Amstel III en Bijlmer, Amsterdam

Amstel III en Bijlmer

AMSTERDAM

LOCATIE Amsterdam-Zuidoost OPGAVE naar een inclusieve stad – verbinding tussen twee wijken OPDRACHTGEVER gemeente Amsterdam PROJECTLEIDERS Brian Maduro, Tamara Smit, Arjan Snellenberg ONTWERPEND ONDERZOEK Ontwerpend onderzoek PosadMaxwan; Studio LA; Felixx Landscape Architects and Planners PERIODE februari – mei 2019 INZET ONTWERP uitvoerbare ingrepen; ‘door de schalen heen’; brede blik

Met vanzelfsprekende ingrepen wordt de spoorbarrière tussen Amstel III en de Bijlmer geslecht

De voorstellen die de door het O-team betrokken ontwerpbureaus deden voor de casus Amsterdam-Zuidoost zijn zo concreet en vanzelfsprekend, dat ze de vraag opwerpen of de gemeente ze niet zelf had kunnen bedenken. Met andere woorden: was het O-team echt nodig om deze inzichten op tafel te krijgen? Het antwoord is ja. En dat vindt niet alleen het O-team zelf, maar ook het Amsterdamse stadsdeel dat de hulp uit Den Haag had ingeschakeld. De ontwerpstudies en het eindadvies worden in Zuidoost gekenschetst als ‘schoten in de roos’, als steekhoudende suggesties die ‘ramen hebben opengezet’ waardoor oplossingsrichtingen in het vizier kwamen die eerder op de achtergrond verbleven.

Het O-team kwam in actie op een moment dat in de transformatie van kantorenpark Amstel III het besef ontstond dat het monofunctionele gebied geen eiland is, maar onderdeel van de bestaande stad. De nadruk had al die tijd gelegen op het vinden van investeerders en ontwikkelaars die in Amstel III aan de slag zouden

gaan, maar nu kwam de vraag op tafel hoe de nieuwe stadswijk zich verhoudt tot de omgeving – en dan met name de Bijlmer aan de andere zijde van het spoor. De zogenoemde H-buurt ten oosten van metrohalte Bullewijk heeft immers een ander sociaaleconomisch profiel dan de toekomstige stadswijk Amstel III. Daarmee hield de hulpvraag verband met de actuele discussie over de nakende inclusiviteit van steden. Of zoals het O-team het verwoordde: ‘Kunnen de bewoners van de H-buurt profiteren van de kwaliteiten en voorzieningen die Amstel III straks te bieden heeft?’ De opgave hangt samen met de enorme barrièrewerking die uitgaat van de spoordijk tussen beide stadsdelen. Op verzoek van de gemeente hebben het O-team en de ingehuurde ontwerpers zich vooral gericht op de omgeving van metrostation Bullewijk en hoe hier de aansluiting tussen beide wijken verbeterd kan worden.

De architecten van Studio LA richtten zich op het fietspadennetwerk. Volgens hen valt veel winst te behalen door aanwezige fietspaden beter op elkaar aan te sluiten en hoofdroutes aantrekkelijker te maken – bijvoorbeeld door de aanleg van aangename parkzones, het slopen van anonieme parkeergarages die in de weg liggen en het ‘openen’ van de vele gesloten gebouwplinten.

De architecten van Studio LA rekken de betekenis van de fietspaden op. Routes kunnen een boulevard zijn, een park, een plek voor sport en beweging, manieren om ontbrekende schakels wegen te nemen.

Speciale aandacht is er voor het Bullewijkpad, de fietsroute tussen Amstel III en de H-buurt die nu nog langs onbestemd groen en achterkanten voert, maar op termijn kan uitgroeien tot een fietsboulevard met aan weerszijden publieke functies voor ontmoeting, onderwijs, sport en spel, en cultuur. De bevindingen van Studio LA tonen aan dat het fietsnetwerk – dat al onderdeel was van de oorspronkelijke plannen voor Zuidoost – een sleutelrol vervult. Niet voor niets ziet ook de gemeente de fietspaden als de ‘levensaders’ van het gebied: om voorzieningen te ontsluiten, het openbaar vervoer bereikbaar te maken en om Zuidoost te verbinden met de binnenstad.

Drie uitwerkingen: het Bullewijkpad als boulevard, de lijn van het Kraaienestpad als themapark en de zone langs het spoor als sport- en speelplek.

HUIDIGE SITUATIE

Gescheiden ontwikkelingen Grens als eindpunt

Maximale doorstroming Monofunctionele wijken Intern georiënteerde ontwikkeling

AMBITIE

Verbonden ontwikkelingen Grens als pitstop

Maximale ontmoeting Multifunctionele wijken Naar de straat gericht

Ook de ontwerpstudies van de andere twee bureaus hebben zich genesteld in de achterhoofden van de Amsterdamse beleids- en plannenmakers. Sterker nog, zij zijn inmiddels betrokken bij twee vervolgprojecten. Zo is stedenbouwbureau PosadMaxwan gevraagd om naar aanleiding van hun ontwerponderzoek mee te werken aan de gebiedsvisie voor metrohalte Bullewijk. Daarin borduren zij voort op de voor het O-team geformuleerde gedachtegang dat vastgoed in hoge dichtheden ontwikkeld moet worden, plinten op de straat moeten zijn gericht en de openbare ruimte een opwaardering verdient. Cruciaal is de suggestie om de metrohalte zelf een kwaliteitsslag te geven. Door meer zonlicht toe te laten en de onderdoorgang van publieke functies te voorzien, kan het metrostation zich ontpoppen tot een betekenisvolle ‘pitstop’ in het hernieuwde wandel- en fietspadennet tussen Amstel III en de H-buurt.

PosadMaxwan formuleerde vijf principes om Amstel III en Bijlmer te transformeren van een gesloten naar een ‘open stad’.

De omgeving van de spoorbarrière – met name rond metrohalte Bullewijk – kan een aantrekkelijke stadsruimte worden. Door zonlicht toe te laten, publieke functies in de plinten, een opwaardering van de openbare ruimte en verdichting.

Drie modellen door bureau Felixx. Allereerst de loops voor sport en beweging, ontspanning, ecologische verbindingen en waterbeheer. Daarnaast het idee om de groenstroken langs het spoor in te richten als publieke parkgebieden en het futuristische voorstel voor een groene heuvel boven het spoor.

De landschapsarchitecten van Felixx kwamen met een pakket aan interventies, zoals de zogenoemde loops – waarmee beide wijken verbonden worden en de stenige buitenruimtes vergroend, zodat klimaat-, gezondsheids- en ecologische vraagstukken van antwoorden worden voorzien. Het ietwat futuristische voorstel voor een brugvormige heuvel over het spoor – met stadslandbouw, een amfitheater, sportactiviteiten, detailhandel en kantoren – lijkt te hoog gegrepen, maar de idee om de groenstroken aan weerszijden van de spoordijk in te richten als parkgebieden is omarmd. Momenteel is Felixx betrokken bij een plan om de gehele spoorzone (tussen Duivendrecht en het AMC) om te toveren tot een verbindende ‘ruggengraat’. De ontwerpers brengen hun ideeën uit de ontwerpstudie opnieuw in: het vergroten van de waterstrook aan de zijde van Amstel III, open plinten aan de randen en bij station Bullewijk een indoorplein met stedelijke functies.

Op één aanbeveling van het O-team wordt door het stadsdeel nog gebroed: het advies om de twee projectteams van Bijlmer en Amstel III samen te voegen. Alleen dan, zo meent het O-team, komt de gewenste aansluiting tussen beide wijken echt tot stand.

Van een belemmerende spoordijk naar een langgerekt parkgebied.