Grondig 8 - 2021

KABELSCHADE BLIJFT HOOG

VERPLAATSEN ZANDWINNING

2020 GOED JAAR CUMELABEDRIJVEN

VAKBLAD VOOR SPECIALISTEN IN GROEN, GROND EN INFRA NUMMER 8 2021

BEE EQUIPPED

ZWAAR MATERIEEL LEASEN OF HERFINANCIEREN? Bij ons geen lange wachttijden of onnodige aandacht voor je bedrijfscijfers.

Wij kennen de waarde van materieel en stellen dit centraal bij je lease-aanvraag.

Daardoor is er meer mogelijk! Zo kun je bij ons zowel gebruikt als nieuw equipment leasen, ook als startende ondernemer. Of geld vrijmaken door je eigen materieel aan ons te verkopen en weer terug te leasen. Simpel, flexibel en snel.

Beequip begrijpt wat je beweegt! Bekijk je mogelijkheden op beequip.nl

INHOUD

KABELSCHADE BLIJFT HOOG

VERPLAATSEN ZANDWINNING

In dit nummer

2020 GOED JAAR CUMELABEDRIJVEN

VAKBLAD VOOR SPECIALISTEN IN GROEN, GROND EN INFRA NUMMER 8 2021

01 Cover G8.indd 1

ONDERNEMEN MET MENSEN

14 5 REDACTIONEEL 6 IN ACTIE: Loon- en Grondverzetbedrijf Jansen Heeten BV 9 COMMENTAAR 10 Waarom blijft de daling van het aantal graafschades uit?

14 ONDERNEMERSLESSEN: Ivo de Groot 18 STERK WERK: Pennings Groenvoorziening BV

30-09-2021 10:20

GRONDIG 8 2021

Er wordt volop gegraven. Goed nieuws, zo valt op te maken uit de financiële resultaten van onze sector. Het nadeel is dat dit graven soms gepaard gaat met graafschades. Worden dat er steeds meer of stevenen we af op een trendbreuk? We onderzochten hoe het staat met CROW 500-proof graven en kijken verderop in het blad ook naar de huisaansluitingen. Veel leesplezier!

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

30 22 PROFILEREN: Loon- en Grondverzetbedrijf Daamen 26 TECHNISCH NIEUWS OP CUMELA.NL 30 Syn Trac-werktuigdrager 34 Hooby MH115 verder doorontwikkeld 36 Planmeister-verhuurplatform voor GWW 38 Praktijktest Claas Cemosdialoogsysteem voor trekkers 42 Vervaet test prototype van vierwieler 44 Matexpo eerste beurs na corona 57 ECONOMIE 57 IN KORT BESTEK

ONDERNEMEN MET CUMELA

48 46 CUMELARIA 47 COLUMN: negen-tot-vijfmentaliteit 48 VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF: Fiona Veldman 50 CUMELA.NL 51 VOORZITTER 52 TOOLBOX: lichaamstrillingen 54 Resultaten cumelabedrijven in 2020 58 Werken in Duitsland vergt voorbereiding 60 SDE++-subsidieregeling weer van start 62 Veel graafschades door aansluitleidingen 64 OMGEVINGSWET: opslag en afleveren van diesel 65 Voor de sector ontwikkelde e-learnings 66 BEDRIJVIG

Grondig 9 ontvang je op vrijdag 12 november.

GRONDIG 8 2021

3

BETONPLATEN

SILOWANDEN

KEERWANDEN

PERSSAPGOTEN

info@zwaagstrabeton.nl | zwaagstrabeton.nl

ALLES VOOR JOUW IDEALE WERKPLEK

KRAMP CABINEONDERDELEN & ACCESSOIRES

U brengt ontelbaar veel uren door in de cabine en daarom verdient u een comfortabele en functionele werkplek. U kunt vertrouwen op de dealers van Kramp voor alle cabineonderdelen en accessoires, en voor het juiste advies en expertise.

Kijk op: www.kramp.com/cabine-onderdelen

2909_Kramp_App_Print_Advertisement-200x134.indd 1

29/09/2021 08:56

REDACTIONEEL

COLOFON Grondig is de bron voor vakinformatie voor de cumelasector, specialisten in groen, grond en infrastructuur. Je kunt je aanmelden voor de gratis nieuwsbrief door een e-mail te sturen naar grondig@cumela.nl.

Adres Cumela Postbus 1156, 3860 BD Nijkerk tel. (033) 247 49 00, fax (033) 247 49 01 www.cumela.nl

Handen schudden Het is nog even wat onwennig op de Matexpo. Kunnen we alweer handen geven of moeten we nog ellenbogen? Even aftasten, maar snel is het ijs gebroken. Het kan weer. Wat een opluchting. Na lange tijd digitaal communiceren nu weer gewoon ouderwets om tafel om de zaken echt te bespreken.

Cumela-ondernemerslijn (033) 247 49 99 / ondernemerslijn@cumela.nl

Grondig / Cumela Communicatie tel. (033) 247 49 50 / www.grondig.com grondig@cumela.nl / @Grondig

Redactie Toon van der Stok (hoofdredacteur), Gert Vreemann, Marijke Dorresteijn, Herma van den Pol Ton Herbrink (eindredacteur)

Voorplaat Tons-Drone-Fotografie

Advertentiewerving Lisette Kerkhof, grondig@cumela.nl

Art Direction, Grafische vormgeving en druk Elma Media B.V. www.elma.nl Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

Abonnementen Een abonnement op Grondig kan op elk moment ingaan en loopt na de eerste periode van kalenderjaar tot kalenderjaar. Opzegging van het abonnement schriftelijk vóór 1 november.

Kosten abonnement Nederland € 99,- per jaar Buitenland € 154,- per jaar.

Collectieve abonnementen: op aanvraag

Als redactie merken we direct het resultaat. Als je even aanschuift in de stand heb je het toch over even meer dan over alleen die nieuwe machine.

Je hoort over de eerste belangstelling voor het draaien op waterstof, hoe de verkoop loopt en hoe bedrijven worstelen met het gebrek aan personeel. Voor je het weet heb je als redactie weer een tas vol mooie ideeën, weet je toch even wat meer over de achtergrond en heb je mensen vooral weer life gesproken. Dat schept altijd een band, hoe die ook is. Daar kan geen telefoon of digitaal overleg tegenop. In de wandelgangen kom je weer (oude) bekenden tegen en ook dan hoor je weer van alles. Dan merk je pas echt hoe we dat hebben gemist.

We proefden op de Matexpo als rode draad dat schaarste toch een belangrijk probleem zal worden nu de economie weer explosief groeit. Het gevolg: machines die later worden geleverd, CO2-arme technieken die maar mondjesmaat beschikbaar zijn, personeel dat nog schaarser wordt, grondstoffen die al maar duurder worden en in grondverzet en infra vooral het vele werk dat op ons afkomt. Het werk ligt voor het oprapen. Dat is toch even fijner praten dan enkele jaren geleden. Dat maakt het handen schudden extra belangrijk, zeker nu we vaker ‘nee’ zullen moeten verkopen omdat we het werk niet rondgezet krijgen als de machines er (nog) niet zijn

en/of het aan personeel ontbreekt. Of omdat je gewoon al helemaal vol zit. Dan zul je met regelmaat bij opdrachtgevers en klanten een genuanceerd gesprek moeten voeren. Dat gaat het best als je hen opzoekt en de hand schudt.

Ook de medewerkers hebben privé het nodige gemist: geen concerten, geen lokale kermis en geen trekkertrek. Op het bedrijf hebben ze vast die belangrijke vrijdagmiddagborrel met de collega’s in de kantine gemist, een belangrijk goed in onze familiebedrijven. Gelukkig is het nu ook weer mogelijk om bij het personeel het groepsgevoel weer te versterken. Die aandacht is nodig nu ook voor hen het werk voor het ‘oprapen’ ligt.

Het is fijn dat ze dan blijven of willen komen. We hebben gelukkig alweer de nodige berichten over bedrijfsfeestjes, jubilea en huldigingen ontvangen. Die zijn er om de medewerkers de aandacht te geven die ze verdienen. Als er nu namelijk één ding belangrijk is, is het toch: weer om tafel gaan met je eigen medewerkers. Om hen de hand te schudden en welkom te heten op de zaak, want daar moet het samen met hen allemaal gebeuren. Fijn dat ook dat handen schudden weer kan.

Team Grondig Gert, Marijke, Toon, Herma en Lisette

© Stichting Cumela Communicatie, Nijkerk Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit Grondig is toegestaan na toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade door onjuiste berichtgeving.

ISSN: 2210-3260 Lidmaatschap Cumela Lid worden? Vraag het gratis infopakket op via info@cumela.nl. Wil je het lidmaatschap van Cumela beëindigen, dan dien je voor 1 oktober een schriftelijke opzegging te sturen naar het secretariaat van Cumela in Nijkerk.

Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van dat jaar. Bij opzegging na 1 oktober eindigt het lidmaatschap op 31 december van het volgende jaar.

GRONDIG 8 2021

5

ONDERNEMEN MET MENSEN - BEDRIJF IN ACTIE

‘Een extra lastige

maïspuzzel’

Tekst: Gert Vreemann Foto’s: Michel Velderman

LOON- EN GRONDVERZETBEDRIJF JANSEN HEETEN BV

6

GRONDIG 8 2021

BEDRIJF IN ACTIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

“De maïsoogst is heel belangrijk voor onze klanten. We rijden die ene dag een belangrijk deel van het voerrantsoen aan de bult.

Dat is voor een kapitaal aan voer. Wij willen dat graag goed verzorgen, maar dat moet wel kunnen”, zegt Martin Jansen van Loon- en Grondverzetbedrijf Jansen Heeten BV. Hij geeft aan dat die puzzel dit jaar extra lastig is, omdat de maïs zich normaal heeft ontwikkeld en een groot deel daardoor voor 1 oktober nog niet rijp genoeg is om te worden geoogst. “Een normaal maïsseizoen heeft de piek vanaf eind september tot half oktober.”

“In het begin van de onderzaaiverplichting deed het merendeel van de boeren nog mee. In de afgelopen droge, warme jaren was de maïs extra vroeg rijp. Gebaseerd op deze ervaringen heeft een deel van onze klanten de onderzaai achterwege gelaten. Het aandeel onderzaai is teruggelopen naar ongeveer een derde”, vertelt Martin Jansen. De cumelaondernemer geeft verder aan dat hij bij agrariërs die geen vanggewas zaaien de maïs zo vroeg mogelijk zaait, in combinatie met vroege maïsrassen. “We zien nu (in de laatste week van september; red.) echter dat dat dit geen garantie is dat de maïs op tijd rijp is. Een deel is rijp, maar er zijn nog veel percelen met te groene maïs en te natte korrels”, stelt Jansen vast. Hij ziet onder de klanten nu een driedeling.

“Ongeveer een derde wil de maïs er voor 1 oktober af hebben, rijp of niet. Die zijn allemaal ingepland. Dan is er ongeveer een derde zonder onderzaai, die tot het laatst afwachten of er nog uitstel komt. Als deze groep massaal beslist dat

ze de maïs er voor 1 oktober af willen hebben, is dat gewoon niet mogelijk”, zegt Jansen. De groep met een vanggewas geeft geen problemen.

Voor de medewerkers van de twee maïsploegen van Jansen is en blijft de maïsoogst een hoogtepunt waar ze naar toe leven. Het betekent lange dagen maken, maar wel altijd resultaat van het werk zien. En als het nodig is, springen ze toch ook even met de hark op de kuil voor de spreekwoordelijke finishing touch. “Wij willen het netjes doen”, zegt Jansen. Dat de maïs dan zoals in dit geval niet helemaal rijp is, ligt buiten de macht van het cumelabedrijf. “Wij willen liever dat de boer op het juiste, natuurlijke moment een goed product in de kuil krijgt”, zegt Martin.

“Dat is ons werk en ook onze eer. Daarvoor hebben we een langer oogstseizoen nodig, zonder kalender-deadlines”, aldus de ondernemer. Dan zou Jansen in het voorjaar ook wat meer gespreid maïs kunnen zaaien.

GRONDIG 8 2021

7

“Persoonlijke aandacht en het nakomen van afspraken staan bij ons centraal.”

Manfred Huizinga verzekeringsadviseur

Verzekeringsspecialist in de cumelasector Als brancheorganisatie weten we bij Cumela als geen ander waar je als ondernemer mee te maken hebt, met welk materieel je werkt en welke risico’s hierbij komen kijken. Onze polisvoorwaarden zijn hierop afgestemd, wij denken met je mee en geven altijd een persoonlijk advies op maat.

Onze voordelen • Persoonlijk contact met specialisten • Gemak en uitgebreide service • Kennis van de cumelasector • Uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding • Soepele afwikkeling bij schade

Wij weten wat we verzekeren! www.cumela.nl (033) 247 49 60

COMMENTAAR DIRECTIE - ONDERNEMEN MET MENSEN

De natuur bepaalt Het was niet zo maar even schrikken toen het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn werd gepubliceerd. Dit was een overval. Plotseling lag er een plan dat met geen enkele brancheorganisatie is besproken en dat is goed te merken ook! Het is echt zo’n plan dat achter het bureau in de ivoren toren in Den Haag is geschreven, met nog meer kalenderlandbouw. Het is wel doorgerekend op theoretische milieueffecten, maar met geen enkel benul van de uitvoerbaarheid in de praktijk.

Als Cumela zijn we niet voor niets fel tegen kalenderlandbouw, want hoe kun je nu bedenken dat straks in 2026 alle gewassen voor 1 oktober moeten zijn geoogst, zodat er op 1 oktober een vanggewas is ingezaaid? De normale oogstperiode neemt nu tot wel zestien weken in beslag en die zou straks moeten worden verkort tot een week of twee. Dat betekent dat je bijvoorbeeld aardappelen en bieten aan het rooien bent die nog in de groei zijn en nog steeds meststoffen uit de bodem opnemen. En die vervang je vervolgens door een net ingezaaid gewas, dat nog vrijwel geen meststoffen uit de bodem opneemt.

Hoezo is dat goede landbouwpraktijk? Bovendien worden aardappelen en bieten niet overbemest, want dat heeft negatieve gevolgen voor de kwaliteit van de producten.

Alle gewassen in twee tot drie weken oogsten zal het gevolg zijn, want iedereen wil tot het laatste moment wachten. Dat betekent 24 uur per dag en zeven dagen in de week werken, met alle gevolgen van dien voor het personeel, dat uitgeput raakt en fouten gaat maken of - nog erger -ongelukken veroorzaakt. De overheid wil dat we losse krachten in vaste dienst nemen, maar hoe kun je de mensen in dienst nemen voor wie je maar enkele weken werk hebt en daarna bijna twaalf weken niets meer te doen hebt? Nog los van de vraag waar we zoveel mensen en machines vandaan moeten halen. Het kost nu al grote moeite om aan voldoende bekwaam personeel te komen. En dan denk ik ook nog aan die bedrijven die grote gewetensbezwaren hebben om op zondag te gaan werken. We sluiten daarom aan bij de kritiek van Caroline van der Plas (Tweede Kamerlid van BoerBurgerBeweging): “Wat zijn de gevolgen van dit beleid voor de ondernemers?

Dat moet eerst in kaart worden gebracht en dan moet er pas beleid worden gemaakt.”

Wat de gevolgen zijn, kunnen we zo vertellen en we willen ook graag meedenken. Dan moet minister Schouten de sectoren daar echter wel bij betrekken. Dan hebben we wel tips over beleid dat haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar is en waarmee je net zo goed of zelfs beter de milieudoelen haalt, maar zonder een kalender die het werk bepaalt. Van een minister die landbouw en natuurbeheer in haar portefeuille heeft, mogen we immers verwachten dat zij weet dat niet de kalender, maar de natuur bepaalt hoe een groeiseizoen verloopt.

Hans Verkerk, Manager beleid GRONDIG 8 2021

9

ONDERNEMEN MET MENSEN - GRAAFSCHADES

Waarom blijft een daling van het aantal graafschades uit?

Tekst: Herma van den Pol Foto’s: Cumela Communicatie

CROW 500-PROOF WERKEN LUKT NOG NIET

“Het gaat niet goed met de graafschades. De inspanningen van de sector zorgden de afgelopen vijf jaar wel voor een stabilisatie in de kans op graafschade, maar er is geen sprake van een trendbreuk.” Net voor de zomer kwam het Agentschap Telecom, toezichthouder op de telecommunicatie- en IT-netwerken, met dit nieuws naar buiten. Wat is er aan de hand waardoor de trendbreuk uitblijft?

‘ZIE IK DAT ER GEEN PROEFSLEUVEN ZIJN GEMAAKT, DAN LAAT IK ZELF VOORAFGAAND AAN EEN WERK PROEFSLEUVEN MAKEN’

Half juni kwam het nieuws naar buiten dat er nog steeds geen zicht is op minder graafschades en dus een trendbreuk. Het maakte veel los onder grondroerders, die gretig gebruik maakten van de mogelijkheid om op Facebook hun ervaringen te delen. De foto’s bij dit artikel zijn ook afkomstig uit die reacties. Wat vooral uit de reacties naar voren komt, is dat grondwerkers, machinisten en ondernemers graag willen meedenken en willen helpen om de schades te voorkomen, want zelf balen ze er ook enorm van.

Ook maken ze zich zorgen over het toenemend aantal kabels en met name het groeiende aantal meters glasvezel in de grond.

VERANTWOORDELIJKHEID OPDRACHTGEVER Een terugkerend element in de reacties is de ligging van kabels en leidingen. Ben van Woudenberg van Gebr. Schep BV legt uit hoe hij voorkomt dat zijn bedrijf met schades te maken krijgt. “Ik kijk eerst of er door de opdrachtgever proefsleuven zijn gemaakt wanneer een nieuw werk start.

De opdrachtgever is sinds de invoering van de CROW 500 tenslotte verplicht om voorafgaand aan een project proefsleuven te laten maken”, stelt Van Woudenberg. “Zie ik dat er geen proefsleuven zijn gemaakt, dan laat ik zelf voorafgaand aan een werk proefsleuven maken, wat

10

GRONDIG 8 2021

door de opdrachtgever moet worden betaald.

Controleer dus of ze bij een bestek inbegrepen zitten en zo niet, ga dan het gesprek met de opdrachtgever aan. Die kosten moet je bij de opdrachtgever kunnen neerleggen”, benadrukt de ondernemer. “Klopt het niet, dan haal je de leidingbeheerders erbij en kun je aanspraak maken op meerwerk”, aldus Van Woudenberg. Hij maakt heel duidelijk dat het uiteindelijk de opdrachtgever is die van tevoren moet kijken of het klopt, maar dat je er ook zelf goed bovenop moet zitten.

DIGITALE KLIC-VIEWER Sinds 1 april is het verplicht om een digitale Klic-viewer op het werk te hebben. Daarmee is de zogenaamde ‘gelaagde’ pdf vervangen door een vectorbestand. Dat is een grote hulp voor grondroerders, zo blijkt. Meerdere bedrijven melden namelijk dat ze de laatste tijd minder schades hebben en geven aan dat ze dit toch als de reden daarvoor zien. “Je haalt er veel meer informatie uit, zoals de diepte, de breedte enzovoort. Ook kun je er direct opmerkingen bij plaatsen”, luidt één van de reacties.

Het is een goede steun in de rug, maar wat nu als je een verhuurbedrijf bent? “Voor zo’n bedrijf kan het lastiger zijn”, zegt Van Woudenberg. “Dat

‘SINDS 1 APRIL IS HET VERPLICHT OM EEN DIGITALE KLIC-VIEWER OP HET WERK TE HEBBEN’

GRAAFSCHADES - ONDERNEMEN MET MENSEN

CROW 500: HET IDEALE GRAAFPROCES De opdrachtgever moet: 1. Voldoende geld, tijd en middelen reserveren om de voorgenomen graafactiviteit zorgvuldig voor te bereiden.

2. Er zorg voor dragen dat de graafwerkzaamheden waartoe hij opdracht geeft op zorgvuldige wijze kunnen worden verricht.

3. Een risico-inventarisatie opstellen waarbij is geanalyseerd of de voorgenomen graafactiviteiten leiden tot conflicten op basis van de verkregen gebiedsinformatie van het Kadaster.

4. Een maatregelenplan opstellen op basis van controle van de feitelijke ligging in relatie tot de vastgestelde conflicten bij de risico-inventarisatie.

De grondroerder moet: 1. Controleren dat zorgvuldig grondroeren is opgenomen in de verstrekte opdracht, waarbij het belangrijk is om na te gaan wat er is geregeld rondom onverwachte ontwikkelingen, zowel in de praktische uitvoering als ten aanzien van de vergoeding.

2. Weer in gesprek gaan met de opdrachtgever wanneer er zaken ontbreken die zorgvuldig grondroeren mogelijk maken. Begin pas met het werk wanneer dit is geregeld!

3. Het maatregelenplan vertalen naar een werkinstructie voor het graafteam.

4. Erop toezien dat de maatregelen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.

komt met zijn graafmachine op een werk zonder deze voorinformatie en moet soms ook nog werken zonder grondwerker. Vraag daarom als kraanmachinist of opdrachtnemer altijd om de kabel- en leidinggegevens, want de graver wordt altijd aansprakelijk gesteld voor een kabel- of leidingschade. Dat kan best wel wat tijd kosten, maar neem altijd de tijd die nodig is”, raadt Van Woudenberg aan.

Dat het vaak de graver is die aansprakelijk wordt gesteld voor kabel- of leidingschades is ook het eerste wat Nico Willemsen, beleidsmedewerker Grondverzet en Cultuurtechniek bij Cumela, noemt als oorzaak van het uitblijven van een trendbreuk. Herman Arissen van Cumela Verzekeringen vult aan dat er van de zijde van de verzekering wel wordt geprobeerd om schades terug te leggen bij netbeheerders en opdrachtgevers, maar dat dit in de praktijk heel lastig blijkt te zijn.

GOEDE VOORBEREIDING “Gaat er in de voorbereiding iets fout door toedoen van een ander, dan moet het ook zo zijn dat die andere partij zijn verantwoordelijkheid neemt”, zegt Willemsen. “Het is heel erg ontmoedigend als je precies volgens de richtlijn werkt, zoals Schep BV en heel veel andere ondernemers in onze sector, en er wordt toch een schade ver-

oorzaakt doordat een kabel of leiding op een heel andere plek lag dan aangegeven. Zeker als een netbeheerder in de voorbereiding niet wilde komen kijken en praten over het werk. Pas als netbeheerders die in de voorfase in de fout zijn gegaan sorry zeggen, erkennen dat zij in de fout zijn gegaan en zeggen dat ze de schade niet op de eigenaar van de machines verhalen, gaat er in het veld iets veranderen. Zolang ze daar niets mee doen, worden grondroerders ook lakser.”

Willemsen heeft daarom in het Kabel en Leiding Overleg (KLO) een werkgroep opgericht, waarin ook Arissen zitting heeft, die werkt aan implementatie van de CROW 500 bij schadeafhandeling. “Deze werkgroep onderzoekt onder andere de mogelijkheden van een uniform schadefor-

‘ER WORDT GEKEKEN NAAR DE MOGELIJKHEDEN VAN EEN UNIFORM SCHADEFORMULIER VOOR KABEL- EN LEIDINGSCHADE’

TREND IN GRAAFSCHADES UIT WIBON-RAPPORTAGE Graafmeldingen

Graafschades

Percentage

2015*

494.431

36.559

7,4

2016*

526.890

35.528

6,7

2017

551.133

33.383

6,1

2018

624.035

41.018

6,6

2019

675.462

40.561

6,0

2020

729.041

45.102

6,2 GRONDIG 8 2021

11

ONDERNEMEN MET MENSEN - GRAAFSCHADES

mulier voor kabel- en leidingschade, zoals het bekende Europese schadeformulier.”

Tussen netbeheerders blijken er grote verschillen te bestaan. Zo wordt KPN vaak genoemd als een partij die in de voorbereidende fase lastig te bereiken is en zelden ingaat op een verzoek om te komen kijken. Daar tegenover staat een partij als Liander, die werkt met een preventieteam. “Wij krijgen jaarlijks ongeveer 300.000 Klic-meldingen. Die gaan door een risicomodel heen en bij de meest risicovolle meldingen ondernemen we stappen”, legt Geert Roerdinkholder, senior assetmanager bij Liander, uit over hoe ze daar te werk gaan. In het geval van Liander betekent graafschade overlast, maar ook een direct gevaar voor de veiligheid, omdat het dan gaat om gasleidingen en elektriciteitskabels. In totaal werkt Liander met een team van dertig mensen en een binnendienst van tien mensen en probeert het optimaal bereikbaar te zijn. Kijkend naar de schades heeft de netbeheerder het idee dat de meeste grondroerders de schade wel melden. “Ze voelen zich verantwoordelijk”, zegt Roerdinkholder.

ACTIE CROW 500-PROOF ‘C5P’ Op 1 januari 2022 moet de graafketen er klaar voor zijn om alle vermijdbare schades te voorkomen, oftewel CROW 500-proof werken.

Een deadline waarmee Agentschap Telecom eind 2020 aangaf dat het er nog vertrouwen in heeft dat de graafketen de problemen zelf kan oplossen, maar dat het geduld begint op te raken. Het Kabel en Leiding Overleg (KLO) heeft daarop deze datum overgenomen.

KLO liet ook een app ontwikkelen, de zogenaamd C5P-app, waarmee de graafketen binnen een project digitaal aan elkaar wordt verbonden, zodat inzichtelijk wordt of iedereen in de graafketen aan de voorschriften uit de CROW 500 heeft voldaan. Willemsen verwacht dat dit vooral aan ‘de voorkant van het graafproces’, het speelveld tussen opdrachtgever en hoofdaannemer, zijn meerwaarde moet krijgen. De app wordt tot eind 2021 getest. Het voorkomen van graafschade is de verantwoordelijkheid van de gehele keten en rust nu nog voornamelijk op de schouders van de grondroerders.

Netbeheerders, maar bijvoorbeeld ook gemeenten, zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen in hun rol als initiatiefnemer, opdrachtgever en ontwerper, net als de grondroerders dat doen voor hun graafwerkzaamheden.

Het is niet duidelijk wat er na 1 januari gaat gebeuren als een trendbreuk uitblijft, waarmee het gissen blijft naar de vervolgstappen van Agentschap Telecom. Een scenario kan zijn dat na overleg met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat zal worden gewerkt aan aanvullende wetgeving. Pas dan wordt het mogelijk om partijen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid en eventueel meer en hogere boetes op te gaan leggen. Ook voor cumelabedrijven kan dat dan grote gevolgen hebben, met name als zij het werk uitvoeren voor particulieren en het aanspreekpunt zijn voor het hele werk.

12

GRONDIG 8 2021

VERSCHILLEN IN WERKEN De verschillen tussen de handelwijzen worden mede ingegeven door de aard van de kabels. Zo gelden er voor gasleiding specifieke regels, maar voor datakabels zijn die er niet. Desmond Post, adviseur bij KPN, zegt dat de kabels van KPN op zestig centimeter diepte worden gelegd, “tenzij er afspraken met de gemeente zijn gemaakt over bijvoorbeeld aanleggen op veertig of dertig centimeter diepte.” En afdeklint is niet verplicht…

“Grondroerders weten dat vaak niet en denken dat het lint verplicht is”, zegt Arissen. Daar bovenop komt dat glasvezel kwetsbaar is. Wordt er ter controle een proefsleuf gemaakt, dan steek je met de schep snel door de kabel heen, vooral als je ook nog verwacht eerst een lint te vinden. “Daarom wordt nu onderzocht welke materialen de reguliere werkzaamheden kunnen weerstaan”, zegt Willemsen. “Als dat niet zo is, moet er een fysieke barrière worden aangebracht om te voorkomen dat het stuk gaat”, zegt hij. Luisterend naar de ondernemers is dit al een eerste stap naar minder schade.

Tegelijkertijd wordt het steeds voller in de grond en daardoor kan zelfs het werk van de ene netbeheerder gemakkelijk de kabel of leiding van de ander beschadigen. Uit de cijfers kwam naar voren dat er relatief veel schade wordt veroorzaakt door glasvezelprojecten. “Met KPN is daarom samen met de netbeheerders Liander, Stedin en Enexis een convenant gesloten waarin is afgesproken dat KPN de netbeheerder informeert waar en wanneer er glasvezelprojecten worden uitgevoerd”, zegt Roerdinkholder. “Vaak wordt er gewerkt met buitenlandse medewerkers en die moeten allemaal worden geïnstrueerd”, legt de assetmanager uit. “Wij willen dan het liefst zo vroeg mogelijk met de partijen in contact komen om dan samen met de projectleiding na te lopen hoe de medewerkers zijn geïnstrueerd en waar welke voorzorgsmaatregelen moeten worden getroffen.”

Los van de taalbarrière zijn de buitenlandse medewerkers ook niet gewend aan zoveel kabels en leidingen in de bodem. Nederland blijkt daarin vrij uniek te zijn.

EN TOCH GAAT HET MIS Glasvezelprojecten veroorzaken schade, maar ze worden ook nog eens niet volgens de standaarden aangelegd, zo blijkt uit reacties op het Facebook-bericht over het uitblijven van een trendbreuk. Een greep uit de zaken die grondroerders tegenkomen: “Vijftien centimeter dekking en dat mag gewoon”, “Glasvezel op dertig centimeter diep of hoger en niet juist op Klic”, “Overal waar niets hoorde te lopen liep wat, en andersom net zo” en “De kabel liep over twee meter dertig centimeter op”. KPN werkt eraan om dit tegen te

‘ER WORDT NU ONDERZOCHT WELKE MATERIALEN DE REGULIERE WERKZAAMHEDEN KUNNEN WEERSTAAN’

GRAAFSCHADES - ONDERNEMEN MET MENSEN

OVERZICHT DRIE MEEST VOORKOMENDE SCHADES IN DE WIBON-RAPPORTAGE Datatransport

2018

2019

2020

Schades

20.770

20.440

24.670

Waarvan huisaansluiting

11.617

12.888

12.973

Gemiddelde kosten

661

438

801

Laagspanning

2018

2019

2020

Schades

11.994

11.848

12.540

Waarvan huisaansluiting

4.247

3.672

4.580

Gemiddelde kosten

658

655

678

Gas lage druk

2018

2019

2020

Schades

4.548

4.321

4.935

Waarvan huisaansluiting

3.595

3.478

3.908

Gemiddelde kosten

733

722

785

‘BIJ KPN IS DE GRONDROERDER ALTIJD WELKOM OM EEN MELDING TE DOEN ALS HET LEGGEN VAN KABELS NIET GOED GAAT’

gaan, zegt het bedrijf. “Wij werken daarvoor met een kwaliteitsteam. Daarnaast is KPN continu op zoek naar verbeteringen in zijn kwaliteitsprocessen. Ook is de grondroerder altijd welkom om een melding te doen als die ziet dat het kabelleggen niet goed gaat”, zegt Post.

“Heb je dan toch schade, leg het dan goed vast”, zegt Van Woudenberg over het proces bij Schep.

“Maak meteen foto’s en maak er een verslag van.

Stel het niet uit, want daar heb je uiteindelijk jezelf mee. Wanneer een schade een afwijkende ligging betreft, meld deze dan ook via de website Afwijkende ligging bij het Kadaster (zie kader).

Het is jammer dat de leidingbeheerder er dertig dagen over mag doen om uit te zoeken of er werkelijk sprake is van een afwijkende ligging. Wij merken wel dat sommige leidingbeheerders binnen een paar dagen reageren op de melding van

een afwijkende ligging.”

Ook daar ziet Arissen ruimte voor verbetering. “Als je als ondernemer een reactie krijgt op het melden van een afwijkende ligging en dan ook nog te horen krijgt dat er wat mee wordt gedaan, stimuleert dat enorm. Nu is het niet duidelijk of en wat er met een melding wordt gedaan en die onduidelijkheid is er ook bij kabels en leidingen die niet meer worden gebruikt. Ze blijven te vaak liggen.”

CONTROLE OP KOSTEN Om als grondroerder goed het werk te kunnen doen, blijken er nog veel zaken te moeten worden verbeterd bij de opdrachtgevers, want voor het ideale graafproces is eerst een zorgvuldige omgang met de kabel- en leidinginfrastructuur nodig: weten waar kabels en leidingen zich bevinden en dat op een goede manier met voldoende informatie vastleggen. “Gaat het dan toch mis, dan is het ook belangrijk dat er zorgvuldig met de kosten wordt omgegaan”, zegt Willemsen. Ook hier gaan er zaken mis. Zo blijken er netbeheerders te zijn die de afhandeling van de kosten aan commerciële belangenbehartigers overlaten en dat levert bedragen op waar de ondernemers hun twijfels bij hebben. “Het is wettelijk geregeld dat alleen de geleden schade mag worden verhaald”, zegt Post. Arissen zou liever zien dat schades ook via het Kadaster worden verzameld. “Wij zouden graag zien dat netbeheerders niet alleen kijken naar de wettelijke aansprakelijkheid, maar pas tot het claimen van schade overgaan nadat intern is beoordeeld of zij zelf hun werk in de voorbereiding goed -conform CROW 500 - hebben gedaan”, zegt Willemsen. Uiteindelijk is het in het belang van iedereen om de schades te voorkomen, maar is er nog volop ruimte voor verbetering. Zijn we CROW 500-proof op 1 januari 2022. “Nee”, zeggen degenen die we spraken. “We zijn er nog niet.”

‘HET IS BELANGRIJK DAT ER ZORGVULDIG MET DE KOSTEN VAN EEN GRAAFSCHADE WORDT OMGEGAAN’

MELDEN AFWIJKENDE LIGGING VERPLICHT Kom je een kabel of leiding tegen die niet ligt op de plaats waar hij volgens de Klic-tekening zou moeten liggen, dan ben je verplicht om dat te melden. Het gaat dan om een afwijking van meer dan één meter in het horizontale vlak. Meld het ook als je een net vindt dat niet op de tekening staat of een net niet vindt dat wel op de tekening staat.

Volgens de Wet informatie-uitwisseling bovengrondse en ondergrondse netten en netwerken (Wibon) moet je als grondroerder afwijkende situaties aan het Kadaster melden, maar het is ook in je eigen belang. Samen kunnen we ervoor zorgen dat de tekeningen steeds beter worden en daar profiteert de hele keten van. Scan de QR-code en sla de URL op in je favorieten.

GRONDIG 8 2021

13

ONDERNEMEN MET MENSEN - ONDERNEMERSLESSEN

‘Kijk met een

gezonde blik naar je werk’ Tekst en foto’s: Herma van den Pol

IVO DE GROOT, ALGEMEEN DIRECTEUR WOLTERINCK BV

Werken in het groen vraagt van je dat je weet wat het publiek wil en weet hoe je hier het best mee om kunt gaan. Ivo de Groot, algemeen directeur van Wolterinck BV, gaat er dieper op in en legt uit wat dat inhoudt voor de werkzaamheden waarmee het bedrijf zich bezighoudt. Sowieso zit hij niet stil en kijkt hij continu naar andere sectoren en producten, op zoek naar nieuwe kansen.

WEET WAT DE BURGER WIL

‘OOK IN DE BOMENKAP HEBBEN WIJ TE MAKEN MET DE MENING VAN BURGERS’

LES 1

“De waterschappen stapten al vroeg over op chemievrij beheer. Wij doen veel werk voor gemeenten en waterschappen en kozen er daarom voor om vanaf 2009 ook te proberen op chemievrij over te stappen. Zo kwamen we uit bij het werken met heet water en hete lucht. Naar stroom hebben we gekeken en we zien de kansen, maar ook het risico dat het nu nog met zich meebrengt.

Voor ons was dat de reden om er nu nog niet mee aan de slag te gaan. Steeds weer zoeken we naar de oplossing die het beste voor de maatschappij en het milieu is en past bij ons en onze filosofie.

Nu willen ook de burgers geen chemie meer. Dat werd heel duidelijk toen gemeenten het weer wilden gaan inzetten nadat bleek dat de overheid de inzet van chemie niet kan verbieden. Dit speelt niet alleen bij onkruidbeheersing, maar ook in de bomenkap hebben wij te maken met de mening van burgers. Het is een goede zaak dat mensen mondiger zijn geworden.”

HOU REKENING MET EMOTIES

LES 2

“Ben je ergens mee bezig, wees je er dan van bewust dat je naam op de machines staat. Het is daardoor voor burgers niet moeilijk om te achterhalen welke ondernemer waar aan het werk is.

Doe je iets waar ze het niet mee eens zijn, dan kan dat daardoor al snel ten koste gaan van je reputatie. Vooral bomen wekken veel emoties op en daar moet zowel jij als ondernemer als je personeel zich goed bewust van zijn. Vroeger kon je gewoon bezig zijn met het snoeien, terugzetten en kandelaren van bomen, maar nu moet je met een gezondere en bredere blik naar je werk kijken.”

14

GRONDIG 8 2021

WETEN WAAROM JE IETS DOET

LES 3

“Ik bedoel met een gezonde blik naar je werk kijken dat je niet klakkeloos de opdracht uitvoert.

Dat kan soms lastig zijn, maar voorkomt veel narigheid achteraf. Wij moesten bijvoorbeeld bij kasteel Ruurlo, gemeente Berkelland, een beukenlaan snoeien. Dat zijn oude, monumentale bomen. Toen onze ETW’er (European Tree Worker; red.) er ging kijken, bleek dat er zoveel met de bomen aan de hand was dat snoeien voor veel bomen niet zinvol meer was. Wat nu? Ik zet daar de zaag niet in. Als je dat doet, krijg je absoluut de burgers over je heen en terecht, ook omdat in de bomen onder meer veel spechten en vleermuizen zitten. Ik ben toen gaan overleggen met de provincie: wat gaan we nu doen? We hebben uiteindelijk staken van meer dan zeven meter laten staan en deze ingewikkeld met jute. Vooral de laatste vijf tot zes jaar hebben we gemerkt dat de emoties rondom bomen heftiger zijn geworden. Je moet dan goed kunnen vertellen waarom je iets wel of juist niet doet. Zomaar een boom omhakken, kan niet meer en daar staan wij volledig achter.”

LAAT JE INSPIREREN DOOR ANDERE DISCIPLINES

LES 4

“Wij hebben geleerd om te kijken naar andere vakgebieden en te onderzoeken of zaken die ze daar gebruiken ook voor onze sector te gebruiken zijn. Je kijkt van de ene discipline naar de andere en gaat het dan verder ontwikkelen. Plaagdierbestrijding - Integrated Pest Management - is daar een voorbeeld van. Wij hebben het geluk dat binnen ons bedrijf anderhalf tot twee fulltime-equivalenten zich daarmee bezighouden,

ONDERNEMERSLESSEN - ONDERNEMEN MET MENSEN

WIE IS IVO DE GROOT? Na de middelbare tuinbouwschool begon Ivo de Groot zijn loopbaan bij Berkelgroen, De Enk en vervolgens bij Heijmans, waar hij ongeveer zeven jaar lang werkte als hoofduitvoerder. Daarna maakte hij de overstap naar Wolterinck. Hier begon hij zijn loopbaan in de calculatie, werkvoorbereiding en uitvoering. In 2011 maakte hij de overstap naar de projectleiding, om in 2012 door te groeien naar de functie van algemeen directeur. Sinds die tijd werkt hij nauw samen met Han Wolterinck, die het bedrijf van zijn vader heeft overgenomen. Toen Han erin stapte, hield het bedrijf zich alleen bezig met gewasbescherming voor agrarische ondernemers, onder meer in boomgaarden, en slootonderhoud, maar het heeft zich daarna doorontwikkeld tot een specialist in het groen. Ook Ivo draagt daar nu aan bij.

Bij alles wat Wolterinck doet, wordt vooral gekozen voor een geheel eigen aanpak met oog voor de maatschappij, precies volgens het motto van het bedrijf: ‘Onkruidbeheersing en boomverzorging met meer aandacht voor het milieu!’

waardoor wij van hen kunnen leren. Hierin is het uitgangspunt het voorkomen van plagen, dus je kijkt niet alleen naar bestrijding, maar naar alle factoren die van invloed zijn op de plaag en het ontstaan ervan. In het voorbeeld van steenmarters kijk je dan bijvoorbeeld waar ze binnenkomen en hoe je dit kunt voorkomen, zodat bestrijding niet nodig is. Je gaat dus beheersen.

Daar kunnen we als ‘groen’-mensen nog van leren. Wij willen gelijk de plaag aanpakken, maar kunnen we ook voorkomen dat het probleem ontstaat? Wij zijn gasten in de natuur en moeten daarnaar handelen.”

KIJK NAAR HET TOTAALPLAATJE

LES 5

“Als je het over groenbeheer hebt, speelt er veel meer dan de plant, struik of boom waarmee je op dat moment bezig bent. Het draait allemaal om het totaalplaatje. Beheersing van ziekten en plagen, onkruidbeheersing, waterhuishouding en verkeersveiligheid; het komt allemaal bij elkaar in het groen. Ik denk dat we breder moeten

gaan kijken als we de puzzel willen begrijpen. In bomen zie je al dat er wordt ingezet op behoud en dat bomen een waarde vertegenwoordigen, die je zelfs via software als i-Tree zichtbaar kunt maken. Wij helpen de bomen nu door de bodem los te maken en met de Terrafit-methode door middel van ondergrondse bodeminjecties de bodem organische stof te geven. De bomen zijn echter pas echt geholpen als ze grotere boomspiegels krijgen. Het zou nog beter zijn als er anders naar de inrichting van de straat zou worden gekeken. Zo kunnen bomen helpen om water te bufferen, maar ook de aanleg van wadi’s kan hierbij helpen. Dat helpt dan ook weer in de onkruidbeheersing. Als dan alles op een niveau met minder obstakels kan komen, neemt de overlast, met name van wortelonkruiden, ook af. Door daarnaast gebruik te maken van verschillende boomsoorten vergroot je de biodiversiteit en de natuurwaarden. Zoek je de verbinding met waterbeheer, dan komt er ook nog eens meer geld beschikbaar om dit alles mogelijk te maken. De koek is zo groot. Onkruidbeheer beslaat daar maar enkele procenten van.”

‘VOORAL DE LAATSTE VIJF TOT ZES JAAR HEBBEN WE GEMERKT DAT DE EMOTIES RONDOM BOMEN HEFTIGER ZIJN GEWORDEN’

GRONDIG 8 2021

15

ONDERNEMEN MET MENSEN - ONDERNEMERSLESSEN Rufix werkt als volgt: je spuit het in het nest, waardoor de rupsen verkleven en geen verdere overlast meer kunnen geven

lossen met een pak dat we erbij verkopen. Wie kan daarop tegen zijn? Uiteraard zouden we de rupsen liever op een andere manier aanpakken, maar nu kunnen we nog niet zonder spuiten, want die andere aanpak vergt jaren. Ik zou veel liever meer naar het DNA van het rupsje kijken en de inrichting. Elke zes tot zeven jaar volgt er een piek, wat maakt dat we waarschijnlijk in 2025 of 2026 weer veel van die rupsen zullen krijgen.”

HOU JE OGEN OPEN

STA OPEN VOOR IETS NIEUWS

‘WIJ ZIJN GASTEN IN MOEDER NATUUR EN MOETEN DAARNAAR HANDELEN’

16

GRONDIG 8 2021

LES 6

“De ondergrondse bodeminjecties met de Vogt Geo Injector ontdekten we in Duitsland. Daar wordt de eikenboom aanbeden en doen ze er alles aan om de boom gezond te houden. De methode is geïnspireerd op injecteren met luchtdruk. Wij zijn er toen gaan kijken en kwamen tot de conclusie dat dit iets was waar we graag mee aan de slag zouden gaan. De bomen die we ermee hebben behandeld, doen het er allemaal heel goed op en zie je weer herstellen. Zo zijn we ook aan Rufix gekomen. Dat zetten we in voor de bestrijding van de eikenprocessierups, maar we verstrekken het ook aan particulieren. De bedenker hiervan kwam op het idee om polymeren uit de voedingsindustrie in te zetten tegen de kriebelrups toen hij de overlast ervan zag toenemen. Het werkt als volgt: je spuit het in het nest, waardoor de rupsen verkleven en geen verdere overlast meer kunnen geven.

Het nest breekt vervolgens op een natuurlijke manier af en hoeft niet te worden weggezogen.

Een geweldig middel, maar ik merk dat niet iedereen ervoor openstaat en zelfs dat het wordt tegengewerkt, terwijl spuiten met bacteriepreparaten of aaltjes of wegzuigen ook nadelen heeft. Ik verbaas me over de marktafscherming. Met Rufix geven we de mensen, die we soms huilend aan de telefoon hebben gehad, de kans om het zelf op te

LES 7

“Berenklauw, hemelboom, vlinderstruik en Japanse duizendknoop. Allemaal planten die nog worden verkocht in tuincentra en nu al een probleem vormen of waarvan we verwachten dat ze een probleem gaan worden. Nu al zie je hemelboom en vlinderstruiken steeds vaker opduiken in wegbermen. Ik verwacht dat die op termijn ook voor problemen gaan zorgen. Japanse duizendknoop levert ons al steeds meer werk op. Vaak kan die zich verspreiden doordat er verkeerd met grond wordt omgegaan. Bij reconstructies en onderhoud zie je daardoor vaak haarden ontstaan.

Zit de plant er, dan kunnen we hem met een goed plan van aanpak maar voor 50 tot 75 procent reduceren. Opwaarderen van de bodem met Terrafit zorgt er dan voor dat er weer andere planten kunnen groeien. Duizendknoop kan de bodem flink uitputten. Dat het voor gemeenten nog geen onderwerp is, heeft waarschijnlijk meer te maken met budget dan dat het nog geen probleem is. Het is goed om je ogen open te houden voor dit soort ontwikkelingen.”

Wij kennen de eisen, beheersen de systemen en zorgen voor de beste opslag voor uw producten.

GRATIS GRIPPER CAMPAGNE

uw specialisT in bewaringen en loodsen Kistenbewaring

bulkopslag

Hout en beton

ENGCON DC2 BESTURINGSSYSTEEM:

WAT HOUDT DE CAMPAGNE IN? Bij aanschaf van een engcon met het proportionele DC2 besturingssysteem krijgt u kosteloos een gripper op uw draaikantelstuk, ongeacht het type snelwissel.

MIG2 JOYSTICKS

QSC UNIVERSEEL SNELWISSEL VERGRENDELINGSSYSTEEM

T 073-503 25 27 info@steenbergen-bouw.nl

www.sTeenbergen-bouw.nl

DC2 PROPORTIONEEL BESTURINGSSYSTEEM

ENGCON SMART APP

Let op: de order moet uiterlijk 31 december a.s. bij engcon Netherlands binnen zijn.

Neem contact op met uw reguliere machineleverancier of kijk op engcon.com voor meer informatie over deze campagne. engcon Netherlands Gildetrom 6, 3905 TC Veenendaal 085-82 23 550 | netherlands@engcon.com | www.engcon.com

DELVANO veldspuiten gripper_annons_98x134mm_NL.indd 1

2021-09-29 16:57

Gemaakt vóór en door professionals

Zuidweg 13-15 Krabbendijke - Tel: 0113-502610 Verkoop: Ko Smalheer, tel: 06-53 24 90 27

delvano.nl

ONDERNEMEN MET MENSEN - STERK WERK

AANNEMINGSBEDRIJF PENNINGS GROENVOORZIENING BV Wim Pennings startte Pennings Groenvoorziening in 2007 met de handel in landbouwmachines en tuinaanleg. Het bedrijf is in 2017 verkast naar de huidige bedrijfslocatie in Berghem.

Groenwerken vormen de basis van het bedrijf.

Het aannemingsbedrijf voert bestekken uit voor onder andere waterschap Aa en Maas. Het is gespecialiseerd in het maaien op laagdraagkrachtige gronden en het onderhoud van poelen en watergangen op smalle werkpaden. Daarnaast

18

GRONDIG 8 2021

vormen de aanleg en het onderhoud van openbaar groen een belangrijke tak. Verdere activiteiten zijn onder andere gladheidbestrijding en onkruidbestrijding op verhardingen. De activiteiten zijn de laatste jaren verbreed met een transporttak, containerverhuur, een grondbank en groenrecycling. Het bedrijf heeft circa dertig vaste medewerkers en is VCA**- en Groenkeur-gecertificeerd en voldoet aan CO2-Prestatieladder trede 5 en PSO trede 3.

STERK WERK - ONDERNEMEN MET MENSEN

‘We willen de keten verder rondzetten’

Tekst: Gert Vreemann Foto’s: Vreemann, Pennings

PENNINGS GROENVOORZIENING BV, BERGHEM

Met het oppakken van een transporttak en een eigen grondbank met compostering zet Pennings Groenvoorziening BV het plaatje verder rond, om zo een compleet pakket diensten aan te bieden.

Pennings heeft daarbij zaken aan de voorkant goed geregeld en schrijft desgewenst CO2-neutraal in.

Die combinatie van lef en onderscheidend vermogen typeert zijn bedrijfsvoering.

‘WE HEBBEN HIER DE MOGELIJKHEID VOOR EEN GRONDBANK EN OM GROENAFVAL TE VERWERKEN’

Volop actie bij het bedrijf van Pennings Groenvoorziening BV. De wiellader en de rupsgraafmachine zorgen ervoor dat de zeef op volle capaciteit draait.

Het is een nieuwe activiteit, die past in het totaalplaatje van Pennings Groenvoorziening BV. “We zien steeds meer dat we grond en plantgaten moeten opwaarderen met bodemverbeteraars”, zegt Wim Pennings. “We kunnen die van derden betrekken, maar het is efficiënter om het zelf in handen te hebben”, aldus de ondernemer. Datzelfde geldt voor de grond. “We hebben hier de mogelijkheid voor een grondbank en om groenafval te verwerken. Dat pakken we nu op, zodat ik zelf de gronden groenstromen kan regelen”, vertelt Wim. Deze werkwijze past in de visie van Wim Pennings om bij integrale bestekken een totaalpakket te kunnen aanbieden om bijvoorbeeld de aanleg en het onderhoud in wijken meer ‘eigen’ te kunnen maken en in aanbestedingen het verschil te maken.

Pennings is gespecialiseerd in het maaien op laagdraagkrachtige gronden en het onderhoud van poelen en watergangen op dat soort terrein.

CO2-NEUTRAAL INSCHRIJVEN

Hoe ver hij daarin gaat, zien we in de Nijmeegse uitbreidingswijk Woenderskamp. In de aanbesteding werd een passend plan gevraagd om de aanleg van het openbaar groen ‘groen’ te realiseren.

“Dat zijn projecten waar je de aanbesteding met een doordacht plan wint van een bedrijf dat voor de laagste prijs inschrijft”, legt Pennings uit. Hij zette daarbij in op het CO2-neutraal aanleggen en drie jaar onderhoud. De aan- en afvoer ging nog wel met Euro 6-vrachtwagens. “We hebben toen een elektrische Nissan NV200-bus gekocht en Stihl-accugereedschap voor maai- en onderhoudswerkzaamheden”, vertelt Pennings. Wel moest hij nog puzzelen, omdat niet voor alle werkzaamheden geschikt materieel te koop is. Dat dit niet eenvoudig is, ziet hij niet als een probleem. “We hebben CO2-neutraal ingeschreven en dan gaan we dat ook zo doen. Wat er niet is, kan snel komen en zelf maken is ook een oplossing.”

Zo is er CO2-neutraal handmatig ingezaaid en liet hij een elektrische wiellader komen die hij voorzag van een frees. Hoe hij de grasstroken gaat

Ook het onderhouden van watergangen met smalle paden is een specialisatie.

Naast deze machines heeft het bedrijf ook smalspoortrekkers met maaiharkcombinaties.

maaien, is nog een vraag. “Er zal ongetwijfeld elektrisch maaimaterieel op de markt komen en anders bouwen we zelf wat. Het eerste pakken we met de elektrische bosmaaiers.”

MOEILIJKE TERREINEN Deze werkwijze typeert Pennings. Hij ziet kansen, speelt erop in en lost problemen op die zich mogelijk aandienen, zoals de beschikbaarheid van passend materieel. Hij is daar niet bang voor. “Ik denk in kansen. Wat er nog niet is, kan er komen of dan ga ik een oplossing regelen”, zegt hij. Hij laat doorschemeren dat als alle materieel beschikbaar is veel meer ondernemers dat werk kunnen doen.

“Die schrijven niet zo in als het materieel er nog

‘WE HEBBEN VOORAF ALLE BESTEMMINGSVERGUNNINGEN GEREGELD, OOK DE OPSLAG VAN GROEN EN EEN GRONDBANK’

GRONDIG 8 2021

19

ONDERNEMEN MET MENSEN - STERK WERK

niet is. Dat biedt mij kansen”, geeft hij aan. Op die manier is hij zijn bedrijf destijds ook gestart. Als zzp’er die hoofdzakelijk actief was in tuinaanleg en onderhoud schreef hij in op een maaibestek en kreeg het gegund. “Ik heb toen een trekker gehuurd en een schijvenmaaier gekocht en ik was los.”

Pennings haalde al snel grote projecten binnen, van integrale groenbestekken tot het maaien van watergangen. Onder andere voor waterschap Aa en Maas voert Pennings Groenvoorziening BV vanaf 2017 het slootonderhoud in het gebied Boven Aa en Beneden Aa uit. “Ik ben mij daarna steeds meer gaan specialiseren in het onderhouden van watergangen met smalle werkpaden en in natte gebieden waar je met een gewone maaicombinaties niet kunt maaien”, zegt hij. Hij heeft daarvoor een ‘maaitrein’ op lagedrukbanden gezet en een Mecalac 8MCR Greenjob, een Hooby en smalspoortrekkers gekocht. “Deze combinaties

‘PENNINGS LOST PROBLEMEN OP DIE ZICH MOGELIJK AANDIENEN, ZOALS DE BESCHIKBAARHEID VAN PASSEND MATERIEEL’

Deze elektrische knikmops met frees is bij de aanleg van openbaar groen in Nijmegen ingezet voor het CO2-neutraal zaaiklaar maken van de grond, waarna er handmatig werd ingezaaid.

draaien nu volop.”

levert geen geld op, geeft extra CO2-uitstoot en ik haal er geen werk mee binnen.”

Wel heeft hij een studie laten uitvoeren naar het hergebruik van verhardingsmaterieel en het duurzamer gebruik van hout en bestratingsmaterialen. “Dat past in de trend naar duurzamer omgaan met materialen en bespaart ook CO2, al is die besparing gering gebleken. Het zijn toch zaken die meetellen in bestekken en in de CO2-Prestatieladder trede 5 die we hebben. Daarom investeer ik in dergelijk onderzoek.”

DE VOORKANT GOED REGELEN

DOORGROEIEN

Het reguliere berm- en slootonderhoud is hij blijven doen voor het complete plaatje en de continuïteit. De nadruk ligt nu op verbreding van de activiteiten. Daarvoor heeft hij in 2017 het ruime pand van een gestopt cumelabedrijf gekocht. Belangrijk daarin voor Pennings is dat je dat aan de voorkant goed regelt. “We hebben vooraf alle bestemmingsvergunningen geregeld, niet alleen industrieel gebruik, maar ook de opslag van groen en een grondbank”, vertelt hij. Datzelfde geldt voor certificaten. “Dat zijn voorwaarden die je nodig hebt bij aanbestedingen, dus dat moet in orde zijn”, aldus Pennings. Daarentegen is het bedrijfsterrein nog niet verhard. Hij is daar helder over. “Daar zijn we nog niet aan toegekomen. Dat

Pennings heeft met de recente overname van het lokale transportbedrijf Th. van de Camp de eigen transporttak VDC Transport opgezet. “Als de grondbank, de compostering en het transport doorgroeien, zal ik moeten uitbreiden in de opslagcapaciteit van grond, groen en afvalstromen”, weet hij. Daarvoor kan hij de eigen transporttak efficiënt inzetten. Desgewenst zet Pennings in op CO2-neutraal transport met elektrische (vrachtwagens) om wederom het verschil in bestekken te maken. Ook hier begint het zoals het bedrijf ook begon: eerst renderend werk binnenhalen en dan oplossingen zoeken voor eventuele problemen.

Daar is Pennings groot mee geworden en dat blijft de aanpak om door te groeien.

‘BEKSKE.NL’ ‘Bekske.nl geeft afval een plekske’. Met deze slogan heeft Pennings de afvaltak lokaal in de markt gezet nadat hij een naburige ondernemer die dit werk uitvoerde had overgenomen. “Een gemakkelijke naam en even op de tablet thuis reserveren, is wat mensen willen. Daar hebben we op ingespeeld”, aldus Wim Pennings. Het bleek te werken, want de circa zeventig containers zijn vrijwel continu allemaal weggezet. Met de overname, eind 2020, van lokaal transportbedrijf Th. van de Camp heeft hij hier de eigen transporttak VDC Transport aan toegevoegd.

Daarmee is ook het grotere transport van onder meer afval, groen en grond opgepakt.

20

GRONDIG 8 2021

ONTWIKKELD VOOR RIJBEWIJS B+E Transit 36-170

2,0 L 7,0 T trekgewicht

Veldhuizen Semi-Dieplader bakmaat 5,00+2,30 x 2,20 mtr. oprijhoek 9° laadvermogen 5,1T

Groenekan T. 088 625 96 00 | Zwolle T. 088 625 96 70 | www.veldhuizen.nl | verhuur@veldhuizen.nl

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PROFILEREN

Zandwinningsinstallatie K3Delta Millingerwaard verplaatst Tekst: Gert Vreemann Foto’s: Tons-Drone-Fotografie, Daamen

K3Delta heeft de zandwinningslocatie Millingerwaard verplaatst naar de Gendtse Waard. Een behoorlijke operatie, die mede slaagde doordat vaste partner Daamen in Kekerdom met zijn kennis van de lokale omstandigheden belangrijke hand- en spandiensten verrichtte.

PROJECT: VERPLAATSEN VAN EEN ZANDWINNINGSINSTALLATIE VAN K3DELTA VAN DE MILLINGERWAARD NAAR DE GENDTSE WAARD 22

GRONDIG 8 2021

OPDRACHTGEVER:

WERKZAAMHEDEN:

K3Delta, Andelst

Assisteren bij verplaatsen installatiedelen, rijplaten leggen, sleuven graven, rijpaden uitvlakken, assisteren bij voorkomende werkzaamheden, installeren van de nieuwe installatie in de Gendtse Waard en assisteren bij de uiteindelijke oplevering van het natuurterrein Millingerwaard.

AANNEEMSOM: Werkzaamheden in regie, achteraf afgerekend

PROFILEREN - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

‘DEZE ROL PAST BIJ DAAMEN ALS REGIONAAL CUMELABEDRIJF MET KENNIS VAN HET TERREIN EN HET WERK’

RUTGER DAAMEN: “De opgebouwde vertrouwensrelatie met K3Delta en het feit dat de medewerkers dit werk graag doen, spelen een belangrijke rol bij het voortzetten van onze dienstverlening op de nieuwe locatie in de Gendtse Waard.”

GRONDIG 8 2021

23

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PROFILEREN

‘WANNEER K3DELTA OP DE INSTALLATIE EENS VERLEGEN ZIT, SCHAKELT HET ONZE MEDEWERKERS IN’

K3Delta heeft begin januari van dit jaar de zandwinningsinstallatie Millingerwaard afgebouwd.

De losinstallatie is in delen van circa tien bij tien meter grootte gedemonteerd om ze over het water te vervoeren naar de nieuwe locatie stroomafwaarts aan de overkant in de Gendtse Waard. Een flinke klus, die ongeveer tien weken in beslag nam.

Het uiteindelijk doel is om in de Gendtse Waard zand en klei te winnen om ook daar nieuwe natuur te realiseren met een waterbufferfunctie, zoals die ook in de Millingerwaard na vijf jaar zandwinning is gerealiseerd. Cumelabedrijf Daamen uit Kekerdom is continu bezig geweest met allerlei hand- en spandiensten bij de afbouw, het opleveren van het natuurgebied en nu bij de opbouw op de nieuwe locatie. Er zijn eigenlijk continu ten minste één wiellader en één rupsgraafmachine ingezet. Deze rol past bij loon- en grondverzetbedrijf Daamen als regionaal cumelabedrijf met kennis van het terrein en het werk. Het demonteren, verschepen en het ‘bouwrijp’ maken van de nieuwe locatie in Gendt is uitbesteed aan grote aannemers.

NATUUR OPLEVEREN

‘WE ZIJN BENADERD DOOR K3DELTA OF WE HETZELFDE KUNNEN BETEKENEN OP DE NIEUWE VESTIGING IN GENDT’

24

GRONDIG 8 2021

Het opleveren van de nieuwe natuur in de Millingerwaard is een belangrijk onderdeel van het totale plan. Dit deel moet aan het eind van het jaar worden opgeleverd. Dat geldt niet alleen voor de plek bij de Waal waar de zandwinningsinstallatie was gesitueerd, maar voor de gehele herinrichting van de Millingerwaard. De aanleg van de natuur loopt nog volop en daar is Daamen druk mee bezig. Tijdens ons bezoek werd er zand opgezogen van een bufferplek voor ongeschikt fijner zand om andere delen ondieper te maken en om een eiland te creëren in één van de waterplassen. Op de plek waar de leiding de dijk oversteekt, liggen nu stelconplaten.

Tijdens het hoge water kwam de leiding hier naar boven”, vertelt Rutger Daamen. “We hebben dat hersteld en stelconplaten gelegd om te voorkomen dat het weer gebeurt”, legt hij uit. Dat is precies de rol die Daamen als lokaal cumelabedrijf past.

“K3Delta is een zandwinningsspecialist en dit is één van zijn zandwinningsinstallaties. Als er dergelijke calamiteiten of wensen vanuit K3Delta of Staatsbosbeheer zijn, schakelen ze ons in, omdat we bekend zijn met het terrein, dat letterlijk tegen ons bedrijf aan ligt”, aldus Rutger. In dit geval betekent dat rekening houden met het vele toeristische verkeer dat op de voor verkeer afgesloten onverharde en half verharde paden vertoeft. “Zo zijn de buizen per vrachtwagen naar ons bedrijf gebracht. Wij hebben ze voorzien van de drijvers en ze met kleiner materieel naar de plek van bestemming vervoerd”, vertelt de ondernemer. “Dat werk is goed in te plannen en het ontzorgt K3Delta, omdat vrachtwagens niet het terrein in kunnen om ter plekke te lossen.”

ASSISTEREN Dit zijn voorbeelden van voorkomende werkzaamheden. Voor de verhuizing van de installatie was de rol van het bedrijf het waar nodig leggen van rijplaten voor de zware hijskranen en het assisteren met shovel en graafmachine. Denk aan de aanleg en het uitvlakken van een transportroute en helpen bij het laden en verplaatsen van materieel en grond. “Werkzaamheden die tijdens de klus ontstaan en waarvoor we meedenken en waarbij K3Delta rekent op onze expertise. We hebben heel wat grond verplaatst met onze kippers.”

Die onderlinge verstandverhouding is de laatste vijf jaar ontstaan doordat Daamen tijdens de gehele periode van K3Delta in de Millingerwaard heeft geassisteerd. “Dat gaat verder dan wat kleine werkzaamheden. We hebben ook met kippers direct schepen afgevuld en geassisteerd bij het verwerken van het spuitzand”, zegt Rutger.

Ook heeft het bedrijf incidenteel als bufferplek voor materieel gefunctioneerd en is er gebruik gemaakt van de werkplaats van het bedrijf. Rutger geeft aan dat het assisteren op de zandwinningsinstallatie specialistisch werk is, waarvoor je de omstandigheden goed moet kennen. “Het is zaak dat de spuitleiding niet wordt geblokkeerd.

Je werkt dan wel op drijfzand en moet dus tegelijk snel handelen en weten waar je mee bezig bent.

K3Delta kan daar niet zomaar een onervaren machinist op zetten. Wij hebben dat werk geleerd”, aldus Rutger. Dat assisteren is steeds verder gegaan. “Onze medewerkers leerden de installatie steeds beter kennen en het is zelfs zo dat wanneer K3Delta op de installatie eens verlegen zit het onze medewerkers inschakelt.”

MEE NAAR GENDT Voor Daamen valt met het verplaatsen van de zandwinning mooi vast werk direct bij het bedrijf weg. Rutger zit daar niet mee. “We hebben de afgelopen vijf jaar een goede relatie opgebouwd.

Er is onderling vertrouwen en de jongens vinden het mooi werk”, zegt hij. Daamen is daardoor ook al op andere vestigingen van K3Delta actief, onder meer op de zandwinningslocatie in Bemmel.

“We zijn benaderd door K3Delta of we hetzelfde kunnen betekenen op de nieuwe vestiging in Gendt”, vertelt Rutger. “We doen dat graag. We draaien er al volop om bij de opbouw dezelfde assistentie te verlenen en willen dat daarna ook blijven doen, ook al moeten we nu wel een half uur omrijden om er te komen”, zegt de ondernemer. Wijzend op een verzande uitkijkpost in de Millingerwaard: “Kijk, het werk is hier ook nog niet voorbij. Staatsbosbeheer heeft ons al benaderd om te kijken hoe we deze uitkijkpost weer drijvende kunnen krijgen.”

PROFILEREN - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

1 INSTALLATIE De dertig meter hoge zandwinningsinstallatie met 1,6 kilometer transportband en 323 funderingspalen won vijf jaar zand en klei uit de Millingerwaard.

2 TILWERK Eén van de grote tilklussen betrof dit 38-tons scheprad, dat per schip naar de Gendtse waard is getransporteerd.

1

2

3

4

5

6

7

8

3 LEIDINGEN Als je als medewerker van Daamen zoveel leidingen verplaatst, word je er vanzelf heel handig in.

4 AFVOERROUTE Voor het transport van de zware delen is een transportroute met rijplaten en losplek aan de Waal gerealiseerd. Daamen legde de rijplaten.

5 GROND De medewerkers van Daamen hebben heel wat vrachten grond gereden om het terrein op te leveren.

6 OPSLAG Daamen werd ook regelmatig als servicepunt en als tussenopslag gebruikt. Daar zijn onder andere deze drijvers alvast gemonteerd.

7 PIJPEN RIJDEN Omdat vrachtwagens de Millingerwaard niet in kunnen, heeft Daamen als tussenopslag gefunctioneerd. Daamen heeft de pijpen met eigen wagens getransporteerd.

8 OPSCHONEN Het terrein is inmiddels schoon opgeleverd. Dat betekende heel veel rijplaten verwijderen en het terrein in profiel leggen.

GRONDIG 8 2021

25

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HET BESTE VAN CUMELA.NL

Het beste van Cumela.nl/nieuws

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

VF-BANDEN TONEN HUN NUT VF-banden kunnen een duidelijke verlaging van de bodemdruk geven, maar niet altijd, zo werd duidelijk tijdens een studiedag van het Belgische ILVO op de proefboerderij Limburger Hof van Bayer in België. Proeven van het ILVO lieten zien dat het onder gunstige omstandigheden weinig uitmaakt met wat je over het veld rijdt. Als het wat natter is, blijkt dat een VF-band wel duidelijk voordelen heeft, waarbij het ook weer een voordeel is om zo min mogelijk door één spoor te rijden. Alliance liet het verschil zien bij een kipper op een gewone band op 4,0 bar en de VF op 0,9 bar. Voor transport zou de VF op 1,6 bar moeten. De fabrikant verwacht dat dit onder normale veldomstandigheden voldoende is om verdichting tegen te gaan. Alliance wees erop dat de combinatie moet passen.

Een VF-band die op twaalf ton is berekend, voldoet niet bij het zaaien met een combinatie van vier ton, omdat die band dan onvoldoende afplat .

EXTRA SMALLE ANTONIO CARRARO SRX 5800 TORA

De nieuwe SRX 5800 Tora is al binnen bij Antonio Carraro-importeur Hissink. Deze trekker is sterker en op een aantal punten verbeterd ten opzichte van zijn voorganger. Met een buiten-

breedte van 98 centimeter behoort deze kniktrekker wederom tot de smalste modellen van Antonio Carraro. De SRX Tora is leverbaar als 5800 en 6800 met respectievelijk een 38 of 59 kW (52 of 66 pk) Stage V-Yanmar-krachtbron.

De nieuwe SRX heeft een nieuw ontworpen omkeersysteem. Alle hendels zijn aan de stuurconsole geplaatst, zodat de tunnel vrij is.

Er worden niet alleen zwaardere motoren toegepast, maar ook zijn de hydrauliekprestaties vergroot. Beide modellen zijn optioneel verkrijgbaar met cabine.

DERDE MODEL DOOSAN-SLOOPGRAAFMACHINE Doosan heeft de DX380DM-7 als derde model in de nieuwe serie High Reach-sloopgraafmachines, gelanceerd. Deze heeft een onderwagen die hydraulisch van worden versteld van minder dan 3,00 meter tot 4,37 meter. De cabine heeft een kantelhoek van dertig graden. Deze machine is uitgerust met een multiboom-giek om een grondverzetgiek op twee verschillende manieren te

26

GRONDIG 8 2021

kunnen monteren. De sloopgiek heeft een bereik tot 23 meter penhoogte. Net als de andere modellen in de High-Reach reeks heeft de DX380DM-7 een modulair giekontwerp en een hydraulisch vergrendelingsmechanisme. Hiermee kun je vlot wisselen tussen een sloopgiek en een grondverzetgiek. Met een grondverzetgiek is de maximale hoogte 10,43 meter.

Fabriek voor elektrische en waterstoftrucks in Ulm Twee jaar na het partnership-verdrag tussen Iveco en Nikola is de nieuwe fabriek in het Duitse Ulm, waar elektrische en waterstoftrucks zullen worden gebouwd, officieel geopend en in gebruik genomen. De op de Iveco S-Way gebaseerde trucks zullen Nikola blijven heten. Dit jaar gaat de elektrische Nikola TRE BEV al in productie. De brandstofcelvariant FCEV volgt een jaar later. De productie zal worden opgeschaald naar 1000 trucks per jaar en kan doorgroeien naar 3000 stuks per jaar. De elektrische Nikola TRE BEV (battery electric vehicle) is uitgerust met een 753 kWh batterijpakket. De truck kan een continu vermogen van 474 kW (645 pk) leveren.

Nikola geeft een actieradius aan tot 560 kilometer en een oplaadtijd van twee uur met een speciale snellader.

HET BESTE VAN CUMELA.NL - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

NIEUWE CAT MH3026-OVERSLAGMACHINE De Cat MH3026 in overslaguitvoering heeft een nieuw elektrohydraulisch systeem voor snellere cyclustijden. In combinatie met de Stage V-Cat C7.1-motor is er volgens Caterpillar tien procent brandstof te besparen ten opzichte van zijn voorganger. De maximale cabinehoogte bedraagt 5,75 meter. De nieuwe graafarm heeft dertien meter bereik. Het zwenkkoppel is twintig procent vergroot. Verder is er een modus voor een groter hefvermogen. De MH3025 heeft standaard een SmartBoom. De Cat C7.1-Stage V-motor is geschikt voor biodiesel B20. Er kan worden gewerkt in Power- of Economy-modus. Hiermee kan volgens Cat die tien procent brandstof worden bespaard zonder dat dit ten koste gaat van de machineprestaties.

TAKEUCHI TB325R-BINNENDRAAIER Takeuchi introduceert de TB325R-binnendraaier.

Deze is qua grootte, motor en hydrauliekuitrusting gelijk aan de populaire TB225. De 2,5-tons machine is leverbaar met een canopy of een cabine.

Die cabine is ruim, heeft een goede ergonomie en is voorzien van een goed instelbare geveerde stoel.

Er zijn kantelbare rijpedalen toegepast. Standaard

is de TB325R voorzien van drie extra hydraulische functies. Van de eerste en de tweede is de olieflow vanuit de cabine instelbaar. Verder is de machine uitgerust met slangbreukbeveiligingsventielen op de hef- en armcilinder. De TB325R heeft een graafbereik van bijna 4,50 meter en een graafdiepte van ruim 2,50 meter.

FORSE UITBREIDING MASSEY FERGUSON S-SERIE

Claas Liner-zwadharken tot vijftien meter Claas introduceert een nieuwe generatie vierrotor-zwadharken met middenafleg, de Liner 4700, 4800 en 4900. Bij de Business-modellen wordt de zwadbreedte met behulp van Isobus versteld.

De 4900 Business heeft een werkbreedte tot vijftien meter bij een zwadbreedte tot 2,50 meter. De 4700, 4800 en 4900 hebben rotors met diameters van respectievelijk 3,30, 3,50 en 3,80 meter voor werkbreedtes van respectievelijk 12,70, 13,60 en 15,00 meter. De kleinste modellen hebben twaalf tandharken, de grootste heeft er veertien. Anders dan bij de vorige modellen worden de armen met behulp van een systeem met C-profiel en rails uitgeschoven. Alle vier rotors worden mechanisch aangedreven.

Massey Ferguson presenteerde de vernieuwde 6S- en 7S-serie en een aantal nieuwe modellen in de 8S-serie. De 6S en 7S-serie hebben dezelfde styling gekregen als de 5S- en 8S-lijn.

De belangrijkste technische verandering bij de series is te vinden in de cabine. Beide nieuwe series zijn nu uitgerust met het Multipad-bedieningsscherm en een speciale bedieningshendel, zoals in de 8S-serie. Kenmerkend hiervan is de besturing, die erg lijkt op die van een tablet. Met de multihendel kun je ook de koppeling bedienen en het rijden aansturen.

Een tweede kleine joystick is te gebruiken voor bijvoorbeeld de voorlader of de fronthef en aanhangende werktuigen.

New Holland-jubileumhakselaar op demotour New Holland Agriculture viert dat het dit jaar zestig jaar is geleden dat de getrokken veldhakselaar SP818 in een zelfrijdende machine werd getransformeerd. Dat doet het met een speciale 60th Anniversary-editie van de FR Forage Cruiser voor alle machines die voor het volgende seizoen worden geproduceerd. Deze jubileummachines onderscheiden zich door een speciale jubileum-styling met een 60th Anniversary-sticker, zilveren sierletters en een zilveren blad om de technologieën en prestaties van de machine te symboliseren. New Holland zal deze hakselaar ook in Nederland bij klanten demonstreren. Geïnteresseerde loonwerkers kunnen zich via hun dealer melden.

GRONDIG 8 2021

27

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HET BESTE VAN CUMELA.NL

Het beste van Cumela.nl/nieuws

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

MAN ETGE ALS KIPPER In samenwerking met specialisten heeft MAN Truck & Bus een kipper/pick-up en een gesloten bakwagen op basis van de elektrische eTGE-bestelwagen ontwikkeld. De kipperbak is 3,25 meter lang en 2,04 meter breed. Het laadvermogen van de standaardbak is 820 kilo en voorzien van een kipsysteem bedraagt dit

LEMKEN AZURIT OOK MET 50 CENTIMETER RIJAFSTAND De Azurit-zaaimachine van Lemken krijgt nu ook een uitvoering met 50 centimeter rijafstand. Deze is leverbaar in een uitvoering met zes of twaalf rijen. Op de bestaande machines met een rijafstand van 70 tot 80 centimeter komt nu de mogelijkheid om maïs automatisch te verenkelen. Die komt ook beschikbaar voor bestaande machines.

Verdere uitbreidingen zijn de toedieningsbewaking voor meststoffen per pijp en de Microhub 5-doseerinrichting voor microgranulaat. De nieuwe uitvoering, die vanaf september beschikbaar is, komt onder de naam Azurit 10 op de markt.

750 kilo. Optioneel is de grote gereedschapskist onder de laadbak. Als bakwagen heeft de MAN eTGE een opbouw van 3,28 meter lang, 2,06 meter breed en 2,00 meter hoog (2,20 meter optioneel). In combinatie met de nieuwe opbouwmogelijkheden blijven de technische specificaties van de MAN eTGE ongewijzigd.

Alliance breidt aanbod landbouwbanden uit

DOOSAN-MOTOR IN BOBCAT E57W STAGE V Bobcat heeft de kleinste graafmachine op wielen een flinke update gegeven. De belangrijkste wijziging is de overstap van een Yanmar- naar een nieuwe Doosan-motor. Daarnaast zijn er vooral een aantal kleinere veranderingen, zoals een aangepaste styling en nieuwe functies op de bediening. De overgang van een Yanmar-motor naar een Doosan-Stage V-krachtbron maakt de machine een stuk zuiniger en bovendien is het vermogen al bij 1600 toeren beschikbaar. De styling van de cabine is gemoderniseerd en is ook de aansturing aangepast, met de mogelijkheid om meer instellingen voor te programmeren. Daarnaast zijn er wat extra functies toegevoegd. Ook is de hele bovenwagen iets naar achteren geplaatst om het hefvermogen te vergroten.

Alliance heeft zijn assortiment landbouwbanden verder uitgebreid. Zo zijn er nieuwe varianten voor trekkers, oogstmachines, veldspuiten, verreikers en compacte wielladers. Nieuwe bandenmaten zijn toegevoegd aan de types 372 VF, 363 VF en 585.

In die serie komt de VF 710/60R34 erbij. De andere aanwinst is de 363 VF. Geclaimd wordt dat de band een uniek hybride ontwerp heeft, dat speciaal is ontwikkeld voor trekkers en veldspuiten met een intensief gebruik van de weg tussen het ene en het andere veld. Deze band is verkrijgbaar in de maten 380/105R50 en 480/80R50. De Alliance 585 is nu ook verkrijgbaar in de maten 305/70R16.5 en 265/70R16.5.

HITACHI GENERATIE 7-ZX210 EN -ZX225US/USR Hitachi breidt het aanbod generatie 7-graafmachines Stage V uit met de ZX210-7 en ZX 226US/USR. De in een moderner jasje gestoken Zaxis-7-generatie graafmachines verbruiken volgens Hitachi tot elf procent minder brandstof dan de vorige modellen.

Dit is mede te danken aan het nieuwe Trias III-hydraulieksysteem. De ZX225US-7 heeft

28

GRONDIG 8 2021

een draaicirkel van 1,68 meter. Hulpstukken kunnen snel worden gewisseld dankzij het verbeterde steunsysteem voor hulpstukken op de monitor. De nieuwkomers worden net als de andere -7-machines uitgerust met de nieuwe, stillere, geluidsarmere en ruimere cabine met het nieuwe ergonomische bedieningspaneel.

HET BESTE VAN CUMELA.NL - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

HYDRAULISCHE AANDRIJVING CLAAS JAGUAR-VOORZETSTUKKEN De belangrijkste noviteit bij de Claas Jaguar 900-modelserie is de uitbreiding van de opties voor de aandrijving van voorzetstukken. Naast de puur mechanische aandrijving en de variabele aandrijving voor de Orbis-maïsbekken en de pick-up kunnen klanten nu voor een tweede hydraulische aandrijving kiezen, die vooral bij het werk met de pick-up van pas komt. Daarbij wordt de invoervijzel via de snelkoppeling aangedreven en variabel afgestemd op de haksellengte. Eveneens nieuw voor de Jaguar 900-serie is het automatisch inspuiten van water bij gras met een hoog suikergehalte. Alle Orbis-maïsbekken zijn nu standaard uitgerust met slijtvaste geleidestrips. De af-fabriek leverbare Premium Line Orbis-maïsbekken zijn opgewaardeerd met slijtvaste coatings voor de bestaande slijtdelen.

MB CRUSHER-SORTEERGRIJPERS De Italiaanse fabrikant MB Crusher lanceert drie nieuwe sorteergrijpers met een extra grote opening. De 85 kilo zware MB-G350 is geschikt voor minigraafmachines van 1,3 tot 2,6 ton, terwijl de 288 kilo wegende MB-G450 geschikt is voor midigraafmachines van 3,0 tot 6,0 ton.

Ze zijn uitgerust met een veiligheidsventiel en Hardox slijtstukken en leverbaar met een elektrische kit voor hydraulische systemen met twee olie-aansluitingen. De 1615 kilo wegende MB-G1000 met een inhoud van 440 liter is geschikt voor graafmachines in de klasse van 18 tot 25 ton. Deze heeft extra versterkte delen voor de sloop en recycling.

AGRIBUMPER TOOLBOX-LINE Trekkerbumperfabrikant Agribumper presenteerde onlangs de Toolbox-line-variant, die is voorzien van een afsluitbare 145 liter grote opbergruimte annex gereedschapskist. Hij is leverbaar in een FH-variant als vaste trekkerbumper en in een BL-variant als variabel frontgewicht.

Een belangrijk kenmerk is dat ze meestal binnen de 3,50 meter vooroversteek blijven. De cargobox is voorzien van een dubbele bodem en een afsluitbaar deksel, dat uitgeklapt ook als werkbank kan worden gebruikt. De Toolbox Line is leverbaar in diverse combinaties met zijgewichten en gewichten in de toolbox.

Koop nu en bespaar 7%*

Hydraulische wielaandrijving voorkomt grasmat beschadiging

*Geldig op Rondebalenpers, Wikkelmachines, Balentransportwerktuigen & Messenslijper | geldig tot 31.12.2021

Rondebalenpers // G-1 F125

• Kort gesneden • Maximale persdichtheid • Dubbele binding voor net en folie • Mega rotor • ISOBUS • Gesloten foliemagazijn • Ontziet de grasnerven UW CONTACTPERSOON | Frank Eugelink Mobil: +31 (0) 6 270 430 53 | E-Mail: frank.eugelink@goeweil.com www.goeweil.com GRONDIG 8 2021

29

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - SYN TRAC

Zwitsers zakmes

op wielen Tekst en foto’s: Niels van der Boom

SYN TRACWERKTUIGDRAGER

Het Oostenrijkse Syn Trac startte voor de ontwikkeling van zijn ‘trekker’ met een leeg vel papier. Uitvinder Stefan Putz bedacht een voertuig dat extreem breed inzetbaar is, met name in het grondverzet, het wegbermonderhoud en de gladheidbestrijding.

Werktuigen wissel je razendsnel dankzij een uniek snelkoppelsysteem.

‘DE FORSE CABINE DIE ER BOVENOP STAAT, DOET NOG HET MEEST DENKEN AAN DIE VAN EEN MB TRAC’

Begin september was de Syn Trac heel even in Nederland. Maaiarmspecialist Bos uit Bolsward bouwt voor dit voertuig een zwaar uitgevoerde maaiarm voor achter- en vooraanbouw. Vooral voor het onderhoud van (snel)wegbermen ziet het bedrijf in Nederland kansen. De 309 kW (420 pk) Cat-krachtbron bezorgt de machine een topsnelheid van 80 km/u. Een toelating voor onze snelwegen is er nog niet, maar Syn Trac belooft dit voor 2022 te hebben geregeld .

Bedenker Putz is eigenaar van het bedrijf Synex Tech, dat robotsystemen voor fabrieken bouwt.

30

GRONDIG 8 2021

Onder meer bij Volkswagen en SKF vind je deze robotarmen in de productielijn. In het plaatsje Bad Goisern, een uurtje ten oosten van Salzburg, staat sinds 2015 de fabriek van Syn Trac, waar 33 personen werkzaam zijn. Inmiddels zijn er trekkers verkocht in Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en uiteraard Oostenrijk. De serieproductie is dit jaar gestart. Volgend jaar wil het bedrijf twee trekkers per maand bouwen. Aan het model wordt nog geschaafd; vooral softwaretechnisch worden er nog verbeteringen doorgevoerd. Toch staat er in Bolsward een machine waar weinig op valt aan te merken.

SYN TRAC - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

Aan de voor- en achterzijde bevindt zich een docking-station, dat zeven bedieningselementen aankoppelt zonder handwerk.

MB TRAC-GEVOEL Wat opvalt aan de Syn Trac is de gedrongen bouw: De wielbasis bedraagt 3,30 meter, wat vergelijkbaar is met een conventionele trekker in deze vermogensklasse. Daarbij is alles op of om de Stage V-motor met dieseloxidatiekatalysator en SCR-unit gebouwd. Achter stijlvol vormgegeven kappen bevindt zich naast de transmissie een loadsensing-pomp met een opbrengst van 180 liter per minuut. Verder neem je 420 liter diesel en 35 liter AdBlue mee. Boven op de machine staat de forse cabine, die nog het meest doet denken aan die van een MB Trac. Die biedt voldoende ruimte. Je kunt overal je benen kwijt, plus nog een fikse koelbox.

Naast de luxe bestuurdersstoel is er een luchtgeveerde bijrijdersstoel. Het was Syn Trac vooral te doen om het zicht. De cabine heeft zes stijlen, maar storend is dat niet. Het zicht naar alle kanten is perfect, mede doordat je een motorkap mist.

Tijdens een proefrit hoor je de Cat grommen. Onbeladen spuit hij er op de straat vandoor. Met 10,3 ton biedt de Syn Trac een stabiele basis, terwijl het maximaal toelaatbare gewicht achttien ton bedraagt. Je kunt de hydropneumatische vering handmatig in hoogte verstellen. De assen betrekt het bedrijf van Tatra. Er zijn twee differentieelsloten om zowel links en rechts als voor en achter te sperren. De vierwielaandrijving is permanent ingeschakeld. In de vierwielgestuurde modus draait hij met een draaicirkel van negen meter scherp. Hondengang is ook mogelijk. De hydromechanische CVT-transmissie van het Oostenrijkse VDS heeft twee rijbereiken, van 0 tot 60 en van 0 tot 80 km/u.

deze vermogensklasse. Een combinatie van wegbermonderhoud, hout versnipperen en sneeuwschuiven of frezen is het ideaalbeeld. Zo is dit ‘Zwitserse zakmes’ jaarrond in te zetten. Bos ziet in Nederland kansen voor dit concept. Naast grote aannemers kan de Syn Trac ook voor een eenmansbedrijf aantrekkelijk zijn. Concurrenten in het wegbermonderhoud, zoals de Vredo Kantonnier, de BreTrac of de Unimog, missen die flexibiliteit. Syn Trac richt zijn pijlen vooral op de Unimog.

De uitwisselbaarheid, het bestuurderscomfort en het zicht zijn sterke argumenten. Ook qua prijs moet het enkele model dat er nu is de concurrentie het hoofd kunnen bieden. De fabrikant belooft in de toekomst een complete serie met vermogens van 221 tot 346 kW (300 tot 470 pk).

‘IN EEN MINUUT KUN JE EEN MACHINE AAN- OF AFBOUWEN, CLAIMT DE OOSTENRIJKSE FABRIKANT’

OVER SYN TRAC Uitvinder en boerenzoon Stefan Putz richtte Syn Trac GmbH in 2015 op. In 2017 rolde het prototype uit de fabriek in het Oostenrijkse Bad Goisern, dat later dat jaar op de Agritechnica werd voorgesteld.

Een nulserie volgde in 2019. Voor de serieproductie werd een productiefaciliteit gebouwd. Dit jaar is het bedrijf begonnen om in een aantal landen een verkoopnetwerk op te zetten. Bos in Bolsward onderzoekt de mogelijkheden om de unieke werktuigdrager in de Benelux te gaan verkopen en is exclusief partner van Syn Trac voor zware maaiarmen. In die functie fungeert het Friese bedrijf ook als eerste aanspreekpunt voor de verkoop.

JAARROND WERK De filosofie van Syn Trac is dat de werktuigdrager vrijwel alle werkzaamheden moet kunnen verrichten. Een beperking zijn de 30-inch-banden, die nadelig zijn voor de bodemdruk en de bodemvrijheid. Op deze maat is hij 3,40 meter hoog. Toch ziet uitvinder Putz mogelijkheden voor de landbouw. Voor maaien, transporten en stro persen werd hij al ingezet. Daarbij claimt het bedrijf dat de motor zuiniger is dan die van concurrenten in

Elk werktuig moet van zo’n frame worden voorzien.

Je kunt een maaiarm dan wel binnen twee minuten afbouwen.

GRONDIG 8 2021

31

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - SYN TRAC

DOCKING-STATION

‘DE FABRIKANT WERKT AAN EEN NEDERLANDSE TOELATING OP SNELWEGEN MET EEN SNELHEID TOT 80 KM/U’

Een enorm pluspunt van de Syn Trac is dat je de aangebouwde machines heel snel kunt wisselen.

Aan de voor- en achterzijde is een identiek docking-station bevestigd. De vering zakt naar beneden, je rijdt de trekker in het werktuigframe en dubbele vanghaken bevestigen hem aan de bovenzijde. Aan de onderkant rust het frame op twistlocks. Hydrauliek, elektra en aftakas worden automatisch aangekoppeld dankzij flat-face-koppelingen. Het systeem heeft een tolerantie van één millimeter. De geïntegreerde steunpoten bedien je vanuit de cabine. In één minuut kun je een machine aan- of afbouwen, claimt Syn Trac. In de praktijk is dat bij de maaiarm van Bos twee minuten: razendsnel! Voor de driepuntshef worden dezelfde koppelbokken gebruikt, in combinatie met een Zuidberg-hef, om een traditionele hefinrichting aan te bieden. Daarnaast zijn er een enkele 1000-toerenaftakas en zes dubbelwerkende hydrauliekventielen. Putz bedacht zelfs een powerpack met een eigen as. Die wordt op dezelfde manier aangekoppeld. De trekker heeft met deze additionele motor zelfs 740 kW (1000 pk) en 6x6-aandrijving. Dat klinkt als overkill, tot je filmpjes ziet waarbij de bergpassen van de Großglockner - Oostenrijks hoogste berg - sneeuwvrij worden vrijgemaakt. Een laadplatform, zoutstrooier of dumper met zwanenhals zijn andere mogelijkheden.

De cabine is breed en ruim. Ook een bijrijder heeft voldoende plek.

EENVOUDIGE BEDIENING Rijden met de Syn Trac is kinderlijk eenvoudig. Dit doe je louter met het voetpedaal. Met een dubbel stel rijhendels bedien je alle hydraulische functies en bijvoorbeeld de in drie delen uitschuifbare Bos-maaiarm, die 360 graden kan zwenken dankzij een centrale doorvoer van de slangen. De armleuning herbergt verder heldere druktoetsen en flippers. Vast aan de zijstijl gemonteerd is een 12-inch-terminal waarmee je het voertuig en de

TECHNISCHE SPECIFICATIES Motor Max. vermogen Transmissie

Caterpillar C9 3B-zescilinder, Stage V 309 kW (420 pk) hydromechanische VDS-CVT met twee rijbereiken (0-60 en 0-80 km/u) Hydrauliek 180 l/min. loadsensing-axiaalplunjerpomp, zes dubbele hydrauliekventielen 120 l/min. voor en achter, power beyond-aansluiting 250 l/min. voor en achter Gewicht 10.300 kg Max. toelaatbaar gewicht 18.000 kg Banden maximaal 500/80R30 Afmetingen (l x b x h) 470 x 255 x 340 cm Vanafprijs € 360.000,- exclusief btw

32

GRONDIG 8 2021

Rijden doe je met het voetpedaal. De trekkerterminal is logisch opgebouwd en heeft voorkeuzemenu’s voor alle machines.

werktuigen instelt. Een 7-inch-display in de cabinerand zorgt ervoor dat je de belangrijke parameters altijd in beeld hebt. Het scherm vervangt het dashboard. Voor zijn maaiarm voegt Bos een kleine terminal toe. Heb je een nieuw werktuig aangekoppeld, dan selecteer je dat in de terminal.

Alle bedieningselementen worden dan geconfigureerd voor die machine uit een vooraf ingesteld programma. Voor- en achteruit selecteer je links onder het stuur. Het hendeltje lijkt erg veel op de richtingaanwijzer en dat is niet ongevaarlijk. Optioneel is de Syn Trac met een tachograaf uit te rusten. De fabrikant probeert de machine nu toegelaten te krijgen in ons land, het liefst met een toelating op snelwegen met een snelheid tot 80 km/u. Krijgt het bedrijf dat voor elkaar, dan staat er een interessante machine voor wegbermonderhoud die jaarrond kan worden ingezet, ook buiten het maaiseizoen om. Je moet daarvoor wel investeren in de docking-stations. Interesse van aannemers is er zeker, nu die toelating nog.

Nooit meer vervuilde koelpakketten In uw machine ?

NIEUW!

PROFI SERIES ZODENBEMESTERS ZODENBEMESTERS PROFI ECO / 5,25 tot 7,5 Meter PROFI / 7,5 tot 12 Meter PROFI XL / 15 & 18 Meter

I ROF

et P

V

Bezoek onze website of bel vandaag nog!

Techno Air Benelux BV www.techno­air.com +31(0)85 7608777

6m T455

tr

12 m

Neem contact met ons op voor uw investering in het mestseizoen 2022 Zodenbemesters: Rens van Rossum Tel: 06-30901611 - rvrossum@vredo.nl Tracs Benelux: André de Waard Tel: 06-53437311 - adwaard@vredo.nl

+31 (0) 488 411 254 info@vredo.com www.vredo.com

The fieldcare company

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - HOOBY MH115

Multifunctionele machine nog functioneler

Tekst: Arend Jan Blomsma Foto’s: Hobelman-Halle Machinebouw

HOOBY MH115 VERDER DOORONTWIKKELD

De mobiele Hooby MH115 een machine noemen voor het slootonderhoud is te kort door de bocht. Daarmee doe je de machine namelijk te kort. Hij is er uitstekend geschikt voor, dat voorop, maar hij kan meer, veel meer. Dankzij de recente opbouw van een fronthef is het aantal mogelijkheden nog verder uitgebreid.

‘MET EEN EXTRA MOTOR OP DE AANHANGER DIE DE BLOWER AANDRIJFT, ONTSTAAT ER EEN PRIMA MAAIZUIGCOMBINATIE’

34

GRONDIG 8 2021

Fabrikant Hobelman-Halle Machinebouw in het Gelderse Halle heeft met de Hooby LC 90 een unieke smalspoormachine, speciaal voor het maaikorven. Bij het ontwikkelen van de mobiele MH115 stond het voor Marco Hobelman, samen met broer Hans eigenaar van Hobelman-Halle Machinebouw, als een paal boven water dat de MH115 ook bij uitstek geschikt zou moeten zijn voor het maaikorven. Denk daarbij aan de giekconfiguratie, de ver naar voren geplaatste cabine en de centrale bevestiging tussen de assen van de verstelgiek. De praktijk heeft inmiddels uitgewezen dat de machine

uitstekend voldoet. Daarnaast blijkt de machine ook uitstekend te kunnen graven. De machine heeft een groot bereik en dankzij de bediening met Gradertronic is het afwerken een fluitje van een cent. Gradertronic zorgt ervoor dat met één hendel de grond mooi vlak kan worden afgegraven. Dankzij het snelwisselsysteem is de machine binnen enkele minuten om te bouwen. Naast korven en graven zijn er nog veel meer toepassingen. Denk daarbij aan bestratingswerk, snoeiwerk, beschoeiingswerk, klepelmaaien, onkruid borstelen, bagger pompen of sorteergrijperwerk.

HOOBY MH115 - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

MAAIZUIGCOMBINATIE Er zijn sinds de introductie van de machine inmiddels een paar functies bij gekomen. In 2018 schreef Grondig dat de machine kan worden uitgerust met een twee meter brede klepelbak, maar dat hij vermogen te kort komt voor een maaizuigcombinatie. Dat klopt, de 80 kW (109 pk) van de JCB-motor in de onderwagen schiet daarvoor te kort. Met een extra motor op de aanhanger die de blower aandrijft, ontstaat er echter toch een prima maaizuigcombinatie. Hobelman heeft ook hiervoor weer een technologisch hoogstandje toegepast. De tweede motor wordt namelijk aangestuurd via een Isobus-verbinding.

Zodoende is er geen tweede contactslot nodig in de cabine of een extra beeldscherm. Isobus herkent wanneer de klepelas gaat draaien en op dat moment schakelt de Yanmar-motor in en met een vertraging schakelt hij weer uit als het maaien stopt. De chauffeur hoeft er zich niet druk om te maken. De Yanmar-motor levert 51 kW (70 pk) en voldoet aan de Stage V-emissienorm. De JCB-onderwagen van de MH115 is ten behoeve van de twintigkuubs VGM-aanhanger voorzien een compressor voor de luchtberemming. Aan de achterkant zijn verder twee dubbelwerkende ventielen opgebouwd om hem te kunnen kippen. De MH115 is door de RDW goedgekeurd om tien ton te mogen trekken.

‘DE FRONTHEF IS AANGEBOUWD OM MET EEN DRIE METER BREDE HEMOS-KLEPELMAAIER TE WERKEN.’ AANGEBOUWDE FRONTHEF De nieuwste ontwikkeling op de MH115 is een fronthef. Deze is aangebouwd om met een drie meter brede Hemos-klepelmaaier te werken. Zo kan de machine, aangekocht door het waterschap Vechtstromen, in één werkgang een talud met anderhalve meter brede bak aan de arm en het schouwpad met een drie meter brede klepelmaaier in de hef klepelen. Hobelman bouwde een hefinrichting-unit van Sauter op. De klepelmaaier wordt hydraulisch aangedreven, zodat er geen aftakas nodig is. Om voldoende olie beschikbaar te hebben, is er een extra pomp opgebouwd, een Parker met een opbrengst van 120 liter per minuut bij een druk van 280 bar. Deze pomp zit in de onderwagen en dat komt goed uit, want de hef zit ook aan de onderwagen en je hebt de olie dus daar beschikbaar waar die nodig is. De extra pomp levert ook de olie voor twee dubbelwerkende ventielen. Eén ervan zorgt voor de hefin-

richting en de andere voor de sideshift voor de klepelmaaier. De klepelmaaier aan de arm wordt gevoed door de hoofdpomp van de machine.

Wanneer je de giek gaat heffen, zal de klepelmaaier die eraan hangt wel een beetje in toeren zakken, omdat je olie gebruikt voor het heffen. De klepelmaaier in de hef blijft wel mooi op toeren.

De 80 kW (109 pk) van de JCB-motor kan de beperkende factor zijn. Zodra de motor vermogen te kort komt, wordt automatisch de rijsnelheid teruggeregeld. Vanwege het werken met de twee klepelmaaiers zitten er op de machine twee extra koelers, één voor de motor en één voor de olie. Die extra koeler zijn netjes geïntegreerd in de voorkant van de machine.

Met de klepelmaaier in de fronthef kan tegelijkertijd een talud en een schouwpad worden geklepeld.

‘DE BOVENWAGEN KAN 360 GRADEN DRAAIEN EN DAARDOOR KAN DE ARMMAAIER AAN TWEE KANTEN WERKEN’ Tijdens het maaien hangt de klepelmaaier aan de voorkant. Bij het transport draai je de bovenwagen en hangt de maaier aan de achterkant, voor veiliger wegtransport. De machine loopt 40 km/u.

Behalve een klepelmaaier zou er ook heel goed een rolbezem aan de fronthef kunnen hangen.

Het concept van de MH115 blijkt te kloppen.

De JCB-onderwagen, inclusief rijaandrijving, is prima op zijn taak berekend, net als de door Hobelman zelf ontwikkelde bovenwagen. De cabine, ook van JCB, staat ver naar voren, voor goed zicht op het werk. De bovenwagen kan 360 graden draaien en daardoor kan de armmaaier aan twee kanten werken. De giek staat ver achteren op de onderwagen en hierdoor is de machine mooi stabiel. Het contragewicht is uit te schuiven. Bij een ingeschoven gewicht is de machine een pure binnendraaier, maar ook dan is hij heel stabiel. Het waterschap Vechtstromen werkt ook met een 6,20 meter brede Hobelman-maaikorf aan de machine, wat de inzetperiode van de machine fors verlengt. Op de BKT Ridemax-650/ 50R22.5-banden met graslandprofiel vormt de elf ton wegende machine geen grote bedreiging voor de bodem. Met een maaikorf, inclusief verlenggiek, is het bereik bijna tien meter. De Hobelman-draaigiek draait de korf automatisch in de lengterichting wanneer de bovenwagen zwenkt. Hierdoor is het lossen in de lengterichting of in een aangehangen wagen een fluitje van een cent. De multifunctionele MH115 is met de laatste ontwikkelingen nog weer een stuk functioneler geworden.

De fronthef hangt aan de achterkant van de machine. Tijdens het werken rijdt de machine dus achteruit.

Tijdens het transport over de weg rijdt de machine gewoon vooruit. De klepelmaaier beperkt dan niet de ruimte voor de taludmaaier.

Behalve een Sauter-fronthef heeft de machine ook een trekhaak en een aantal hydrauliekaansluitingen aan de achterkant.

GRONDIG 8 2021

35

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - PLANMEISTER

Wie verhuurt in de buurt?

Tekst: Herma van den Pol Foto’s: Van der Flier Groep

PLANMEISTER NIEUW VERHUURPLATFORM SPECIAAL VOOR GWW

“Planmeister ondersteunt planners en ondernemers in de GWW bij het rondkrijgen van de planning door in een oogopslag te laten zien waar wie wat en wanneer staat. Ook kun je heel eenvoudig jouw mensen en materieel aanbieden voor de verhuur”, vertelt oprichter Kor van der Flier. Het doel van het platform: stress en spanning rond de planning wegnemen en minder emissies.

“Elke dag weer is het een uitdaging om de planning kloppend te krijgen”, zegt Van der Flier. “Heb je de planning voor de volgende dag gereed, dan kan het zo maar zijn dat op de dag zelf weer een heel nieuwe planning nodig is als gevolg van wijzigingen in werkzaamheden. Een uitdaging, maar

één die kleiner wordt als je precies weet waar welke machines te huur zijn”, zegt hij.

“Direct bij het bedenken van het platform waren we al zo enthousiast dat we tegen elkaar zeiden: dit moet er gewoon komen.” Van der Flier kreeg daarbij hulp van Harm Slooff, werkvoorbereider bij Van der Flier Groep. “Ik had al vaker dingen bedacht die ons werk gemakkelijker zouden maken en alles viel op zijn plek toen we bedachten een platform te bouwen.” Een rondvraag onder collega’s actief in de grond-, weg- en waterbouw (GWW) maakte duidelijk dat ook zij heel graag een dergelijk platform wilden hebben.

PRAKTIJK NAAR SOFTWARE VERTALEN Op 6 september ging het platform na bijna anderhalf jaar bouwen online. Een mooi, maar vooral spannend moment. “Wij hebben bij alles gekeken naar gebruikersgemak in combinatie met de kennis van de sector waarover wij beschikken”, zegt Van der Flier. Iets wat alleen lukte dankzij de samenwerking met een ict-bedrijf die goed in staat was om onze visie vanuit de praktijk naar software te vertalen.

Het resultaat is een op Airbnb geïnspireerde welkomstpagina met maar drie vragen: ‘Wat’, ‘Waar’ en ‘Wanneer’. Automatisch staat bij ‘Wat’ de meest gevraagde machine. Hier kun je kiezen uit de opties ‘Personeel’, ‘Machines’ en binnenkort ook ‘Materialen’ en ‘Bouwstoffen’. Bij ‘Wanneer’ staat automatisch de datum van de volgende dag. “Meestal zoeken planners namelijk iets voor morgen.”

Kor van der Flier staat in de ruimte die straks het kantoor van Planmeister wordt.

36

GRONDIG 8 2021

Klik je op ‘Zoeken’, dan verschijnt een kaart, waarop stippen aangeven waar het gezochte zich bevindt.

“Wanneer je op zoeken hebt gedrukt zie je wat er in

PLANMEISTER - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

de buurt te huur is. Vervolgens kun je gaan filteren om tot een 100 procent match te komen. Hierbij kun je denken aan machinespecificaties, emissienormen, uitrustingsstukken en meer. Wanneer er geen machine naar voren komt, kun je uitzoomen op de kaart en je zoekrange vergroten.”

Een uitdaging voor het platform is het aanbod actueel houden. De ondernemer vertelt: “Je wilt ten allen tijden kloppende en up-to-date informatie over mensen en machines hebben.”

De website wordt aangevuld met een mobiele applicatie (app): Planmeister-app. “Planners stappen zelf geregeld op een machine. Een app mocht daarom zeker niet ontbreken”, zegt Van der Flier. “Zo kunnen gebruikers vanaf hun mobiele telefoon of tablet altijd en overal mensen en machines online plaatsen, foto’s maken en mensen en machines ter verhuur aanbieden.

Wie, wat, waar en wanneer beschikbaar is kun je in de app met behulp van de kaartweergave in één oogopslag zien.”

WERKVELD LEIDEND Van der Flier heeft zijn eigen kennis en ervaring benut voor de bouw van het platform. “Wij werken op locaties waar veiligheidstrainingen gevraagd worden. In veel gevallen moet een medewerker op locatie een veiligheidstraining volgen en zijn de kosten voor de opdrachtnemer.

Verhuur je een dergelijke medewerker aan een ander GWW-bedrijf dan hoeft de huurder die kosten niet meer te maken.” Het is maar een voorbeeld van hoe goed naar de praktijk gekeken is.

Met behulp van feedback wordt het platform verder ontwikkeld om zo steeds beter aan te sluiten op vragen van de gebruikers. “Daarnaast zijn we constant bezig om het platform zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken. Mensen in onze markt zijn geen ict-ers. Wij vinden het daarom nog belangrijker dat iedereen het platform kan gebruiken.”

SCHOT IN DE ROOS Al in de eerste dagen dat het platform online is, blijkt het een schot in de roos. “We hoopten in de eerste week op twintig bedrijven, maar dat waren er meteen al veertig. Aan het einde van het jaar zou het mooi zijn als dat er 250 zijn”, aldus Van der Flier. Tot 1 januari zijn het gebruik en de registratie gratis. Daarna wordt overgestapt op een laagdrempelig abonnement. “Een bewuste keus, omdat onze wens is dat heel GWW-Nederland gebruik gaat maken van ons platform.” De zoekfunctie blijft wel altijd gratis.

Een handige kaart zorgt ervoor dat je in een oogopslag kunt zien waar je wie of welk materiaal kunt vinden.

CO2-VOETAFDRUK VERKLEINEN De grootste kans die het platform biedt is, volgens Van der Flier, het verkleinen van de CO2-voetafdruk van een bedrijf en van de sector. “Je weet namelijk wie waar en wanneer een machine over heeft. Dit maakt het voor bedrijven mogelijk flink te besparen op transportkosten en de CO2-uitstoot te reduceren.” Ook beschikt het platform de zero-emissie-knop, waarmee snel en eenvoudig gezocht kan worden op emissievrije machines en de verschillende emissienormen zijn terug te vinden in de filters van het platform. “We hopen hiermee de markt te vergroenen zonder dat bedrijven daarvoor grote investeringen hoeven te doen. Uiteindelijk kunnen we met elkaar een hele hoop doen als we maar weten welke buurman er in de buurt is om te helpen oftewel wie verhuurt in de buurt.”

Handige filtermogelijkheden voor planners en andere gebruikers.

Heb je gevonden wat je zoekt, neem je contact op met de toegevoegde planner.

PERSOONLIJK CONTACT De komende tijd gaat Van der Flier met nog twee accountantmanagers van Planmeister het land in om het platform te introduceren. “Persoonlijk contact vinden we heel erg belangrijk. Ons doel is het vereenvoudigen van het werk van de planner en dat van anderen actief in de GWW. Met Planmeister hopen we dit te realiseren”, sluit Van der Flier af.

Iedereen die machines via Planmeister aanbiedt, kan een eigen pagina inrichten met de naam in het webadres.

GRONDIG 8 2021

37

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - CLAAS

Je moet het ervaren Tekst en foto’s: Gert Vreemann

PRAKTIJKTEST CLAAS CEMOSDIALOOGSYSTEEM VOOR TREKKERS

Kamps de Wild pakt het Claas Cemos-dialoogsysteem voor trekkers nu volop op.

De importeur ziet mede door de uitbreiding van het programma met hooibouwmachines een bredere markt. Het bedrijf organiseerde een testdag om de voordelen te ervaren en te testen. We stelden vast dat de eerder gerealiseerde besparingen er weer uitkwamen.

Je wint het echt niet van de computer.

‘NA VIER BAANTJES HEEFT CEMOS DE PRESTATIES DOORGEMETEN EN GEANALYSEERD EN ADVIEZEN GEGEVEN’

38

GRONDIG 8 2021

Kamps de Wild heeft het Claas Cemos-dialoogsysteem voor trekkers tot nu toe nog niet echt opgepakt, terwijl het al twee jaar op de markt is en de voordelen ervan bekend zijn. Met de uitbreiding van het programma met hooibouwmachines, voor ons met name de maaiers, ziet het bedrijf bredere kansen. De dealers zijn getraind en de importeur heeft er een mannetje op gezet. Wij zijn uitgedaagd het systeem in de praktijk te testen.

Net als twee jaar geleden tijdens de introductie in Duitsland stond er een Claas Axion 870 CMatic-trekker met Cebis-computer klaar. Daarachter hing een dikke Amazone Catros 5003 C2-schijveneg om de stijve klei te bewerken. De omstandigheden waren zonnig en droog met nog taaie klei.

De uitdaging was: kies zelf het juiste frontgewicht (600, 900 of 1200 kilo) en de juiste bandenspanning voor en achter. Stel de combinatie af en kies de juiste trekweerstandsinstelling. Met de wetenschap dat je al snel te veel voorop hangt, maar de Catros wel wat tegenwicht zou kunnen gebruiken, kozen we het middelste gewicht van 900 kilo. We

vertrokken op voor en achter 1,0 bar, ook al zouden we volgens de bandentabellen wat lager mogen gaan. De trekweerstandsregeling ging op nul, de snelheid werd op 10-15 km/u ingesteld plus flink wat motordrukking (zo groot zijn de piekbelastingen niet) en daarna konden we op weg voor de nulmeting!

INSTELLINGEN NALOPEN Voor Cemos liepen we alle instellingen systematisch na. Dat is een vast protocol bij het gebruik van Cemos. Eerst de werktuigdetails: staat de Catros er al in, kloppen de waarden? Anders moet je even over de weegbrug en weten hoe ver de rollen achter de trekker zitten. Dat is een kwestie van een keer doen. In dit geval was alles al ingevoerd.

Daarna de bodemomstandigheden, waar je kiest uit droog, vochtig, zwaar/medium/licht, stoppel en dergelijke. Verder moet je de ballastering met wiel- en frontgewichten ingeven en uiteraard de banden invoeren. Cemos kent de spanningstabellen van de verschillende merken en typen banden.

CLAAS - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

Het systeem kent ook het gewicht en het zwaartepunt van deze Catros en verwerkt die in de aslasten. Uit deze gegevens volgen adviezen voor de bandenspanning en voor het hangen van eventuele front- en wielgewichten en desgewenst een gewicht achter. Daarna moet je ook even de trekkerinstellingen nalopen. Power of Economy en motordrukkingspercentage en snelheidsbereik hadden we al ingevoerd. Bij de motordrukking hadden we 1600 motortoeren als ondergrens aangehouden om toch iets koppel achter de hand te hebben. Bij een ploeg loop je ook alle ploeginstellingen door. De handleiding van de ploegfabrikant voor de afstelling met bijbehorende adviezen hoe en hoeveel je moet verstellen, is inbegrepen.

Claas geeft aan dat de meeste werktuigen van de gerenommeerde fabrikanten erin staan. Zo niet, dan moet je zelf gewichten en lengtes opgeven.

Volgens een vast protocol loop je de instellingen door. Naast machinegegevens, banden, aslasten en ballastering vormen de bodemgegevens ook belangrijke parameters.

DOOR OPTIMALISATIE KUN JE IN POWER VOORAL EXTRA CAPACITEIT MAKEN BIJ EEN NAGENOEG GELIJK BRANDSTOFVERBRUIK

VIER BAANTJES Daarna is het een kwestie van vier baantjes trekken. Dan heeft Cemos de prestaties doorgemeten en geanalyseerd en in het werk adviezen om de prestaties te verbeteren gegeven en gecontroleerd. Rood geeft slechter aan, groen beter. Je kunt adviezen opvolgen, maar ook negeren. Wij volgden ze op. Om een lang verhaal kort te maken: uiteindelijk bleek dat we achter met onze 1,0 bar goed zaten, maar dat we voor naar 0,8 bar moesten en dat we om het nog beter te krijgen het frontgewicht moesten vervangen door 100 kilo. In dit geval betekende het dus weglaten, omdat we geen gewicht van 100 kilo bij ons hadden, en dit te compenseren door de bandenspanning voor naar 0,7 bar te laten zakken. We kregen ook het advies de diepteregeling op stand 1 te zetten. Nadat we deze adviezen hadden opgevolgd, zakte het brandstofverbruik van 10,0 (de eerste omgang zonder Cemos) naar 9,1 liter per hectare en nam de capaciteit toe van 2,4 naar 4,1 hectare per uur.

Dat laatste leek ons gevoelsmatig een wat groot verschil, maar in zo’n momentopname in Economy-stand tien procent brandstof besparen zonder dat je het gevoel hebt zoveel te hebben geoptimaliseerd, is toch wel een ding. Bij een ander testduo met een tweede combinatie, een Arion 660 CMatic

Net als je dat zonder Cemos normaal ook doet, kies je de motor- en transmissie-settings.

Dat is in Cemos te finetunen, al zul je zelf de grenswaarden bepalen. In dit geval is het snelheidsbereik 10-15 km/u.

In het taakoverzicht zie je direct de resultaten. Die kun je dan vergelijken met eerdere taken bij andere instellingen. Zoals bij ons de nulmeting vooraf en afzonderlijk in Power en Economy werken en een ronde zonder frontgewicht met aangepaste bandenspanning voor.

GRONDIG 8 2021

39

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - CLAAS

Een bandendrukregelsysteem is eigenlijk een must. Voor zware trekkers is deze Claasoptie met een grote hydraulisch aangedreven compressor een aanrader. Cemos kent de bandentabellen.

Cebis met een Amazone Catros 3003 XL-schijveneg, was het resultaat vergelijkbaar. Met hetzelfde frontgewicht en wat optimalisatie qua gewichtsoverdracht en motorinstellingen noteerde het team in Economy een geringe brandstofbesparing van 0,1 liter per hectare, maar steeg de capaciteit van 2,9 naar 3,3 hectare per uur en in Power zelfs naar 3,6 hectare per uur, bij een 0,2 liter per hectare hoger verbruik. De rode draad in beide verhalen is dat je door optimalisatie in Power vooral extra capaciteit kunt maken bij een nagenoeg gelijk brandstofverbruik. Dat zal onze sector passen.

In Economy bespaar je vooral brandstof bij redelijk gelijkwaardige of zelfs betere prestaties.

DLG-GETEST

‘TOCH BLIJFT STAAN DAT MENIG CHAUFFEUR ZAL BLIJVEN DENKEN DAT HIJ HET ZELF NET ZO GOED OF BETER KANN’

40

GRONDIG 8 2021

Ook het DLG-testcentrum heeft vorig najaar met tien ervaren chauffeurs Cemos getest in combinatie met cultivatoren. Ook hier werden een capaciteitsverbetering tot 21 procent en een brandstofbesparing tot 15,8 procent vastgesteld. Bij twee Claas Axion 870 CMatic-trekkers hadden de chauffeurs, afkomstig van boerderijen en cumelabedrijven, ook hier de mogelijkheid om eerst de belangrijke instellingen, zoals frontballast, wielgewichten, bandenspanning en motorbelasting, naar eigen inzicht in te stellen en deze vervolgens in het veld verder aan te passen. Dit zonder eerst Cemos te gebruiken. De aanpassingen werden door alle chauffeurs uitgevoerd totdat in hun ogen het optimale was bereikt. Ook deze ervaringen kloppen met de door Claas inmiddels gemonitorde praktijkresultaten. Claas claimt dat de prestaties en de efficiëntie gemiddeld genomen met tien tot twaalf procent verbeterden. Toch blijft staan dat menig chauffeur zal blijven denken dat hij het zelf net zo goed of beter kan. Voor ons is deze test het zoveelste bewijs dat je het niet van de computer wint. Dat is een strijd die Kamps de Wild nu vol aangaat, maar iedereen aan de hand meenemen om het te ervaren, is niet te doen.

Met het spelen met de gewichtsoverdracht kun je bij een dergelijke getrokken Catros ook nog winst pakken. 0 en 2 gaven rood, 1 gaf groen. Die verschillen stel je niet gevoelsmatig vast.

Uiteindelijk gaat het om goed afgeleverd werk. Als dat met Cemos tien procent efficiënter kan, pak je toch mooi die winst mee.

REKENEN Het pakket is leverbaar op Claas-trekkers met Cebis-computer en CMatic-transmissie, waarbij je eenmalig € 3.970,- betaalt. Het systeem kan op de nieuwe en bestaande Claas Arion 500/600 CMatic- en Axion 800/900 CMatic-trekkerseries worden geleverd. Het is bij inruil niet over te zetten op een andere Claas-trekker. Afhankelijk van de zwaarte van de trekker en het aantal uren is de besparing via de Claas-calculator te berekenen. Die is te vinden op www.claas.de. Bij een redelijke inzet van zo’n zware Claas Axion 870 heb je het naast de capaciteitswinst over een brandstofbesparing van vijf liter per uur.

Dan pak je op brandstof circa € 50,- op een dag. Bij de capaciteitswinst bespaar je op de afschrijvingskosten van de trekker (je draait minder uren) en op manuren. Dat is tweemaal zo’n € 40,- op een dag.

Gooi je de brandstofbesparing en de besparing op manuren en afschrijving in de mix, dan heb je het over een besparing van rond de € 10,-per draaiuur. Na het 400 uur lang uitvoeren van dit soort grondbewerkingsactiviteiten heeft het systeem zich bij zo’n trekker dan terugbetaald. Claas geeft aan dat het interessant begint te worden op trekkers boven de 74 kW (100 pk) en vooral interessant in de klasse boven 148 kW (200 pk), maar uiteraard ook voor de zware trekkers boven 220 kW (300 pk). Voor onze sector zit het belangrijke transport er niet in, maar dat regelt de trekker al zelf. Inwerken met een mesttank ontbreekt ook en dat zou toch een mooie aanvulling zijn. Kamps de Wild wijst ook op de besparing op de uitstoot van CO2 van - afhankelijk van de grootte van de trekker en de inzet - één tot vijf ton per jaar à raison van € 60,- per ton. Daarom wil het bedrijf in Nederland toelating in de MIA- en Vamil-regelingen aanvragen.

SQ Auto Connection systeem Snelwisselen in seconden Hogere flow – Meer rendement Makkelijker te servicen!

Jürgen Dietrich +43 (660) 4463493

Jürgen Dietrich +43 (660) 4463493

Tom van Baars +31 6 53 12 25 17 Wim Haasjes +31 6 19 80 95 50 www.steelwrist.com

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - VERVAET QUAD 550

Vervaet test prototype Tekst en foto’s: Frits Huiden

NIEUWE QUAD 550-VIERWIELER

Precies zeven maanden na de online-introductie is de Vervaet-vierwieler als prototype in de praktijk te zien. Grondig bekeek hem en reed een paar tanks met mest uit in Duitsland, een uurtje over de Duitse grens boven Osnabrück.

‘HET PROTOTYPE HEEFT TIJDENS ONS BEZOEK EXACT 818 UUR GEDRAAID EN BIJNA 1200 KILOMETER GEREDEN’

42

GRONDIG 8 2021

Wie spreekt over een Vervaet heeft het haast vanzelfsprekend over een trike of over een drieof vijfwieler. Met dit concept veroverde Vervaet het grootste deel van de zelfrijdermarkt in Nederland. Hoewel Vervaet in 1998 ook al eens een vierwieler bouwde, waren deze toch het domein van Vredo, Holmer en Claas met zijn Xerion. Vervaet wil echter, toevalligerwijs in hetzelfde jaar als Ploeger, ook full-liner zijn. Met name voor de

buitenlandse markt is de fabrikant uit Biervliet daarom zo’n anderhalf jaar geleden gaan tekenen aan de vierwieler. Werken vanuit spuitsporen en op heuvels en aanscherpende wetgeving vragen volgens Vervaet om een vierwieler en nieuwe mesttechniek. Voor Duitsland is dit het moment, omdat daar binnenkort veel subsidie vrijkomt voor emissiearme techniek. Vervaet heeft inmiddels twee prototypen van de Quad 550 klaar. Een

VERVAET QUAD 550 - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

serie van tien stuks is al in aanbouw.

Sinds de lancering en de testperiode is er weinig meer gewijzigd aan de Quad 550, die een tankinhoud heeft van 21 kuub. Het prototype heeft tijdens ons bezoek exact 818 uur gedraaid en volgens de boordcomputer ruim 18.600 liter diesel verstookt. Vervaet koos bij de drie- en vijfwielers standaard voor een DAF/Paccar-motor, maar ziet qua homologatie en wereldwijde emissie-eisen nu meer in Volvo. Bovendien heeft de Zweedse fabrikant een sterk wereldwijd servicenetwerk. De motoren hebben een laag brandstofverbruik door een hoog koppel bij een laag toerental. De Volvo Penta-zescilinder, die een inhoud van dertien liter heeft, levert een vermogen van 404 kW (550 pk) en een koppel van 2650 Nm bij slechts 1200 toeren. In totaal heeft deze eerste Quad 550 al 567 kilometer gereden in het veld en 616 kilometer op de weg.

‘VERVAET INTEGREERDE ZIJN SOFTWARE EN BEDIENING NAADLOOS IN DE HARDWARE VAN CLAAS’

KOTTE GARANT-MESTTECHNIEK Kotte Garant is Vervaets vaste partner voor de bemestingsapparatuur in Duitsland. Kotte-verkoper Gunnar Heineke stuurt, met slechts twee uur ervaring, de vierwieler vlot over het veld en richting oplegger om te laden. Met de knoppen op de CMotion-multihendel lukt het om de zuigarm nauwkeurig in het docking-station op de trailer te drukken. De zuigarm laat Heineke tijdens het uitrijden bewust voor de cabine uitsteken om geen tijd te verliezen bij het laden. Het scheelt hem slechts een tiental seconden tegenover opklappen naast de cabine. Er is keuze uit een Vogelsang- of een Borger-pomp met een capaciteit van 9000 liter per minuut. Er is ook een SuperLoad-pomp te krijgen met een tienduims zuigarm en een capaciteit van 12.000 of 13.500 liter per minuut. Standaard voor Nederland is de Vervaet-cycloonsnijinrichting, maar als optie is een Vogelsang-snijkast met turbovuller leverbaar.

Het uitrijden over de graanstoppel met de zes meter brede schijvenbemester doet de Quad 550 met een snelheid van vijftien tot zeventien kilometer per uur bij 1400 toeren. Dat kan natuurlijk ook in hondengang. Daarbij heerst er in de pneu-

matisch geveerde Claas Vista-cabine, die veel overzicht biedt, een serene rust. De hef kan acht ton tillen, zodat ook een zeven of acht meter brede schijvenbemester is te hanteren.

CLAAS-BEDIENING Dat de zuigarm én de radiator voor zicht en koeling voorop moesten, was één van de belangrijkste uitgangspunten in het ontwerp. Het zicht op de zuigarm is inderdaad prima en de motor zou goed te koelen moeten zijn tot een buitentemperatuur van wel 45 graden. Door de forse grille te openen, zijn de radiators goed te bereiken en via een slang aan de compressor ook schoon te blazen. Ook de motor links en de oliekoeler rechts zijn na het wegklappen van grote panelen goed bereikbaar.

Ook wanneer de zuigarm naast de cabine is opgeklapt, is er in het verkeer nog prima zicht opzij.

Door uitsparingen voorin de polyester tank zijn daarbij de uiteinden van de bemester te zien.

Ook kan de bestuurder terugvallen op meerdere camera’s rondom de machine. De bediening ademt Claas, met zijn armleuning, rijhendel en terminal, waarbij enkele symbolen nog gelijk zijn aan die van de trekkers. Vervaet integreerde zijn software en bediening naadloos in de hardware van Claas. Elke knop heeft een functie en ook de symbolen hebben uiteindelijk hun logica, maar zijn na de nodige draaiuren uiteraard minder van belang voor de chauffeur. Het John Deere-GPSsysteem heeft zijn eigen scherm en ontvanger achter op de tank.

De mechanische OMSI-assen met vier 280cchydromotoren hebben een stuuruitslag van 27 graden voor een draaicirkel van binnenwerks 8,30 meter.

De Claas Vista-cabine met bediening, het John Deere-GPS-systeem en de Vervaet-software blijken een prima combinatie.

Met de CMotion-multihendel zijn de belangrijkste functies van de zelfrijder te bedienen.

ZESTIENKUUBS-VERSIE VOLGT De vierwielaandrijving is frictieloos en permanent.

Vervaet wilde geen ingekochte powershiftbak of CVT, maar koos voor een overbrenging die het zelf en voordeliger kan repareren. Daarom zijn er nu mechanische OMSI-assen, die zowel voor en achter als links en rechts zijn te sperren in combinatie met vier 280cc-hydromotoren. Met een stuuruitslag van 27 graden is de draaicirkel binnenwerks 8,30 meter. De hydraulische voorasvering en pneumatische cabinevering geven ook op de topsnelheid van 40 km/u een stabiel gevoel. De maximale maat banden - 900/60R32 tot 1250/50R32 en dubbellucht 480/80R42 - beperkt niet alleen de bodemdruk van de zelfrijder met zijn eigengewicht van twintig ton, maar draagt dan ook bij aan het comfort op de weg. Vervaet heeft nog plannen voor een zestienkuubs uitvoering, maar denkt ook aan een opbouw met strooier of bietenbak. De Quad 550 is met mestopbouw en zonder bemester te krijgen vanaf € 510.000,-.

De zuigarm rechtsvoor is goed in beeld voor de chauffeur en ook vlot op een docking-station te zetten.

De hef kan acht ton tillen, zodat ook een zeven of acht meter brede schijvenbemester is te hanteren.

GRONDIG 8 2021

43

ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK - MATEXPO

Matexpo mag weer

EERSTE BEURS SINDS INTREDE CORONAVIRUS

Eindelijk zijn de coronamaatregelen zo ver versoepeld dat we weer naar een beurs kunnen.

De MatExpo in Kortrijk, België, was alleen daardoor al bijzonder, maar er stond ook een echte wereldprimeur. Manitou toonde er namelijk voor het allereerst, vers uit de fabriek, een elektrische roterende verreiker. Elektrificatie was echt de rode draad langs de rode loper op de MatExpo.

Tot de start van de beurs wist de standbemanning van Manitou zelf niet dat er een elektrische roterende verreiker onthuld zou gaan worden.

Maar Manitou en Kortrijk hebben een bijzondere band dus werd alles op alles gezet; met succes.

We zagen daar voor het eerst een in eigen beheer ontwikkelde machine. De productie van de eerste serie staat ondertussen gepland en in 2023 wordt de levering ervan verwacht.

nieuwe transmissietechniek kan deze met een kwart minder diesel werken dan zijn voorganger.

Bij Cat wordt voorlopig ook weinig verwacht van alternatieve brandstoffen vertelde een insider.

“Bij de ontwikkeling van nieuwe machines kijken we vooral naar fossielvrije diesels. Omdat andere technieken niet voldoende capaciteit hebben voor grotere machines.”

VEEL VERKOCHT NOG EEN STAP VERDER Bij veel andere fabrikanten zijn de elektrische machines alleen in de kleinere gewichtsklassen te vinden of zijn het dealers of importeurs die zelf machines geschikt maken voor elektrische aandrijving. Sommigen gaan daarin nog verder zoals Luycks die zelf een Hitachi ombouwden en geschikt maakten voor waterstof. Het streven daarin is vijftig procent brandstof besparen.

“We moeten gewoon beginnen”, zeggen ze bij Luyckx. “Ervaring opdoen en van elkaar leren.”

Daar geloven ze in de technologie en zeggen ze ook dat opdrachtgevers bereid zijn om ervoor te betalen. (zie ook kader) Tegelijkertijd wordt er tot er een goede alternatieve techniek beschikbaar komt nog hard gewerkt aan het nog zuiniger maken van een diesel. Daarvan had Cat een mooi voorbeeld staan: de 980 XE wiellader. Dankzij de inzet van

44

GRONDIG 8 2021

Ook al zijn er nog geen emissie-loze machines de verkoop gaat hard. Op diverse plaatsen bleken meerdere modellen voor 2022 al uitverkocht te zijn en waar dat nog niet het geval was hebben fabrikanten een quotum gegeven. Zijn de machines verkocht dan krijgt een importeur geen extra machines maar is pas levering in 2023 weer mogelijk.

Het is een groot contrast met 2020. De grote vraag is nu vooral wat gaat er de komende maanden gebeuren. Houdt de vraag aan of is dit een tijdelijke run op machines? Die onzekerheid maakt dat fabrikanten terughoudend zijn met het opschroeven van de productie, waarmee voorlopig het aanbod beperkt blijft en geduld noodzakelijk is bij het bestellen van een nieuwe machine. Wie weet waar hij het komende jaar in wil investeren doet er verstandig aan om tijdig een beslissing te nemen. Anders kan de levertijd wel eens ver na volgend voorjaar liggen.

MATEXPO - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

WATERSTOF ALLEEN BIJMENGEN Luycks presenteerde op de Matexpo een graafmachine op waterstof. De oplossing is vergelijkbaar met de waterstoftrekker van New Holland.

De machine draait daarbij niet volledig op waterstof, maar tijdens de verbranding wordt een hoeveelheid waterstof bijgemengd. Bij gemiddeld verbruik is de verwachting dat er ongeveer 50 procent diesel door waterstof wordt vervangen. Dat vergt nog de nodige reduceertechniek, omdat de waterstof bij een volle tank wel op een druk van 350 bar zit, maar dat dit langzaam terugloopt.

Omgekeerd vergt dit het nodige om bij het laden uit een voorraadvat toch zoveel mogelijk de druk op niveau te krijgen.

Luycks verwacht niet dat het mogelijk zal zijn om een machine volledig op waterstof te laten draaien. “Daarvoor zijn de omstandigheden met veel stof en trillingen nog te zwaar. De techniek is daar gewoon niet klaar voor en het is de vraag of dat uiteindelijk wel zal kunnen. Vooral omdat het allemaal zeer nauw luistert. Op de weg zal het zeker gaan, maar daar zijn de omstandigheden heel anders dan op een bouwplaats.” Een andere belemmering is de hoge verbrandingstemperatuur waar je mee te maken krijgt. Daar zijn de huidige motoren niet op berekend. Er moet dus echt een nieuwe motor worden ontwikkeld, wil je hier volledig naar overschakelen. Desondanks wil het bedrijf er zeker mee verder. De gepresenteerde unit met 8 waterstoftanks is gereed om ook in andere machines in te bouwen. Waarbij geldt: hoe groter hoe makkelijker.

WERELDPRIMEUR MANITOU

OOK MERLO ELEKTRISCH

NIEUWE YANMARS

Rechtstreeks uit de fabriek in Italië kwam de eerste volledig elektrische roterende verreiker van Manitou met een maximale capaciteit van 6 ton en een hoogte van 22 meter. Een 65 KW lithium batterijpakket zou voldoende moeten zijn voor vier uur elektrisch draaien. Het volgende model krijgt zelfs twee batterijen en kan daardoor dubbel zo lang draaien. Leverbaar vanaf 2023.

Net als bij Manitou was er bij Merlo een elektrisch verreiker te vinden. Dit is echter een veel kleiner model en vooral bedoeld voor het werk in de landbouw. In België gelden bij het werken met voedsel in afgesloten ruimtes inmiddels strenge eisen. Daar mag geen uitlaatgas meer in de lucht komen en dus moet alles elektrisch. Deze verreiker heeft een loodzuuraccu van 66 kW en moet 8 uur kunnen werken op een lading.

De kleinste serie van Yanmar is compleet vernieuwd. Met een nieuwe giek met nu een bovenliggende cilinder en keurig weg gewerkte leidingen voor extra functies.

De machines zijn al leverbaar, maar de aantallen zijn beperkt.

STAGE V MOBIELE DOOSANS

CAT PRIMEUR

Eindelijk zijn de mobiele Doosans met Stage V motor beschikbaar. Deze machine heeft gelijk een complete update gekregen. Met vooral aandacht voor de machinist. Met een aangepaste joystick met extra functies, een groter scherm en meer instelbare functies. Ook bijzonder, een eigen sleutel in plaats van voor elke machine dezelfde.

De nieuwe overslagkraan van Caterpillar had op de Matexpo de primeur.

De machine heeft een elektro-hydraulisch systeem voor sneller reageren op de verschillende functies. Daarbij werkt de machine met gescheiden hydraulische circuits voor bijvoorbeeld de giek en de grijper. Het totale bereik is nu 13 meter.

GRONDIG 8 2021

45

ONDERNEMEN MET CUMELA - CUMELARIA

ROVZ Pluim voor Kloosterman en Harthoorn Woensdag 8 september heeft de Zeeuwse gedeputeerde Harry van der Maas de cumelabedrijven Kloosterman in Kapelle en Harthoorn in Vlissingen verrast met de jaarlijkse ROVZ Pluim, als waardering voor hun inzet om Zeeland verkeersveilig te maken. Beide bedrijven maken het geven van verkeerslessen Veilig omgaan met landbouwvoertuigen op eigen terrein en met materieel mogelijk, in samenwerking met Cu-

mela en Scalda. Voor hun inzet en betrokkenheid bij de verkeerslessen aan scholieren past volgens het ROVZ deze speciale verkeersveiligheidswaardering. Tijdens een werkbezoek door de gedeputeerde en ROVZ-medewerkers werden in het bijzijn van de medewerkers van de bedrijven de trofee behorend bij de ROVZ Pluim, een oorkonde, beeldmerksleutelhangers en een taart uitgereikt.

Zestigjarig jubileum bij Loonbedrijf Roodenburg Teun van der Luit is zestig jaar werkzaam bij loonbedrijf Roodenburg BV in Weteringbrug. Teun, die als buurjongen opgroeide met vader Roodenburg, kwam al op zestienjarige leeftijd in het familiebedrijf werken. Officieel is hij al jaren met pensioen, maar hij kan nog steeds niet stilzitten. Teun is nog altijd fit en actief als chauffeur op de landbouwspuit, zoals typerend op deze foto uit 2011, en als agrarisch specialist. Hij is betrokken en loyaal en houdt ook graag een oogje in het zeil. Hij houdt er niet van om in het middelpunt te staan, dus bleef het bij een bescheiden verrassing.

ZESTIG JAAR VAN DIJK HOOGLAND BV Met de installatie van 1600 zonnepanelen op het dak zet Van Dijk Hoogland BV een mooie stap richting een duurzamere toekomst. Die stap valt samen met het zestigjarig jubileum dat het bedrijf afgelopen zomer heeft gevierd. Alle bezoekers waren daarvoor vooraf op Covid getest.

Samen met de medewerkers werd er toen trots teruggekeken op mooie klussen, geslaagde projecten, vele ervaringen en natuurlijk nieuwe machines. De inzet is om de komende zestig jaar met dezelfde voortvarendheid aan de slag te gaan. De nieuwe generatie staat al klaar om te leren en te kijken naar alle nieuwe ontwikkelingen binnen de sector.

46

GRONDIG 8 2021

COLUMN - ONDERNEMEN MET CUMELA

ZUINIG ZIJN OP DE NEGEN-TOT-VIJFMENTALITEIT

MEERDERE JUBILEA BIJ DICK KLOK CULTUURTECHNIEK Tijdens de bedrijfsbarbecue op zaterdag 10 juli heeft Dick Klok Cultuurtechniek in Heenvliet meerdere jubilea gevierd. Jan, Corine, Richard en Jan ontvingen een feestelijk boeket voor hun tienjarig jubileum. Vervolgens stonden Jessy (12½ jaar), Maarten (25 jaar) en Glijn (30 jaar) in de spotlights. De felicitaties, cadeaus en ook bloemen waren voor hen. Daarnaast ontvingen Glijn en Maarten een zilveren Cumela-speld voor hun jubileum in de sector groen, grond en infrastructuur. Iets om trots op te zijn!

ZILVEREN JUBILARISSEN BIJ LOONBEDRIJF KENNES STRIJBEEK-BAVEL 15 augustus was Rob Kusters 25 jaar in dienst bij loonbedrijf Kennes Strijbeek-Bavel. Peter van Loon was in 2020 al 25 jaar in dienst, maar vanwege de Covid-maatregelen kon dat toen niet passend worden gevierd. Kennes combineerde beide jubilea en overhandigde de jubilarissen een passende foto. Rob en Peter zijn in de jaren echte allrounders geworden, die kunnen bogen op veel ervaring. Rob is de eerste man op de hakselaar en Peter maakt zijn meeste uren op de tandemas-mesttank met bemester. Kris Kennes en Sander Kennes poseren ook op de foto, omdat ze sinds januari 2021 mede-vennoten zijn geworden van VOF Kennes Strijbeek-Bavel. Met dergelijke trouwe, ervaren medewerkers en jonge vennoten kan het bedrijf stevig vooruit.

Bekijk je een vacature, dan zie je nog wel eens dat een potentiële medewerker ‘geen negen-tot-vijfmentaliteit’ moet hebben. Ik denk dan: weet je dat zeker? De opsteller van de advertentie bedoelt te zeggen dat het werk met enige regelmaat buiten de normale werktijden valt. De gezochte kandidaat wordt geacht bereid te zijn om ook op die tijdstippen te werken. Prima natuurlijk, dat is een gegeven in de cumelasector. Toch deel ik graag twee gedachten over de kwalificatie ‘geen negen-tot-vijfmentaliteit’.

De eerste: je vraagt de kandidaat iets níet te hebben. Dat is een negatieve benadering en ook een beetje raar. Dan kun je in de advertentie een schier eindeloze lijst opnemen waar de kandidaat niet aan moet voldoen. Heb je geen tandartsdiploma? Dan zoeken we jou!

De tweede gedachte: als het goed is, hebben je medewerkers buiten hun werk nóg een leven. Natuurlijk is een flexibele houding handig als je in de cumelasector gaat werken. Soms moet er gewoon ’s avonds, ’s nachts of in het weekend worden gewerkt .Nachtwerk heeft zelfs zijn charme. Waar het mij om gaat, is dat de medewerker hier bewust mee omgaat. Een medewerker die keer op keer klakkeloos akkoord gaat met werken buiten de normale uren verdient speciale aandacht van zijn werkgever. Natuurlijk, hij kan er plezier in hebben. Het is gemakkelijk plannen met iemand die altijd maar wil werken, maar er ligt voor zowel de medewerker als de werkgever ook een verantwoordelijkheid om hier alert op te zijn. Wanneer de medewerker altijd ja zegt, omdat hij denkt dat dat van hem wordt verwacht, gaat het verkeerd. En wat vinden ze er bij hem thuis van? Uiteindelijk moet de medewerker zelf zijn keuzes maken, maar als werkgever kun je hierbij helpen. Praat erover met elkaar. Op de lange termijn heb je meer aan een medewerker die zijn uren weet te doseren. Dan kun je zelfs blij zijn met een klein beetje negen-tot-vijfmentaliteit.

Theo Felten, bedrijvenadviseur

GRONDIG 8 2021

47

ONDERNEMEN MET CUMELA - VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF

Een geoliede machine Beiden zijn eigenaar van loonbedrijf Veldman uit Obdam, maar Arthur werkt vooral buiten de deur en Fiona zit op kantoor, waardoor ze niet continu op elkaars lip zitten. “We weten van elkaar dat het goed is wat we doen en we vertrouwen elkaar daarin.”

Tekst en foto’s: Marjolein van Woerkom

‘ARTHUR KWAM DAARDOOR TOT RUST EN ZO HEBBEN WE EEN ECHTE BURN-OUT VOORKOMEN’

Vijf jaar geleden zat haar man Arthur tegen een burn-out aan. Fiona was één van de eersten die dat door had. “Ik herkende de symptomen vrijwel meteen, maar het duurt natuurlijk altijd even voordat degene zelf door heeft wat er aan de hand is”, vertelt ze. “Ik heb toen meteen een jonge medewerker, die mij geschikt leek, gevraagd of hij de planning op zich wilde nemen en hij vond dat een mooie nieuwe uitdaging in zijn werk. Arthur kwam daardoor tot rust en zo hebben we een echte burn-out voorkomen.”

Dit voorbeeld laat meteen de kracht van een cumelavrouw zien. Hoewel ze vaak haar eigen taken afdoet met zinsneden als ‘iemand moet het doen’ blijkt ze ondertussen een noodzakelijke functie te vervullen binnen het cumelabedrijf. “Het is inderdaad waar”, zegt ze. “Als ik het vergelijk met mijn

schoonmoeder en andere loonwerkersvrouwen van haar generatie doet de huidige generatie loonwerkersvrouwen steeds meer dingen in het bedrijf. Mijn schoonmoeder was er voornamelijk voor de kinderen en het huishouden, maar ik ben samen met Arthur eigenaar en toen onze vier kinderen klein waren, moest ik oppas inschakelen om het werk op kantoor af te krijgen.”

Zelf komt ze uit de tuinbouw. Haar vader had een tuinbouwbedrijf en teelde witlof. Fiona ging na de middelbare school naar de tuinbouwschool en werkte bij verschillende tuinbouwgerelateerde bedrijven. Totdat ze in haar twintiger jaren loonwerker Arthur Veldman leerde kennen. Hij zat toentertijd al enige jaren in een maatschap met zijn vader en omdat zijn ouders een woning in het dorp hadden gevonden, verhuisde hij vrij snel naar het ouderlijk

NAAM: FIONA VELDMAN

ROL OP HET BEDRIJF: ZE DOET HET FINANCIËLE GEDEELTE EN ALLES WAT ER VERDER BIJ KOMT KIJKEN

BEDRIJF: LOONBEDRIJF VELDMAN, OBDAM

48

GRONDIG 8 2021

VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF - ONDERNEMEN MET CUMELA

huis naast het bedrijf, dat toen nog was gevestigd in Heerhugowaard-Noord. Fiona trok bij hem in en samen woonden ze zodoende bij het bedrijf. Rond 2000 ging Arthurs vader uit de maatschap en Arthur vroeg zijn vrouw op kantoor te komen werken.

“Hij zat zelf alle dagen op de trekker, dus er moest iemand op kantoor. Het leek mij heel leuk om die werkzaamheden op te pakken en ik wilde graag meer betrokken zijn bij het bedrijf. Je weet dan beter van elkaar waar je mee bezig bent.”

DE DINGEN EROMHEEN Nu doet ze het financiële gedeelte en alles wat erbij komt kijken, maar eigenlijk vindt ze het, zoals bijna elke cumelavrouw, moeilijk uit te leggen wat ze nu precies doet. “De dag gaat voorbij met allerlei grote en kleine klussen, maar ik zou het niet eens allemaal kunnen opnoemen”, zegt ze daarover. “Ik denk dat ik gewoon meer de dingen eromheen regel. Arthur doet het werk en de machines en ik doe de rest. Zo doet een medewerker sinds kort de opleiding voor vrachtwagenchauffeur. Dat zijn dingen die ik regel. Daar houdt Arthur zich niet mee bezig”, aldus Fiona. Niet dat hij niet geïnteresseerd is, benadrukt ze. “Maar we hebben gewoon onze eigen zaken waar we ons mee bezighouden.

Hij regelt bijvoorbeeld de aanschaf van nieuwe machines. Hij weet altijd goed wat hij wil en doet dat soort dingen meer in overleg met de medewerkers dan met mij. Dat is ook helemaal prima.

We weten van elkaar dat het goed is wat we doen en we vertrouwen elkaar daarin.”

Wat dat betreft zijn ze een geoliede machine.

“Kort geleden ging onze planner bij ons weg, omdat hij voor zichzelf wilde beginnen, en Arthur was in die periode ook heel druk met kilveren. We hadden niet meteen een oplossing, dus hebben we het met z’n tweeën opgepakt. Hij kreeg de telefoontjes van klanten binnen en gedurende de dag hadden we contact, zodat ik ze kon inplannen in het systeem. Dat werkte prima. Dan was zijn hoofd weer leeg en stond het gepland”, zegt ze.

Op die manier vullen ze elkaar aan. “Nu de kilverwerkzaamheden vrijwel voorbij zijn, heeft hij de planning weer volledig op zich genomen.”

BETROKKEN BIJ HET BEDRIJF: SINDS ZE IN HAAR TWINTIGER JAREN HAAR MAN ARTHUR LEERDE KENNEN. ZE ZIJN SAMEN EIGENAAR.

BALANS WERK EN PRIVÉ Langzamerhand werd de locatie in Heerhugowaard-Noord te klein; ze hadden er geen uitbreidingsmogelijkheden meer. Ze kochten in 2013 deze plek in Obdam en bouwden aan de oude schuren een nieuw pand. Het woonhuis stond er al.

Op de oude locatie zat de kantine letterlijk aan het woonhuis vast. Nu zitten er enkele tientallen meters tuin tussen. “De balans tussen kinderen, thuis, werk en man is lastig in evenwicht te houden in deze sector”, zegt Fiona. “Zeker toen de kinderen thuis waren vanwege corona moest ik toch hier aan het werk. Dat vond ik lastig, want ik kon daardoor niet veel tijd met de kinderen doorbrengen.”

Je moet altijd oppassen dat de balans niet te veel doorslaat naar werk, waarschuwt ze, al is daar soms weinig aan te doen, geeft ze toe. “Nu zijn de kinderen weer naar school, dus voegt het weer beter met elkaar”, stelt ze vast. Om de balans te bewaren, werkt ze juist geen vaste tijden: “Ik zeg altijd: ik ben hier alle dagen, maar als ik wat anders heb, dan heb ik iets anders.”

IN HETZELFDE SCHUITJE Als vrouw denkt ze toch aan andere dingen dan haar man. “Toen ik in het bedrijf kwam werken, heb ik voor bedrijfskleding gezorgd. Daarnaast regel ik alle andere dingen die tussendoor moeten gebeuren. Denk aan een bos bloemen voor de jongens als ze een drukke periode hebben gehad, bijvoorbeeld.

Of als we vrijdagmiddag bij elkaar zitten om een koppie te doen en niemand van de medewerkers iets lekkers mee heeft, dan zorg ik daarvoor.”

Daarbij maakt ze graag gebruik van tips en ervaringen van andere cumelavrouwen. “Voordat ik de eerste keer naar de Vrouwendagen ging, dacht ik: al die vrouwen bij elkaar, dat hoeft voor mij niet zo. Maar sinds ik achttien jaar geleden voor het eerst ben gegaan, kom ik er graag. Je zit allemaal in hetzelfde schuitje. Je spreekt vrouwen die hetzelfde ervaren en dat is heel fijn. Het maakt daarom ook niet uit naast wie je zit, want je hebt altijd praat met elkaar. Die herkenning is prettig en je pakt er dingen van op waarvan ik denk: dat kan ik thuis ook eens proberen.”

TIPS? “Probeer de balans te houden tussen werk en privé.”

KARAKTERTREK: “Doorgaan, als cumelavrouw moet je doorgaan.”

SERIE: VROUWEN IN HET CUMELABEDRIJF De cumelavrouw is uniek in haar verscheidenheid. De één zwaait de scepter, de ander kookt in het hoogseizoen elke avond voor het overwerkende personeel en weer een ander werkt buiten de deur. In deze serie laten we krachtige vrouwen aan het woord die soms geheel, soms weinig, maar altijd op één of andere manier betrokken zijn bij de cumelasector.

‘WE HADDEN NIET METEEN EEN OPLOSSING, DUS HEBBEN WE HET MET Z’N TWEEËN OPGEPAKT’

WAT VOEGT JOUW ROL TOE AAN HET BEDRIJF? “Ik zorg ervoor dat het kantoorwerk blijft draaien.

Er zijn veel dingen waar Arthur nu niet aan hoeft te denken of te regelen, omdat ik dat voor hem uit handen neem.”.

GRONDIG 8 2021

49

ONDERNEMEN MET CUMELA - CUMELA.NL

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Hoogtepunten van Cumela.nl/nieuws

IN KORTE TIJD GOED OPGELEID TOT MACHINIST CULTUURTECHNIEK Geef je medewerkers de kans om tijdens de winterperiode in zes weken tijd een echte machinist cultuurtechniek te worden. Dat is een vakspecialist die bekwaam is in het werken met de graafmachine en wiellader en die in staat is een groot aantal werkzaamheden uit te voeren hij de aanleg en het onderhoud van de buitenruimte. Deze stevige praktijkopleiding is speciaal opgezet als aanvulling op de basisopleiding. Ook medewerkers die werkzaam zijn bij bedrijven en uitvoerende diensten in de buitenruimte kunnen hiermee hun vaardigheden verder verbeteren.

De opleiding gaat op 6 december van start, waarna de eerste

drie lesweken in december plaatsvinden en de volgende serie van drie weken in januari. Tijdens deze dagen komen aan bod cultuurtechniek algemeen, grondverzettechnieken, infratechnieken en groentechnieken. Deelnemers die voor het praktijkexamen slagen, ontvangen het diploma Machinist Cultuurtechniek, uitgegeven door de sociale partners en IPC Werkt.

Cumelabedrijven aangesloten bij de cao Groen, Grond en Infrastructuur kunnen voor deze cursus gebruik maken van een subsidie die vijftig procent van de cursuskosten dekt. Op zoek naar meer informatie? Bel met het team van Opleiding & Training via (033) 24 74 920 of stel je vraag per e-mail aan training@cumela.nl.

DE BELANGRIJKSTE VRAGEN OVER DE VEILIGHEIDSLADDER Per 1 januari is op grotere bouwplaatsen de Veiligheidsladder verplicht. Wanneer en voor wie, dat behandelen we in een serie vragen en antwoorden. Zo geven we antwoord op de vraag wanneer je hier als cumelabedrijf mee te maken krijgt en wanneer de klasse midden of hoog van toepassing is.

Ook lees je wanneer je hiervan vrijgesteld bent en wat er nodig is om aan de Veiligheidsladder te voldoen. Kom in beweging en regel het voor jouw bedrijf!

VREES VOOR NOG MEER KALENDERLANDBOUW Als het aan demissionair minister Carola Schouten ligt, gaat de overheid voor nog meer gewassen verplichte oogstmomenten voorschrijven om tijdig vang- en rustgewassen te kunnen inzaaien. Maurice Steinbusch, beleidsmedewerker agrarisch loonwerk, is ontstemd dat er op die manier nog verder wordt ingezet op zogenaamde plan- en kalenderlandbouw. De voorgestelde maatregelen staan in het ontwerp voor het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn,

50

GRONDIG 8 2021

dat de minister half september openbaar maakte en waarop tot 8 oktober kon worden gereageerd. Ook Cumela maakte gebruik van die mogelijkheid. “We zien dat het venster waarbinnen werkzaamheden mogen worden uitgevoerd steeds kleiner wordt”, zegt Steinbusch. “Het betekent minder tijd om werkzaamheden uit te voeren en een grote druk op bedrijven om op het laatste moment te zaaien of te oogsten.”

VOORZITTER - ONDERNEMEN MET CUMELA

GRONDVERZET EN GROEN: EEN MOOIE COMBINATIE

‘Grondverzet en groen’ is het thema voor dit nummer van Grondig. Waarschijnlijk is dit thema niet zomaar gekozen door de redactie. Groen wordt steeds belangrijker en komt ook steeds hoger op de agenda te staan.

Vroeger was het altijd een sluitpost op een begroting, maar steeds vaker is het een apart afgeprijsde post in een begroting. Voor ons als bedrijf - en dat geldt voor veel cumelabedrijven - is de combinatie grondverzet en groen wel iets waarmee wij ons kunnen en willen onderscheiden. Van allebei hebben we namelijk verstand.

VERLEGGINGSREGELING VOOR BTW De verleggingsregeling houdt in dat btw wordt verlegd van degene die de prestatie verricht (onderaannemer of uitlener) naar degene die de prestatie afneemt (aannemer of inlener). De omzetbelasting die de onderaannemer of uitlener verschuldigd is, wordt niet bij hem geheven, maar bij de aannemer of inlener. Het moet dan gaan om werkzaamheden als de aanleg van wegen, dijken, bestratingen, kunstwerken, leidingen en waterkeringen en de bouw van gebouwen. Maak je er gebruik van, dan moet je dit op de factuur vermelden. Kijk voor meer spelregels op Cumela.nl.

‘HIERMEE HEB JE ALS CUMELABEDRIJF EEN STREEPJE VOOR, MAAR GEBRUIK DAT DAN OOK’ We worden regelmatig door een opdrachtgever gevraagd om te komen kijken bij groen dat niet is aangeslagen. Vaak zie je dan dat het grondwerk (dat doorgaans wordt gedaan door een ander bedrijf dan de firma die die het groen verzorgt) niet is uitgevoerd zoals het zou moeten om het beste resultaat te krijgen voor het groen. Het gaat dan meestal om een verkeerd aangelegde of verdichte plantplaats van een boom of een grasveld dat niet is aangeslagen. De beste methode om dit te herstellen, is om het grondwerk voor het groen overnieuw te doen. Dubbele kosten dus, waar de opdrachtgever ook niet op zit te wachten.

Het kan echter ook anders. Een cumelabedrijf heeft vaak verstand van grondverzet, maar ook van groen en zal het werk beter kunnen uitvoeren dan zijn collega die alleen verstand heeft van grondwerk of in elk geval eerder aan de bel trekken bij de opdrachtgever als het niet goed gaat.

SERIE ONDERNEMERSLIJN GEEFT ANTWOORD Elke twee weken geven Vincent Tijms en Chaira Klein antwoord op de belangrijkste vragen van dit moment. Zo ging Chaira in op de vraag of een BBL’er vakantiedagen opbouwt en kwam Vincent met het advies om zo snel mogelijk bouw- en landbouwvoertuigen te registreren. Andere vragen die voorbij kwamen, gingen over werkschoenen, de laatste werkdag en vaccineren. Kijk ze terug op Cumela.nl of stel zelf een vraag. Kijk daarvoor op cumela.nl/ondernemerslijn.

Hiermee heb je als cumelabedrijf een streepje voor, maar gebruik dat dan ook. Als je een opdrachtgever een eerlijk advies geeft, is hij ook vaak genegen jou een werk te gunnen waar je wat mag verdienen. Zo heb je allebei wat: de opdrachtgever heeft een goede kwaliteit en jij hebt een normale prijs.

Jan Vrij voorzitter sectie Grondverzet en Cultuurtechniek

ELK NUMMER LATEN WE VIA DEZE COLUMN EEN VOORZITTER VAN CUMELA AAN HET WOORD GRONDIG 8 2021

51

ONDERNEMEN MET CUMELA - TOOLBOX VOOR MEER INFO OVER VEILIG WERKEN, KIJK OP WWW.AGROARBO.NL.

Tekst en foto’s: Corina van Zoest-Meester, beleidsmedewerker arbo

Lichaams trillingen

TIPS EN VUISTREGELS VOOR DE TOOLBOXMEETING

Lichaamstrillingen loop je op door het zitten of staan op een trillende machine.

Van te veel trillen kun je klachten krijgen, zoals rugklachten, een hernia of vermoeidheid.

Wees je bewust van de schadelijkheid van trillingen en ga na of jij ongezond veel trilt.

ALLE TOOLBOXEN ZIJN OOK DIGITAAL TE GEBRUIKEN VIA DE VEILIG VAKWERK-DIENST. GA VOOR MEER INFORMATIE NAAR WWW.VEILIGVAKWERK.NL 52

GRONDIG 8 2021

CAO & ZO - ONDERNEMEN MET CUMELA

DE REDELIJKHEID IS VER TE ZOEKEN WANNEER ZIJN TRILLINGEN ONGEZOND? Lichaamstrillingen zijn ongezond als ze op een achturige werkdag boven de grenswaarde van 1,15 meter per seconde kwadraat) uitkomen.

Van een werkgever wordt verwacht dat er al actie wordt ondernomen bij lichaamstrillingen boven de meter per seconde kwadraat (de actiewaarde).

HOEVEEL TRIL IK? In de gebruikshandleiding van de machine staat wat de trillingsblootstelling is en ook wat de maximale gebruiksduur van een machine is. In de arbocatalogus Groen, Grond en Infrastructuur staat het onderwerp trillingen. Hier is een link te vinden naar een berekeningsprogramma waarmee je zelf jouw belasting over een werkdag kunt uitrekenen. Zo kun je zelf beoordelen of je te veel trilt.

VOORKOMEN VAN TRILLINGEN • Gebruik de juiste machine voor de klus, het liefst met verende stoelen of cabines. Een goed onderhouden (gesmeerde) machine trilt minder. Zorg voor de juiste bandenspanning. De vering mag geen speling hebben.

• Laat machines niet onnodig draaien.

• Het rijgedrag heeft grote invloed op de hoeveelheid trillingen.

Rijd rustig en gelijkmatig. Vermijd drempels. Vraag om herstel van hobbels en kuilen op het eigen erf.

• Meld te veel trillen van een machine (en jezelf) altijd bij je werkgever.

HOUDING EN BEWEGING • Als je trilt terwijl je krom zit, wordt het krommen van je rug versterkt. In een rechte houding is het lichaam veel beter in staat om de trillingen op te vangen. Stel daarom je stoel goed in.

Zie hiervoor de toolboxvideo ‘Trekkerstoel instellen’.

• Ga als je pauze hebt de cabine uit. Loop een stukje en drink je koffie staande. Zorg ervoor dat je spieren in beweging zijn, zodat ze weer goed doorbloed en gevoed zijn.

• Wissel trillend werk af met andere werkzaamheden.

LEEFSTIJL • Als je rookt, neemt de kans op klachten door trillingen toe. Hulp bij het stoppen met roken vind je op de website van de rijksoverheid.

• Als je lichamelijk fit bent, is je lichaam beter bestand tegen het opvangen van trillingen.

• Maak gebruik van het preventiespreekuur van de bedrijfsarts bij (beginnende) gezondheidsklachten.

ARM-HANDTRILLINGEN Je kunt ook te maken krijgen met arm-handtrillingen. Deze worden behandeld in een aparte toolbox.

UWV stopt met het terugvorderen van voorschotten.

Goed nieuws, denk je misschien. In feite is dat ook zo, maar er zijn ook kanttekeningen bij te plaatsen! Wat is het geval. UWV heeft onvoldoende capaciteit om de WIA-keuringen op tijd te doen en daarmee aan de betrokkene tijdig een juiste beslissing te geven over zijn percentage arbeidsongeschiktheid en de daarbij horende uitkering. Oorzaken zijn een groeiende vraag naar beoordelingen en de coronamaatregelen.

Ik heb vernomen dat UWV 1,2 (!) WIA-beoordelingen per dag doet. Dat is veel te weinig. Mensen mogen hiervan niet de dupe worden. Direct gingen mijn gedachten naar de consequenties hiervan. De premie is immers een resultante van uitkeringen, lees schadelast. Gelukkig is ook besloten dat de kwijtscheldingen geen gevolgen mogen hebben voor de premie voor de werkhervattingskas en het arbeidsongeschiktheidsfonds.

De keuringen zouden anders moeten worden georganiseerd, want waarom vaart UWV niet op de beoordeling van de bedrijfsartsen? En al die tijd vinden er ook geen re-integratieactiviteiten plaats. Daarom schuurt het bij mij een beetje. Als een ondernemer een dag te laat aangifte doet of een aangifte een dag te laat betaalt, volgt er meteen een boete. De redelijkheid is hier ver te zoeken. Dit doet mij denken aan de discussie over de coronamaatregelen.

Formule 1 mag, maar festivals niet, terwijl het aanzicht van Zandvoort toch veel op een festival leek.

En nog een voorbeeld: als werkgever moet je zorgen voor een veilige werkplek, maar je mag aan je medewerkers niet vragen of ze gevaccineerd zijn. Het zou mooi zijn als hier toch andere inzichten de boventoon gaan voeren. Er wordt in de pers steeds gezegd dat deze vraag niet mag worden gesteld vanwege de AVG, maar dat is onjuist. Als een medewerker zich niet wil laten vaccineren en in een ziekenhuis terecht komt, moet jij wel het loon doorbetalen. En als een medewerker geen coronacheck kan laten zien en daarom niet wordt toegelaten tot het werk, heeft hij dan recht op loon? Als je bezoekers mag vragen om een coronacheck, dan moet je dat ook aan je personeel kunnen vragen, toch? Er is nog veel lobbywerk te verrichten.

Jacqueline Tuinenga Beleidsmedewerker sociale zaken

GRONDIG 8 2021

53

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJFSECONOMIE

Geen effect corona

Tekst: Toon van der Stok Foto’s: Cumela Communicatie

BETERE RESULTATEN BIJ 62 PROCENT VAN DE BEDRIJVEN IN 2020

Vooral de twee procent lagere dieselprijs droeg bij aan de verbetering van het resultaat van de bedrijven.

Ondanks de coronacrisis steeg de omzet en verbeterde het resultaat in de cumelasector in 2020.

Dat blijkt uit de resultaten van de eerste 97 deelnemers aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. De omzetstijging werd vooral behaald door de grondverzetbedrijven. De agrarische loonbedrijven halen voor het derde opeenvolgende jaar een negatief bedrijfseconomisch resultaat.

‘DE FINANCIËLE GEVOLGEN VAN CORONA ZIJN VOOR EEN GEMIDDELD CUMELABEDRIJF BEPERKT GEBLEVEN’

54

GRONDIG 8 2021

Toen Nederland in maart 2020 te maken kreeg met Covid-19 was het de vraag wat dit voor de cumelasector zou betekenen. “Tegen de eerste verwachtingen in mogen we concluderen dat de financiële gevolgen voor een gemiddeld cumelabedrijf beperkt zijn gebleven”, stelt adviseur Financiën & Bedrijfsontwikkeling Dieuwer Heins vast. “Hoewel bepaalde projecten voor overheden vertraging opliepen, was er voldoende werkaanbod. Particulieren konden niet op vakantie en besteedden het geld aan tuinrenovatie en de overspannen huizenmarkt leidde er toe dat er volop werd gebouwd.”

Gemiddeld steeg de omzet in de cumelasector vorig jaar met 3,2 procent. Binnen Cumela Kompas wordt dit gerelateerd aan de bruto marge.

Dit is de omzet na aftrek van werk door derden en inkoop van hulp- en grondstoffen. Bij de grondverzetbedrijven is de bruto marge met 4,8 procent duidelijk meer gestegen dan bij de gemengde bedrijven, waar de stijging uitkomt op 2,2 procent. Opvallend is dat de bruto marge voor de agrarische loonbedrijven zelfs met 0,4 procent is gedaald. Deze bedrijven profiteerden duidelijk niet van het goede werkaanbod buiten de landbouw. Voor het derde opeenvolgende jaar

hadden zij te maken met een relatief droge zomer, met als gevolg minder inkuilwerk. Ook de onzekerheden in de landbouw hebben een negatief effect, hoort Heins van zijn klanten. “Agrariërs zijn terughoudend met investeringen en extra uitgaven voor bijvoorbeeld graslandvernieuwing worden niet gedaan. Ook stoppende boeren en het jaarlijks met 7000 hectare afnemende landbouwareaal als gevolg van de aanleg van industrieterreinen, stadsuitbreiding en natuur leiden tot een verlies aan werk.”

€ 84.000,- MEER OMZET Om een goed beeld te geven van de ontwikkelingen in 2019 en 2020 is in de tabel de winst- en verliesrekening weergeven van een gemiddeld cumelabedrijf, gebaseerd op de eerste 97 deelnemende bedrijven aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. Deze bedrijven deden mee voor de jaren 2018, 2019 en 2020. Ten opzichte van een grotere groep deelnemers zijn deze bedrijven vrij goed te vergelijken. Wel zijn de grondverzetbedrijven in deze groep wat kleiner en de agrarische loonbedrijven juist wat groter dan gemiddeld in de sector.

BEDRIJFSECONOMIE - ONDERNEMEN MET CUMELA

WINST- EN VERLIESREKENING GEMIDDELD CUMELABEDRIJF 2019 EN 2020 (EURO’S) 2019

% van BM

2020

% van BM

Omzet

2.645.952

141,6%

2.729.842

143,1%

Inkoop hulp- en grondstoffen

440.594

23,6%

492.567

25,8%

Werk door derden

336.756

18,0%

329.740

17,3%

Bruto marge

1.868.602

100,0%

1.907.536

100,0%

Totale arbeidskosten

799.411

42,8%

800.863

42,0%

Huisvestingskosten

52.140

2,8%

61.022

3,2%

Machinekosten Afschrijving

301.541

16,1%

310.867

16,3%

Reparatie en onderhoud

199.649

10,7%

208.484

10,9%

Brandstof

258.405

13,8%

225.518

11,8%

Verzekering

54.839

2,9%

58.255

3,1%

Huur machines

29.774

1,6%

28.872

1,5%

Overig

4.374

0,2%

3.682

0,2%

Totaal

848.582

45,4%

835.679

43,8%

Algemene kosten

70.100

3,8%

73.339

3,8%

Totale rentekosten

85.850

4,6%

85.846

4,5%

Totale kosten

1.856.082

99,3%

1.856.749

97,3%

Bedrijfseconomisch resultaat

12.520

0,7%

50.787

2,7%

Aantal fte

16,3

16,4

Aantal deelnemers

97

97

De omzet van een gemiddeld cumelabedrijf steeg met € 84.000,-, van € 2.646.000,- in 2019 naar € 2.730.000,- in 2020. De bruto marge steeg met € 38.934,- minder hard (2,1 procent), wat betekent dat de extra behaalde omzet ook werd behaald door andere bedrijven in te schakelen. De stijging is net wat meer dan de gemiddelde inflatie in Nederland van 1,1 procent.

ARBEIDSBENUTTING VERBETERD Een min of meer positief effect van de coronacrisis was de daling van de brandstofprijzen. Als gevolg daarvan waren de machinekosten duidelijk lager, omdat de brandstofkosten met twee procent afnamen. “Dat is inmiddels al ruim verleden tijd”, constateert Heins. “Dit jaar zullen die kosten dus zeker weer twee procent hoger liggen.”

Opvallend vindt hij dat de arbeidsbenutting duidelijk is verbeterd. “De arbeidsbenutting drukken we uit in de arbeidskosten in verhouding tot de bruto marge. We zien een daling van € 42,80 in 2019 naar € 42,- per € 100,- bruto marge in 2020. De verklaring voor de verbetering is heel eenvoudig. Het personeelsbestand bleef met 16,4 fte aan arbeidskrachten vrijwel gelijk. Hetzelfde geldt voor de totale arbeidskosten van €

800.863,- per bedrijf. Bij een stijgende bruto marge betekent dit dat je meer omzet per werknemer maakt en de kosten relatief wat dalen.”

Opmerkelijk is ook dat hoewel de lonen voor de meeste cao’s stegen, de arbeidskosten per fte met € 48.799,- min of meer gelijk bleven. Heins vermoedt dat dit is te danken aan een goede spreiding van de werkzaamheden, waardoor het aantal gemaakte overuren beperkt is gebleven.

“Daarmee hou je de kosten dus in de hand, ondanks een groot tekort aan goede arbeidskrachten. Voor veel ondernemers is dat de grootste uitdaging voor de komende jaren.”

‘AL MET AL KUNNEN DE CUMELABEDRIJVEN TERUGKIJKEN OP EEN FINANCIEEL GEZIEN GOED 2020’

STIJGENDE DIESELOLIEPRIJS Kijken we naar de cijfers, dan is Dieuwer Heins kritisch. “Het bedrijfseconomisch rendement is weliswaar verbeterd van 0,7 procent in 2019 naar 2,7 procent in 2020, maar kijk je verder, dan valt op dat deze resultaatsverbetering naast de positieve omzetontwikkeling een gevolg is van de lagere brandstofkosten. Door gunstige omstandigheden werd mogelijk minder diesel gebruikt. Daarnaast was er sprake van een lagere dieselolieprijs.

Heins sluit niet uit dat de resultaten over 2021 voor veel cumelabedrijven zullen tegenvallen. “De GRONDIG 8 2021

55

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJFSECONOMIE

dieselolieprijs ligt al heel 2021 fors hoger dan in de voorgaande jaren. In 2021 is de dieselolieprijs tot augustus gemiddeld 12,7 procent hoger dan in heel 2020. Het is de vraag of bedrijven deze kostenverhoging voldoende hebben doorbelast.

MACHINEKOSTEN STIJGEN LICHT

‘DE AGRARISCHE BEDRIJVEN HEBBEN VOOR HET DERDE JAAR OP RIJ EEN DUIDELIJK LAGER BEDRIJFSECONOMISCH RESULTAAT’

De andere machinekosten, zoals afschrijvingen, reparatie en onderhoud en verzekeringen, stijgen allemaal een fractie. Tellen we deze kostenstijgingen bij elkaar op, dan kom je uit op een bedrag van € 21.578,- voor een gemiddeld cumelabedrijf.

Dit komt dit neer op een stijging van € 29,70 per € 100,- bruto marge in 2019 naar € 30,30 in 2020.

Heins vindt het daarom belangrijk dat ondernemers alert blijven op deze kostenstijgingen. Drie posten waarvan de kosten licht stijgen, vallen minder op dan één kostenpost - zoals de brandstof - die flink is gedaald. Uiteindelijk daalden de totale machinekosten van € 45,40 per € 100,bruto marge in 2019 naar € 43,80 in 2020. Dat is puur het gevolg van de lage dieselolieprijs.

De afschrijvingen zijn gestegen, doordat de investeringen in zowel 2018, 2019 als 2020 relatief hoog waren. Er wordt duidelijk meer geïnvesteerd dan er wordt afgeschreven, waardoor het machinepark wordt uitgebreid dan wel wordt verjongd.

ZESTIG PROCENT PRESTEERT BETER Het bedrijfseconomisch resultaat van een gemiddeld cumelabedrijf komt in 2020 uit op € 50.787,-.

Dit is een resultaatsverbetering van € 38.267,-. Dit geldt zowel voor de grondverzetbedrijven, de gemengde bedrijven als de agrarische loonbedrijven. Wat Heins opvalt, is dat de agrarische loonbedrijven, in tegenstelling tot de andere typen bedrijven, nog steeds uitkomen op een negatief rendement van € 16.256. Bij dit negatieve bedrijfseconomisch rendement plaatst hij wel een kanttekening. “Het gaat hier om een bedrijfseconomische beoordeling, waarmee we de benutting van met name arbeid en machines inzichtelijk willen maken. Hiervoor rekenen we incidentele baten en lasten, overige opbrengsten en het saldo van een nevenbedrijf niet mee. Deze hebben immers niet direct te maken met de operationele activiteiten in een lopend jaar. Tevens rekenen we met een berekende arbeidsvergoeding voor de ondernemer en gezinsleden en een rentevergoeding voor het eigen vermogen.”

De negatieve bedrijfseconomische cijfers betekenen niet dat deze bedrijven niet levensvatbaar zijn. Integendeel, benadrukt Heins. “Uit de cijfers blijkt juist dat de liquiditeitspositie en de eigen-vermogenspositie goed zijn. Ook de mutaties ervan in 2020 waren positief. Wel laten de cijfers zien dat het lastig is om het ingezette kapitaal

56

GRONDIG 8 2021

WAT IS CUMELA KOMPAS? Jaarlijks leveren tussen de 400 en 450 bedrijven hun jaarresultaten aan voor de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. Een ondernemer die de cijfers aanlevert, krijgt daarvoor een kengetallenrapportage retour waarin zijn bedrijf wordt vergeleken met het gemiddelde van vergelijkbare bedrijven in de sector. Ook wordt een vergelijking gemaakt met de best renderende bedrijven in de sector.

Dieuwer Heins daagt ondernemers uit om mee te doen aan deze kengetallenvergelijking. “Heb je de jaarrekening gereed, lever ons de gegevens dan snel aan. De rapportage wordt door de bedrijvenadviseur kort toegelicht. Een uitgebreider gesprek is mogelijk via de bedrijfskundig adviseur van Cumela Advies.”

Deelname aan Cumela Kompas valt binnen het lidmaatschap en er zijn daarom geen kosten aan verbonden. Belangstellenden kunnen hiervoor contact opnemen via de bedrijvenadviseur, de Ondernemerslijn op telefoonnummer (033) 247 49 99 of door een e-mail te sturen naar kengetallen@cumela.nl.

rendabel te maken, helemaal in een situatie waarbij dit kapitaal extern moet worden gefinancierd.”

Kort samengevat is het rendement voor veel ondernemers ruim voldoende als vergoeding voor het ingezette eigen kapitaal. Alleen bij een volledige financiering via de bank of leasemaatschappijen is het resultaat onvoldoende.

Tot slot waarschuwt Heins dat lang niet alle bedrijven te maken hadden met een verbeterd resultaat: “Bij 37 van de 97 deelnemers daalde het resultaat, wat neerkomt op 38 procent van de deelnemende bedrijven. Dit percentage ligt met 47 procent nog wat hoger bij de agrarische loonbedrijven.”

POSITIEVE ONTWIKKELING Al met al kunnen de cumelabedrijven terugkijken op een financieel gezien goed 2020, helemaal als je bedenkt dat andere sectoren flink hinder hebben van de gevolgen van de coronacrisis. Dit is de cumelasector bespaard gebleven.

Ondanks de veranderingen en de onzekerheid die Covid-19 teweegbrengt, profiteert de cumelasector van de economie die op volle toeren draait. Geen financiële uitdagingen, maar juist andere uitdagingen, zoals het vinden en behouden van goede arbeidskrachten.

Voor de agrarische bedrijven concluderen we dat er voor het derde opeenvolgende jaar sprake is van gemiddeld een duidelijk lager bedrijfseconomisch resultaat. Ook de lage dieselolieprijs heeft hier geen verandering in gebracht. De relatief natte zomer van 2021 brengt hier dit jaar mogelijk verandering in. Tegelijkertijd zorgen de ontwikkelingen in de agrarische sector voor een uitdaging voor veel agrarische loonbedrijven.

‘IN 2021 IS DE DIESELOLIEPRIJS TOT AUGUSTUS GEMIDDELD 12,7 PROCENT HOGER DAN IN HEEL 2020’

ECONOMIE - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

IN KORT BESTEK - ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK

CUMELA KOMPAS WAARDEBEPALING VAN EEN ONDERNEMING Een eenvoudig kengetal om inzicht te krijgen in de arbeids- en machinebenutting van een cumelabedrijf is het aandeel van deze kostenposten in de bruto marge. Bij de grondverzetbedrijven zien we relatief hoge arbeidskosten en juist lagere machinekosten. Bij de agrarische loonbedrijven is deze verhouding precies tegenovergesteld. Daarnaast zien we dat de totale arbeids- en machinekosten per bruto marge bij de grondverzetbedrijven duidelijk lager zijn dan bij gemengde en agrarische loonbedrijven.

2,500,000

GELUIDSHINDER

Beste Geralde, Ik verwacht geluidshinder bij een werk dat binnenkort start. Ik heb dit gemeld bij onze opdrachtgever, maar moet ik nog meer doen?

Beste aannemer,

2,000,000

410,274 1,011,028

1,500,000 1,128,728 1,000,000

1,868,403 1,136,861

500,000 608,889 0 Onroerend goed

Activa Machines

Financiering Werkkapitaal

Eigen vermogen

4,3x Ebitda Vreem vermogen

4,3X Ebitda

Waarde activa, financiering en market multiple voor grondverzetbedrijven (euro’s).

Waarde activa, financiering en market multiple voor grondverzetbedrijven (euro’s).

Waardebepaling van een onderneming Om de waarde van een onderneming te bepalen, wordt tegenwoordig Om de waarde van een onderneming te bepalen, wordt tegenwoordig vaak gewerkt met de market vaak gewerkt met degrondverzetbedrijf market multiple.

Voor eenDitgemiddeld grondverzetmultiple.

Voor een gemiddeld ligt deze op 4,3. betekent dat de waarde 4,3 keer de EBITDA is en voor een gemiddeld bedrijf zou dat uitkomen op € 1.868.403,-. bedrijf ligt deze op 4,3.

Dit betekent dat de waarde 4,3 keer de EBITDA is De market multiple is een eenvoudig kengetal om een eerste indicatie van de waarde van een bedrijf teen krijgen.

Diteen kengetal is voor elke bedrijf sector anders. market multiple voor grondverzetbedrijf voor gemiddeld zou De dat uitkomen op €een 1.868.403,-. ligt hoger dan voor een gemiddeld cumelabedrijf (3,5). Cumelabedrijven zijn daarmee lager De market multiple is een eenvoudig kengetal om een eerste indicatie van genoteerd dan gewone MKB-bedrijven, want daarvoor ligt deze op 4,85.

Opvallend is dat de berekende waarde te lager is dan de Dit waarde van het onroerend de de waarde van een bedrijf krijgen. kengetal is voor goed elkeen sector anmachines en het werkkapitaal van dit gemiddelde bedrijf. Die zijn namelijk respectievelijk ders. De voor market multiple voor een en grondverzetbedrijf ligt hoger € 1.737.617,onroerend goed en machines € 410.274,- voor werkkapitaal, totaal dan voor € 2.147.891,-. De berekende waarde ligt daarmee € 279.488,- lager dan de boekhoudkundige een gemiddeld cumelabedrijf (3,5).

Cumelabedrijven zijn daarmee lager waarde. In dat geval zou er dus geen sprake zijn van goodwill.

Het is daarom belangrijk om ruim voor de mogelijke verkoop vandaarvoor een bedrijf te kijken naar de4,85. genoteerd dan gewone MKB-bedrijven, want ligt deze op waardebepaling, stelt Dieuwer Heins, adviseur bedrijfsoverdracht van Cumela Advies. “Door de Opvallend is dat de berekende lager is dan isde het bijzondere structuur van cumelabedrijven metwaarde veel relatief dure machines hetwaarde belangrijk van om ruim vooraf te kijken hoe je de waarde bepaalt. Dan kun je daar ook tijdig op inspelen, bijvoorbeeld door onroerend goed en de machines en het werkkapitaal van dit gemiddelde de gebouwen eruit te halen en deze zelf te gaan verhuren aan het bedrijf. Ook kun je het machinepark voorafzijn wat uitdunnen. krijgt de balans een€veel beter aanzien voor en kun onroerend je met dit bedrijf. Die namelijkDan respectievelijk 1.737.617,soort regels juist meer uit je bedrijf halen door het tijdig verkoopklaar te maken.”

goed en machines en € 410.274,- voor werkkapitaal, totaal € 2.147.891,-.

Wil je weten wat de waarde is vanligt jouwdaarmee onderneming, doe dan mee lager aan de kengetallenvergelijking De berekende waarde € 279.488,dan de boekhoudCumela Kompas. Neem hiervoor contact op met je bedrijvenadviseur, bel met de Ondernemerslijn op kundige waarde.

In e-mail dat geval zou er dus geen sprake zijn van goodwill.

(033) 247 49 99 of stuur een naar kengetallen@cumela.nl.

Het is daarom belangrijk om ruim voor de mogelijke verkoop van een bedrijf te kijken naar de waardebepaling, stelt Dieuwer Heins, adviseur bedrijfsoverdracht van Cumela Advies. “Door de bijzondere structuur van cumelabedrijven met veel relatief dure machines is het belangrijk om ruim vooraf te kijken hoe je de waarde bepaalt. Dan kun je daar ook tijdig op inspelen, bijvoorbeeld door de gebouwen eruit te halen en deze zelf te gaan verhuren aan het bedrijf. Ook kun je het machinepark vooraf wat uitdunnen. Dan krijgt de balans een veel beter aanzien en kun je met dit soort regels juist meer uit je bedrijf halen door het tijdig verkoopklaar te maken.”

Wil je weten wat de waarde is van jouw onderneming, doe dan mee aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. Neem hiervoor contact op met je bedrijvenadviseur, bel met de Ondernemerslijn op (033) 247 49 99 of stuur een e-mail naar kengetallen@cumela.nl.

Wie onderzoek moet doen naar en eventueel vergunningen moet regelen voor geluidsoverlast is afhankelijk van de vraag of de geluidsoverlast is gerelateerd aan de opzet van het werk of dat de overlast het gevolg is van de gekozen wijze van uitvoering. Dit onderscheid is in de praktijk natuurlijk niet altijd eenvoudig te maken.

Voor de opdrachtgever geldt dat deze moet onderzoeken of en zo ja welke geluidseisen door de overheid worden gesteld en vervolgens of een vergunning is vereist wanneer de geluidsoverlast het gevolg is van ‘de opzet van het werk volgens het bestek’ (paragraaf 5, lid 1a, UAV 2012). De vraag of de aannemer een keuze heeft in de wijze van uitvoering is daarin bepalend. Heeft de aannemer geen keuze en kan het werk niet op een andere wijze worden gemaakt, dan is de opdrachtgever verantwoordelijk voor de benodigde toestemmingen. Op dat moment is er immers sprake van de opzet van het werk. Voorbeelden zijn baggerwerk, heiwerk, bemaling en verkeersomleidingen.

Wanneer er nadere eisen aan de geluidshinder worden gesteld, zal dit ook in het bestek moeten worden opgenomen, zodat inschrijvers weten met welke beperkingen zij in het werk zullen worden geconfronteerd.

In aanvulling hierop heeft de aannemer een verplichting voor zover het gaat om de publiekrechtelijke en privaatrechtelijke toestemmingen die niet horen bij de opzet van het werk (pararagraaf 6, lid 10, UAV 2012). Denk hierbij aan geluidsoverlast die zou kunnen ontstaan door de gekozen wijze van uitvoering.

De aannemer mag immers geen nodeloze hinder veroorzaken aan derden (paragraaf 6, lid 6, UAV 2012). In dit geval kun je bijvoorbeeld denken aan het graven van een sleuf, waarbij de aannemer zelf bepaalt of hij dit machinaal gaat doen of dit met de schop laat uitvoeren.

Geralde Bouw-van de Bunt, adviseur juridische & GWW-zaken

GRONDIG 8 2021

57

ONDERNEMEN MET CUMELA - WERKEN IN DUITSLAND

Onverwacht werken in Duitsland kan ZO BEREID JE JE GOED VOOR

De telefoon gaat en je krijgt de vraag om de volgende dag een klus in Duitsland uit te voeren. De klus uitvoeren zal op zichzelf geen probleem zijn, maar voor je werknemers moeten er een aantal zaken goed zijn geregeld voordat je de grens over gaat. Kan dat voor morgen? Ja, dat kan, mits je goed voorbereid bent.

Een goede voorbereiding kost zo’n week of zes.

‘ALS JE NOOIT EERDER IN DUITSLAND AAN HET WERK BENT GEWEEST, IS HET AAN TE RADEN OM TIJDIG TE STARTEN’

Als je nooit eerder in Duitsland aan het werk bent geweest, is het dus aan te raden om tijdig te starten. Ben je er wel eens eerder geweest? Check dan in elk geval of al je zaken nog actueel zijn.

Tijdens het webinar ‘Werken in Duitsland’, dat Cumela samen hield met Nedubex (Stichting Nederlands-Duitse bouwexport), werd hierover gesproken. De belangrijkste zaken vatten we hier samen. Let wel op, want dit zijn niet alle punten die je moet hebben geregeld. Bekijk voor de volledigheid en voor een goed overzicht van de acties het stappenplan ‘Werken in Duitsland’ van Cumela.

DE VOORBEREIDING 1. Aard van het werk In Duitsland geldt dat de aard van het werk vooropstaat. Voer je bijvoorbeeld als agrarisch loonwerker straatwerkzaamheden uit in Duitsland, dan heb je te maken met bouwgerelateerde werken en dus ook de wetgeving voor bouwgerelateerde werken.

Kijk dus altijd naar het ‘soort’ werk dat je uitvoert.

2. Inschrijving Handwerkskammer Duitsland kent 41 bouwgerelateerde beroepen die officieel beschermd zijn. Deze werkzaamheden mag je niet zomaar doen. Je dient je eerst in te schrijven bij de Handwerkskammer (HWK).

WELKE FORMULIEREN? Arbeitnehmer-Entsendegesetz (AEntG) Bouwplaatsdossier Stukken die op de bouwplaats c.q. in een depot aanwezig moeten zijn: • Duitstalig arbeidscontract (loon en vakantiedagen) • Recente loonstrook (met bewijs van betaling) • A1-formulier • Bewijs van aanmelding bij SOKA-Bau c.q. ontheffing hiervoor • Kopie paspoort • Urenbriefjes • EHIC (zorgpas) • Melding Zoll • Kopie Handwerkskammer • Kopie Freistellungsbescheinigung

Deze inschrijving duurt circa zes weken, dus start op tijd. De lijst met beschermde beroepen vind je in het stappenplan ‘Werken in Duitsland’ van Cumela onder stap 16.

De inschrijving dien je elk jaar te verlengen. Heb je de inschrijving geregeld? Dan hoef je hier de rest van het jaar niets meer voor te regelen voordat je naar Duitsland gaat. Valt het werk niet onder de beschermde beroepen? Dan is de inschrijving bij HWK niet nodig.

58

GRONDIG 8 2021

Mindestlohngesetz (MiLoG) Werkdossier Stukken die op de werkplek c.q. bij de werknemers aanwezig moeten zijn: • Duitstalig arbeidscontract (loon en vakantiedagen) • Recente loonstrook (met bewijs van betaling) • A1-formulier • Kopie paspoort • EHIC (zorgpas) • Melding Zoll

WERKEN IN DUITSLAND - ONDERNEMEN MET CUMELA

DIT MOET JE OOK WETEN • SOKA-Bau SOKA-Bau is het vakantiefonds voor bouwgerelateerde werken. Je bent verplicht hieraan bij te dragen als je dergelijke werkzaamheden uitvoert. SOKA-Bau krijgt van de douane een melding wanneer je in Duitsland gaat werken. De afdracht aan SOKA-Bau is 15,4 procent van het brutoloon. Jouw werknemer kan dit geld drie maanden na de werkzaamheden terugvragen.

• 183-dagenregel Als werknemers meer dan 183 dagen per jaar in Duitsland werken, vallen zij onder de Duitse belastingwetgeving. Zij kunnen dan geen gebruik meer maken van de Nederlandse wetgeving en voordelen (zoals korting op AOW en hypotheekrenteaftrek).

• Freistellungsbescheinigung aanvragen De Duitse fiscus wil zekerheid hebben dat de belasting in Nederland wordt afgedragen. Daarvoor dient jouw opdrachtgever vijftien procent van het werkloon af te dragen aan de Duitse fiscus. Je kunt hiervoor vrijstelling aanvragen bij het Finanzamt in Kleve. Deze vrijstelling is één jaar geldig.

• ZZP’ers Een zzp’er is een onderaannemer. In Duitsland kan hij niet zomaar met andere zzp’ers of jouw collega’s samenwerken. Enkel wanneer je geen onderaannemer bent en de zzp’er strikt gescheiden werkzaamheden voor je verricht, zal dit kunnen. Wij adviseren geen zzp’er in te schakelen voor werkzaamheden in Duitsland.

• Uitzendkrachten Uitzendkrachten zijn in de bouw niet toegestaan. Neem dus geen uitzendkrachten mee wanneer je bouwgerelateerde werken uitvoert.

• Projectwerkzaamheden De projectleider heeft in Duitsland een aantal verplichte taken en verantwoordelijkheden. Hij bewaakt de uitvoering volgens de technische voorschriften, maakt het veiligheidsplan, bewaakt de veiligheid en noteert de werkzaamheden (maximaal tien uur per dag en vijftig uur per week). De projectleider is het aanspreekpunt bij controles en voor enkele punten ook persoonlijk aansprakelijk!

• Overige zaken - Geldig paspoort.

- Geldig rijbewijs.

- Kenteken voor (land)bouwvoertuigen.

- Verzekeringen die voldoende dekkend zijn in Duitsland.

- Extra beloningen en vergoedingen volgens cao.

• Stappenplan werken in Duitsland.

Lees voordat je werkzaamheden gaat verrichten in Duitsland eerst het stappenplan ‘Werken in Duitsland’ van Cumela door.

3. Meldeportal Mindestlohn Dit noemen we ook wel ‘de melding bij de douane’.

Dit is voor iedereen verplicht. Deze registratie wordt gedaan om te checken of je aan de minimale Duitse arbeidsvoorwaarden voldoet. Om je ‘douane-melding’ te voltooien, ben je een gebruikersaccount nodig bij het Meldeportal Mindestlohn.

Wanneer je een geregistreerd account hebt, doe je elke keer dat een werknemer opnieuw naar Duitsland gaat een melding in dit systeem. In stap 12 van het stappenplan staat uitgelegd hoe het aanmaken van een account werkt. Bij de douane kun je enkel eigen werknemers aanmelden. Neem dus geen zzp’er of uitzendkracht mee op jouw naam!

Wanneer je je account bij Meldeportal Mindestlohn voor langere tijd niet gebruikt, kan je account vervallen. Check dus tijdig of het account nog bruikbaar is.

4. Personeelsdossier Hiervoor spraken we over de minimale Duitse arbeidsvoorwaarden. Deze voorwaarden voor bouwgerelateerde werken staan in het Arbeitnehmer-Entsendegesetz. Voor niet-bouwgerelateerde werken is het Mindestlohngesetz van toepassing. Wanneer je in Duitsland werkt, moet je altijd kunnen aantonen dat je aan deze voorwaarden voldoet. Hiervoor dien je altijd een aantal documenten bij je te hebben. Dit heet het ‘personeelsdossier Duitsland’. In het kader ‘Welke formulieren?’ zie je welke formulieren je personeelsdossier moet bevatten wanneer je onder het Arbeitnehmer-Entsendegesetz of het Mindestlohngesetz valt.

‘WANNEER JE IN DUITSLAND WERKT, MOET JE ALTIJD KUNNEN AANTONEN DAT JE AAN DE VOORWAARDEN VOLDOET’

Wanneer je deze punten ter voorbereiding hebt doorlopen, zijn er nog een aantal zaken om aan te denken. Deze vind je in het andere kader. Heb je hier niet bij stilgestaan? Regel snel datgene wat nodig is. Heb je al deze zaken op orde? Dan hoef je, wanneer nu de telefoon gaat om morgen in Duitsland te starten, enkel nog een melding bij ‘de douane’ te doen en je kunt aan de slag.

Tekst en foto’s: Thijs Veneklaas Slots, bedrijvenadviseur, en Nedubex

GRONDIG 8 2021

59

ONDERNEMEN MET CUMELA - SUBSIDIES

Het is reëel dat ook jij vroeg of laat iets met elektrificering moet gaan doen.

Ondersteuning van de elektrificatie

SDE++-REGELING GAAT WEER VAN START

Hoe kijk je aan tegen elektrificatie en de energietransitie die er aankomt? Een belangrijke vraag om jezelf nu te stellen, want vanaf 5 oktober kun je een beroep doen op de SDE++-regeling.

Die kan jouw bedrijf hierin helpen, ook als je pas over vijf jaar in beweging wilt komen.

‘JE WORDT ALS INVESTEERDER REDELIJK BELOOND WORDT VOOR JE INVESTERING’

60

GRONDIG 8 2021

Op 5 oktober 2021 gaat de nieuwe ronde voor de SDE++ weer van start, waarvoor een budget van maar liefst vijf miljard euro is uitgetrokken! SDE is een vaste vergoeding voor stroom die je opwekt door middel van zonnepanelen. Deze stroom verkoop je voor een vaste prijs, waardoor je als investeerder redelijk wordt beloond voor je investering.

Als je SDE wilt toepassen, leg je vaak het beschikbare dak vol met zonnepanelen. De stroom die je zelf niet nodig hebt (een heel groot gedeelte), verkoop je en RVO vult dit bedrag aan tot een vergoeding die de investering interessant maakt. “Al die stroom heb ik zelf niet nodig”, zei een ondernemer laatst nog tegen mij. Dat klopt inderdaad, want alle stroom die je zelf niet gebruikt, verkoop je tegen een vooraf vastgelegde (goede) stroomprijs. Dat maakt het financieel interessant.

NETWERKSCHAARSTE Ik zie in het veld dat veel bedrijven nog (te) weinig bezig zijn met elektrificering. Dat komt meestal doordat dit minder in ons systeem zit en we hier nog maar beperkt mee bezig zijn. Toch is het heel reëel om er rekening mee te houden dat steeds meer bedrijven hiermee te maken zullen krijgen en dat ook jij vroeg of laat iets met elektrificering moet gaan doen. Zorg er daarom voor dat je weet wat er speelt.

‘WIL JE VOORUITSTREVEND ZIJN, DAN BLIJKT HET ENERGIEBEDRIJF NIET MEE TE KUNNEN WERKEN’

SUBSIDIES - ONDERNEMEN MET CUMELA

‘JE MAG EIGEN OPGEWEKTE STROOM WAAR SDE OP ZIT OOK ZELF GEBRUIKEN’

Daarvoor hoeven we alleen maar te kijken naar de zogenaamde pioniers in de cumelasector. Die zetten hierin al stappen en komen daardoor ook meteen de nodige uitdagingen tegen. Zo heb ik al ondernemers gesproken die willen overschakelen naar elektra, maar het probleem hebben dat hun aansluiting niet tijdig kan worden verzwaard als gevolg van netwerkschaarste. Ofwel: er is geen ruimte meer voor jouw zwaardere elektriciteitsaansluiting. Wil je vooruitstrevend zijn, dan blijkt het energiebedrijf niet mee te kunnen werken.

Tijdig voorsorteren is dan wel zo handig.

ENERGIEVERBRUIK ZAL TOENEMEN De inschatting is dat een gemiddeld cumelabedrijf in de toekomst een grote elektriciteitsaansluiting dient te hebben. Het gemiddelde verbruik van energie is op dit moment ongeveer 20.000 kWh (dit komt overeen met dat van vijf gemiddelde huishoudens). Als een ondernemer op termijn één elektrische zeventientons graafmachine (of een paar kleinere machines en handgereedschap) heeft, dan komt hier 75.000 kWh bij en dan kom je al uit op 95.000 kWh per jaar. Hiermee ben je grootverbruiker geworden en op dit moment is er niet altijd ruimte op het elektriciteitsnet voor dit verbruik. Met een SDE-aanvraag claim je deze ruimte dus. Kies je voor twee of meer elektrische machines, dan wordt de uitdaging nog groter.

De kosten voor elektriciteit bedragen voor een gemiddeld cumelabedrijf nu ongeveer € 0,18 (hier zitten alle kosten in) per kWh. De investering in zonnepanelen leidt tot een kostprijs voor de eigen stroom van € 0,06 per kWh. De vergoeding die de overheid met SDE wil geven, komt uit op ruim € 0,07. Dit betekent dat de vergoeding hoger is dan de kosten, dus is de investering ook verantwoord. Hiernaast betekent het ook dat als je op termijn de eigen stroom zelf gaat gebruiken

deze stroom veel voordeliger kan worden ‘ingekocht’. Immers, je mag zelf opgewekte stroom waar SDE op zit ook zelf gebruiken.

Een derde voordeel is dat eigen zonnepanelen leiden tot een vaste kostprijs. De investering doe je vooraf eenmalig, dus je weet voor de komende jaren wat de kosten zijn. Bij stroom die je blijft inkopen (als je geen eigen zonnepanelen hebt), zal de prijs naar verwachting 1,5 tot 2,0 procent per jaar stijgen.

VISIE VOOR KOMEND JAREN Stimulering Duurzame Energie (SDE) kan interessant zijn voor de cumelasector. Toch dringt dit besef nog niet echt door bij de cumelaondernemers.

In principe stroomt er diesel door hun aderen en elektriciteit is een heel ander verhaal. De overheid zet echter voor honderd procent in op zero-emissie en daar kan elektriciteit in bijdragen. De verwachting is eigenlijk dat er een enorme transitie gaat plaatsvinden in klein materiaal, handgereedschap en nu ook al het gangbare materieel. Of we dit nu willen of niet, dit gaat gebeuren. Dit is reden om nu je voordeel te doen door middel van deze regeling. Je bent hiermee nog lang niet verplicht om naast de zonnepanelen ook te investeren in elektrisch materieel. Als dit je nog niet past, heb je hier nog genoeg jaren voor.

Er zijn bedrijven die aangeven dat waterstof een veel beter alternatief is. Deze gedachte begrijpen we. Het principe van waterstof is dat van waterstof elektriciteit wordt gemaakt via een brandstofcel op de machine. De machine wordt dus elektrisch aangedreven. Het rendement van waterstof is met veertig procent nog relatief laag (dit maakt het relatief duur), de techniek is nog erg kostbaar, de machine moet alsnog worden geëlektrificeerd en de logistiek is erg complex. Enkele cumelaondernemers die voor waterstof willen gaan, maken nu eerst nog een stap naar elektrificeren zonder waterstof: een machine met een accu.

‘ER ZAL EEN ENORME TRANSITIE PLAATSVINDEN IN KLEIN MATERIAAL, HANDGEREEDSCHAP EN NU OOK AL HET GANGBARE MATERIEEL’

VOORUITZIENDE BLIK De aanvraag voor SDE is er in onze ogen niet direct op gericht om de huidige subsidie binnen te halen. De echte vraag is of je als ondernemer de energietransitie ziet ontstaan, waar je eigen bedrijf voordeel van kan hebben. Ook als je pas over vijf jaar ontwikkelingen ziet in de energietransitie met het materieel kan het nu al interessant zijn om mee te doen met de huidige SDE++-regeling.

De energietransitie zal namelijk ook in onze sector effect hebben en zal grote gevolgen hebben voor de elektrificatie in de sector. Wat gaat dat voor jouw bedrijf betekenen?

André de Swart, adviseur bedrijfskundige zaken Foto’s: Cumela Communicatie

GRONDIG 8 2021

61

ONDERNEMEN MET CUMELA - AANSLUITLEIDINGEN

Veel graafschades door aansluitleidingen GROOT RISICO BIJ WERKEN IN DE GROND

In 2020 had vijftig procent van alle graafschades betrekking op aansluitleidingen, ook wel huisaansluitingen genoemd. Het gaat dan met name om kabels voor datatransport, maar ook om laagspanningskabels en gasleidingen. Het zijn schades die we echt willen voorkomen, omdat ze veel geld kosten en we liever niet te maken krijgen met eventuele veiligheidsrisico’s.

Een aansluitleiding wordt vaak een huisaansluiting genoemd omdat deze de verbinding vormt tussen een distributienet en een woonhuis, een bedrijfspand of een ander gebouw. Netbeheerders verstaan er echter meer onder, zoals de kabels voor de openbare verlichting of zelfs de (forse) aansluiting van een volledig appartementencomplex. Beide lopen tenslotte naar één enkele onroerende zaak.

Sinds juli 2018 is het verplicht om de gegevens van die aansluitingen mee te leveren als deze beschikbaar zijn. Netbeheerders hebben daarnaast tot 1 januari 2028 tijd en gelegenheid gekregen om hun aansluitleidingen in beeld te krijgen en weer te geven op de Klic-tekeningen. Een lastige, kostbare en tijdrovende klus. De aansluitleidingen moeten wel direct worden opgenomen op de kaart bij nieuwe aanleg, vervanging, onderhoud of renovatie van een kabel of leiding. Vanaf dat moment kunnen grondroerders rechten ontlenen aan de informatie.

zouden moeten staan. Dat is helaas niet overal gelukt. Netbeheerders hebben met Agentschap Telecom, de toezichthouder op de wet, en het SODM (Staatstoezicht Op De Mijnen) afgesproken dat vooralsnog gebruik mag worden gemaakt van een zogenaamde ‘fictieve ligging’. De netbeheerder heeft echter wel een inspanningsverplichting om de juiste ligging van de aansluitleidingen uiterlijk 1 januari 2029 in beeld te brengen.

Met een fictieve ligging wordt bedoeld dat wordt aangegeven dat ter plaatse een aansluitleiding moet liggen. Aanvullend wordt, meestal in een begeleidende brief, bij de Klic-tekeningen aangegeven dat het aan de grondroerder is om de aansluitleiding op te sporen. Volgens netbeheerders is dat gemakkelijk, aangezien je de kabel of leiding kunt volgen vanuit de gevel (nabij de meterkast) van het desbetreffende gebouw. De vraag is of dit altijd kan en zo gemakkelijk is en in hoeverre de netbeheerder bereid moet zijn om mee te helpen.

EN GASNETTEN?

AANSLUITLEIDINGEN OP KLIC-TEKENINGEN?

Graafschades aan gasnetten vormen een verhoogd risico voor mensen en omgeving, zoals onder meer is gebleken bij gasontploffingen in Diemen en Urk. Op grond daarvan is eerder besloten dat de aansluitleidingen met gevaarlijke inhoud per 1 januari 2021 op de Klic-tekeningen

Mag je vertrouwen op de informatie over de aansluitleidingen op de Klic-tekeningen? Niet zonder meer. Je moet zelf nagaan of je alle opgevraagde informatie van de netbeheerders hebt ontvangen en dat geldt ook voor aansluitleidingen. Daarnaast krijg je na een Klic-melding meer informatie dan enkel de tekeningen, zoals begeleidende brieven van netbeheerders.

Inmiddels is het verplicht deze informatie digitaal ter beschikking te hebben aan de sleuf en te kunnen aantonen dat je niet alleen de tekeningen, maar ook deze bijlagen hebt geopend en gelezen.

Ten slotte moet je gebruik blijven maken van jouw gezond verstand, van hetgeen je boven de grond kunt zien en wat je hebt gehoord van andere partijen. Als je daaruit kunt afleiden dat de tekeningen niet volledig of niet kloppend zijn, moet je contact opnemen met de netbeheerder.

FICTIEVE KABELS OPSPOREN Netbeheerders vragen om aan hen door te geven als je een ‘fictief’ ingetekende kabel of leiding hebt gevonden, bijvoorbeeld door een foto en/of schets te maken. Je helpt hiermee niet alleen de netbeheerder, maar meer nog jezelf en jouw collega’s. Door de tekeningen beter te maken, kunnen we in de toekomst samen schades voorkomen.

62

GRONDIG 8 2021

TOT 1 JANUARI 2028 IS ER TIJD OM AANSLUITLEIDINGEN IN BEELD TE KRIJGEN EN WEER TE GEVEN OP DE KLIC-TEKENINGEN.

AANSLUITLEIDINGEN - ONDERNEMEN MET CUMELA

OPSPOREN VERPLICHT

VOORALSNOG MAG ER GEBRUIK WORDEN GEMAAKT VAN EEN ZOGENAAMDE ‘FICTIEVE LIGGING’

De verantwoordelijkheid voor het opsporen van de aansluitleidingen ligt bij de grondroerder en daar kan hij zich niet aan onttrekken. Opsporen is een verplichting en moet gebeuren voordat het werk begint. De opdrachtgever moet de grondroerder echter in staat stellen om op een zorgvuldige en veilige manier in de grond te werken.

Dat betekent dat er tijd en geld beschikbaar moet zijn om de aansluitleidingen op te zoeken, zeker als er één of meerdere leidingen ‘fictief’ ingetekend staan. Dat opsporen mag ook in de voorbereidende fase zijn gedaan. Die informatie moet dan wel worden doorgegeven en door de grondroerder worden gecontroleerd.

De grondroerder is diegene, onder wiens leiding en/of verantwoordelijkheid de graafwerkzaamheden worden uitgevoerd. Wie dat is, kan enkel worden vastgesteld aan de hand van de feitelijke omstandigheden. In één werk kunnen zelfs meerdere partijen tegelijk optreden als grondroerder en dan zijn een goede afstemming en onderlinge communicatie van groot belang.

ROL VAN DE OPDRACHTGEVER En als de opdrachtgever niet aan zijn verplichtingen voldoet of wil voldoen? Jouw opdrachtgever heeft, net als jij, een groot belang bij het voorkomen van graafschades. Denk aan de veiligheid, waarvoor hij ook verantwoordelijk kan zijn. Werk dat stilvalt, daar heeft niemand iets aan, en ook het gedoe eromheen niet. De reputatie van de opdrachtgever staat op het spel, zeker als overlast of schade in de omgeving ontstaat. Schadeclaims en boetes kunnen bij hem landen. Zoek dus vooral het gezamenlijke belang en durf de opdrachtgever daar ook vroegtijdig op aan te spreken.

Zorgvuldig opdrachtgeverschap is vastgelegd in de Wet informatie-uitwisseling boven- en ondergrondse netten (WIBON). Het begrip zorgvuldig grondroeren is vastgelegd in dezelfde wet en uitgewerkt in de CROW 500: ‘Schade voorkomen aan kabels en leidingen. Richtlijn zorgvuldig grondroeren van initiatief- tot gebruiksfase’. Zowel de wet

HET KLO Het KLO (Kabel en Leiding Overleg) is een samenwerkingsverband van grondroerders, netbeheerders en beheerders van de ondergrond, met als doelstelling het voorkomen van graafschade. Via de website van het KLO zijn een aantal webinars te bekijken, die je verder kunnen helpen: www.kabelenleidingoverleg.nl (ga onder ‘Nieuws uit het veld’ maar ‘Webinar terugkijken’).

WAT KAN IK HET BESTE DOEN OM SCHADES AAN AANSLUITLEIDINGEN TE VOORKOMEN? • Vraag altijd de aansluitleidingen op. Zorg daarbij voor een voldoende groot (informatie)polygoon met voldoende aanknopingspunten. Benoem alle relevante adressen: zeker in het buitengebied lopen kabels en leidingen niet altijd zoals je zou verwachten.

• Controleer of je de informatie van alle netbeheerders hebt ontvangen en zo niet, bel er achteraan. Lees ook de begeleidende brieven bij de tekeningen en handel ernaar. Ga ter plaatse en beoordeel wat er nodig is om de aansluitleidingen te kunnen opsporen.

• Is de ontvangen informatie niet duidelijk, neem dan contact op met de desbetreffende netbeheerder. Leg hetgeen besproken is schriftelijk vast. Van sommige netbeheerders ontvang je via e-mail een verslag: controleer altijd of dat overeenkomt met hetgeen er is besproken en zo niet, reageer dan.

• Zorg dat de opdrachtgever voldoende tijd en geld ter beschikking stelt om kabels en leidingen te kunnen opsporen. Waar je voor onverwachte situaties komt te staan, moet de opdrachtgever meedenken en waar nodig bijdragen aan een oplossing. Houd de lijnen kort.

• Heb je geprobeerd de kabel of leiding op te sporen en is dat niet gelukt? Neem dan altijd contact op met de netbeheerder en bespreek de vervolgstappen.

als de richtlijn is verplichtend en dat kan desnoods worden afgedwongen via de rechter of toezichthouder Agentschap Telecom.

TOCH SCHADE? Als je een schade veroorzaakt, hangt het vervolg af van de feitelijke omstandigheden. Ben je grondroerder en zo nee, heb je de werkinstructies op een goede manier opgevolgd? Wat is er bepaald in de contracten? Valt de netbeheerder een verwijt te maken? In de praktijk blijkt overigens dat het zeer lastig is om een schade terug te leggen bij de netbeheerder. Dat heeft ermee te maken dat we in een overgangsfase zitten voor wat betreft de informatieverstrekking. Daarnaast wordt door rechters steeds meer gewicht toegekend aan de onderzoeksplicht van grondroerders. De balans raakt daarin (weer) zoek.

ER MOET TIJD EN GELD BESCHIKBAAR ZIJN OM DE AANSLUITLEIDINGEN OP TE ZOEKEN.

Herman Arissen, stafmedewerker verzekeringstechniek Foto’s: Cumela Verzekeringen

GRONDIG 8 2021

63

ONDERNEMEN MET CUMELA - SERIE OMGEVINGSWET

Opslag en afleveren van diesel

ER KOMEN WIJZIGINGEN AAN

In deze aflevering van de serie Omgevingswet worden de eisen rondom de opslag van diesel en het afleveren van diesel behandeld. De huidige regels zijn geëvalueerd en er is gebleken dat enkele wijzigingen moeten worden doorgevoerd.

SERIE: OMGEVINGSWET De overheid streeft ernaar om op 1 juli 2022 de nieuwe Omgevingswet in werking te laten treden. In aanloop naar die datum gaan we in elke editie van Grondig in op de ontwikkelingen en de bijzonderheden die deze wet met zich meebrengt.

De regels vanuit het Besluit activiteiten leefomgeving (BAL) zijn van toepassing als minimaal 250 liter diesel in een opslagtank wordt opgeslagen. Die gelden ook in situaties waarbij de minimale hoeveelheid diesel wordt opgeslagen in een (mobiele) tankcontainer of een verpakking.

Voor de opslag van diesel in een tank is een vergunning vereist wanneer de opvangvoorziening een inhoud heeft van meer dan 150 kubieke meter. De vergunningplicht geldt ook wanneer in een tank brandbare vaste stoffen, oxiderende stoffen, giftige stoffen of stoffen met een hoge gevarenklasse volgens de ADR- of CLP-verordening worden opgeslagen.

NIEUW CERTIFICAAT In veel gevallen moeten de opslagtank en de daarop aangesloten leidingen worden geïnstalleerd, onderhouden en gerepareerd door een installatiebedrijf dat voor deze werkzaamheden het BRL 7800-certificaat heeft. Dat zijn het bekende installatiecertificaat en de opvolger van de BRL K 903-certificering. Het installatiecertificaat is noodzakelijk wanneer er sprake is van een dubbelwandige tank, een (gedeeltelijk) ondergrondse tank, een tank die op een terp ligt en ondergrondse leidingen die op de tank zijn aangesloten. Dit betekent dat vanaf 1 juli 2022 voor een enkelwandige opslagtank voor diesel die bovengronds in een lekbak is geplaatst en waarbij uitsluitend bovengrondse leidingen zijn aangesloten het installatiecertificaat niet meer vereist is.

Bij een aantal leden moet het installatiecertificaat deze of de komende periode tot 1 juli 2022 worden vernieuwd. In een aantal gevallen is hierover contact gelegd met de omgevingsdienst met het verzoek om uitstel te verlenen totdat de Omgevingswet in werking treedt. De reacties van de omgevingsdiensten lopen nogal uiteen. Voor de leden waarvan het installatiecertificaat binnenkort verloopt, is het goed hier kennis van te nemen. Bij een controle

64

GRONDIG 8 2021

van de omgevingsdienst kan het installatiecertificaat ter sprake komen. Let wel, dit geldt uitsluitend voor bovengrondse enkelwandige opslagtanks in een lekbak met bovengrondse leidingen.

AFLEVEREN VAN DIESEL Voor het afleveren van diesel wordt onder de Omgevingswet nog steeds het onderscheid gemaakt tussen kleinschalig tanken (tot en met 25 kubieke meter per jaar) en grootschalig tanken (meer dan 25 kubieke meter per jaar). Wanneer er sprake is van grootschalig tanken is een vloeistofdichte voorziening noodzakelijk. Voor deze voorziening moet een Verklaring Vloeistofdichte Voorziening zijn afgegeven die een geldigheidsduur heeft van zes jaar. In het Besluit activiteiten leefomgeving zijn geen minimale afmetingen van de vloeistofdichte voorziening opgenomen. Wel is opgenomen dat de afleverzuil en het tankpistool zich boven de vloeistofdichte voorziening moeten bevinden.

WETSWIJZIGINGEN De beschreven situaties zijn gebaseerd op de laatst bekende versie (1 juni 2021) van het Besluit activiteiten leefomgeving. Wanneer deze worden gewijzigd, wordt daar in deze serie aandacht aan geschonken. Daarnaast is het mogelijk dat in het omgevingsplan van de gemeente nadere eisen worden gesteld aan milieubelastende activiteiten. Wanneer deze aspecten tijdens een handhavingsbezoek van de omgevingsdienst ter sprake komen, informeer dan naar de mogelijkheden om te anticiperen op de komende wijzigingen van de Omgevingswet.

Tom Luttikhold, juridisch adviseur omgevingsrecht

RISICO’S DUURZAME ENERGIE - ONDERNEMEN MET CUMELA

Actuele vakkennis bij de hand

SPECIFIEK VOOR DE SECTOR ONTWIKKELDE E-LEARNINGS

Wat bedoelen ze toch met beheermaatregelen om een tussenstadium in de successie vast te houden? Dit en meer antwoorden zijn voor werkgevers en medewerkers te vinden in de e-learnings speciaal voor onze sector.

WAT IS EEN E-LEARNING? In de dikke Van Dale wordt een e-learning omschreven als het volgen van onderwijs met behulp van de computer. E-learnings kun je zien als een interactief boek waarbij naast tekst ook filmpjes, animaties en dergelijke zijn te vinden. Ook staan er vaak vragen in, waarbij je meteen ziet of het antwoord goed of fout is en waarom dit zo is.

Eén van de grootste voordelen is de flexibiliteit van deze leermethode. De e-learning maakt afstandsonderwijs mogelijk; plaats en tijd zijn immers niet meer van belang.

Deze flexibiliteit vergroot de kans op succes, omdat medewerkers op hun eigen tempo de leerstof tot zich kunnen nemen, waar en wanneer ze maar willen. Bovendien kunnen de medewerkers de informatie gemakkelijk raadplegen en kan de opgedane kennis vaak direct in de praktijk worden toegepast.

‘ALLE ONDERNEMERS EN MEDEWERKERS IN DE SECTOR KUNNEN GRATIS GEBRUIK MAKEN VAN DE E-LEARNINGS’

Als je vraagt waarom het werk in de sector zo mooi is, krijg je vaak het antwoord: er is geen dag hetzelfde. Prachtig, die afwisseling, maar het vraagt wel heel veel kennis en kunde om al die verschillende werkzaamheden goed te kunnen uitvoeren. De ontwikkelingen in het vakgebied gaan snel en regelmatig worden er nieuwe werkzaamheden opgepakt. Hoe zorg je ervoor dat je zelf, maar vooral ook de medewerkers bij blijven en hun vakkennis op peil houden en ook dat ze zich kunnen door ontwikkelen?

Om te zorgen dat de inhoud van de beroepsopleidingen Groen, Grond en Infrastructuur aansluit bij de praktijk is er actueel en toegankelijk lesmateriaal ontwikkeld. In 2017 is de eerste e-learning over bodem, bemesting en teelt opgeleverd. Er zijn grote stappen gemaakt en voor alle beroepsgerichte vakken ligt er nu actueel lesmateriaal.

Daar profiteren niet alleen de studenten van, want ook alle medewerkers in de sector kunnen er gebruik van maken!

VRIJ TOEGANG Vanuit Colland is er geld beschikbaar gesteld waarmee alle ondernemers en medewerkers in de sector groen, grond en infrastructuur gratis gebruik kunnen maken van de e-learnings zoals die ook op scholen worden gebruikt. Daarmee heb je heel gemakkelijk de actuele vakkennis bij de hand.

Je moet eenmalig een inlog aanvragen op de website www.ggi.agriholland.nl. Om die inlog te krijgen moet je wel werkzaam zijn bij een bedrijf dat werkzaam is in de sector groen, grond en infrastructuur. Daarom is er een korte vragenlijst die je moet invullen op de inlogsite en moet je een inlognaam en wachtwoord aanmaken.

• • • • • • • • •

Bodem, bemesting en teelt Houding en communicatie De mestketen Techniek en onderhoud Vakkundig, efficiënt en kostenbewust werken Inzet en bediening van machines Materialenkennis Veiligheid, regelgeving en milieu Bodem, water en landschap voor cultuurtechniek

De e-learnings worden regelmatig aangepast en actueel gehouden. Het niveau is gericht op zelfstandig werkende medewerkers (mbo niveau 3), maar het bevat zeker ook materiaal voor het middenkader of beginnende medewerkers. Het gehele vakgebied van groen, grond en infrastructuur komt aan de orde.

GEBRUIK Er zijn legio mogelijkheden om e-learnings in te zetten. Individueel om je kennis bij te spijkeren, een nieuwe medewerker in te werken, met een kleine groep een onderwerp bij de kop te pakken (toolbox), et cetera. In een volgend artikel geven we nog een aantal concrete voorbeelden. Nu eerst de inlog maar eens aanvragen en op zoek naar hoe het nu precies met een tussenfase in de successie zit (module 32, hoofdstuk 3: bodem, water en landschap). We zijn erg benieuwd wat je van de e-learnings vindt en reacties (dklop@cumela.nl) zijn zeker welkom!

THEMA’S Op de homepage van www.ggi.agriholland.nl vind je e-learnings voor de volgende thema’s.

Dick Klop, beleidsmedewerker onderwijs

GRONDIG 8 2021

65

ONDERNEMEN MET CUMELA - BEDRIJVIG

ONDERNEMEN MET CUMELA - COLUMN

VRAAG AAN DE ONDERNEMERSLIJN

Moeten buitenlandse jeugdige bestuurders ook een T-rijbewijs hebben?

Buitenlandse bestuurders van (land)bouwvoertuigen moeten voldoen aan dezelfde eisen als Nederlandse bestuurders. Het T-rijbewijs werd ingevoerd om de verkeersveiligheid te verbeteren, is volgens de minister niet discriminerend en geldt voor iedereen, ongeacht de nationaliteit. Dit betekent dat de inzetbaarheid van buitenlandse jonge medewerkers of stagiairs behoorlijk wordt belemmerd. Het T-rijbewijs is namelijk een nationaal rijbewijs en kan alleen worden behaald in Nederland en is ook alleen maar geldig in Nederland. Buitenlanders, ook uit andere EU-lidstaten, kunnen niet zonder meer het Nederlandse T-rijbewijs halen. Alleen als iemand meer dan 185 dagen in Nederland woonachtig is, kan het T-rijbewijs worden behaald. Voor tijdelijke werknemers of stagiairs is het daarom vaak niet mogelijk om het rijbewijs te halen.

Alternatieven zijn een Europees B-rijbewijs behaald voor 1 juli 2015 of een Europees C-rijbewijs (vrachtauto).

Alleen op de mountainbike geconcentreerd op snelheid tussen de bomen door laveren op de speciaal aangelegde track. Een heerlijke manier om de dag af te sluiten en het hoofd leeg te maken. Boven het stuur ontstaan de mooiste ideeën en worden complexe of lastige zaken begrijpelijk.

Vincent Tijms, Ondernemerslijn

HEB JE OOK EEN VRAAG? Stel je vraag aan de medewerkers van de Cumela Ondernemerslijn via telefoonnummer (033) 247 49 99 of het e-mailadres ondernemerslijn@cumela.nl

NIEUWE LEDEN Er zijn twee bedrijven ingeschreven als nieuw lid: • Infra Westerkwartier BV | Oldekerk • Van Gaalen Aartswoude BV | Aartswoud

GA FIETSEN EN WORD STERKER, SLIMMER EN SNELLER

Alleen fietsen is heerlijk. Ik kan dan mijn eigen tempo en route bepalen. In 2018 ben ik daar op vakantie in het mooie heuvelachtige Toscane van afgestapt en ben ik aangehaakt bij een groepje mountainbikende Nederlandse campinggasten. In de groep zat een sterke klimmer, die iedereen meenam in de jacht naar de top. Zakte je terug, dan reed hij naast je en praatte hij je naar boven. Dit zorgde ervoor dat uiteindelijk iedereen een topgemiddelde reed.

Er was ook een kei in het afdalen. Hij kende de routes goed en remde op tijd. Door op hem te letten, maakten we allemaal fantastische snelle afdalingen over moeilijke paden met keien en watergaten die ik zelf links zou laten liggen.

De soigneur kende de leuke Italiaanse cafeetjes voor de broodnodige koolhydraten en cappuccino’s. De navigator zorgde ervoor dat we op ontzettend mooie gravelwegen en eeuwenoude Romeinse wegen reden.

We voelden ons deelnemers aan de legendarische Strade Bianche.

Afgelopen periode moest ik tijdens een bedrijfsbezoek weer aan mijn vakantie denken. Tijdens ons gesprek spraken we over samenwerking. Is dat de toekomst? Kun je machines en kennis delen en hebben collega’s en klanten er voordeel van? Het antwoord van die ondernemer was een volmondig ja. Hij maakt deel uit van een groep ondernemers die onderling hun kennis delen. Hierdoor werken ze slimmer en krijgen klanten een goed advies. Ze delen machines, waardoor de benutting toeneemt. Ze ontmoeten elkaar, waardoor ze ook op nieuwe ontwikkelingen stuiten. Ik denk dat samenwerken - net als met fietsen - een goede kans biedt om ervoor te zorgen dat dingen slimmer en sneller kunnen en dat uiteindelijk iedereen - Cumela-lid én klant - er sterker van wordt.

Ga eens samen fietsen met je collega!

Gerwin Otten bedrijvenadviseur

66

GRONDIG 8 2021

Machines voor professionals !

Celli krukas spitmachines Alle lagers met oliebad smering Nieuw: HD oliekeerringen Krukas deelbaar bij iedere spade Optie: hefinrichting voor kopeg of frees In één werkgang tarwe zaaien in onbereden grond In één werkgang bollengrond klaarleggen

G- 1 9 0

Agricola Italiana groenten zaaimachines Marktleider in groenten zaaitechniek Verstelbare vacuumventilator Aparte compressor Nortonkast versnellingsbak Optie: elektro-hydraulische aandrijving Spelingsvrije parallellogrammen

SN1-130

Bieslook 15

gerard.zweers@argi.nl

www.argi.nl

6942 SG DIDAM

06-53236180

like ons op facebook

SOLODISC XXL

NEW

WERKBREEDTE: 6,37 - 7,12 - 7,87 M!

DK UR E

joskin.com

Volledig gegalvaniseerd frame met pendelsysteem

Antidrup afknijpers met hydraulische bediening

SCAN ME

EU

Scalper excentrische snijverdeler met debietregeling

IN

GO

E

G

Zelfslijpende schijven (400 x 20 mm) op "levenslang gesmeerde" gesmeerde" naven met 18,75 cm tussenafstand

57B

DÉ PARTNER VOOR UW OOGST! HAKSELAARS • COMBINES • BALENPERSEN • TRACTOREN • RUWVOEDERWINNINGSMACHINES

VOOR MEER INFO GA NAAR UW DEALER, BEZOEK WWW.NEWHOLLAND.COM OF ERVAAR HET ZELF EN BOEK UW DEMO OP WWW.NEWHOLLANDDEMO.COM

10.000 uur garantie incl. Casco+ Geen slijtageaftrek! Max. 3 jaar, optioneel tot 7 jaar* *Vraag uw dealer naar de voorwaarden.

Actie geldig in Nederland.

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)