BV
De Vlaamse Beweging
Tot 1993 had de core business van het Vermeylenfonds betrekking op de Vlaamse Beweging. In dat jaar werd België een federale staat en nam het Vermeylenfonds afstand van de Vlaamse Beweging die steeds meer een extreem-rechts profiel aannam. Zoals Stefan Hertmans onlangs nog in een interview opmerkte was het Vermeylenfonds vrijwel de enige linkse organisatie die zich lange tijd engageerde in de Vlaamse Beweging. De oorspronkelijke doelstelling van die Beweging was immers zowel sociale als culturele ontvoogding van de Vlamingen. De Vlamingen waren immers tot in de 20ste eeuw sterk benadeeld omdat het Belgische openbare leven vrijwel uitsluitend Franstalig was. Het is niet toevallig dat August Vermeylen in 1930 de eerste rector werd van de eerste Nederlandstalige universiteit in Vlaanderen en de algemeen voorzitter van het Vermeylenfonds, Aloïs Gerlo, in 1969 de eerste rector werd van de VUB, de eerste Nederlandstalige universiteit in Brussel. Tien jaar geleden had ik een interview met Herman Balthazar over de Vlaamse Beweging en de federalisering van België. Het was de tijd dat België wereldrecordhouder regeringsvorming werd. Herman Balthazar richtte in 1968 de eerste afdeling van het Vermeylenfonds op in het Gentse. Hij legt uit waarom hij de oprichting van een AVF-afdeling in Sint-Amandsberg zo belangrijk vond. Herman Balthazar: “Bij de stichting van Sint-Amandsberg in 1872
stond de gemeente onder absolute controle van de katholieke partij en de BSP had zich er nooit georganiseerd. Ze concentreerde haar werking op de arbeiderswijken in de toenmalige Gentse randgebieden zoals de Dampoort. Voor de BSP was Sint-Amandsberg een soort vreemd gewest. Ze gedroeg zich daar bijna als een vreemd leger. Ik had een andere opvatting. Net als elders in Vlaanderen kwam ook in Sint-Amandsberg de secularisering op gang. Bovendien was het een gemeente met veel hooggeschoolden. Ik vond dus dat de socialisten zich daar ook moesten organiseren en het Vermeylenfonds was daar een geschikt forum voor. Zo konden we bijvoorbeeld deelnemen aan de gemeentelijke 11 juli-vieringen en hierdoor die vieringen een algemener kader bieden dan dat van het eng nationalistische discours.”
De oprichting was dus ook geïnspireerd vanuit een Vlaamse reflex.
“Ik wilde dat de socialistische partij op zijn minst ook aandacht had voor het belang van de Vlaamse Beweging waarvan ze zich sinds de 2de WO had afgekeerd. Het communautaire woog immers steeds meer op de politieke agenda. In Brussel hadden de Vlaamse socialisten trouwens de Rode Leeuwen opgericht tegen de Franstalige hardnekkigheid. Het was dus absoluut noodzakelijk dat de BSP opnieuw aansluiting zocht met de Vlaamse Beweging.”
Waarom stond de BSP zo afkerig tegenover de Vlaamse Beweging?
“Door de collaboratie van een belangrijk deel van het Vlaams nationalisme tijdens de 2de WO werd vooral onder invloed van de Franstaligen binnen de toen nog unitaire socialistische partij de Vlaamse Beweging gelijkgesteld aan de collaboratiebeweging.
@ Jean-Pierre Drubbels
Bovendien spraken ook vele Vlaamse socialistische leiders zoals Edward Anseele graag Frans. Ze hadden totaal geen affiniteit met de Vlaamse Beweging, dat was hen vreemd. Toen de Volksunie werd opgericht in 1954 was de klassieke reflex van de socialistische militant: de Volksunie is zwart. Er waren natuurlijk binnen de Volksunie excollaborateurs actief maar er waren ook anderen. Men heeft het kind met het badwater weggegooid.” De Gentse socialistische partij stond erg argwanend tegenover de oprichting van een AVF-afdeling in Sint-Amandsberg. Nochtans kon men het Vermeylenfonds als Vlaams cultuurfonds moeilijk zwart noemen aangezien alle stichters tijdens de 2de WO in de verzetsbeweging actief waren.
“Ja, maar de perceptie veranderen, is soms moeilijk. Binnen de socialistische beweging werd de Vlaamse Beweging nu eenmaal als ‘zwart’ bestempeld. Bovendien had de partijtop door de onafhankelijke opstelling van het Vermeylenfonds geen controle over die vereniging en de partij tolereerde enkel organisaties die binnenin de socialistische zuil opereerden. Het Vermeylenfonds is eigenlijk nooit een grote beweging geweest, evenals het Willemsfonds maar die had wel een oudere traditie en een grotere inplanting bij de hogere middenklasse. De socialistische beweging was toch hoofdzakelijk een beweging waar intellectuelen eerder afwezig waren en zij die er wel waren, hadden vooral interesse voor hun benoemingen. Hun sociaal of maatschappelijk engagement, al was het maar om lidgeld aan het 2 4 BV
