1.5 De vroege volwassenheid (18 - 30 jaar) en de middelbare volwassenheid

(30 - 60/65 jaar)

Ontwikkeling is een proces. We zijn niet opeens volwassen. Tegenwoordig lijken we er zelfs langer over te doen om op te groeien. In geïndustrialiseerde landen hebben we het zelfs over een aparte fase tussen de tienerjaren en de vroege volwassenheid: de jongvolwassenen. Dit zijn jonge mensen die allerlei beslissingen om zich te settelen uitstellen. Toch is het zo dat tegen het einde van de vroege volwassenheid de meesten met settelen bezig zijn. Uiteraard zijn er altijd individuele en culturele verschillen.

Vroege volwassenheid

De vroege volwassenheid is een periode waarin weer heel wat te gebeuren staat: het afronden van het middelbaar/hoger onderwijs, de overstap naar de arbeidsmarkt, eventueel een partner vinden, samenwonen, een gezin stichten ... Het zijn enkele van de ontwikkelingstaken die de Amerikaanse expert op het gebied van ontwikkeling Robert Havighurst (1900 – 1991) beschrijft voor de vroege volwassenheid.

Toch zijn er ook steeds meer jonge mensen die het maken van deze grote keuzes uitstellen

Ze blijven langer studeren, verlaten later het ouderlijke huis, beginnen later aan kinderen en willen eerst nog wat experimenteren en van de wereld zien. Er is als het ware een soort van overgangsperiode die niet altijd even goed te onderscheiden is van de adolescentie.

Er bestaat zelfs een aparte term voor: emerging adulthood (Arnett, 2000), wat misschien nog het best vertaald kan worden als ‘ontluikende volwassenheid’. Dit is voornamelijk een fenomeen in de westerse wereld of in rijkere families in andere delen van de wereld. Het verwijst naar jonge mensen (18 – 25 jaar) die (nog) geen kinderen hebben, nog geen eigen thuis hebben en/of nog niet voldoende inkomen hebben om volledig onafhankelijk te zijn. Ze proeven, proberen en ploeteren soms ook en doen dit zonder al te veel verantwoordelijkheden op te moeten nemen. Vandaag wordt er volop onderzoek gedaan naar deze ‘nieuwe’ demografische groep.

Lichamelijke veranderingen

In je twintigerjaren ben je als mens meestal in de fleur van je lichamelijke ontwikkeling. Je lichaam is volgroeid en je voortplantingssysteem, motorische mogelijkheden, kracht en longcapaciteit zijn optimaal. Qua seksuele responsiviteit rapporteren mannen dat ze zich in deze periode op hun piek voelen (de meeste vrouwen rapporteren deze piek heel wat later). Het is in ieder geval een periode waarin de meeste mensen in goede gezondheid zijn.

Psychosociale ontwikkeling (Erikson) positieve pool: intimiteit negatieve pool: isolatie positieve uitkomst: liefde

Op psychosociaal vlak is de belangrijkste uitdaging in deze fase het uitbouwen van liefdevolle en intieme relaties, denk maar aan vrienden en partners. Verder zoekt de vroege volwassene een manier om deel te nemen aan het maatschappelijke leven. Daarbij horen het nemen van verantwoordelijkheid en het geven en aanvaarden van feedback of kritiek. Volgens Erikson bouwt elke fase verder op de vorige. Mensen die in de vorige fase (adolescentie) hun identiteit en een gevoel van eigenwaarde hebben opgebouwd, slagen volgens wetenschappelijke studies beter in het opbouwen van betekenisvolle relaties en het innemen van een plek in de gemeenschap. Ze ontwikkelen in deze fase dan de vaardigheid om intimiteit in de vorm van duurzame, veilige relaties aan te gaan. Voor mensen met een gebrekkig gevoel van eigenwaarde is het aangaan van een toegewijde relatie een grotere uitdaging: ze lopen meer risico op isolatie en vervreemding

Middelbare volwassenheid

De middelbare volwassenheid is een fase die weer veel verschillen vertoont als je het begin, midden en einde van deze fase vergelijkt. Qua carrière sta je in het begin van deze fase nog maar aan de start, terwijl je op het einde al voor je pensioen staat. Wie kinderen wil zit misschien nog in de pampers op z’n dertigste, terwijl de zestiger mogelijk al kleinkinderen heeft.

Deze levensfase staat in onze samenleving in het teken van presteren. Je bouwt aan je carrière, aan je gezin en/of aan andere projecten en plannen. Het is een drukke levensfase: degenen die kiezen voor carrière en gezin hebben heel wat te combineren en coördineren. Maar ook zij die andere keuzes maken, zitten niet stil. Soms komen er extra stressfactoren bij kijken: een nieuwe studie, een relatiebreuk, ziekte, een nieuwe job, een verbouwing ... Veel volwassenen leiden een stressvol leven en nemen (te) weinig tijd voor ontspanning, even stilvallen, contact met vrienden ... Of het leven wordt te routineus. De spanning, het nieuwe, is eraf. Een burn-out of midlifecrisis loeren om de hoek. Voor sommigen is dit een aanleiding om het helemaal over een andere boeg te gooien. Voor velen is dit gelukkig ook een heel rijke en boeiende periode, een fase van groei en ontdekking, van uitdagingen en groeiende zelfkennis.

In de tweede helft van deze fase staan er weer grote veranderingen te wachten: als er kinderen zijn, vliegen die het nest uit en het pensioen staat voor de deur.

Lichamelijke veranderingen

Vanaf midden in de dertig beginnen de verschillende functies en systemen langzaamaan achteruit te gaan. Denk bijvoorbeeld aan het immuunsysteem, de responstijd of herstellen van een lichamelijke inspanning. Dat is niet louter een gevolg van ouder worden, veel mensen zijn nu eenmaal fysiek minder actief op deze leeftijd. Het is dus weer een kwestie van nature én nurture. Een van de grotere veranderingen voor vrouwen vanaf een bepaalde leeftijd is de menopauze of overgang. In deze fase zijn er veel hormonale schommelingen en die veroorzaken bij sommige vrouwen wel wat ongemakken. Maar het is ook een overgangsfase naar iets nieuws, naar een nieuwe fase in het leven. Bij mannen veranderen er ook zaken op hormonaal gebied, maar die evolutie is geleidelijker.

Toch zijn er veel volwassenen van bijvoorbeeld vijftig of zestig jaar die nog heel fit zijn. Ja, misschien ga je vanaf een bepaalde leeftijd sneller achteruit. Maar een aangepast dieet, voldoende lichaamsbeweging en een gezonde levensstijl kunnen preventief werken, achteruitgang een halt toeroepen of zelfs omkeren. Of iemand dit doet kan dan weer beïnvloed worden door wat die persoon geleerd heeft, welke socio-economische achtergrond hij heeft, aan welke informatie hij blootstaat ...

Het risico op (ernstigere) gezondheidsproblemen stijgt wel met de leeftijd.

Psychosociale ontwikkeling (Erikson) positieve pool: generativiteit negatieve pool: stagnatie positieve uitkomst: zorgzaamheid

De uitdaging in deze levensfase is om het gevoel te hebben dat je blijvend iets bij te dragen hebt aan de samenleving. Dit noem je generativiteit. Je doet dit bijvoorbeeld door kinderen op te voeden, voor anderen te zorgen en te werken. Het gaat over iets bijdragen op langere termijn, zelfs voorbij ons eigen leven. Voor veel mensen in westerse maar ook in niet-westerse samenlevingen betekent dit een focus op loopbaan en/of gezin. Je voelt je trots op prestaties op het werk of ervaart je job als zinvol, je kijkt naar je kinderen die opgroeien en een eigen leven beginnen uitbouwen ... Maar het zou kortzichtig zijn om te zeggen dat een gevoel van generativiteit zich daartoe beperkt. Uiteindelijk gaat het om op een blijvende manier bijdragen aan de maatschappij. Op die leeftijd doet men dat door zorg te dragen voor de volgende generatie, door te werken, door voor anderen te zorgen. Mensen kunnen dit op verschillende manieren vormgeven. Toch wordt dit gevoel ook beïnvloed door wat de samenleving verwacht. Dat laatste kan dan weer verschillen naargelang de tijd en de cultuur waarin iemand leeft. Is er op dit terrein geen gevoel van slagen, dan dreigt stagnatie. Er is het gevoel niet vooruit te gaan, stil te blijven staan.

Leeractiviteiten a Bespreek deze liedjestekst in het licht van de spanning tussen generativiteit en stagnatie. b Herken je in de liedjestekst een (normatieve of niet-normatieve) invloed? a Wat wordt er bedoeld met ‘adulting’, denk je? persoonlijk antwoord bv. Je gedragen als een volwassene, aan het volwassen leven beginnen met alles wat daarbij hoort: werken, gezin, zelfstandigheid … Afscheid nemen van een onbezorgd leven, opnemen van verantwoordelijkheden ... b Breng de afbeelding in verband met ‘emerging adulthood’.

1 Zoek online naar Een wonderkind van 50 van Boudewijn De Groot. Beluister het lied, lees de tekst en beantwoord de vragen.

De schrijver in het liedje lijkt aan het begin van zijn volwassen leven iets te hebben gemaakt dat werd geapprecieerd en dus een betekenis had voor de maatschappij (poëzie). Het is hem niet gelukt dit vast te houden en hij heeft niet het gevoel dat hij wezenlijk iets bijgedragen heeft, wat leidt tot depressieve gevoelens en stilstand.

Hij heeft de oorlog meegemaakt en in een concentratiekamp gezeten (normatiefhistorisch), waardoor hij een knak heeft gekregen die hij niet meer echt te boven is gekomen. Dat heeft voor een deel zijn verdere ontwikkeling als volwassene beïnvloed.

2 ‘Adulting is …’ Bekijk de afbeelding.

ME AFTER REALISING ADULTING IS HARD c Hoe kijk je zelf naar de volwassenheid die voor de deur staat? Herken je jezelf in het fenomeen van ‘emerging adulthood’? persoonlijk antwoord a Bestaat de midlifecrisis? b Wat klaagt Ann Lemmens aan als auteur van het boek Midlife kick? Hoe kijkt zij naar mensen in de tweede helft van de midden volwassenheid? c Juist of fout? Geef het juiste antwoord indien nodig.

The life of a frog: that's the life for me.

De afbeelding toont hoe een jonge persoon kan kijken naar het volwassen leven (dat het moeilijk is bijvoorbeeld) en naar de relatief nieuwe tendens om het opnemen van volwassen rolllen nog even uit te stellen.

Lees op iDiddit Is de midlifecrisis nu feit of fictie? en beantwoord onderstaande vragen.

Er is weinig wetenschappelijk onderzoek naar gedaan en het bestaande onderzoek spreekt zichzelf vaak tegen. Er is misschien wel zoiets als een belangrijke scharnierfase: tussen voortplantingsfase en een rustigere fase. In die periode is het wel even zoeken voor veel mensen. Psychologen zijn het erover eens dat heel wat mensen tussen veertig en vijftig door een soort van crisis gaan. Maar het is niet iets waar je doorheen moet gaan voor een ‘gezonde’ ontwikkeling.

De manier waarop de vijftigplusser wordt voorgesteld in onze samenleving: te oud en te passief. Zij zegt dat vijftigplussers ook nog volop in het leven staan, het is zelfs een beetje een nieuwe start. Zij spreekt liever van een kick dan van een crisis.

• De midlifecrisis begint wanneer je een bepaalde leeftijd bereikt.

Fout, ze wordt getriggerd doordat mensen in je omgeving een nieuwe levensfase bereiken.

• De crisis heeft geen biologische oorzaken.

Fout, bij mannen daalt het testosteronniveau zeer geleidelijk. Bij vrouwen zijn er rondom de menopauze veel meer hormonale schommelingen die invloed kunnen hebben op hoe ze zich voelen.

• Als ze een crisis doormaken, ziet die er meestal anders uit voor mannen dan voor vrouwen.

juist

d Hoe komt deze crisis zoal tot uiting?

Vroeger gebeurde dat eerder door het kopen van een motor of dure auto, geld geven aan welness, verre reizen... Nu ligt de focus eerder op selfness: zoeken naar psychologische verdieping, gedragsverandering. Men gaat cursussen yoga en mindfulness volgen of doet beroep op een mental coach. Het doel is om bewuster te leven.

e Wat is jouw eindoordeel: bestaat de midlifecrisis, ja of nee? Beargumenteer.

persoonlijk antwoord bv. Wetenschappelijk is er weinig onderzoek gedaan en er is niet zoiets als een normatieve fase waar iedereen doorgaat. Toch zien psychologen dat heel wat mensen rond een bepaalde tijd door een soort crisis gaan, die aanleiding geeft tot onrust en zoeken naar zichzelf. Het is dus geen wetenschappelijk begrip, wel een soort verzamelterm.