De recensent SIMONE DE BEAUVOIR. EEN LEVEN.
Op 14 april 1986 stierf Simone de Beauvoir na een kort ziekbed. In tegenstelling tot wat je zou verwachten bij het overlijden van zo’n coryfee, waren de necrologieën in de internationale pers alles behalve flatterend, eerder seksistisch en misprijzend. Le Monde schreef de dag na haar overlijden: ‘Haar oeuvre: meer popularisatie dan creatie’, The Times of London schreef dat Sartre haar goeroe was en The Washington Post typeerde haar als Sartres verpleegster en jaloerse vrouw. Soms werd er meer aandacht besteed aan Sartres werk dan aan dat van haarzelf. Het contrast met de necrologieën die verschenen bij het overlijden van Sartre in 1980 kon niet groter zijn. In de meeste artikels werd De Beauvoir toen neergezet als discipel van Sartre. In Le Monde werd ze zelfs niet vermeld. Slechts hoog uitzonderlijk, zoals in het artikel van The New York Times, werd hun fundamentele gehechtheid aan elkaar benadrukt. De manier waarop er in de necrologieën een beeld van haar wordt geschetst, is illustratief voor het vertekende beeld dat van haar werd verspreid tijdens en na haar leven. De Beauvoir was zich heel bewust van de rol van publiciteit in deze beeldvorming en werd in beslag genomen door het beeld dat het nageslacht van haar zou hebben. Begrijpelijk, haar hele leven had ze te maken gehad met critici die haar onafhankelijkheid als denker minimaliseerden, die zelfs durfden beweren dat Sartre de schrijver van haar boeken was. Vanaf 1958 startte zij met de publicatie van een reeks autobiografieën, waarbij ze zelf controle had over welk beeld ze van zichzelf naar buiten bracht en waarbij ze delen van haar relationele leven bewust censureerde. Deels was dat om bepaalde personen die nog steeds een belangrijke rol in haar leven speelden te ontzien, deels omdat ze besefte dat de tijdsgeest nog niet klaar was om zo’n vrijgevochten levenshouding te accepteren van een vrouw. Ook bij de totstandkoming van de geautoriseerde biografie, geschreven door Deirdre Bair, had De Beauvoir de teugels vast. Juist omdat deze biografie gebaseerd is op vraaggesprekken met De Beauvoir, vertelt de biograaf het gekuiste verhaal dat De Beauvoir al eerder naar buiten had gebracht. Kate Kirkpatrick, zelf ook filosofe en lector aan het vermaarde King’s College London, achtte het noodzakelijk om het vertekend beeld van Simone de Beauvoir bij te schaven. Nog te vaak wordt De Beauvoir weggezet als
aanhangsel van Sartre. Nog te vaak wordt Sartre vermeld als haar grote liefde, terwijl dat beeld niet geheel strookte met de realiteit. En terwijl haar literaire verdiensten reeds langer erkend worden, bleven haar filosofische verdiensten te lang onderbelicht. De recent vrijgegeven dagboeken en brieven veranderen en verrijken het beeld van De Beauvoir en maken nieuwe interpretaties mogelijk. "Een biografie kan onthullen waar een samenleving om geeft, wat ze waardeert, door de waarden van een ander persoon in een andere tijd te ontmoeten kunnen we meer leren over onze eigen waarden", aldus Kirkpatrick. Het portret dat Kate Kirkpatrick van Simone de Beauvoir schetst is minder geïdealiseerd dan datgene wat De Beauvoir zelf naar buiten heeft gebracht, maar het maakt haar tegelijkertijd menselijker. De Beauvoir experimenteerde zelf met polyamoureuze relaties, zowel met mannen als vrouwen, maar berokkende hierbij emotionele schade aan de jonge vrouwen die zij verleidde en betaalde de prijs voor jaloezie en wroeging. Het grote intellectuele liefdesverhaal uit de 20ste eeuw dient genuanceerd te worden. De relatie met Sartre was veel platonischer dan eerder werd aangenomen. De fysieke aantrekkingskracht die Sartre uitoefende was eerder miniem en diens affaires met andere vrouwen hadden dan ook weinig invloed op de gemoedstoestand van De Beauvoir. Voor De Beauvoir was het leven een filosofisch experiment, waarbij elke levensstap een filosofische keuze is dat veranderingen in het zelf teweeg brengt, en dus kosten en baten met zich meebrengt. Deze levenservaringen stelden haar in staat om haar ideeën over vrijheid en kwade trouw te verfijnen, waardoor ze een ethiek van het existentialisme kon ontwikkelen. Uit haar dagboeken blijkt trouwens dat ze het fundament voor haar filosofisch werk reeds op jonge leeftijd had gelegd, nog voor ze Sartre leerde kennen. Het leven van De Beauvoir valt samen met enkele drastische veranderingen in de samenleving, niet in het minst op vlak van vrouwenrechten: toelating tot universiteiten, vrouwenstemrecht, het recht op het gebruiken van de pil, de wetgeving rond abortus. Naarmate ze ouder werd, stelde ze zich meer activistisch op. Zo sprak ze zich uit voor de Algerijnse onafhankelijkheid, was ze uitgesproken voorstander van de abortuswetgeving en bekritiseerde de ondergeschikte positie van vrouwen. Voor haar was de positie van de vrouw een sociaal construct. ‘Je komt niet ter wereld als vrouw, je wordt vrouw.’
Vandaag de dag wordt het belang van Simone de Beauvoir als literator en filosofe niet langer gebagatelliseerd. Haar romans en haar reeks autobiografieën behoren tot de hoogtepunten uit de 20ste-eeuwse literatuur en geven uitdrukking aan wat het betekent mens te worden. Net zoals dat bij Hannah Arendt het geval is, worden haar filosofische werken nu meer naar waarde geschat dan toen ze verschenen. Met De tweede sekse presenteerde de Beauvoir de eerste diepgravende studie over de positie van de vrouw in de geschiedenis en drukte ze zo haar onuitwisbare stempel op de ontwikkeling van het feminisme. In De ouderdom poneerde ze dat de graad van beschaving van een samenleving kan afgemeten worden aan de manier waarop ze omgaat met haar ouderen, een betoog dat in deze tijden van corona nog niets van zijn actualiteitswaarde heeft verloren. Het blijft vreemd dat De Beauvoir haar eigen filosofische bijdrage zo kleinachtte, maar dat doet geen afbraak aan de kwaliteit van haar werk. Later op het jaar zal er een nooit eerder gepubliceerde novelle van Simone De Beauvoir worden uitgegeven. Sylvie Le Bon-de Beauvoir, de in 1980 door De Beauvoir geadopteerde dochter, vond Les inséparables terug in haar archief. Het verhaal is gebaseerd op haar gepassioneerde en tragische vriendschap met de op jonge leeftijd gestorven Elisabeth ‘Zaza’ Lacoin en zou volgens de uitgever de persoonlijke strijd van Simone de Beauvoir tegen conventionele verwachtingen onderlijnen. Iets om naar uit te kijken. In de tussentijd kan de belangstellende lezer zich tevredenstellen met deze puike biografie. Of duiken in het rijke oeuvre van De Beauvoir zelf natuurlijk. Tom Cools
Kate Kirkpatrick Simone de Beauvoir. Een Leven. Uitgeverij Ten Have 2020
18 RECENSENT
2020#2_v1.indd 18
5/06/2020 14:39
