Inleiding

Met deze publicatie sluiten we een periode af waarin we fungeerden als O-team, als een hulplijn voor complexe ruimtelijke opgaven. Vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties waren we de afgelopen vier jaar – als het tweede O-team na de oprichting in 2015 – op afroep beschikbaar voor lokale en regionale opdrachtgevers om planvormingsprocessen in positieve zin te beïnvloeden. Vanaf 2017 hebben we op twaalf plekken advies uitgebracht.

De methodiek die we hanteren laat zich eenvoudig omschrijven. Samen met de opdrachtgever nemen we de hulpvraag en de problematiek onder de loep, om zo te ontdekken wat er in een gebied werkelijk speelt, hoe verhoudingen liggen, wat al geproduceerd is en wat nodig is om ‘de vraag achter de vraag’ te identificeren. Om te komen tot enthousiasmerende ideeën, definiëren we thema’s en invalshoeken voor ontwerpend onderzoek. Daarvoor betrekken we bureaus die met die thema’s uit de voeten kunnen. Naast stedenbouwkundigen, architecten en landschapsarchitecten hebben we

andere disciplines ingezet, zoals zorgontwikkelaars, reclameprofessionals en energie- en klimaatexperts. Na een startbijeenkomst met de opdrachtgever en zoveel mogelijk stakeholders gaan de bureaus aan de slag. Op een zogenoemde ‘spiegeldag’ presenteren zij hun bevindingen – aan ons, de opdrachtgever (bestuurders en ambtenaren) en stakeholders. Daarna is het onze beurt om op basis van onze eigen analyse, de ontwerpstudies en de opmerkingen van opdrachtgever en stakeholders een effectief advies te componeren.

In dit boek leest u waar we geweest zijn, welke opgaven we onder de loep namen en hoe onze adviezen geland zijn. We vroegen journalist Mark Hendriks om onze opdrachtgevers te bevragen op waarom ze ons hebben ingeschakeld en wat ze aan onze bijdrage gehad hebben. In een essay kijken we zelf in de spiegel: wat hebben we gedaan, wat viel ons op, wat ging goed, wat kan beter? Fotograaf Marieke Kijk in de Vegte bezocht elke locatie – haar fotoseries laten zien hoe divers en karaktervol de tien gebieden zijn waar we als O-team in actie kwamen. Deze publicatie is een verantwoording naar het ministerie, een uitgebreid verslag van de projecten en een kleine vooruitblik naar een eventueel volgend O-team. Bovenal is het een verhaal over het belang van ontwerpkracht en een multidisciplinaire aanpak bij lastige en uiteenlopende gebiedsontwikkelingen in grote en kleine gemeenten – waarin een vruchtbare samenwerking met gemeentebesturen, ambtenaren en stakeholders niet alleen inspirerend is, maar cruciaal voor succes.

Wij vonden het een voorrecht om het O-team te zijn. En raden het nieuwe kabinet aan om deze vorm van onafhankelijk advies voort te zetten.

Klaas de Boer, Ingeborg Thoral, Marcus Fernhout en Lex de Jong Maart 2021

Klaas de Boer is voorzitter van het O-team en heeft ruime ervaring op het gebied van stedenbouw en gebiedsontwikkeling. Als directeur van de Dienst Ruimtelijke Ordening in Amsterdam was hij onder andere verantwoordelijk voor de ontwikkeling van IJburg, als directeur van de Dienst Zuidas voor de realisatie van het Zuidasdok. Momenteel is De Boer werkzaam als zelfstandig ruimtelijk-economisch adviseur. Binnen het O-team houdt Klaas de Boer zich bezig met de strategische en bestuurlijke aspecten. Door zijn kennis van projectanalyses, advisering en aansturing komen stroef lopende processen in een nieuw daglicht te staan. Met zijn organisatiekracht wil hij processen versnellen en voelt hij zich verantwoordelijk voor de inhoudelijke koers van complexe ruimtelijke opgaven.

Ingeborg Thoral is landschapsarchitect, stedenbouwkundige en directeur van bureau Mixst Urbanisme. Haar expertise ligt bij strategie, ontwerp, bestuurlijke implementatie en complexe gebiedsprocessen met veel partijen. Ze fungeert graag als breekijzer en zet haar enthousiasme en kennis in om vastgelopen processen in beweging te krijgen. Thoral was provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in Utrecht en leider van AtelierOverijssel. Momenteel is ze lid van de Adviescommissie Ruimtelijke Ontwikkeling (ARO) van provincie Noord-Holland, lid van de commissie Architectuur van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, bestuurslid van de Eo Wijersstichting en gastdocent en examinator aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam.

De marktexpert in het O-team is Marcus Fernhout. De ontwikkeling van kennisintensieve districten en campussen, de (her)ontwikkeling van commercieel cultureel vastgoed en het activeren van bruisende gemeenschappen behoren tot zijn specialiteiten. Als oprichter van CIC Rotterdam en directeur van CIC International schept hij de juiste omgevingen voor innovatieve startups. Als directeur van Codum initieerde Fernhout de herontwikkeling van het Rotterdamse Schieblock en het A-Lab in Amsterdam.

Inhoudelijk secretaris Lex de Jong zorgt dat de ontmoetingsmomenten tussen opdrachtgever, ontwerpers, stakeholders en het O-team soepel verlopen. Daarnaast coördineert hij de contacten met de ontwerpers en het ministerie van Binnenlandse Zaken. Na jaren werkzaam te zijn geweest voor een internationaal ruimtelijk adviesbureau richtte De Jong Urbanboost op, een bureau dat zich richt op uiteenlopende opgaven in de publieke ruimte: van placemaking tot klimaatadaptatie. In zijn werkwijze stelt De Jong (toekomstige) gebruikers centraal.