5. Dlaczego w ogóle zaczęli i dlaczego im się powiodło?
„Faza A” – kształtowanie celów i programów przez ruchy narodowe
P
ierwsza części tego wykładu skupia się na najwcześniejszym okresie ruchu narodowego, który w ramach mojej własnej periodyzacji nazwałem „Fazą A”. Istnienie takiej fazy nie jest wcale cechą specyficzną ruchów narodowych. Inicjując jakikolwiek ruch społeczny, trzeba najpierw określić, rozważyć i zaproponować jego cele i program. Aby tego dokonać niektórzy działacze, zazwyczaj ludzie wykształceni, analizują społeczną i kulturową sytuację, definiują się sami, formułują swoje priorytety, określają cele i rozważają szanse powodzenia. W tym znaczeniu, wszelkie ruchy społeczne mają swoją „Fazę A”. Niestety zbyt wielu badaczy zjawiska „nacjonalizmu” uważa ten początek za nieistotny, nieciekawy lub zgoła nieistniejący. Aby uczynić moje rozważania na temat „początków” i ich udanej kontynuacji bardziej zrozumiałymi, wolę rozróżniać dwa poziomy tego zagadnienia i podzieliłem swój wykład na trzy poświęcone temu części. Pierwsza dotyczy pytania, dlaczego uczeni i intelektualiści zainteresowali się etniczną lub narodową charakterystyką i dlaczego zaczęli ją badać. Druga część ma na celu odpowiedzenie na pytanie, dlaczego przyjęli oni (lub ich uczniowie) i rozwinęli wizję przyszłego narodu i co za tym idzie, dlaczego postanowili zainicjować narodową agitację. Po trzecie wreszcie, dlaczego owe agitacje narodowe były w większości przypadków udane? We wszystkich trzech przypadkach należy pamiętać o tym, iż rozróżniając poszczególne okresy ruchów narodowych (można je nazwać Fazą A, B, C, lub wcale ich nie nazywać), obserwujemy i analizujemy procesy, które zachodziły w różnych częściach Europy w różnym czasie, czyli asynchronicznie. Oto kilka przykładów dla osób, które nie są zaznajomione z tym tematem: w Norwegii pierwsze patriotyczne towarzystwo naukowe utworzono w 1760 roku, w Czechach pierwsze próby badań
94
Hroch.indd 94
2020-12-29 14:34:35
