6. Naród dziś jako dziedzictwo przeszłości, jego wartości, zobowiązania? Szukamy nauki w przeszłości
W
ykład ten poświęcony jest przede wszystkim interpretacji procesu, w wyniku którego w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej powstało nowoczesne państwo, a następnie – w większości przypadków – państwo narodowe. Proces ten sam w sobie jest niezwykłym zjawiskiem społecznym, ma także znaczenie polityczne. Będzie na miejscu wobec tego zadać sobie pytanie: czy nasza wiedza o procesach narodotwórczych może nam w jakiś sposób pomóc w zrozumieniu współczesnych problemów? Jak się ma sprawa ze słynną maksymą historia magistra vitae est? Wydaje mi się, że wielcy tego świata nie chcą uczyć się na doświadczeniach z historii i są gotowi używać jej tylko do powierzchownych, celowo zniekształconych paraleli. W sumie, nawet gdyby chcieli nauczyć się czegoś, nie mają ku temu kwalifikacji – nie posiadają ani odpowiedniej wiedzy, ani wykształcenia. To prowadziło i prowadzi często do tragicznych konsekwencji pod postacią nieprzemyślanych decyzji politycznych w wielu postkomunistycznych krajach europejskich. Pod koniec lat 80. wśród politologów i polityków w Europie Zachodniej dominował pogląd, że nacjonalizm skończył się bezpowrotnie. Był to godny pożałowania błąd, który miał fatalne konsekwencje. W 1990 roku zaczęły się konflikty i wstrząsy, które czasami wynikały z agresywnego nacjonalizmu i którym zawsze ten nacjonalizm towarzyszył. Zaczął rozpadać się nie tylko blok sowiecki, ale przede wszystkim sam Związek Radziecki i Jugosławia – często z tragicznymi konsekwencjami. Piewcy społeczeństwa obywatelskiego, którzy zawsze wiedzą, jak ludzie powinni się zachowywać, co powinni robić, po prostu „jak wszystko powinno wyglądać”, byli oburzeni i rozgoryczeni, ponieważ zaczęło się dziać coś, co ich zdaniem nie powinno się zdarzyć. Początkowo winą obarczano komunizm, który nie rozwiązał kwestii
Powstanie nowoczesnych państw
117
Hroch.indd 117
2020-12-29 14:34:36
