close-up
Rechts Stadsgezicht bij nacht met processie, Verreyt Onder De uitstalling van suikerwerk voor het St. Nicolaasfeest, Van Grootvelt, Het Noordbrabants Museum Linkerpagina Sara Troost, Nemo loquebatur - Niemand sprak, 1770, Rijksmuseum. Schenking van de heer C.P.D. Pape
eeuwse interieurs kijken valt bij de hoeveelheid vergulde ornamenten al snel het woord kitsch. Maar een nagebootst 17e eeuws vertrek in de tentoonstelling maakt duidelijk dat het goudleer behang, de glimmende koperen kandelaars, kroonluchters, spiegels enzovoorts niet alleen luxe moesten uitstralen, maar vooral ook de lichtopbrengst van het bescheiden kaarslicht moesten maximeren. Reesing: ‘Goud, zilver, koper, maar ook wit-marmer en mogelijk zelfs kleding hadden die functie in de hoogtijdagen van het kaarslicht sinds de vroege 17e eeuw. Alles wat reflecteerde werd daarvoor gebruikt. Dat loopt omgekeerd door in de schilderijen zelf: lichtpuntjes en vlakken in sommige werken lichten heel speciaal op in kaarslicht en zijn daar waarschijnlijk op geschilderd. In kerkvoorstellingen heb je soms ogenschijnlijk overbelichte Christusfiguren en andere blikvangers, maar als je die in hun oorspronkelijke donkere kerkomgeving bij kaarslicht bekijkt valt alles plotseling op zijn plaats.’ De nacht in de dag vangen Tal van vanzelfsprekendheden komen in Gouda in een ander licht te staan. Neem bijvoorbeeld de vele nachtvoorstellingen. Die werden indertijd natuurlijk bij daglicht geschilderd. Reesing legt uit hoe dat in zijn werk ging: ‘Schalcken maakte bijvoorbeeld gebruik van een ‘donkere kamer’ waar hij zijn model inzette en daar keek hij dan door een kijkgat naar. Prachtige etsen van Rembrandt die helemaal dichtgekrast zijn en waarin dan het vlammetje is uitgespaard.’ Lekker goedkoop Er blijkt ook nog een typisch Hollandse reden voor de populariteit van nachtvoorstellingen onder kunstenaars. Reesing: ‘Doordat grote vlakken nauwelijks invulling nodig hadden, waren deze schilderijen relatief eenvoudig om te maken en vooral ook spotgoedkoop. Je spaarde immers de dure pigmenten uit.’ Kaarslicht T/m 27 maart 2022 Museum Gouda Achter de Kerk 14, Gouda museumgouda.nl 213
KG_2021_06 SR.indd 213
07-12-2021 00:50
