Column De onvoltooid verleden tijd – Peter Benoy Nancy Sinatra. 1966. Ze veroverde er de wereld mee. Wandelen, gaan, lopen, stappen, marcheren, flaneren, zwerven, rondwaren, dwalen en verdwalen. Wat deze werkwoorden gemeen hebben is dat ze, onafgezien van mogelijke andere betekenissen, betrekking hebben op het te voet afleggen van een lange of korte afstand. Ze zijn niet altijd omwisselbaar omdat ze soms een specifieke functie verwoorden. Wanneer Holderlin zijn uitputtende tocht van Bordeaux naar Stuttgart verhaalt lijkt flaneren hier niet het juiste woord; maar Apollinaire daarentegen noemt zichzelf terecht ‘Le flaneur des deux-rives’. ‘Een spook waart door Europa...’ zo vertaalt men gebruikelijk de eerste zin van het ‘Communistisch Manifest’; over het spook van Marx kan men moeilijk zeggen dat het wandelt, flaneert, stapt of verdwaalt. Hoewel, wat dat laatste betreft, soms heb ik het gevoel dat het spook, verdwaald is. Wat volgt is een ongeleide zwerftocht door het culturele veld van de wandelaar. Iedereen kent de uitspraak van de 17de eeuwse Franse filosoof René Descartes ‘Ik denk dus ik ben’ (Cogito ergo sum). Zijn tijdgenoot Pierre Gassendi, eveneens filosoof, reageerde hierop ironisch met ‘Ik wandel dus ik ben’. Filosoferen en wandelen. Wandelen fungeert dikwijls als een katalysator om te filosoferen. Zo schreef Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) op het einde van zijn leven ‘Les Rêveries du promeneur solitaire’ (postuum in 1782 gepubliceerd). Het bestaat uit tien wandelingen (hoofdstukken) in Ermenonville, een stukje natuur nabij Parijs. Het laatste hoofdstuk bleef onvoltooid. Een filosofisch traktaat is het niet echt; naast zijn politieke en filosofische opvattingen en zijn ideeën over pedagogie komen hier veel natuurobservaties en herinneringen aan bod.
© August Sander, Jonge boeren, 1914
ARE YOU READY BOOTS? START WALKING
Wandelen heeft ook te maken met vrijheid, het kan een teken van verzet zijn, misschien een subversieve daad. In zijn grenzeloze bewondering voor de Romeinse cultuur van de oudheid deed Mussolini alles om de rijke geschiedenis van de Etruskische cultuur, die vooral belangrijk was voor de Toscanen, weg te cijferen. Een aantal Toscaanse intellectuelen organiseerden als reactie daarop groepswandelingen naar de Etruskische monumenten als een opgeheven vuist naar de fascisten. 2 6 COLUMN
