatrie van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie (VVP) erop dat deze uitsluiting voor een verhoogde behandeldrempel zorgt. In een open brief haalde deze sectie onder andere het volgende aan:

“De uitsluiting bemoeilijkt de vroeginterventie en versterkt de stigmatisering van deze problematiek. Waar komt de discriminatie van verslaafde patiënten eigenlijk vandaan? Ze sluit in elk geval aan bij het wetenschappelijk achterhaalde “morele model” (=eigen schuld, dikke bult) uit het begin van de twintigste eeuw. Volgens dit model raken mensen verslaafd aan roesmiddelen door een gebrek aan ruggensteun en wilskracht. Volgens dit model dragen zij daar zelf als enigen schuld voor en zijn zij ook zelf verantwoordelijk voor de consequenties en oplossingen.

Dit denkmodel is voorbijgestreefd, maar blijft heel wat aanhang genereren om een veroordelend en culpabiliserend (beschuldigend) discours op vlak van verslaving te propageren. De biomedische wetenschap heeft inmiddels ondubbelzinnig aangetoond dat afhankelijkheid van roesmiddelen een chronische (hersen)ziekte is met een belangrijke genetische en neurobiologische grondslag naast een sterke invloed van maatschappelijke factoren.”

Verzekering gewaarborgd inkomen

Met een ‘verzekering gewaarborgd inkomen’ krijg je als zelfstandige een uitkering als je arbeidsongeschikt raakt, dus als je ziek wordt of een ongeval krijgt en niet kan werken. Ze verzekert je tegen inkomensverlies. Ook hier sluiten de polissen bepaalde – vooral psychische – aandoeningen uit.

Schuldsaldoverzekering

Een schuldsaldoverzekering is een levensverzekering die wordt aangegaan als waarborg bij een lening. Zij beschermt je nabestaanden ingeval van overlijden tegen de last van het ophoesten van het openstaande kapitaal. Hierbij twee getuigenissen:

Geert: “Ik kreeg van mijn familie de uiterst interessante kans om het huis van mijn ouders over te nemen. Hierbij ging ik op zoek naar een lening en vond uitstekende voorwaarden in een sociale lening bij het Vlaams Woningfonds. Enig minpuntje was dat een schuldsaldo-verzekering verplicht was. Hierbij startte de zoektocht, zeg maar martelgang… Er waren vragenlijsten waarbij mijn privacy geen belet vormde (bijvoorbeeld: hebt u elektroshocks (ECT) ondergaan? Of: hebt u suïcidale pogingen ondernomen?) en dan natuurlijk de weigeringen. Uiteindelijk vond ik soelaas bij een Franse verzekeringsmaatschappij die naar alle waarschijnlijkheid mijn Nederlandstalig schrijven amper had begrepen, maar die mij dan wel aanvaardde als ik meer dan het dubbele van een normale premie betaalde. Bij de verzekeraars die mij geweigerd hadden, vroeg ik echter nog even door… Ik deed een aantal telefoons voor meer uitleg en kwam uiteindelijk terecht bij één van de statistici. De koelheid en kilheid waarmee hij mij duidelijk maakte dat ik volgens zijn cijfers terecht werd afgewezen, was weerzinwekkend en blijft nazinderen.”

Gerry: “Ik moest bij de lening voor een woning 50% meer betalen voor mijn schuldsaldoverzekering omdat ik een burn-out had gehad. Zowel mijn huisarts als mijn psychiater schreven een brief waarin ze vermeldden dat ik geen kans had op vervroegd overlijden, maar toch bleef de bank bij haar beslissing. Dit is pure discriminatie”.

De verzekeraar schat aan de hand van ‘objectieve’ criteria het risico op overlijden in. Deze informatie beïnvloedt de acceptatie van het risico, alsook de omvang van de waarborg en/of het bedrag van de premie. Voorafbestaande aandoeningen zijn mogelijk uitgesloten. Als je ooit een suïcidepoging ondernam, dan kan je er prat op gaan dat je geweigerd wordt bij veel verzekeringen. Daarbij komt dat de nabestaanden niet kunnen genieten van het voordeel bij overlijden in het geval van zelfmoord minder dan een jaar na de inwerkingtreding van het contract.

Verzwijgen is geen optie

Je zou kunnen geneigd zijn bepaalde info te verzwijgen. Dat is sterk af te raden. Je bent immers verplicht om de verzekeraar spontaan alle relevante gegevens mee te delen die belangrijk zijn om het risico te beoordelen. Voor verschillende verzekeringen moet je een medische vragenlijst invullen waarin men vraagt of je een chronische aandoening of handicap hebt. Indien je met opzet relevante gegevens achterhoudt voor de verzekeraar en de verzekeraar ontdekt dit, dan kan de verzekering nietig verklaard worden. Bij een schadegeval zal de verzekeraar je niet vergoeden en mag hij, als hij bewijst dat je met opzet hebt gehandeld, je reeds betaalde premies behouden.

Private verzekeringsmarkt

Als uitsmijter vermelden we een nota van Zorgnet–Icuro met de veelzeggende titel: Discriminatie van mensen met psychische problemen op de private verzekeringsmarkt – Omdat psychische aandoeningen een gezondheidsrisico uitmaken als een ander. Deze nota pleit voor een wettelijk initiatief dat de discriminatie van (kandidaat-)verzekerden met een psychische problematiek verbiedt. Hoop doet leven, maar we hebben nog een lange weg te gaan.

Voor de volledigheid verwijzen we je graag naar de website van het Vlaams Patiëntenplatform (www.vlaamspatientenplatform.be/themas/verzekeringen-1). Je vindt er een brochure met informatie en tips voor personen met een chronische ziekte of aandoening. De medewerker die werkt rond dat thema is Simon Ector. Je kan hem bereiken via simon.ector@vlaamspatientenplatform.be.