Beatrixkwartier, Den Haag

DEN HAAG

LOCATIE Den Haag OPGAVE groene en duurzame inrichting van het Beatrixkwartier op en rond de Utrechtsebaan OPDRACHTGEVER gemeente Den Haag PROJECTLEIDERS Wiebke Klemm, Samantha VolgersZeelenberg, Remko Slavenburg PERIODE oktober 2020 – maart 2021 ONTWERPEND ONDERZOEK PosadMaxwan; LOLA Landscape Architects i.s.m. IF Technology; GREENPASS INZET ONTWERP inrichtingsvoorstellen; verbinden energie- en klimaatmaatregelen aan ruimtelijke kwaliteit

Een park boven de snelweg maakt het Haagse Beatrixkwartier groen en duurzaam

In het Haagse Beatrixkwartier – dat volgens de gemeente moet uitgroeien tot een ‘gemengd zakendistrict’ met mogelijkheden voor ‘metropolitaans wonen’ – is de Utrechtsebaan een doorn in het oog. De stadssnelweg zorgt niet alleen voor vervuiling en geluidhinder, de tunnelbak is tevens een barrière in het stadsweefsel. Door de weg te overkluizen, zo is het idee, ontstaat ruimte voor een stadspark met aan de randen nieuwe bebouwing. Zo’n voorstel is niet zomaar te realiseren. Gemeenteambtenaren merken dat in de herontwikkeling van het Beatrixkwartier de nadruk al snel ligt op verdichting en nieuwbouw. Ambities op het gebied van duurzame energie, klimaat en milieu, laat staan het overkluizen van een snelweg voor de aanleg van een park, zouden meer tegenwicht moeten kunnen bieden. Of zoals het O-team zegt: ‘Vergroening en verduurzaming verdienen een prominente positie.’ Het O-team vroeg de landschapsarchitecten van Lola en de stedenbouwkundigen van PosadMaxwan om uit te zoeken hoe op en rond de Utrechtsebaan een duurzame en groene inrichting

Boven: drie principes uit het voorstel van PosadMaxwan. Een tweedeling in het ‘bomenpark’ boven de Utrechtsebaan; een WKO-systeem als ruggengraat; bebouwing als parkcontour. Onder: een stadspark boven de stadssnelweg plus de toevoeging van hoogbouw.

tot stand kan komen. Voor het gehele Beatrixkwartier verkenden de ontwerpers hoe de stadswijk klimaatbestendig en energieneutraal kan worden. Voor de overkluizing van de Utrechtsebaan zelf verlangde het O-team ontwerpideeën voor een ‘groenblauw icoon’ waarmee milieueffecten worden beperkt en de leefbaarheid van de omliggende wijk vergroot.

Om de ontwerpstudies te toetsen op haalbaarheid en effectiviteit – en dan met name de klimaat- en energievoorstellen – zijn twee adviesbureaus betrokken. De energiedeskundigen van IF Technology reflecteerden op het collectieve warmte- en koudeopslagsysteem dat beide ontwerpbureaus introduceren. Zij concluderen dat het Beatrixkwartier nooit volledig energieneutraal kan worden gemaakt

Impressies van het lineaire park boven de Utrechtsebaan.

Ensemble van gebouwen aan het begin van de Pr. Beatrixlaan

Hoogte indicatie

UTRECHTSEBAAN

ON THE GRID

Ensemble van torens op een verhoogd maaiveld

Setbacks tegen windval

Boven: rondom een mogelijk stadspark boven de Utrechtsebaan onderscheidt Lola verschillende (dwars)verbindingen, zoals de Schenkkade, een buurtroute en de Prinses Beatrixlaan. Midden: de doorsnede toont het voorstel om op de kop van de Prinses Beatrixlaan een ensemble van gebouwen toe te voegen. Pyramide van Maslow Onder: in analogie met de piramide van Maslow stellen de landschapsarchitecten van Lola dat landschap een cruciale voorwaarde is voor duurzame stadsontwikkeling.

Ensemble van gebouwen verbonden door een dek

Stedelijke laag

PR. BEATRIXLAAN Groen semi-openbaar dek

Trappen naar het dek

Verbeeldingen van een vernieuwde Prinses Beatrixlaan, plus klimaat- en energiemaatregelen (onder).

– omdat de hoeveelheid bebouwing gewoonweg te groot is. Volgens het O-team geen ramp: het is denkbaar om duurzame energie van elders de stadswijk in te leiden. De milieuexperts van Greenpass rekenden de plannen van Lola en PosadMaxwan door op het gebied van windhinder, leefbaarheid en klimaatbestendigheid. Hun doorrekening van verschillende situaties gaf de ontwerpers houvast, juist omdat uit de berekeningen blijkt dat met een overkluizing een flinke kwaliteitsslag behaald kan worden. Het O-team stelt vast dat de kruisbestuiving tussen ruimtelijk ontwerp en milieu- en energie-expertise zijn vruchten afwerpt en in de ontwikkeling van het Beatrixkwartier navolging moet krijgen.

Op basis van de studies van Lola en PosadMaxwan komt het O-team tot een lijst met aanbevelingen. Zoals het belang om een park boven de Utrechtsebaan onderdeel te maken van de Haagse groenstructuur. Beide bureaus stellen voor om een toekomstig park door te trekken tot aan het Haagse Bos. Daarnaast moet de parkinrichting ‘hoogwaardig’ zijn. Dit betekent bijvoorbeeld dat het dek waarop het park verrijst voldoende ruimte biedt aan boomwortels, en de op- en afritten (die straks niet meer nodig zijn) benut worden voor bomen in de volle grond. Een hoogwaardige inrichting betekent ook een programmering van bouwplinten met ‘parkvoorzieningen’ en de aanleg van comfortabele fiets- en wandelroutes. Ook roept het O-team op om de Prinses Beatrixlaan te verbeteren. Ondanks de focus op verduurzaming en vergroening moet verdichting niet geschuwd worden. PosadMaxwan plaatst aan de zijde van de woonwijk Bezuidenhout West hoge woontorens, Lola denkt aan hoge en open woonblokken met residentiële bebouwing. Uit deze ideeen zijn drie lessen te trekken: let op bezonning en wind, zorg dat vanuit vastgoedontwikkeling meebetaald wordt aan de kostbare wegoverkluizing en maak overgangen naar de aanliggende wijk.

De studies en het advies laten nog maar eens zien hoe ingewikkeld duurzame stedelijke ontwikkeling is. Voor de ambtenaren die het O-team naar de Den Haag hebben gehaald dient het verzette werk vooral als bevestiging van een weg die ze al voor ogen hadden. Daarnaast bieden de ontwerpstudies inspiratie voor het vervolg, zoals de gebiedsagenda die in het najaar moet verschijnen. Vooral het bewijs dat een groene inrichting niet alleen goed is voor

klimaatadaptatie en biodiversiteit, maar ook een sociaaleconomische waarde vertegenwoordigt, is een geluid dat vaker mag klinken. De bemoeienis van het O-team heeft blootgelegd hoe belangrijk het is om bij de aanleg van klimaat- en energiesystemen – waarin vaak technologische en financiële overwegingen de boventoon voeren – vroegtijdig ontwerpers te betrekken. Alleen zo kan gezorgd worden dat technische systemen tot ruimtelijke kwaliteit leiden, dat duurzaamheid en leefbaarheid hand in hand gaan.