Bergen magazine 3 2021 by Virtùmedia

CLOSE-UP: DE MYSTERIEUZE EDELWEISS • DOLOMIETEN: TOFANA DI ROZES

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

Jaargang 15 Nr 3 juni 2021 € 6,99

Klassieke huttentochten in Zuid-Tirol, Dachstein & Berner Oberland

E-mountainbiken

Met zwier de berg op (en veilig weer af) Fotoreportage

Driemaal pieken in Slovenië WIN EEN OUTDOORJACK VAN HAGLÖFS T.W.V. € 110

Tesla of trein? Zo reis je duurzaam naar de Alpen BP

JOUW ROUTE NAAR AVONTUUR Vind, plan en deel je avonturen met komoot.

komoot.nl

BERGEN

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

LUCHT

Jaargang 15, nummer 3, juni 2021 Bergen Magazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt vijf keer per jaar Redactieadres Bergen Magazine Postbus 595, 3700 AN Zeist www.bergwijzer.nl Hoofdredactie Jonathan Vandevoorde Eindredactie Marcia van Bijnen Redactie Daan Couwenbergh, Noes Lautier, Frank Peters, Jan van der Straaten, Peter Strookman, Simone van Velzen, Bert Vonk, Sean Vos Verder werkten aan dit nummer mee Manrico dell’Agnola, Jelle Canipel, Robert Eckhardt, Jeroen Gribling, Dirk Hilbers, Paul Petit, Lars Stoof, Robert Weijdert Vormgeving TwinMedia bv, Culemborg, Sanne Heuker Bladmanagement & advertenties Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)30-3072248 Marketing & samenwerkingen Arjen van Wifferen, avanwifferen@virtumedia.nl Telefoon +31(0)30-3075780 Druk Veldhuis Media, Raalte Distributie Nederland: Betapress, www.betapress.nl België: AMP, www.ampnet.be Uitgever Nederland Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer (pdobbelaer@virtumedia.nl) Postbus 595, 3700 AN Zeist Telefoon +31(0)30-6920677 Uitgever België Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer PO BOX 955, 1934 EMC-Brucargo Abonnementen De prijs voor een abonnement bedraagt € 32,45 per jaar (vijf nummers). Aan een abonnement buiten Nederland of België zijn extra verzend kosten verbonden. Neem hierover contact op met de klantenservice. Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmelding kan via onze website www.bergwijzer.nl of via de klantenservice op telefoonnummer +31(0)850407400 (ook voor vragen over bezorging). Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding ‘Bergen Magazine’ en van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer. Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven. Contact: Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Bergen Magazine, Postbus 595, NL-3700 AN Zeist. Tel. 085-0407400, e-mail: klantenservice@virtumedia.nl Lees hier hoe we met uw persoonsgegevens omgaan www.virtumedia.nl/privacy-statement © Bergen Magazine. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1873-8966.

ucht is een woord waar ik blij van word. Het heeft voor mij altijd een positieve bijklank, zo veel meer dan N2 + O2, stikstof en zuurstof. We ademen het in, soms zien we het en bij lucht ruiken maakt ons brein soms rare sprongen: denk maar aan het effect van brandlucht ruiken. Velen worden van de zilte zeelucht helemaal high. Maar bij mij schreeuwt onvervalste berglucht – die potpourri van naalden, verse bloemen en de prille dauw op gras – “vakantiegevoel” in mijn hoofd. Wist je dat lucht ook een bergsportterm is? Als je zogezegd veel lucht onder je

zijn buik doet, lees je in de reportage vanaf blz. 64). Lucht is bovendien ook een metafoor die in de grafische wereld gebezigd wordt. Wij vonden dat het, in deze vijftiende jaargang, hoog tijd werd om onze pagina’s wat meer lucht te geven, zoals dat heet. Dus kreeg de vormgeving van ons tijdschrift een aardige opfrisbeurt. Meer ruimte en wit, zodat de verhalen en de mooie foto’s vrij kunnen ademen en daardoor beter tot hun recht komen. Ongeacht of het om ‘luchtige’ vertellingen gaat, zoals over de verrassende mythes die bestaan over de edelweiss (blz. 12) of een gezinsvakantie aan de Karin-

“Some old-fashioned things like fresh air and sunshine are hard to beat” Laura Ingalls Wilder

schoenzolen hebt, ben je wellicht onderweg op een erg steil en dus spannend stuk van een via ferrata. Weten wanneer er onweer in de lucht hangt kan voor alle bergsporters levensreddend zijn. En een zogenaamde luchtige passage bezorgt elke klimmer kriebels in de buik, en zeker als die zich dan aan een overhangende rots omhoog moet werken. Maar als die klimmer aan een touw bengelt met letterlijk alleen maar lucht om zich heen, dan wordt het een ander verhaal (wat dát met

tische meren (blz. 76), of dat het serieuzere kost betreft, zoals duurzaam reizen naar de Alpen (blz. 46). Een goeie dosis lucht (en dus meer pagina’s) is precies wat Bergen Magazine even nodig had… Lucht is wat wij nu allemaal hard nodig hebben. Die lockdown heeft veel te lang geduurd en laat alle wappies eindelijk eens ophouden met zeuren en vertragen. Nog enkele prikken en we kunnen weer vrij ademen! En frisse berglucht happen. Wat een opluchting zal dat zijn!

jvandevoorde@bergenmagazine.nl @mild_adventures @jvandevo  Vogelperspectief. Als je vanaf een berg over het landschap uitkijkt, lijkt het soms alsof je boven de wereld zweeft. De traditionele Hofpürglhütte in het Dachsteinmassief staat op zo’n plek, hoog boven het Ennstal. Ik deed er nog een schepje bovenop en stuurde de drone de lucht in om haar vanuit vogelperspectief te fotograferen. Luchtiger kan niet. Foto: Jonathan Vandevoorde BERGEN magazine 3

IN DIT NUMMER

A EM TH Foto: J. Vandevoorde

KLASSIEKE HUTTENTOCHTEN Met honderden bemande berghutten in de hele Alpenboog zijn de denkbare combinaties voor het uitstippelen van een trektocht eindeloos. Wij zochten drie bijzondere streken op; totaal verschillend in de landschappen die we doorkruisten, maar identiek daar waar het de échte bergwandelaar om gaat: een authentieke huttentocht beleven in de overweldigende bergnatuur.

16 Zuid-Tirol – Over eenzame hoogten 26 Berner Oberland – Op en neer in viervoud 34 Steiermark – Over de ruige flanken van de Dachstein

Met kaart op blz. 41

4 BERGEN magazine

76 46 DUURZAAM REIZEN NAAR DE ALPEN

67 3 X PIEKEN IN SLOVENIË

CO2-neutraal naar de Alpen reizen deze zomer, kan dat? We zetten verschillende transportmiddelen op een rijtje en reden zelf met de Tesla naar Zwitserland en terug. Zonder uitstoot en zonder laadstress.

52 E-MOUNTAINBIKEN MET ZWIER DE BERG OP

Vanwaar die drang om altijd die hoogste top te willen beklimmen? Laat staan de drie hoogste? Geniet je er nog wel van? Zes vrienden maakten het mee het tijdens in de Julische Alpen.

76 EEN VERHAAL VAN DRIE MEREN De meren van Karinthië zijn een beetje Oostenrijks eigen Mediterrannee. Tijdens een gezinsvakantie bij de Weissensee en de Millstättersee valt er meer dan genoeg te beleven, ook zonder nat te worden.

Ze zijn niet meer uit het berglandschap weg te slaan, de e-mountainbikes. Hoog tijd voor een realitycheck: kan iedereen het? Kan het veilig? Is het iets voor bergwandelaars? Antwoord: ‘tuurlijk!

60 EEN NIEUWE DIMENSIE IN HET DOLOMIETEN KLIMMEN De overhangende Pilastro in de zuidwand van de Tofana di Rozes werd in de vroege jaren veertig van de vorige eeuw bedwongen door de lokale klimclub van Cortina d’Ampezzo, de Scoiattoli (‘eekhorentjes’).

NIEUWE ONLINE EDITIE OP PAD MET KINDEREN

Nu op Bergenmagazine-digitaal.nl

Berglicht 6 Een wonder

Uitgerust 8 Uitgeprobeerd 9 Jouw foto 10 Weer en wind

Close-up 12 De edelweiss

Tot op zekere hoogte 43 Klein geluk

Actueel 44 Boekenberg 75

BERGEN magazine 5

BERGLICHT

6 BERGEN magazine

EEN WONDER TEKST & FOTO JONATHAN VANDEVOORDE Nadat in de zomer van 1700 voor de derde keer achtereen de oogst vernield was door hagelbuien, besloot de pastoor van het dorpje Latzfons in ZuidTirol dat er een mirakel nodig was om de bevolking tegen verder onheil van Moeder Natuur te beschermen. Een zwart geverfd beeldje van Onze Lieve Heer dat hij in een vervallen kapel tussen het puin had gevonden, werd onder zijn aansporing op een paar verschillende plekken in de streek door de gelovigen omhoog gedragen, maar schudde bij aankomst telkens het hoofd: de plek beviel Hem niet. Tot deze richel op 2305 meter hoogte Zijn goedkeuring kreeg. Een wonder! De onweersdreiging was voorgoed afgewend. Steeds meer mensen zijn in de jaren daarna naar deze plek gekomen om aan de Schwarzer Herrgotts positieve vibes te vragen als het om het weer gaat in het oogstseizoen. Al in de achttiende eeuw werd hier de eerste bedevaartkapel gebouwd met ernaast een herberg. De huidige gebouwen, de kerk en het Schutzhaus, zijn van een latere datum, maar het is mij op deze vroege septemberochtend wel duidelijk waarom de Heer deze kansel verkoos boven alle andere. Het uitzicht over het Eisacktal en de noordelijke Dolomietenmassieven is ongeëvenaard. Vanochtend vroeg zijn het vooral de pastelgekleurde sluierwolken die het plaatje maken. Met voorbedachten rade heb ik deze specifieke standplaats opgezocht: ogenblikken later zou de zon als een stralende, goddelijke openbaring pal van achter het kerkje omhoogkomen. Nog zo’n wonder, maar eentje die een heel andere foto heeft opgeleverd. n

 Lees de reportage waarin deze plek

voorkomt vanaf blz. 16 in dit nummer.

Camera: Canon 6D Mark II Lens: EF 24-70 mm f2.8 II USM op 70 mm Diafragma: f/20 Sluitertijd: 430 sec. met ND 10 filter (Big Stopper) vanaf statief ISO: 100 Tijd: 06.26 uur BERGEN magazine 7

UITGERUST

Redactie Daan Couwenbergh

Krachtpatser De Super Solar Charger van Xtorm is een powerbank en zonne-oplader in één. De krachtige batterij kan een smartphone tot wel vier keer snel van een volle accu voorzien. En als dat niet genoeg is, kun je hem met de twee grote zonnecellen overal weer opladen. Altijd stroom bij de hand voor je telefoon of wandel-gps dus. De Super Solar Charger is speciaal ontwikkeld voor buitenactiviteiten. Hij kan tegen een stootje en de zonnecellen zijn zo krachtig dat ze ook op een bewolkte dag energie leveren.

 Adviesprijs: € 89,95 www.xtorm.eu

VERBETERDE FAVORIET Bergans of Norway had zelf haar Fløyen V2 Pant al tot haar favoriete wandelbroek verklaard, maar toch kon het nóg beter. De broek is namelijk flink onderhanden genomen. Betere materialen, een verbeterde tailleband, noem maar op. De Fløyen V2 is net als een legging nauwsluitend, maar tegelijk stevig genoeg voor een kloeke bergwandeling, want dankzij de ritsen onderaan de pijpen is hij goed te combineren met hoge wandelschoenen. Daarnaast is hij winddicht en waterafstotend.

 Adviesprijs: € 140,– www.bergans.com

Licht en stevig Met de Alp Trainer 2 Mid GTX® brengt het Italiaanse Salewa een veelzijdige schoen op de markt. Met deze alleskunners kun je uit de voeten op veel verschillende soorten terrein. De stevige en stijve neus biedt bescherming als je op een ruige helling moet scramblen en het bovenwerk is zo stevig dat je enkels ondersteund worden. Toch is de Alp Trainer licht en flexibel, waardoor je ook tijdens het afdalen voldoende bewegingsruimte hebt.

 Adviesprijs: vanaf € 200,– www.salewa.com

Kleine, fijne grill Niks gezelliger dan een barbecuepicknick aan een bergmeer of in het park. Deze gasgrill van Skotti neem je makkelijk mee; hij is compact, snel in- en uit elkaar te halen en vrij licht: 3 kilo. Ideaal dus voor een tripje naar een mooi plekje om te genieten van een barbecue. De bijgeleverde hoes is ook te gebruiken als ondergrond en zorgt ervoor dat je rugzak niet vies wordt. En er komen geen gloeiende kolen aan te pas, dus schoonmaken is makkelijk, gewoon met afwasmiddel. Handig en duurzaam.

 Adviesprijs: € 159,– www.skotti-grill.eu

8 BERGEN magazine

UITGEPROBEERD

VAN VELE MARKTEN THUIS Het eerste wat mij door het hoofd schoot

brandcrème. Elastische zijvakken ontbreken ook

toen ik de Wizard 24+4 testrugzak van

niet; het is immers geen klimrugzak. Ook zijn er

Vaude uitpakte was: mooi ding en wat is ie

lussen om je wandelstokken aan te bevestigen

licht. Waar is deze rugzak voor bedoeld?

en natuurlijk is er een regenhoes aanwezig. Aan de buitenzijde kan een fietslampje bevestigd

Voor woon-werkgebruik of dagtochten, zegt Vau-

worden. Daarin is dus duidelijk aan woon-werk-

de. Er is een mogelijkheid om de rugzak met 4 liter

gebruik gedacht, hoewel de rugzak mij daarvoor

te vergroten: als je de achterste rits opent, ont-

wat (te) ruim voorkomt.

vouwt zich extra opbergruimte waardoor ik toch

Ik had de Wizard graag in de bergen uitgepro-

visioenen van (korte) meerdaagse tochten kreeg.

beerd, maar vanwege de overbekende reisbeper-

Wat viel mij nog meer op? Allereerst de rits van het

kingen van dat moment heb ik er de Nederlandse

hoofdvak. Die loopt ver door, zodat je probleemloos

duinen mee ‘beklommen’. Met ‘bergbepakking’,

bij je spullen kunt zonder te hoeven ‘graven’, zoals

dat dan weer wel. Je kunt er tot 8 kg in dragen,

bij een rugzak die je van bovenaf vult. Ook kun je

maar ik heb niet kunnen testen of de heupband

daardoor eenvoudiger je watersysteem los- of

en de schouderbanden op de lange duur daarvoor

vastkoppelen, want soms is het gedoe om een vol-

stevig genoeg zijn, maar nu zat de rugzak in ieder

le waterzak op zijn plek te schuiven.

geval heerlijk. Prettig is de ventilerende rugcon-

Spullen als telefoon, blarenpleisters, een gidsje

structie; je kunt zelf instellen hoe dicht je de rug-

en zo hebben aan de voorzijde een afsluitbaar

zak tegen je lijf draagt. Al met al is de Wizard

segment met vakverdelingen en een extra af-

24+4 een fraaie, comfortabele rugzak die voor

sluitbaar vak voor die spullen die je echt niet mag

veel omstandigheden geschikt is, behalve voor

kwijtraken. Op de heupband zit een (stretch) zak-

technische klimtochten of voor lange trektoch-

je voor klein ‘grut’ als lippenbalsem en zonne-

ten, maar dat pretendeert Vaude ook niet. (MvB)

Lezerstest

 Extra voorvak voor losse spul-

letjes • Stevige stof, makkelijk te reinigen • Geïntegreerde regenhoes • Ademend rugframe • Voelt niet zwaar -– Groot vak niet helemaal open te

ritsen

De Futura 23 weegt 1200 gr en is verkrijgbaar in 4 kleuren  Adviesprijs: € 120,– www.deuter.com

 Mooi • Licht • Ventilerend rugpand • Draaghoogte en afstand tot de rug instelbaar • Toegankelijkheid hoofdvak • PFC-vrij • Waterafstotend -– Niet voor technische bergtochten

De Vaude Wizard 24+4 weegt 1015 gr en is in vijf kleuren verkrijgbaar.  Adviesprijs: € 95,– www.vaude.nl

Ruim en veelzijdig Lezer Lars Stoof mocht de Deuter Futura

“De avond voordat wij gingen wandelen hebben

23-rugzak uitproberen op de N70, een

we de rugzakken ingepakt en zo ook de Futura.

‘bergwandeling’ van ongeveer 16 km in de

Voor mij was het heel erg belangrijk dat mijn ca-

omgeving van Nijmegen. Op een mooie

meraspullen er goed in pasten en dat was meer

voorjaarsdag ging hij samen met zijn vrien-

dan het geval. Er was nog genoeg ruimte in het

din op pad. “Van te voren had ik veel posi-

hoofdvak voor een extra broek, jas en genoeg

tieve verhalen gelezen over deze route – je

eten voor een dag wandelen.

maakt heel wat hoogtemeters – en had

Ondanks al die spullen had ik nooit het idee dat

daardoor ook hoge verwachtingen.”

de rugzak erg zwaar aanvoelde. Het is verrassend dat, ondanks de 23 liter inhoud en het bijbehorende gewicht, je niet merkt dat er zo veel aan je rug hangt. Normaal gesproken heb ik daar snel last van. De rugzak is van een aangenaam stevige stof gemaakt, waardoor alles goed op z’n plek blijft zitten. Ook wanneer hij niet helemaal vol zit blijft hij toch stevig in vorm, zowel op je rug als wanneer je de tas neerzet. Deze rugzak kan ik zeker aanraden voor wandelaars die langere dagtochten maken, waarbij je toch wel wat meer spullen en eten meeneemt. Zelfs wanneer je een overnachting maakt, heb je nog voldoende ruimte in deze fijne Futura 23.” Meer bevindingen van onze lezers over dit product lees je op Bergwijzer.nl/ magazine/2021-3

BERGEN magazine 9

JOUW FOTO

FOTOWEDSTRIJD FJÄLLRÄVEN

WEER EN WIND Tientallen foto’s van dreigende luchten, doordrenkte trail-

Volgens de jury sprongen de foto’s van Hans Deseure en

runners, door wolkenflarden omhulde bergkammen en mis-

Marleen Lubberding er uit. Zij ontvangen binnenkort elk

tige landschappen ... Velen van jullie gaan wel eens door

een Abisko Lite Trekking jas van Fjällräven.

weer en wind op pad in de bergen, hebben we gemerkt!

HANS DESEURE, MEISE Een foto met een wow-effect! Prachtig hoe de stormwolk uitrafelt boven de heuvels, maar het dorp rond de kerktoren als door een mirakel voor het onheil behoed wordt. Met het zonlicht en de regenboog lijkt God te zeggen: geen zorgen, het komt goed. Ik bescherm jullie. In deze foto van het dorp Pierrelongue aan de voet van de Mont Ventoux zie je hoe snel het weer kan omslaan. Links nog blauwe lucht, maar rechts is het hommeles. Soms moet je als fotograaf gewoon geluk hebben om zo’n moment vast te kunnen leggen. De scène is prima nabewerkt, al had de kleurenverzadiging best minder mogen.

10 BERGEN magazine

MARLEEN LUBBERDING, SOEST Als Mozes een bergwandelaar was, had ieder bergtochtje er voor hem waarschijnlijk zo uitgezien. Alsof de wolken je de weg wijzen. Boven de mist op de richel tijdens een huttentocht in de Dolomieten van Trentino ervoeren de kinderen van Marleen voor het eerst hoe adembenemend en mysterieus de bergen kunnen zijn. Zo’n situatie is erg herkenbaar voor iedere bergwandelaar. Door het lijnenspel in het beeld wordt je oog de leegte in getrokken.

DE JURY: • Jonathan Vandevoorde (hoofdredacteur) • Marcia van Bijnen (eindredacteur) • Elanwy Rockey (Fjällräven) • Sean Vos • Simone van Velzen • Frank Peters • Daan Couwenbergh

NIEUWE WEDSTRIJD

WEERSPIEGELING

Niets zo fotogeniek als de reflectie in een bergmeer … Of in een waterplas. Of in een bak water aan een pomp, of in je glas, waarom niet? Kortom: er zijn genoeg creatieve manieren te bedenken om het thema ‘weerspiegeling’ uit te beelden, toch? Zolang de foto maar in de bergen gemaakt is, mag je hem naar ons opsturen.

Dit keer mogen we weer twee winnaars uitkiezen. Elk krijgt dan een exemplaar van het compact en opvouwbaar LIM Mid Jacket van Haglöfs met een winkelwaarde van € 110.

Insturen kan tot 13 augustus op Bergwijzer.nl/winnen. Wedstrijdreglement en bestandsspecificaties zijn op de webpagina te vinden

BERGEN magazine 11

CLOSE-UP

ICONISCHE ALPENFLORA

Edelweiss

Leontopodium alpinum

12 BERGEN magazine

 Ware liefde en een heldhaftige daad. Plaat uit het boek Edelweiss, reine des fleurs dat de mythes rondom het plantje prachtig weergeeft. Archief Münchner Stadtmuseum

Edelweiss, de koningin der alpenbloemen, is zonder twijfel de allerbekendste alpenplant. De mythes over de nobele witte bloem zijn legendarisch. Maar kloppen ze wel? Er valt in elk geval heel wat te ontdekken in alle verhalen. TEKST SIMONE VAN VELZEN

edereen kent de verhalen over de diepe liefde en toewijding van dappere jonge mannen die het hooggebergte intrekken en op levensgevaarlijke steile rotswanden hun leven op het spel zetten om een uiterst zeldzame edelweiss voor hun bruid te plukken. Door deze gedurfde prestatie, die fataal af kan lopen, is de zilveren ster het symbool voor echte liefde en moed geworden. Het is een van de grootste mythes rondom de edelweiss: de gevaarlijke onbereikbaarheidvan de alpenbloem. Deze is, botanisch gezien, echter niet correct. Het populaire beeld dat de bloem zeldzaam is en alleen op grote hoogte op steile rotsen groeit, klopt niet. Je kunt hem gewoon langs een gemakkelijk begaanbaar bergpad aantreffen. De meeste vindplaatsen liggen rond de 2000 meter hoogte, maar hij kan ook hoger of lager voorkomen. Bovendien is de edelweiss geen echte rotsplant, zoals de verhalen ons doen geloven. Hij groeit vooral daar waar de rotsige bodem wat karige humus heeft. Op zulke grond hebben grassoorten niet veel kans en kan edelweiss de concurrentie aan. Zodra de humus voedselrijker wordt verdwijnt de edelweiss, want kieskeurig is het plantje wel. Hij groeit bijna alleen in het kalksteengebergte. En op kristallijn gesteente vind je hem alleen daar waar er wat kalk aanwezig is. Al met al zijn zowel de zeldzaamheid als de moeilijkheid om de bloem te bemachtigen sterk overdreven. Maar hoe komt dat? De mythes zijn nauw verbonden met de groei van het alpinisme in het midden van de negentiende eeuw. Moed en kracht waren belangrijke waarden die met de sport samengingen en het waren de alpinisten zelf die het bezit van een bloem als een bewijs van ongewone durf populair maakten om zichzelf te promoten als dappere, sterke mannen.

Cultstatus De mystiek rondom het bergplantje groeide razendsnel, wat ervoor zorgde dat edelweiss binnen de kortste keren beroemder en geliefder werd dan andere, kleurrijkere bergbloemen. Denk bijvoorbeeld aan de iconische alpenroosjes of gentianen die toch vaak als esthetisch mooier worden beschouwd. Je zou zelfs kunnen stellen dat de nobel witte – de letterlijke vertaling van edelweiss – noch wit, noch fraai is. De beroemde Amerikaanse schrijver Mark Twain beschreef de bloem in 1881 na een reis door de Alpen als ronduit lelijk en vergeleek het pluizige bloempje zelfs met “de kleur van slechte sigarenas”. Maar edelweiss had zijn cultstatus toen allang bereikt en blijft tot de dag van vandaag een van de meest iconische af beeldingen van de Alpen. Je kunt het zo gek

niet bedenken of het bloemetje versiert het: een luchtvaartmaatschappij (Edelweiss Air), munten (denk aan de Oostenrijks 2 eurocent), toeristische prullaria, het logo van het Zwitserse toerismebureau en de Oostenrijkse alpenvereniging, enzovoort, enzovoort. Zijn roem werd het plantje gedurende de negentiende eeuw echter bijna fataal. Toeristen en bergbeklimmers die de zilveren ster als trofee plukten, konden hem jarenlang als souvenir aan hun reizen behouden, gedroogd, tussen de pagina’s van een boek of schrift geplakt. De groei van het toerisme en het overmatig plukken riepen om bescherming. In 1878 werd de allereerste maatregel in het leven geroepen: in het Zwitserse kanton Obwalden was het niet langer toegestaan de wortels van de plant op te graven. Oostenrijk volgde in 1886 met de bescherming van de soort in het hele land. Tegenwoordig is de edelweiss in bijna zijn hele verspreidingsgebied een beschermde plantensoort.

Liefde voor het vaderland En dan de politieke betekenis van het alpenplantje. Iedereen kent de hartverwarmende Broadway-musical The Sound of Music waarin de gepensioneerde marineofficier Von Trapp, in de beroemde filmversie uit 1965 gespeeld door wijlen Christopher Plummer, een nostalgisch lied* zingt over de edelweiss. Met zijn lied geeft de kapitein uiting aan zijn loyaliteit aan zijn geliefde vaderland Oostenrijk, maar ook aan zijn weerstand tegen de druk die op hem werd uitgeoefend om zich na de Anschluss bij de marine van nazi-Duitsland aan te sluiten. Edelweiss, Edelweiss, every morning you greet me. Small and white, clean and bright, you look happy to meet me. Blossom of snow May you bloom and grow Bloom and grow forever Edelweiss, Edelweiss Bless my home-land forever Edelweiss.

Militarisme Het is geen toeval dat edelweiss in dit nummer als symbool voor Oostenrijks patriottisme onder druk van de nazi’s werd gebruikt. Sinds halverwege de negentiende eeuw was Leontopodium alpinum de nationale bloem van

BERGEN magazine 13

CLOSE-UP

 De edelweiss is eigenlijk een cluster van bloemhoofdjes. Foto: Saxifraga Foundation/ Dirk Hilbers

Edelweiss, marmot en gems: de drie alpeniconen kom je overal tegen. (SvV)



verschillende Alpenlanden, zoals Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk. Het was bovendien de favoriete bloem van Adolf Hitler, waardoor het een controver sieel teken van nationalisme in Duitsland en Oostenrijk werd. Maar de zilveren ster werd ook het embleem van de Edelweiss-Piraten, een jongerengroep die in naziDuitsland verzet pleegde. Zo was de edelweiss, tegenstrijdig genoeg, zowel een symbool van het nationaalsocialisme als van vrijheid en verzet. Tevens was de bloem te vinden op menig legeruniform.

PASPOORT NAAM

Moderne naam Edelweiss (alle talen) Wetenschappelijk Leontopodium alpinum Oude naam/bijnamen Wolbloem, kleine leeuwenpoot, ster van de gletsjer, zilveren ster, eeuwige bloem van de Alpen, bloesem van de sneeuw, koningin der alpenbloemen UITERLIJKE KENMERKEN

Type plant Composietenfamilie (Asteraceae) Bloeiwijze Technisch gezien geen enkele bloem, maar een cluster van bloemhoofdjes (capitula), die omgeven worden door fluweelachtige witte bladeren (schutbladen) gerangschikt in de vorm van een ster. Bloeitijd Juli tot september Lijkt op Leontopodium nivale (Apennijnen) LEEFGEBIED

Verspreidingsgebied Alpen, Jura, Karpaten, noordelijke Balkan, noordelijke Apennijnen en Pyreneeën. Hoogte Meestal rond 2000 meter hoogte, soms ook lager en hoger. Hoogste waarneming 3140 m. Bodemtype In kalksteengebergte op rotsige bodem met wat karige humus. In kristallijn gesteente alleen daar waar er wat kalk aanwezig is. Terreintype Op blootliggende rotsen, maar ook aan de rand van bergweides. LEESTIP

Edelweiss – reine des fleurs, Rey C. & Rey S. & et al (2011), Éditions du Belvedère, ISBN 9782884192019 – Ode aan de edelweiss, met prachtig beeldmateriaal en alles wat je maar wilt w eten (in het Frans), van botanische feiten tot mythes en symbolische verhalen.

14 BERGEN magazine

Tot op vandaag is dat nog het geval. Een edelweiss embleem wordt bijvoorbeeld nog steeds gedragen op de petten van verschillende Oostenrijkse legereenheden en Duitse Gebirgsjäger (bergtroepen). Alles bij elkaar genomen is edelweiss uitgegroeid tot een krachtig embleem van het patriottische sentiment in de Alpenlanden en heeft het wollige bloempje tijdens de onstabiele periode rondom de Tweede Wereldoorlog bijgedragen aan de vormgeving van de nationale identiteit van de betrokken berglanden.

Van kitsch tot cool En nu? Inmiddels roept de edelweiss bij menigeen vooral het beeld op van eenzame bergtoppen en staat het plantje symbool voor de puurheid en schoonheid van de Alpen. Want één ding valt niet te betwisten: edelweiss is een échte bergbloem, met de hoogste geregistreerde waarneming op 3140 meter, net boven Zermatt. Edelweiss is, met zijn wollige structuur, het schoolvoorbeeld van het uitzonderlijke vermogen van planten om zich aan te passen aan de barre weersomstandigheden in de bergen. Zo verzamelen de edelweisshaartjes duizenden luchtbelletjes die de plant niet alleen beschermen tegen bevriezing en uitdroging, maar ook tegen de hoge uv-straling in de alpiene omgeving. Alhoewel edelweiss in de tweede helft van de twintigste eeuw als kitsch werd beschouwd (denk aan al die oubollige souvenirs), is het plantje nu weer helemaal hip. Niet alleen in het toerisme, maar ook in bijvoorbeeld de cosmeticaindustrie waar dankbaar gebruik wordt gemaakt van het nieuwe eigentijdse imago van een plantje dat tegen weer en wind bestendig is. Allerlei nieuwe edelweissschoonheidscrèmes tegen veroudering en zonnebrand komen op de markt. Zo blijft edelweiss, tot de dag van vandaag, het meest gecommercialiseerde bloempje van de Alpen. En of het nu de kleur heeft van slechte sigarenas of niet, één ding staat vast: geen enkele andere alpenbloem heeft qua symboliek een kleurrijkere geschiedenis dan de edelweiss. n  Volgende keer in deze serie: gentianen * Evergreen in de versie uit The Sound of Music (1959), geschreven door R. Rodgers & O. Hammerstein II

neoliet neoliet

nederland nederland bedankt al haar bedankt al haar

supporters. supporters.

THEMA

Klassieke huttentochten Sarntaler Alpen

16 BERGEN magazine

Hufeisentour Zuid-Tirol

Over eenzame hoogten

De ene dag kijk je tegen de Dolomieten aan, de volgende dag zijn het de Tuxer Alpen. Of de Stubaier Alpen. Of de Ötztaler Alpen. Of allemaal, op dezelfde dag. De groene bergruggen boven het bij weinigen bekende Sarntal in Zuid-Tirol grossieren in grootse vergezichten en blijvende indrukken, waarvan de stilte de meest overheersende is. TEKST & FOTO’S JONATHAN VANDEVOORDE

Alleen op de wereld. Tussen hemel en aarde op de ronde Astenberg, met een uitzicht in alle windrichtingen voor ons alleen.

BERGEN magazine 17

THEMA

Klassieke huttentochten Sarntaler Alpen

Dag 1 Reinswald – Latzfonser Kreuz

DRIE LANDSCHAPPEN IN ÉÉN DAG

e regen van de afgelopen week heeft de hemel schoongeveegd. Het is nog fris in de schaduw van het bos. Waar we precies moeten afslaan, omhoog naar de Seebergseen, is eerst een puntje van discussie tussen Bert en mij. De wandelkaart is niet erg nauwkeurig en volgens mijn gps-horloge zijn we nog niet bij de afslag. Van de wegmarkeringen worden we ook niet wijzer. Ik vertrouw op de gps en gok goed. Hogerop weer een verrassing: het pad verdwijnt gewoon. Onder de warme zon navigeren we tussen struikjes en verdwaalde gletsjerkeien naar een alm waar we de officiële route terugvinden. Zo komen we er ook wel, al kost het mij een gat in mijn broek – verdomde prikkeldraad!

Kapelletje Voorbij de Seebergseen wordt de klim echter een stuk relaxter. Boven op het pasje, bij het onheilspellend genaamde Totenkirchl, komen de eerste wandelaars van de dag ons tegemoet. Zo te horen zijn het streek bewoners, gezinnen met kinderen, kwieke bejaarden, Italiaans of een Duits dialect kwetterend. Voor ons ligt een glooiende vlakte bezaaid met almboerderijtjes en daarachter een totaal ander berglandschap: de Dolomieten. Heiligkreuzkofel, Sorapis, Geislerspitzen, Seceda, Sella, Lang- en Plattkofel, Rosengarten … Netjes op een rij, blakend in de zon. Lange, houten omheiningen tekenen geometrische patronen in het landschap. Vanaf hier snijdt de Huf eisentour dwars door al die obstakels heen. Zo komen we het ene na het andere hekje of poortje tegen. En de weide is één grote spons hoogveen, verzadigd tot en met. Als ik tien seconden stil blijf staan, zakken mijn schoenen een paar centimeter in de blubber. “Het lijkt wel wadlopen”, murmelt Bert, en we hoppen en trippen ons een weg door het moeras. Waar het kan gebruiken we de neergelegde planken zodat we droge voeten kunnen houden. Vervang de hekjes door stenen muurtjes en dit had evengoed Ierland kunnen zijn, of Wales.

18 BERGEN magazine

Bedevaartsoord Ondertussen klimmen we over het plateau wel ongemerkt naar boven de 2200 meter. Het gezomp houdt gelukkig op; het landschap verandert in een soort Noorse hoogvlakte vol stenen en mos. We komen pas in echt bergachtig terrein terecht als we een keteldal omronden naar het Schutzhaus waar we vanavond slapen. De berghut ligt fotogeniek aan de overkant tegen een donkere helling geplakt. Opvallend is het witte kerkje ernaast, het Latzfonser Kreuz, waar een kruisbeeld van de Schwarzer Herrgotts elk jaar bedevaardgangers over een steile kruisweg vanuit het Eisacktal de berg op lokt. Op de laatste paar honderd meters van het pad heeft Bert nieuwe vrienden gemaakt: een kudde wel heel erg sociale geiten volgt hem klingelend tot op het terras. We eren de zwarte Jezus met een Zum Wohl! en onze bruine snoeten in de late middagzon.

Op het laatste stuk naar de berghut houden de Dolomieten ons gezelschap.





Een fris welkom bij de herberg.

Het Latzfonser Kreuz, een bedevaartsplek, pal naast het Schutzhaus.



BERGEN magazine 19

THEMA

Klassieke huttentochten Sarntaler Alpen

20 BERGEN magazine

Dag 2 Latzfonser Kreuz – Flaggerschartenhütte

OMHOOG DOOR DE GROENE STILTE

en zonsopgang boven de Dolomieten, daar komen Bert en ik graag vroeg ons bed voor uit. Nadat de zon achter de kerk is opgekomen, lopen we terug naar de hut en kunnen we aanschuiven aan het ontbijt. We hebben vandaag maar een tiental kilometer voor de boeg en komen slechts langzaam op gang. Het is al flink warm. We laten de Dolomieten achter ons. God of Jezus zijn hier nooit ver weg: drie kwartier lopen verder, op de Fortschellscharte (2299 m), staat alweer een kapelletje, niet het laatste dat we zullen tegenkomen in dit zeer katholieke deel van de Alpen. We zijn in een groene wereld van struiken en rotsen terechtgekomen. We horen alleen de beekjes, marmotten tussen de stenen en krassende alpenkauwen die in de lucht ruzie maken met een indringer. Uit het Grossalmtal stijgt het door de zinderende atmosfeer vervormde geklingel van



Reflecties hoog boven het Grossalmtal.



Onderweg naar de Fortschellscharte.

koebellen op. Bert en ik lopen onder de brandende zon een eind uit elkaar vandaan; mijn gedachten zinken weg tot in een leegte. Op de automatische piloot hoeven we alleen maar te letten op waar we onze voeten neerzetten, de ene voor de andere …

Blokkenterrein Na de lunch begint het echte werk. Door kaal blokkenterrein gaat het gestaag de hoogte in. Ik neem mijn wandelstokken erbij in de hoop dat ze mij een beetje helpen te balanceren op de soms losliggende rotsblokken maar kom er snel achter dat het niet helpt. Integendeel, ik erger me mateloos aan mijn stuntelige geschraap dus berg ik ze weer op. Toch maar op beenkracht omhoog, denk ik, en tijdens de lange klim in de volle middagzon gutst het zweet van mijn kop. Bert bereikt iets vlotter het Tellerjoch en zit op 2520 meter hoogte op mij te wachten. Het uitzicht reikt tot aan de witte toppen van de Alpenhoofdkam. Het laatste uurtje naar de Flaggerschartenhütte gaat door een puinhelling omlaag en dan weer omhoog. Bij een kruising komen we uit op een breed pad waarop enkele wandelaars uit het Sarntal omhoog komen of er juist naartoe terugkeren. Op het terras wacht huttenwaard Mauro, een Italiaanse god met wuivende, zwarte krullen en gladgeschoren benen onder een ultrakorte short, die zijn gasten hartelijk verwelkomt met de slechtste schnaps die ik ooit gedronken heb. Mauro is een trotse Italiaan uit Mantua. In een hybride mengsel van Duits, Italiaans en Engels vertelt hij ons die avond alles over de verse spaghetti van zijn oma (“die geen snot wordt als je hem op 2500 meter hoogte kookt, zoals die van Barilla”), de salami die zijn broer maakt (en die we nog vóór het ontbijt morgen zullen mogen proeven), en waarom bier drinken uit een wijnglas zoveel beter is (zijn redenering heb ik niet kunnen volgen). Waarom hij dan zo’n erbarmelijke schnaps uit een kartonnen doos serveert, heb ik hem niet durven vragen. Italianen hebben altijd iets mysterieus over zich en dat hoort ook zo, vinden we.

BERGEN magazine 21

THEMA

Klassieke huttentochten Sarntaler Alpen

Dag 3 Flaggerschartenhütte – Penser Joch

ALLEEN OP DE WERELD

roots, grootser, grootst. Dat lijkt het crescendo te zijn van deze driedaagse. Vanaf ons gezellige hutje gaat het meteen omhoog, en niet zo’n klein beetje. Weer heeft onze kaart – nochtans afgedrukt op schaal 1:12.500 – ons op het verkeerde been gezet. Op de kaart lijkt het pad parallel aan de hoogtelijnen te lopen. Een kort maar intens kuitenbijtertje is het, amper 120 meter hoogteverschil maar over een wat onstabiel ogende puinhelling naar een onbenoemd pasje op 2557 meter hoogte, pal onder de Hörtlahner Spitze. Over fijn puin schuifelen we dan weer bijna even steil een prachtig keteldal in waar het spoor langs een jonge beek afvlakt. Van de ronde, groene bergen die zo kenmerkend zijn voor andere delen van de Sarntaler Alpen hier geen spoor meer. We lopen te midden van enorme hellingen van leisteen, afgezoomd door grillige rots torens en -graten. Het pad zelf is een achtbaan en kronkelt van poel naar poel. Er is in de wijde omtrek geen andere levende ziel te bekennen.

Energie De korte klim door een grashelling naar het Niedereck valt mij tegen. De zon kookt mijn hoofd en mijn rugzak trekt aan mijn schouders. Boven op de smalle pas op 2245 meter hoogte verdwijnt mijn vermoeidheid als ik het uitzicht op mij laat inwerken. Diep onder ons, richting oosten, ontwaar ik zelfs een streepje van de Brennersnelweg. Op een grasplateautje even verderop houden we een lange pauze en eten we een broodje, een energieboost die ik echt nodig had. Over een grazig graatje slingeren we vervolgens moeiteloos naar het volgende hoogtepunt, de Astenberg, een ronde, groene puist van 2367 meter hoogte. Helaas kunnen we hier het geraas van de motoren al horen die over de Penser Jochstrasse scheuren. Het is druk op de pasweg die we in de verte zien liggen. Het is

 Voorbij

het Niedereck (pas, achtergrond) golft het pad over een groene bergrug verder tot op het Penserjoch.

Ochtend bij de Flaggerschartenhütte.





22 BERGEN magazine

Kuitenbijtertje overwonnen!

weekend en mooi weer, dus iedereen trekt erop uit. Dat is ons einddoel daar, dat betonnen restaurant naast de windmolen waarvan de wieken op hol lijken geslagen.

Van de ronde, groene bergen die zo kenmerkend zijn voor andere delen van de Sarntaler Alpen hier geen spoor meer Er blaast een stevige, koude wind over de pas. Desondanks vleien we ons neer op het terras, omringd door misschien wel honderd motoren en racefietsen, stoere types in leren pakken en slanke coureurs die de berg op spierkracht te lijf zijn gegaan. Net als wij. Zij over het asfalt in de uitlaatgassen, wij over de groene bergen en alleen op de wereld. n

BERGEN magazine 23

THEMA

Klassieke huttentochten Sarntaler Alpen

BERGWIJZER De auteur liep een deel van de Hufeisentour die het Zuid-Tiroolse Sarntal, ten noorden van Bozen, in zeven dagen omrondt. De hoogteverschillen zijn niet al te groot. Het Sarntal is een agrarisch, groen dal waar het ook in de zomer, vergeleken met andere, populaire (Dolomieten)massieven in Zuid-Tirol, erg rustig is. VERVOER

Bus van Innsbruck naar Bozen/Bolzano, daar de lokale bus naar Sarnthein (www.mobilitaaltoadige.info/en/). Met de auto vanaf Sterzing/Vipiteno (langs de Brenner) over het Penserjoch rijden is een belevenis.

Dag 2 Latzfonser Kreuz – Furtschellscharte (2299m) – Tellerjoch (2530 m) – Flaggerschartenhütte (2481 m) h 675 m,  500 m, 4½ uur. Vriendelijk terrein tot de klim naar het Tellerjoch (blokkenterrein, soms steil). Dag 3 Flaggerschartenhütte – Pas (2557 m) – Niedereck (2245 m) – Penser Joch (2211 m) h 560 m,  800 m, 4 uur. Opeenvolging van twee spectaculaire passen en heerlijke vergezichten. Na de eerste, pittige puinhelling nergens steil of technisch moeilijk. Een gedetailleerde etappebeschrijving van de volledige Hufeisentour is te downloaden op https://bit.ly/33hdVJ3 of via www.sarntal.com

BESTE PERIODE

SLAPEN

De hutten zijn van midden juni tot eind oktober of begin november open (Flaggerschartenhütte tot begin oktober). Bij goed weer kun je dus delen van de toer tot laat in het seizoen lopen. Kans op onweer in hoogzomer.

• Hotels en vakantieboerderijen in Sarnthein. Aanrader (voor wie het ervoor over heeft) is Hotel Bad-Schörgau (viersterren, www.bad-schoergau.com). • Berghutten: contactgegevens op de Hufeisentour-website (zie downloadlink hierboven).

WANDELROUTE

Vanuit het dalstation van het skigebiedje Reinswald (bereikbaar met de bus) liepen we via de Seeberg Seen naar de Pfroderalm waar we etappe 2 van de officiële Hufeisentour oppakten. Dag 1 Reinswald (1570 m) – Totenkirchl (21856 m) – Pfroderalm (2130 m) – Latzfonser Kreuz (2305 m) h 955 m,  185 m, 5 uur. Makkelijk terrein. Passages door hoogveen waar het na regenval nat kan zijn.

24 BERGEN magazine

KAART

Tabacco 040 Sarntaler Alpen – Monti Sarentini, 1:25.000 De Kompass-kaart die wij bij ons hadden was te onnauwkeurig om het terrein goed te kunnen inschatten en raden we af. MEER WETEN?

• www.suedtirol.info • www.sarntal.com

Reiskrant > reistips > reisverslagen wandelen fietsgidsen > kaarten

www.wegwijzer.be

Plan zelf je reis ver weg én dichtbij

THEMA

Klassieke huttentochten Berner Alpen

Over de Bunderchrinde of over de Bunderspitz naar Adelboden? Precies achter Bart piept de Jungfrau weer boven het Blüemlisalpmassief uit.

26 BERGEN magazine

BÄRENTREK & HINTERE GASSE

Op en neer

in viervoud Nadat we Bazel achter ons hebben gelaten, tekenen zich aan de Zwitserse horizon de eerste bergen af. Zijn dat Eiger, Mönch en Jungfrau, vragen Bart en ik ons hardop af. Een blik op onze routekaart bevestigt ons vermoeden. Met het vooruitzicht van vier dagen bikkelen door de Berner Alpen verslinden we de laatste kilometers naar Lauterbrunnen. We hebben er zin in! TEKST & FOTO’S SEAN VOS

BERGEN magazine 27

THEMA

Klassieke huttentochten Berner Alpen

oewel ik mijn vrouw in Zwitserland heb leren kennen, was ik er al vijftien jaar niet meer geweest. Het Berner Oberland met zijn machtige vierduizenders had ik slechts gezien op doorreis naar Wallis. Hoog tijd dus om dat te veranderen! Bart en ik zijn van plan vier etappen te lopen over stukken van de Bärentrek en Hintere Gasse, twee langeafstandspaden die een groot deel van hun route en tussenliggende hutten delen, maar elk net even anders zijn. Na een korte verkenning van Lauterbrunnen brengen de kabelbaan en een treintje ons naar Mürren waar in Hotel Eiger twee comfortabele kamers op ons wachten. ’s Ochtends aan het ontbijtbuffet zijn we de eerste gasten. We hopen dat de nacht op ruim 1600 meter goed heeft gewerkt voor onze acclimatisatie, want vandaag wacht meteen een pittige etappe. Na een ontbijt met majestueus uitzicht op het Jungfraumassief lopen we door de autovrije straten Mürren uit. De boerenschuurtjes, boerderijen, hotels en skiliften laten zien hoe Mürren zich ontwikkelde van boerendorpje op hoogte tot wintersportoord. Naast een voor Zwitserse begrippen bescheiden skigebied staat Mürren in de winter vooral bekend om zijn toerskimogelijkheden en de jaarlijkse Inferno Race: een skiwedstrijd voor amateurs, van de top van de Schilthorn tot aan Lauterbrunnen, een afstand van ruim 15 kilometer en een duizelingwekkend hoogteverschil van meer dan 2 kilometer. Alleen voor daredevils dus!

De bewoonde wereld uit We laten Mürren achter ons en winnen langzaam hoogte over de almen ten zuiden van het dorp. Relatief snel en moeiteloos leggen we de eerste driehonderd hoogtemeters af. Na een druk jaar voor zowel Bart als mijzelf is het heerlijk om weer eens samen onderweg te zijn en te genieten van een inspannende bergwandeling en de prachtige uitzichten om ons heen. Dat we daarbij getrakteerd worden op prachtig nazomerweer is niet alleen een groot geluk, maar ook een noodzaak om de geplande route überhaupt te kunnen voltooien.

Verderop zien we het pad om een hoek verdwijnen. Daarachter kan het nooit ver meer zijn … Hogerop vlakt het pad wat af. Boven ons draait het restaurant Piz Gloria, bekend uit de James Bondfilm On Her Majesty’s Secret Service, op de top van de Schilthorn haar rondjes in slow motion. Wat moet het uitzicht vanaf daar fantastisch zijn, bedenken we wanneer we stevig doorstappen richting de Rotstockhütte waar we onszelf een eerste pauze hebben beloofd. Recht voor ons is ondertussen de indrukwekkende rotsformatie

28 BERGEN magazine

 Op het steilste stukje naar de Sefinafurgga zijn trappen aangelegd.  Gamchi Alm. Fris water en volop uitzicht op de witte reuzen van de Blüemlisalp.

De Blüemlisalphütte net boven de Hohtürli-pasovergang.



van de Gspaltenhorn in beeld gekomen. Daarachter ligt de Gspaltenhornhütte verscholen. Voor we daar zijn zullen we eerst flink wat moeten stijgen naar de 2611 meter hoge pasovergang Sefinafurgga, dan nog een stukje hoger en vervolgens afwisselend stijgend en dalend over hellingen en gletsjermorenen naar de hut. Na een korte break bij de Rotstockhütte beginnen we aan de pittige stijging naar de Sefinafurgga. Naarmate het pad steiler wordt, gaan onze gesprekken langzamer. Niet alleen de verzichten zijn adembenemend, ook de ijler wordende lucht doet een duit in het zakje. Toch staan we sneller dan gepland boven op de pasovergang. Zou dat komen doordat de Zwitsers het ons voor de laatste honderd hoogtemeters gemakkelijk hebben gemaakt door een trap aan te leggen op het steilste stukje? Of is onze conditie toch beter dan we aanvankelijk dachten?

Hut in beeld Genietend van een chocoladereep nemen we het uitzicht op Eiger, Mönch en Jungfrau nog eenmaal in ons op. “Die zullen we de komende dagen niet meer zien”, leg ik Bart uit terwijl ik het geheugenkaartje van mijn camera volschiet. Naast ons neemt een Zwitserse groep plaats tussen de rotsen. Ze vragen ons naar onze volgende bestemming. Als we vertellen dat we vandaag naar de Gspaltenhornhütte gaan en morgen naar de Bluemlisalphütte doorlopen, wijzen ze allemaal spontaan in dezelfde richting. Aan de horizon ontwaren we het silhouet van een gebouw. “Dát daar is de Bluemlisalphütte”, weet een van hen te melden. Aan de afstand tot de hut en het feit dat daartussen nog ruim duizend meter dalen en weer twaalfhonderd meter stijgen liggen, wil ik voorlopig nog even niet denken. “Eerst maar eens zorgen dat we de Gspaltenhornhütte halen”, besluit Bart. Vol goede moed stijgen we nog enkele tientallen meters om daarna steil af te dalen over een flinke puinhelling. Ruim een kilometer verderop zien we het pad om een hoek verdwijnen. Daarachter kan het nooit ver meer zijn…

De vermoeidheid begint echter zijn tol te eisen en ondanks dat we nagenoeg vlak lopen, gaat ons tempo omlaag. Eenmaal om de bewuste hoek wacht een nieuwe hoek. Dan nog een en pas daarna komt eindelijk de hut in zicht, verstopt tussen de rotsen. De laatste 150 hoogtemeters leggen we puffend af voordat we op een paar stoelen op het zonovergoten terras neerploffen. We zijn niet de enigen die blijven overnachten. Door het mooie weer zit de hut zelfs volgeboekt. Vanachter een koele Radler nemen we het uitzicht in ons op en kijken we terug op een geslaagde eerste dag. Die nacht op ruim 1600 meter heeft ons zeker geholpen, maar evengoed zijn we blij dat we er zijn.

Parapluservice Na een voor huttenbegrippen erg comfortabele nacht staan we op met prachtig weer. Enkele mooiweerwolkjes trekken het dal uit omhoog en spelen met de opkomende zon. De gletsjers van de ijsreuzen van de Blüemlisalp worden oranjeroze aangelicht. Op naar onze volgende etappe.

BERGEN magazine 29

THEMA

Klassieke huttentochten Berner Alpen

Net als de twee Zwitserse vriendinnen die we de avond ervoor spraken, dalen we eerst een flink eind af over de puinhellingen en morene van de Gamchigletsjer. De dames kiezen voor de route bovenlangs over het puinstaartje van de gletsjer, terwijl wij kiezen voor de wat langere variant onderlangs via de Gamchi-Alm. Daarvoor moeten we wel onder een flinke rotswand met regendouche door, maar ook hier laten de Zwitsers zich weer van hun gastvrije kant zien: aan het begin en einde van de natte passage staan twee bakken met leenparaplu’s. Wat een luxe!

Stairway to heaven We worden hartelijk begroet door de herdershond van de alm en laden ons met een kop koffie weer op voor een nieuwe pittige klim. Ongeveer twaalf honderd hoogtemeters scheiden ons nog van onze slaapplek met uitzicht op de Blüemlisalp. De beenspieren protesteren eerst maar komen langzaam in de juiste cadans. Met iedere stap wordt het uitzicht mooier. We nemen ruim de tijd voor een lunchpauze en zetten de klim over een steile grashelling in korte serpentines voort. Die gaat over in een rotsrug met een goed en gestaag klimmend pad dat volgens de kaart vrijwel in een rechte lijn tot aan de hut zou moeten lopen, net boven de pasovergang Hohtürli op 2777 meter.

De gletsjers van de ijsreuzen van de Blüemlisalp worden oranjeroze aangelicht Een paar honderd meter onder de pas zakt ons tempo weer wat in. Wat blijkt: ook hier hebben de Zwitsers voor de laatste meters een ware ‘Stairway to Heaven’ aangelegd. Trede voor trede overbruggen we het laatste stukje. Ondertussen ontvouwt zich voor ons het uitzicht op het Blüemlisalpmassief met zijn indrukwekkende noordwanden, felwitte toppen en ruige Blüemlisalp gletsjer. Alleen al van het uitzicht worden we enthousiast als twee kleine kinderen in een snoepwinkel. Terwijl we de indrukken op ons laten inwerken leggen we fluitend de laatste meters naar de hut af. Na een soepje en een Radler om het vocht- en energieniveau weer in balans te brengen kunnen we het niet nalaten om even over de morene af te dalen naar het gletsjerijs. Het glasachtige gekraak van het ijs onder onze voeten klinkt als vanouds en brengt herinneringen naar boven aan de vele gletsjertochten die we samen hebben ondernomen. Na een heerlijke huttenmaaltijd is de zonsondergang daar. Er is wat bewolking binnengedreven, maar onder de wolken door kijken we uit op de Thunersee en het vlakland rond Bern. En wat blijkt? Boven het rotsmassief van de Gspaltenhorn laat de Jungfrau zich nog net even zien.

30 BERGEN magazine

Idyllische Oeschinensee Piep, piep, piep! Om zes uur gaat de wekker op het slaaplager. Tas inpakken, even opfrissen met een plens ijskoud water en op naar het ontbijt. Vandaag worden vooral onze bovenbeenspieren op de proef gesteld met een afdaling van bijna 1700 meter. In rap tempo dalen we af over puinhellingen en morenen. Ergens onder ons zou de groenblauwe Oeschinensee moeten liggen, maar deze laat zich een groot deel van de afdaling nog niet zien. Maar als het meer eenmaal in beeld verschijnt, wordt duidelijk waarom de Oeschinensee een veelbezochte bestemming is. Hij ligt ongeveer ter hoogte van de boomgrens als een groenblauwe parel in een kom van steile rotswanden boven Kandersteg. We dalen af naar de waterlijn en wandelen een stuk langs de strandjes. Vanwege het mooie weer is het gezellig druk en wordt er zelfs gezwommen. Bij de herberg aan de oever houden we lunchpauze. Vanaf het terras kijken we terug op een piepklein gebouwtje dat net

 De avond valt over de Blüemlisalphütte. Rechts de Thunersee.

Onder de hoge rotswanden van het Blüemlisalpmassief ligt de felblauwe Oeschinensee.



BERGEN magazine 31

THEMA

Klassieke huttentochten Berner Alpen

BERGWIJZER De gelopen route volgt voor een groot deel de langeafstandsroutes Bärentrek en Hintere Gasse door het Berner Oberland van Mürren via Kandersteg naar Adelboden. De laatste etappe van Kandersteg naar Adelboden behoort uitsluitend tot de Bärentrek met een uitstekende ov-verbinding terug naar Lauterbrunnen en Mürren. BESTE PERIODE 

Juli t/m september. Houd vroeg in het zomerseizoen rekening met sneeuwresten en check vooraf of de hutten bereikbaar zijn.

Op de Gspaltenhornhütte.

boven de rotswand boven het meer uit piept. Het is opnieuw die Blüemlisalphütte, maar nu zijn we er al geweest en kijken we met minder ontzag naar de afstand die ons van de berghut scheidt. De afdaling over een asfaltweg door het bos is niet bijster interessant. Ons tempo versnelt en al kletsend bereiken we Kandersteg, waar een hotelkamer, douche en diner op ons wachten.

Kabelbaansmokkelen De volgende ochtend besluiten we een klein beetje te smokkelen. Voor de oversteek naar Adelboden moeten we flink wat klimmen en dalen. Op tijd de bus halen vraagt om een strakke planning. Daarom zweven we na het ontbijt langs de rotswanden omhoog in de oude, krappe gondel van de Almenalpbahn. Dat scheelt toch weer ruim vijf honderd hoogtemeters en geeft wat tijd voor een pauze op de Bunderchrinde, de pasovergang tussen Kandersteg en Adelboden. Eenmaal weer te voet onderweg gaat het gezapig omhoog door de almen boven het bergstation. Net boven de boomgrens zien we ineens weer de Oeschinensee met daarboven, als klein stipje, het silhouet van de Blüem lisalphütte. Daar weer bovenuit steken de Gspaltenhorn en de top van de Jungfrau af tegen de blauwe lucht. Niet lang daarna komen ook de Mönch en de Eiger weer tevoorschijn en kunnen we terugkijken op de hoogtepunten van de route die we hebben afgelegd. Met uitzicht op wat we achtergelaten hebben aan de ene kant van de Bunderchrinde en eindbestemming Adelboden aan de andere, genieten we van onze laatste lunch in het hooggebergte en van het zicht op de Zwitserse Alpenreuzen. Na een snelle afdaling naar Adelboden concluderen we dat we in vier dagen tijd bijna 50 kilometer hebben afgelegd en dat onze lijven het overleefd hebben. Reden genoeg om plannen te gaan maken voor volgend jaar. De Bärentrek en de Hintere Gasse zijn nog lang niet uitgelopen … n

32 BERGEN magazine

VERVOER

Het autovrije Mürren is toegankelijk via een kabelbaan en bergtreintje vanaf Lauterbrunnen. Lauterbrunnen is goed per auto en ov te bereiken. Parkeren (en opladen) kan in de grote parkeer garage bij het treinstation. Vanaf Adelboden met bus en trein via Interlaken terug naar Lauterbrunnen/Mürren. SLAPEN

Wij sliepen in de Gspaltenhornhütte en Blüemlisalphütte en in de hotels Eiger in Mürren, Bernerhof in Kandersteg en Silberhorn in Lauterbrunnen. Mürren, Lauterbrunnen en Kandersteg hebben een uitgebreid aanbod aan accommodaties in verschillende prijsklassen. GELOPEN TOCHT

Dag 1 Mürren (1637 m– Sefinafurgga (2611 m) – spaltenhornhütte (2454 m) G 5½ - 6 uur, h 1356 m,  535 m. Goed aangegeven route over smalle paden, trappen en puinmorenen, T3/T4. Dag 2 Gspaltenhornhütte – Gamchi Alm (1670 m) – Blüemlisalphütte (2835 m) Ong. 5 uur, h 1208 m,  831 m. Goed aangegeven paden, T3. Dag 3 Blüemlisalphütte – Oeschinensee (1580 m) – Kandersteg (1170 m) Ong. 3-4 uur, h 68m,  1717 m. Lange afdaling over goede paden, T3. Dag 4 Kandersteg – Bunderchrinde (2362 m) – Adelboden Oey (1238 m) Ong. 6 uur, h 1364 m,  1278 m. Pasovergang over goede paden met een steil laatste stuk over puinhellingen, in te korten met de kabelbaan Almenalp, T3/T4. KAARTEN

• Swisstopo 1248 Mürren, 1:25000 • Swisstopo 1247 Adelboden, 1:25000 LEZEN

Schweiz – Bärentrek, Iris Kürschner, Conrad Verlag, ISBN 9783866865587 MEER WETEN?

• www.myswitzerland.com – Zwitserland Toerisme. • www.jungfrauregion.swiss – Jungfrau-regio. • www.meine-berge.ch – Regio Adelboden-Lenk-Kandersteg. • www.madeinbern.com – Berner Oberland.

Veluwe Outdoor totaal concept Het Veluwe Outdoor Totaal Concept heeft tot doel om de juiste schoen voor uw voeten te vinden voor uw wandeling. De vragen die daarbij beantwoord worden zijn: 1

Welke soort wandeling

Maatvoering lengte breedte wreefhoogte

Type inlegzool

HEUPTASSEN EN (DAG)RUGZAKKEN KEUZE UIT MEER DAN 100 MODELLEN MEINDL & HANWAG DE JUISTE SCHOEN IN LENGTE EN BREEDTE!!

VOOR IEDERE VOET MAAT 36 T/M 54 (UK 3,5 T/M 17) DE MEESTE OOK IN HALVE MATEN

VOOR IEDERE VOET EEN PASSENDE SCHOEN

voor iedere voet een Wij zijn gespecialiseerd zijn om den. Dit doen we door: goed passende schoen te vin wandelingen u wil maken Te luisteren naar u welke Het kijken naar uw voeten k type schoen voor u Uit ervaring adviseren wel r het wandelen op het meest geschikt zou zijn voo ar ook lopen van asfalt, bos, bergwandelen, ma hooggebergte meerdaagse trektochten in het schoenen voor de Wij zijn gespecialiseerd in voet” “de brede voet” “standaardvoet”, “de moeilijke ten met en geschikte schoenen voor voe enkel / gewrichtsproblemen modellen laag, halfhoog, Door meer dan 250 voorraad t zit er vast een schoen hoog van soepel tot stijgijzer vas de week wandelt of 3 voor u bij Of u nu een uurtje in gen, wij hebben het. weken een huttentocht in de ber

Stationslaan 41a, 8071 CK Nunspeet, 0341 - 27 08 47

WWW.BREDEWANDELSCHOENEN.NL • WWW.VELUWE-OUTDOOR.NL

THEMA

Klassieke huttentochten Dachsteinmassief

34 BERGEN magazine

DACHTSTEINRUNDWANDERWEG

Over de ruige flanken van de

Dachstein Juni 2020. Oostenrijk is net weer open na de eerste lockdown. Als een stel losgelaten honden storten wij ons op de groene flanken van het Dachsteinmassief. Op de eerste etappes van de Dachsteinrundwanderweg trekken we over almen en puinhellingen van de ene knusse oude hut naar de andere. Het avontuur doet ons de pandemie bijna vergeten. TEKST PETER STROOKMAN FOTO’S JONATHAN VANDEVOORDE

Schijn bedriegt. Nog een half uur naar de Hofpürglhütte. BERGEN magazine 35

THEMA

Klassieke huttentochten Dachsteinmassief

uidoostelijk van het Dachsteinmassief bevindt zich de Stoderzinken met Gasthof Steinerhaus, vertrek- en eindpunt van onze paar dagen. Je komt er via een tolweg over privéterrein waar een slagboom opengaat als je bij een automaat een kaartje koopt. We zigzaggen een vol kwartier de berg op tot ik groen zie. “Mag het wat rustiger?”, vraag ik aan de doorgewinterde chauffeur van het busje die onverstaanbaar Oostenrijks Duits brabbelt – hij legt de voet daarna iets zachter op het pedaal. Het hotel is een open, verheven oase die volledig is omzoomd door met bos bedekte hellingen. De grootvader van de huidige eigenaar legde begin twintigste eeuw de weg ernaartoe aan in de hoop er bruinkool te gaan winnen. “Toen dat niet succesvol bleek – zijn boringen van 1902 tot 1906 waren vruchteloos – heeft hij hier dit hotel gevestigd”, vertelt de kleindochter en huidige hoteleigenaar niet zonder trots. In de winter kun je hier leren skiën en in de zomer maken bergwandelaars mooie wandelingen.

Truffelpasta Het hotel heeft, nu de grenzen net weer open zijn, een handvol gasten. De keuken voert desondanks een volledige kaart. Een verlegen dame in dirndl serveert

36 BERGEN magazine

ons op het ruime, zonnige terras de beste schnitzel, truffelpasta en twee frisse Schladminger bier. “Willen jullie de benen strekken?”, suggereert ze vriendelijk. “Hiervandaan loop je in twintig minuten naar een bijzondere kapel.” Zo binden we na het dessert de schoenen onder. Onderweg lopen we langs een wit standbeeld van de Steirische volksdichter Peter Rosegger die – overweldigd door de schoonheid van de omgeving – liet optekenen: “Wass soll ich schreiben in dieser Bergen voll Sonnenschein? Ich kan nur Andacht schweigen und selig sein.” We overpeinzen deze woorden als we het pad opgaan. Al snel lopen we langs een diepe afgrond met uitzicht op het groene Ennstal. Dan zien we verderop naast het pad plots een katachtig beest. Een wilde kat? Ik gebaar naar Jonathan om halt te houden. Even kijkt het beest op. Hij heeft ons gezien. En rent dan met opvallend gespierde poten de helling op en verdwijnt in de struiken. “Dit is geen kat”, fluistert Jonathan. “Veel te groot. Volgens mij was het een lynx.” Even verderop verschijnt de monumentale houten Friedenkircherl uit 1902. Ik kan het niet laten om even de bel te luiden die met een koord te bedienen is en wat tegen een kleine donatie mag. Wanneer we weer teruggaan houden we ons stiller dan ooit in de

De zon komt kort tevoorschijn bij de klim vanaf de Gosauseen.



 De Friedenkircherl uit 1902 valt onder Denkmalschutz.

De Stuhlloch kent een fraaie zigzaggende beklimming.



hoop het bijzondere beest nogmaals te zien. We kijken heel voorzichtig om de hoek, maar tevergeefs. Later horen we dat lynxen schuw zijn en hier maar zelden gezien worden.

Ademen Onze driedaagse begint aan de Gosauseen, bijna twee uur rijden vanaf Stoderzinken. Met de Gosaugletsjer op de achtergrond zijn deze meren al honderden jaren een inspiratiebron voor schilders, en in de laatste eeuw ook voor fotografen. Ik kan zien waarom. Ze ademen een rust uit die je in de Alpen maar weinig tegenkomt. De zon parelt tussen de wolken door die als een zacht donsdek over de toppen zijn gedrapeerd waardoor het water nog blauwer lijkt. De honger naar het lopen wordt alleen maar groter. De benen moeten wennen na maanden stilzitten. Wat niet helpt is dat de rugzak zwaarder is dan anders door de slaapzak die we wegens de afgekondigde hygiënemaatregelen in de hutten zelf mee moeten brengen.

De route oogt als een fraai decor uit een verfilmde Alpenroman Onderweg naar de Hofpürglhütte komen we een forse regenbui terecht. Twee doorzichtige ponchos omhullen ons als we over de stenige almen lopen. De regen tikt onophoudelijk totdat we in de authentieke Stuhlalm binnenstappen. Hier kunnen we even opdrogen. Van achter de klapdeuren komen de geuren van een pittige soep onze kant op, maar we gaan voor cappuccino met

BERGEN magazine 37

THEMA

Klassieke huttentochten Dachsteinmassief

38 BERGEN magazine

een heerlijke kraag slagroom die de knappe serveerster met plexiglas masker ons toeschuift. De houtkachel vult de kleine houten Stube met warmte. Dit is Oostenrijk op zijn best. Als de zon weer tevoorschijn komt passeren we het Rinderfeld waar eeuwenoude, door de wind vervormde alpendennen staan. Vanuit hier zigzaggen en zweten we ons een weg – op het steilste stuk langs kettingen – omhoog naar de Stuhlloch. Vanaf het 1600 meter hoge pasje is het laatste stuk uitlopen onder de kalkstenen flanken door van de Grosse Bischofsmütze tot aan de Hofpürglhütte.

Kolenschoppen Hier bestiert de vriendelijke en attente Sudra de traditionele keuken zonder poespas en wijst naar haar man Heinz als ik vraag om iets meer te willen weten over de hut. Heinz zet zich bij ons aan tafel een steekt ons een hand toe. Even twijfel ik – afstand houden is een reflex geworden – maar ik kan hem ook niet weigeren. Zijn kolenschoppen verraden dat het een echte klimmer is die hier tegenover ons zit. In het begin verloopt het gesprek wat stroef. “Hoe ben je hier gekomen?” “Dat is een lang verhaal.” Kun je een leuke anekdote vertellen?” “Wat voor anekdote?” Of hij heeft zijn dag niet, of de stugheid is er met het klimmen ingekomen. Maar als we doorvragen over het leven op de hut

begint hij met passie te vertellen. Dat hij al meer dan twintig jaar de huttenwaard is en dat hij alle rotsklimroutes op de Bischofsmütze heeft uitgezet, iets waar hij, gelet op zijn glimlach, zichtbaar trots op is. Als we even later een tijdschrift openslaan, treffen we hem op een foto in zijn optimale natuurlijke omgeving: met klimschoenen hangend aan een verticale wand ergens in de omgeving.

Gerommel De route van de volgende dag naar de Dachtstein südwandhütte oogt als een decor uit een verfilmde Alpenroman. We wandelen in de zon over een tamelijk vlak pad temidden van frisgroene alpenweiden waar koeien al grazend en herkauwend rondlopen. Over de weide hangt een zoete geur van de blauwpaarse gentiaan die in overvloed groeit. Op de achtergrond torenen de kalksteenbergen van het Dachsteinmassief er machtig boven uit: bleek, kartelig en ruig. Het zijn de Alpen in optima forma. “Ah, wat was ik na die coronatijd hieraan toe!”, gooi ik eruit richting Jonathan. Als we tegen het middaguur de meer dan 2000 meter hoge pas Tor bereiken trekt de hemel plots dicht. In de verte hoor ik geronk, of donder. “Is dat een vliegtuig?”, vraag ik. Daarna weer. “Onweer...”, breng ik uit, ondertussen tevergeefs uitkijkend naar een plek om te schuilen. “Eerst wat eten”, geeft Jonathan koeltjes aan, want net nu heeft hij een hongerklop. Ik voel ondertussen de zenuwen door mijn lijf gieren en stop hem koeken en pakje sinaasappelsap toe. Weer een donder; ditmaal dichterbij. “Dit is niet goed”, klinkt uit de volle mond van Jonathan, nu met iets meer verontrusting. Met het drinkslangetje nog in een mondhoek passeren we gehaast de Tor. Aan de andere kant ontvouwt er zich een totaal nieuw, ruig landschap: een steil aflopend v-vormig dal met aan weerszijden steile kalkwanden. Geen plukje groen te zien evenmin als iets wat weg heeft van een schuilplek. Steeds grotere druppels vallen nu op de nog droge stenen. De geur van geblust gruis dringt door in onze neus. “Snel naar beneden”, schreeuw ik boven de wind uit die over de pas raast.

Dit is de zomer zoals die bedoeld is. Een beetje rozig, gezellig geklets en dan dat heerlijke uitzicht

 Volop

namiddagzon op weg naar de Hof pürglhütte.

 Paradijselijk lopen met de Bischofsmütze op de achtergrond.

In snelle pas lopen we in de richting van een stenige vlakte beneden. Krak-krak-krak-kaboom, klinkt het. Soms drie keer achter elkaar. Voor ons rent een Oostenrijks stel de berg af en wij sprinten er achteraan. Krak-krakkrak-kaboom klinkt nu nog dichterbij. In een vertraagde waarneming kan ik al een beetje afstand nemen. “Hoe komen we toch in deze situatie?”, bijt ik mezelf toe.

BERGEN magazine 39

THEMA

Klassieke huttentochten Dachsteinmassief

“Hebben we te lang gepauzeerd zonder het weer in de gaten te houden?” Even vrees ik dat we hier niet goed uitkomen. Ik voel dat de bliksem kan prijsschieten op ons zolang we over de helling lopen. Al zie ik hem niet; zou hij toch in een dalletje achter langs trekken? Vanaf het terras van de Dachtsteinsüdwandhütte, waar we een uur later neerstrijken, is het uitzicht op de Schladminger Tauern adembenemend. Dit wordt extra versterkt omdat we de strijd met Donar, de god van donder en bliksem, overleefd hebben. Niet veel later vernemen we dat een vrouw enkele tientallen kilometers van ons vandaan minder geluk heeft gehad. Zij kwam door blikseminslag om.

Grodel De top van het Dachsteinmassief kent een fraaie gletsjer. Het spoor gaat eerst over de dichtgesneeuwde gletsjer dat ook een skigebiedje is. We hebben Grödel onder gebonden om niet weg te glijden. Langzaam schuifelen we ons een weg naar beneden. Eerst over de geribbelde, geprepareerde sneeuw, later over de natuurlijke sneeuwvelden afgewisseld met puin. We prikken met stokken en hebben een aardig tempo te pakken. Het is wel oppassen om de weg niet kwijt te raken. De Oostenrijkse markeringen van rood-wit-rood zitten soms onder een dun laagje sneeuw verstopt. Tezamen met het Salzkammergut behoort de Dachstein tot het UNESCO Werelderfgoed. De organisatie roemde dit gebied omdat vee er al sinds de prehistorie wordt gehouden als onderdeel van de transhumance. Als we

40 BERGEN magazine

de wat zuur smakende Oostenrijkse boterhammen met Steirerkäse eten, komen enkele schapen aanlopen. Met hun prachtige zwarte snoeten en witte wollige lijven gaan ze moeiteloos op in het landschap van sneeuw en steen. Parmantig en nieuwsgierig staan ze naar ons te kijken. De ene is nog brutaler dan de ander, onze boterhammen zijn onbewaakt niet veilig.

Bergsteigergröstl Vanaf de stenige hoogvlakte dalen we door een rotsig bergpasje af naar het Guttenberghaus. Binnen geef ik de bestelling door – een Bergsteigergröstl met een heerlijke Weissen – en vergaap me aan het authentieke, donkerbruine houten interieur waar op een mooi bord met krijt de kaart is uitgeschreven. Buiten is een heerlijk zonnig terras waar het gezellig druk is. Dit is de zomer zoals die bedoeld is. Een beetje rozig, gezellig geklets en dan dat heerlijke uitzicht. Even later lopen we over een mooi, golvend pad naar beneden. Nu we steeds verder afdalen walmt de volle hitte ons tegemoet – het loopt inmiddels tegen drieën. Af en toe komen we een wandelaar tegen die nog naar boven loopt. Ook een moeder en vader met een kindje op de rug van nog geen jaar oud, slapend in een draagzak onder een zonneklep. Hier worden echte Bergsteigers gekweekt. Eerst wennen ze aan de hitte op de rug bij pap, als ze vier zijn lopen ze zelf, en daarna gaan ze vast Heinz achterna. Krijgen ze ook van die dikke, machtige handen. Hangend aan de rotsen. Daaraan doet een coronazomer niets af. n

BERGWIJZER Het Dachsteingebergte ligt ten zuidoosten van Salzburg in het westen van de Steiermark. In het kalk stenen massief vind je de acht meest oostelijke gletsjers van de Alpen. De Hoher Dachstein (2995 m) is de hoogste top van het massief. De hele Dachsteinrundwanderweg loopt in acht etappes rondom het Dachsteingebergte. Wij liepen drie etappes tussen de Gosauseen en Ramsau am Dachstein. BESTE PERIODE

Juni-september. VERVOER

Lokaal vervoer met trein en (shuttle)bus mogelijk. Zie voor meer info voor de trein www.oebb.at en voor de busverbindingen www.rvb.at. OMHOOG

Vanaf de Gosauseen is het mogelijk het eerste stuk met de Gosaukammbahn te doen (www.dachstein.at). Een eindje vanaf de Dachsteinsüdwandhütte kun je de steile klim naar de Hunersharte en Dachsteingletsjer op 2600 meter vermijden door de kabelbaan te nemen. In het hoogseizoen is vooraf reserveren aan te bevelen (www.derdachstein.at). SLAPEN

Wij sliepen in Berggasthof Steinerhaus, de Hofpürglhütte en de Dachtsteinsüdwandhütte. Je kunt onderweg in andere hutten slapen zoals de Stuhlalmlhütte en het Guttenberghaus of in wat lager gelegen herbergen. In alle hutten goed ontbijt en avondeten. BERGREDDING

Noodnummer 112 GELOPEN TOCHT

Dag 1: Gosauseen (937 m) – Hofpürglhütte (1703 m) Ong. 6½ uur, h 1180 m, 455 m. Lange tocht, af en toe kettingen, T3. Dag 2: Hofpürglhütte – Dachtsteinsüdwandhütte (1871 m) 6 uur, h 915 m,  750 m. Lange etappe, T3. Dag 3 Dachtsteinsüdwandhütte – Guttenberghaus (2147 m) – Ramsau (Feistererhof, 1160 m) Ong. 5 uur (indien met de kabelbaan naar Hunerscharte, anders 6½ tot 7 uur), h 250 m (of 1050 m),  1715 m. Veel over sneeuwvelden en door karstlandschap waardoor oriëntatie soms lastig is, T3 met delen T4. Normaliter overnacht je in het Guttenberghaus en loop je de volgende dag etappe 4 van de Rundweg naar het Steinerhaus op de Stoderzinken. Wij daalden af naar Ramsau. KAARTEN

• Kompass 293 Dachsteingebirge - Schladminger Tauern, 1:25000 • Alpenvereinskarte 14 – Dachstein, 1:25000 MEER WETEN?

• www.dachsteinrundwanderweg.at – Interactieve kaartjes van alle etappes. Arrangementen met bagage vervoer mogelijk. • www.schladming-dachstein.at – Toeristische informatie over de streek. 

De zon komt op de sneeuw van twee kanten.

Opgelucht adem halen bij deze coronaproof kiosk in de Dachsteinsüdwandhütte.



BERGEN magazine 41

www.alpendreams.eu

RUST, RUIMTE, EEN EIGEN PLEK IN DE NATUUR.

Meer dan ooit is daar behoefte aan. En waar zit u dan beter dan in Oostenrijk?

DAAROM ALPENDREAMS Wij kennen Oostenrijk als geen ander. Het voor onze klanten selecteren van de mooiste plekjes in Oostenrijk is waar we in gespecialiseerd zijn. Wij gaan voor locaties waar we zelf in geloven, in bekende en (nog) minder bekende dorpen; met vele partners waar we inmiddels jaren prima mee samenwerken. Dat geeft rust en zekerheid. Wij begeleiden bij uw aankoop in Oostenrijk van het allereerste contact tot en met de oplevering/overdracht. Onze dienstverlening ter plaatste ontzorgt en brengt geen extra kosten met zich mee. Tot slot zijn wij als enige aanbieder in Oostenrijk Mondi Approved: een grote extra zekerheid voor u!

ALPENDREAMS info@alpendreams.eu www.alpendreams.eu

Tel NL: +31 (0)6 52 06 61 70 Tel AT: +43 (0)6 991 0658 625 Tel BE: +32 (0)497 47 41 46

RENDEMENT. EXCLUSIVITEIT. ONTSPANNING. (SNEEUW)ZEKERHEID.

TOT OP ZEKERE HOOGTE

TEKST & FOTO MARCIA VAN BIJNEN

zich op een dode boom had ontwikkeld. De ver-

wel een plantje, maar wat zag dat er vreemd uit.

houdingen ergens tussen Märklin- en tuinkabou-

Camera maar weer tevoorschijn gehaald – Noes

et lekkere aan een inlooptochtje vind ik

terformaat. Weliswaar was de immer voetvlugge

was inmiddels uit het zicht verdwenen – en een

dat hij ‘vrijblijvend’ voelt. Je hoeft niet

Noes een eind vooruit geraakt, maar dat was

foto gemaakt om thuis eens uit te pluizen waar ik

gespitst te zijn op gegevens verzamelen

sowieso niets nieuws, dus ging ik op mijn gemak

mee te maken had. Daarna trok ik voor de zeker-

of op het maken van reportagewaardige foto’s.

door de knieën om het stilleven op de gewenste

heid toch maar een sprintje om weer in de slip-

Natuurlijk, het geeft je de broodnodige indicatie

hoogte te fotograferen. Op de achtergrond riep

stream van Noes te geraken.

of je fysiek klaar bent voor die aanstaande grote

‘Mark Zuckerberg’ bracht uitkomst. Een bolleboos

tocht, maar eerlijk gezegd ben ik op zo’n moment

uit een online-determineergroep wist: het was

meer gericht op wat ik klein geluk noem: het turquoise van een bergbeek, een mineraal, verkleurende lariksen of een bemoste steen ... Het was tijdens een ontspannen inlooprondje door het bos boven het innemende dorpje Sent

Op dat moment voelde ik me – eventjes maar – een ware natuurvorser

een korstmos. En nog wel eentje dat in Nederland is uitgestorven en in Zwitserland ernstig bedreigd wordt, zo leerde verder speurwerk mij. Op dat moment voelde ik me – eventjes maar – een hele piet, een ware natuurvorser. Tot ik mijzelf tot de orde riep en mij tot gepaste beschei-

als voorbereiding op een trektocht door Unter engadin met Noes (Bergen Magazine 2019-1).

een sperwer met klagelijke uithalen. Een

denheid maande. Maar toch koekeloer ik sinds-

Onderweg spiedde ik rond of mij iets oogstre-

moment van ingetogen schoonheid.

dien in de naaldbossen op zuidelijke berghellin-

lends op zou vallen om een plaat van te schieten,

Bij het opbergen van mijn camera viel mijn oog op

gen of ik weer zo’n Usnea florida (want dat was

gewoon voor de heb. Daar, daar zag ik een zon-

een vreemd witachtig rondje op de bosbodem.

het) tegenkom, voor het kleine geluk. n

nestraal neerstrijken op zo’n minilandschap van

Wat was dat nou? Een muntje, een snoeppapier-

mossen, korstmossen en een jonge scheut dat

tje (en dus oprapen en meenemen)? Nee, het lijkt BERGEN magazine 43

ACTUEEL

Berghutten weer open Na een gemist tourskiseizoen zijn de berghutten in de Alpen weer open. Gelukkig maar. Net zoals vorig jaar echter moeten bezoekers en gasten enkele extra regels in acht nemen. De hygiëneregels rond corona zijn onderhand onze tweede natuur geworden en de finesses van de verschillen tussen de landen – was het nou 1, 1,5 of 2 meter afstand houden? – hoeven we hier niet te herhalen. Belangrijk om te weten is dat er ook deze zomer specifieke regels gelden die niet veel anders zijn dan vorige zomer. Zo dien je verplicht een overnachting vooraf te reserveren en je eigen slaapzak mee te brengen. Op je paklijst staan ook desinfectiemiddel en/of zeep, handdoek en mondneusmaskers. We raden je ook aan een eigen kussensloop mee te brengen (een schoon T-shirt kan ook – scheelt weer in gewicht). Op de website van de Oostenrijkse alpenvereniging wordt aan-

Deze zomer mag het weer. Biberacher Hütte, Vorarlberg. Foto: J. Vandevoorde

gegeven dat je enkele zelftests bij je moet hebben. Ook wordt er gemeld dat je het bewijs van een negatieve test, vaccinatie

waar je naartoe reist te raadplegen. Daar zijn, meestal onder het

bewijs of bewijs van immuniteit moet kunnen laten zien om

menu-item ‘berghutten’, de meest actuele regels te vinden. An-

een hut te mogen betreden. Uiteraard kan straks het ‘corona-

ders zoeken op term ‘coronavirus’ of ‘covid19’. (PP)

reiscertificaat’ ook, als het tenminste op tijd klaar is. Of je daarop door de huttenwaard straks gecontroleerd wordt, is natuurlijk

 Blijf up-to-date over reizen naar je vakantiebestemming:

maar de vraag. Waarschijnlijk moet je verplicht ook een masker

• Nederlandwereldwijd.nl of de Reisapp

op tenzij je aan tafel zit. De verwachting is dat de regels her en

• https://diplomatie.belgium.be/nl/Diensten/Op_reis_in_het_buitenland/

der op dit punt wel verschillend zullen toegepast worden.

reisadviezen

We raden aan de website van de alpenvereniging van het land

• Tip: download de app Re-open EU

Eerste vrouw op de Matterhorn 150 jaar geleden bereikte Lucy Walker als eerste vrouw de top van de Matterhorn. En 50 jaar geleden verkregen Zwitserse vrouwen algemeen stemrecht. Aanleiding voor Zermatt om aandacht te schenken aan wat vrouwen voor de gemeente en het alpinisme betekend hebben. Op 22 juli 1871 ontving de redactie van de krant Journal de Genève een telegram waarin stond dat de Britse Lucy Walker de Matterhorn had beklommen – in een lange, flanellen rok, zoals het de dames in de Victoriaanse tijd betaamde. Het nieuws dat ze de top slechts zes jaar na Edward Whymper bereikt had, zorgde voor sensatie in heel Europa en zelfs in Amerika (ze was de Amerikaanse Meta Brevoort, de bewuste zomer ook in Zermatt verbleef, te snel af geweest). Met de pas geopende tentoonstelling ‘New Perspectives’ wil Zermatt de rol van vrouwen in de geschiedenis van Zermatt en Wallis in het algemeen belichten. Verder worden deze zomer nog evenementen rond het thema georganiseerd.

Lucy Walker. Foto: Alpine Journal nr. 31 – Caroline Fink

44 BERGEN magazine

St. Antönien. Foto: Marco Schnell

Kruistocht in spijkerbroek Wat is jouw favoriete jeugdboek? Grote kans dat Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckman in jouw top drie staat. Dat geldt in ieder geval wel voor reisblogger Mario van Vakantaseren.nl. Komende zomer wandelt hij de route na van Dolf Wega, de vijftienjarige hoofdpersoon uit het boek. Deze zomer gaat Mario in de voetsporen van Dolf en de achtduizend kinderen van de kinderkruistocht uit 1212 zijn eigen kruistocht afleggen (en inderdaad in een spijkerbroek). Hij start op 10 augustus in Spiers in Zuid-Duitsland en wandelt door het Zwarte Woud en dwars door de Oostenrijkse Alpen. Daarna over de Brennerpas naar Bolzano in Noord-Italië en verder langs het Gardameer. Totdat hij Genua bereikt met ruim 1000 kilometer in de benen. Voor zijn odyssee trekt hij zes weken uit. Net als Dolf en de kinderen in 1212. Mario hoopt dat tijdens zijn wandelavontuur veel mensen, in het bijzonder kinderen, virtueel mee gaan wandelen en lezen. Crowdreading noemt hij dat. Via zijn stories op Instagram gaat hij onderweg geregeld een stukje voorlezen uit het boek en zijn avonturen delen. Je kunt dus samen met Mario de aankomende zomer dit beroemde verhaal (her)beleven. Tijdens zijn tocht maakt hij ook een reportage die later uitkomt in ons zusterblad Wandelmagazine.

 Volg Mario op www.vakantaseren.nl en www.instagram.com/vakantaseren

EERSTE ZWITSERSE BERGSTEIGERDÖRFER Het initiatief van de Bergsteigerdörfer, die voor kleinschalig en duurzaam bergsporttoerisme staan, verspreidt zich als een olievlek over de Alpen. Na Duits-

14,5%

minder overnachtingen registreerden de b erghutten in Zwitserland tijdens de zomermaanden van 2020. Daarentegen is het aantal bergsportongevallen er met

19,3% toegenomen, vooral onder wandelaars en

land, Italië en Slovenië mag nu ook Zwitserland pronken met zijn eerste ‘berg-

mountainbikers. Reden? Meer onervaren, autochtone

sportdorpen’: Sankt Antönien en Lavin-Guarda-Ardez, beide in Graubünden.

bergsporters trokken de bergen in dan in andere jaren.

De Bergsteigerdörfer zijn een initiatief dat de Oostenrijkse alpenvereniging in 2008 lanceerde. De uitgekozen plaatsjes zijn kleine gemeenschappen die zich committeren aan het zogenaamde ‘Sanfter Tourismus’, een term die letterlijk vertaald z owel ‘zacht’ als ‘voorzichtig’ betekent. Milieuverantwoord toerisme dus, waar recreatie met respect voor de oorspronkelijke natuur- en cultuurwaarden van de streek centraal staan. De zorgzame omgang met de omgeving en het steunen van lokale initiatieven door een verantwoorde, kleinschalige vorm van toerisme staan hierbij centraal.

Eerste Zwitserse dorpen Sankt Antönien is een Walserdorp in het Prättigau in het noordoosten van Graubünden en ligt aan de voet van de bekende Sulzfluh. Lavin, Guarda en Ardez liggen in het Unter-Engadin, in het zuidoosten van het kanton, en zijn beroemd vanwege hun beschermde dorpsgezicht, met de schitterende huizen in sgraffito-techniek. Het Zwitsers Nationaal Park is de bekendste attractie in de regio.

En waar was… FRANK MOLL?

Niet elk Alpendorp kan zich zomaar aanmelden voor het begeerde label. Zo mag er geen grote wintersportinfrastruc-

Cameraman/fotograaf Frank Moll is hier aan het werk

tuur aanwezig zijn, maar moet het een traditie hebben van

in de Käsekeller van Alp Gamchi hoog in het Kiental in

bergsporttoerisme dat altijd dicht bij de natuur en oor-

Berner Oberland. Iedere dag anderhalf uur poetsen om

spronkelijke cultuur van de streek gebleven is – denk bij-

een mooie schimmelvrije korst te krijgen voor de rau-

voorbeeld aan rotsklimmen of langlaufen. In 2021 haalden

wemelkse bergkaas van de familie Buehler. In het sep-

al zes nieuwe dorpen deze stempel, wat het totaal aantal

tembernummer van Bergen Magazine bericht Frank

Bergsteigerdörfer nu op 35 brengt. (JV)

uitgebreid over zijn maand op de Alp. Over kaas, koeien en ... veel mest.

 www.bergsteigerdoerfer.org

>>>

MEER NIEUWS EN VEEL INFORMATIE VIND JE OP BERGWIJZER.NL/MAGAZINE/2021-3

>>>

BERGEN magazine 45

BERGENWERK

Duurzaam reizen naar de bergen (1)

Verklein je voetafdruk 46 BERGEN magazine

Ù Als je met z’n tweeën reist, is de trein het milieuvriendelijkste vervoermiddel. Foto: Rob Lewis Photography

etenschappers zijn het erover eens dat de mens grotendeels verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. Over de hele wereld zijn de effecten zichtbaar: bosbranden, ontdooiende permafrost en extremer weer. In de bergen smelten gletsjers en veranderen de neerslagpatronen. Ook treedt er meer erosie op waardoor bergen sneller af brokkelen. Elke zomer lezen we wel berichten dat bergwanden instorten. Het is een natuurlijk proces dat versneld wordt door de hogere temperaturen. Een van de belangrijkste elementen die zorgen voor klimaatverandering is de door de mens veroorzaakte CO2uitstoot. Koolstofdioxide komt onder andere vrij bij het verbranden van fossiele brandstoffen als olie en gas. Zo draagt ook reizen van en naar ons vakantieadres hieraan bij. Een volgepakte auto met verbrandingsmotor verbruikt benzine, gas of diesel, een vliegtuig kerosine en een trein groene of grijze stroom. De keuze van je vervoersmiddel bepaalt daarmee de zogenaamde ‘voetafdruk’ van je reis. Hoe minder fossiele brandstoffen er nodig zijn voor de totstandkoming van jouw reis, hoe beter voor het milieu. Tot zover geen verrassingen. Maar hoe kun je zelf je voetafdruk zo klein mogelijk houden als je reist?

Efficiënter

Hoe vaak lezen we niet over smeltende gletsjers, korter wordende wintersportseizoenen en droge rivierbeddingen in de zomer? Als bergwandelaar wens je hier eigenlijk het liefst zo weinig mogelijk aan bij te dragen, al wil je er toch graag naartoe. Maar wat kun je zelf beter doen, als thuisblijven geen optie is? Bergen Magazine zocht het uit. TEKST PETER STROOKMAN

In samenwerking met voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal hebben we de meest gebruikelijke manieren om naar de bergen te reizen naast elkaar gezet: trein, auto, bus en vliegtuig. Uitgangspunt hierbij is een reis vanuit Utrecht naar een plaats die zowel met de auto als met de trein goed bereikbaar is. We kozen daarom voor Kandersteg in Zwitserland. Daarbij maakt het uit met hoeveel personen je reist. Een auto die immers door één persoon bezet wordt, rijdt per persoon minder milieu-efficiënt – uitgedrukt in CO2-uitstoot per persoon – dan dat hij door vier personen bezet wordt. Vandaar dat we de reis met één en vier personen met elkaar vergelijken. In onderstaande figuren vind je daarom de CO2-voetafdruk van een alleenreizende en van een individu als onderdeel van een groep of gezin van vier.

BERGEN magazine 47

BERGENWERK

In de tabellen is uitgegaan van een retourreis van Utrecht naar Kandersteg in Zwitserland (2 x 859 autokilometers). Dit zijn alleen de CO2-reiskilometers naar en van bestemming; niet meegerekend is de uitstoot van het uitstapje ter plekke, gasverbruik van verwarming op de hotelkamer of bijvoorbeeld een kabelbaanrit. Bij trein, bus of vliegtuig wordt de uitstoot per persoon niet beïnvloed door het aantal personen in je gezin of groep. De drie stoelen worden als je alleen reist immers aan anderen verkocht. Dit in tegenstelling tot de auto, waar je drie lege stoelen meeneemt. Milieu Centraal rekent alle broeikasgassen mee, die worden omgerekend naar CO2-equivalenten. Overal waar bij de uitstoot wordt gesproken over CO2, worden CO2-equivalenten bedoeld. De uitstoot van broeikasgassen voor het vervoer wordt bij vliegtuigen, bussen en treinen berekend door het aantal reizigerskilometers te vermenigvuldigen met de emissiefactoren voor dat type voertuig. Milieu Centraal hanteert hierbij de emissiefactoren van www.co2emissiefactoren.nl (bron: Milieu Centraal).

Groen, groener, groenst

De touringcar is voor de lange afstand minder milieuvriendelijk dan je zou denken.



Waarmee kun je nu het beste naar de Alpen reizen? 1. Reis je in je eentje, dan is de trein veruit het duurzaamst (40 kg CO2-uitstoot). Daarna kun je het beste met de bus reizen of de elektrische auto. 2. Reis je met z’n vieren, dan kun je het beste een elektrische auto nemen (30 kg CO2-uitstoot per persoon), gevolgd door trein, benzine-/dieselauto en bus.

3. Hoewel snel en direct, is vliegen in alle gevallen het minst gunstig. 4. Niet in het overzicht meegenomen is de boot, want je kunt niet met de boot naar de Alpen toegaan. Zou dit toch kunnen, dan heeft de boot per kilometer een vergelijkbare uitstoot als vliegen. Overweeg je een cruisevakantie naar de fjorden van Noorwegen? Realiseer je dat deze reis dus een zeer hoge uitstoot heeft.

3 tips voor een milieuvriendelijke(r) bergvakantie Wat kun jij hier als bergwandelaar mee? Natuurlijk is het zo dat je je eigen keuze en afweging moet maken. Vaak spelen andere afwegingen dan milieu een rol: prijs, gedoe en bewegingsvrijheid of mobiliteit ter plaatse. Herkenbaar? De volgende tips zorgen voor een zo laag mogelijke voetafdruk: 1. Ga met de trein! Boek je vroeg, dan zijn de ticketprijzen goedkoper. Ben je van plan meerdere dagen te reizen? Neem dan een Railplus-kaart. Overweeg ook de nachttrrein. De Oostenrijkse spoorvervoerder ÖBB laat deze trein dagelijks van Amsterdam of Brussel naar Innsbruck en Wenen rijden. 2. Ga je alleen of met zijn tweeën met de auto? Verlaag je footprint door andere mensen mee te nemen. Hiervoor zijn apps als Blablacar geschikt. Dan heb je een gezellige reis, kun je de benzinekosten en ook de CO2-uitstoot die aan jou toegerekend wordt, door meerdere personen delen. 3. Overweeg je een nieuwe auto aan te schaffen? Neem elektrisch mee in je overweging; dan heb je minder CO2-uitstoot en kosten per kilometer (zie artikel hiernaast). En ga je niet voor elektrisch, kijk dan vooral ook naar zuinige verbruik door op het energielabel te letten, en rij defensief. Daarmee spaar je bovendien flink op je brandstof kosten. n

Meer weten? • www.milieucentraal.nl/vakantieverkeer • www.klimaatwijsopvakantie.nl

48 BERGEN magazine

Duurzaam reizen naar de bergen (2)

Laadstress? Nooit van gehoord… Comfortabel, snel en stil. Dat zijn de woorden die onze rit met een Tesla Model 3 naar de Alpen goed samenvatten. In alle rust zoefden we, soms met meer dan 200 km per uur, naar onze Zwitserse bestemming. Onderweg tankten we uitsluitend groene stroom, koffie en hamburgers. TEKST & FOTO’S SEAN VOS

n september reisde ik met een elektrische auto vanuit de omgeving Eindhoven naar het Zwitserse Lauterbrunnen, 806 km enkele reis. Zonder het extra rustig aan te hoeven doen en mét een aantal keer zelfs flink doorrijden op de Autobahn waar het kon en mocht, bleken op de heenweg drie laadstops voldoende om Lauterbrunnen te halen. Bij aankomst zaten er nog 170 kilometers in de accu en bleek dat we in totaal niet meer dan 80 minuten aan het opladen hadden besteed. Voor we de terugreis aanvatten kon de auto bij het hotel aan de laadpaal en bleken zelfs maar twee laadstops nodig om weer thuis te komen. Van laadstress hebben we dus geen last gehad. Sterker nog: bij twee van de laadstops hadden we nauwelijks tijd voor lunch: de auto had zijn accu’s sneller opgeladen dan wij onze innerlijke mens verzorgd hadden.

Slim laden Tijdens onze reis was het niet druk en konden we zonder wachttijden gebruikmaken van snelladers langs onze route door Duitsland. De navigatiesoftware rekende perfect voor ons uit waar we het beste konden stoppen. Het is namelijk niet slim om de accu geheel leeg te rijden en vervolgens aan de snellader te wachten tot deze weer helemaal vol zit. Het laden van een Tesla batterij gaat langzamer naarmate deze verder vol raakt. Het beste kun je dus een snellader opzoeken wanneer de accu nog ca. 20 procent capaciteit heeft en dan weer tot maximaal 80 procent laden. Bij de meeste laadpunten nam dat niet meer dan twintig tot dertig minuten in beslag. Uiteraard werkt dit alleen wanneer de elektrische auto een behoorlijke actieradius heeft en je je het kunt veroorloven om de accu niet helemaal op te laden. Een grotere accu helpt dus niet alleen om verder

 Voor vertrek geeft de routeplanner van Tesla aan dat we tweemaal een halfuur moeten laden om Lauterbrunnen te halen. Uiteindelijk maakten we op de heenweg een derde laadstop omdat we door flink doorrijden meer stroom verbruikten dan vooraf berekend.

BERGEN magazine 49

BERGENWERK

Na vertrek uit Eindhoven zijn we na anderhalf uur toe aan onze eerste laadstop, terwijl er nog voor ongeveer 240 km in de accu zit. Verser dan op deze plek kregen we onze stroom niet!



Op het eerste stuk door Duitsland hebben we op deze rustige zondagmorgen flink ‘gas’ kunnen geven, waardoor het stroomverbruik fors toeneemt. Na ongeveer 20 minuten kunnen we met meer dan 80 procent capaciteit weer verder, op groene stroom bovendien. Op het scherm is te zien dat 1 uur laden volstaat om de actieradius op 711 km te brengen.



 In de parkeergarage bij het hotel in Lauterbrunnen laden we de nacht voor vertrek de auto weer helemaal vol.

te komen, maar ook om onderweg slimmer je oplaadmomenten te kiezen zonder veel tijd te verliezen.

Wat het kost Op onze reis verbruikten we in totaal 339 kWh energie en bedroegen de stroomkosten van deur tot deur € 110,83 voor een retourtje Lauterbrunnen. Daarbij moeten we eerlijkheidshalve wel vermelden dat we bij de Tesla Superchargers op onze route aanzienlijk goedkoper konden ‘tanken’ dan bij de snelladers van andere aanbieders. Reken op ongeveer € 175 heen en terug wanneer je onderweg bij andere snelladers inplugt, niet substantieel goedkoper dan de benzinekosten voor een zuinige auto, maar zeker niet duurder en wel groener. Tesla-snelladen (€ 0,60 tot € 0,70 per kWh) is veel duurder dan laden aan een ‘normale’ laadpaal. Normaal laden doe je het gunstigst thuis (tegen je stroomtarief, ong. € 0,21) of aan een publieke laadpaal (ong. € 0,35): flink goedkoper dan benzine dus, maar neemt wel 5 tot 10 uur in beslag. Dat is onderweg geen optie.

REISSTATISTIEKEN • Heenweg: Vertrek 6:00 uur, aankomst 16:00 uur, reistijd 10 uur, gemiddelde snelheid 81km/h, inclusief drie laadstops van 20 minuten, 35 minuten en 25 minuten. • Terugweg: Vertrek 8:45 uur, aankomst 19:45 uur, reistijd 11:00 uur, gemiddelde snelheid 73km/h, inclusief twee laadstops van 40 minuten en 30 minuten en een paar files. • Kosten laden (Tesla-snelladers): € 110,83

50 BERGEN magazine

Tot slot nog enkele tips • Zoek vooraf goed uit bij welke snellaadpunten langs de route je terecht kunt. Er zijn namelijk grote verschillen in laadsnelheid en laadprijzen. Er zijn per automerk navigatieapps die dit inzichtelijk maken en plannen makkelijker maken. • Vermijd zo veel mogelijk de drukke zaterdagen in de vakantiemaanden. Net als bij de tankstations kunnen er dan ook rijen voor de laadstations ontstaan. • Wie snel weer op weg wil zijn, doet er goed aan een snellader te kiezen met een laadvermogen van minimaal 100kW en door niet te laden tot de accu helemaal vol is. Liever tweemaal kort stoppen (maximaal een halfuur) dan eenmaal langer wachten totdat de accu helemaal vol is. • De accu presteert het beste onder zomerse omstandigheden en het bereik van iedere elektrische auto neemt af wanneer het kouder wordt. In de winter zul je dus vaker moeten laden dan in de zomer. Voor deze reportage waren we ’s zomers onderweg.

Conclusie Wil je met je privé-auto zo groen mogelijk naar de Alpen? Het kan met een elektrische auto én zonder noemenswaardig tijdverlies als je je laadstops slim plant. Voor de prijs hoef je het niet te doen: over de hele reis gerekend kost kWh’s ‘tanken’ zowat evenveel als benzine tanken (tenzij je Teslaladers opzoekt) omdat snelladen langs de snelweg relatief duur is. De rest van het jaar ‘tank’ je aan het stopcontact thuis echter wel vele malen goedkoper dan wat benzine zou kosten. n

ONTDEK BERGEN MAGAZINE

Word abonnee!

OOK LEUK ALS CADEAU!

1 JAAR VAN € 32,45 VOOR

€ 22,50 + cadeaus!

WWW.BERGWIJZER.NL/ABONNEMENT

MOUNTAINBIKEN

Silvretta & Verwallmassief

Met zwier

Zigzaggend en zonder veel moeite omhoog naar de Kopssee

52 BERGEN magazine

E-mountainbiken in het Montafon

de berg op Je ziet ze werkelijk overal: de elektrische mountainbikes of e-MTB’s. Vooral in de populairdere Alpenbestemmingen zijn ze niet meer weg te denken. Zijn ze een gesel of een zegen op het bergpad? Onze hoofdredacteur ging het zelf ervaren in Vorarlberg in Oostenrijk. TEKST & FOTO'S JONATHAN VANDEVOORDE

et Silbertal, een rustig zijdal van het bekende Montafon in Vorarlberg, is typisch zo’n dal waarvan je als recreatieve wandelaar verzucht: was die aanloop naar de hut maar korter ... Met de aanloop bedoel ik een doorgaans gelijkmatig stijgende, kilometerslange grind- of jeepweg door bos en alm tot aan het begin van een – eindelijk! – prachtig wit-rood gemarkeerd, stenig paadje dat naar de eindbestemming leidt. Niet alle mooie (dag)wandeldoelen liggen immers op enkele afwisselende, foto genieke wandeluren verwijderd van een kabelbaanstation of parkeerplaats, laat staan van je vakantieadres. Gelukkig maar. Maar enkele uren sjokken over een Forststrasse zouden mijn puberende kinderen als gewoon “saai” bestempelen en dan is de motivatie voor een klim nul komma nul. En, eerlijk gezegd, niet zelden zou ik die eerste kilometers omhoog (en laatste terug omlaag) zelf ook liever willen overslaan. Goed, dit is Star Trek niet, dus Scotty kan mij niet up beamen naar de plek waar wandelen pas echt bergwandelen wordt. Maar een vonk als duw in de rug helpt natuurlijk wel. En hier zijn de e-mountainbikes (e-MTB’s in het kort) precies voor uitgevonden! De laatste jaren lijken ze de Alpen te veroveren. Ik zie overal en steeds meer fitte vakantiegangers voorbijfietsen op van die flitsende tweewielers, bergschoenen aan en rugzak om. Ze stoempen licht zoemend vier keer zo snel omhoog over die lange, saaie grindweg als ik ’m

wandel. Dan ben ik altijd stiekem jaloers, nog meer zelfs wanneer ik ze aan het eind van de middag zonder schijnbare inspanning weer bergafwaarts zie knarsen, wetende dat zij over twintig minuten al op het terrasje in de late middagzon zullen zitten uitbuiken, terwijl ik nog minstens anderhalf uur mijn knokige knieën moet pijnigen tot in het dal. Vind je ’t gek dat nu welhaast overal e-bikes te huur zijn, dat bij terrasjes en kabelbaanstations laadpunten zijn geïnstalleerd en dat wandelkaarten, apps en bewegwijzering zijn aangepast om de (e-)mountain biker ter wille te zijn.

Silbertal Zo ook in het Montafon en het Silbertal (880 m) is een schoolvoorbeeld van hoe gaaf het kan zijn om op een e-MTB de berg op en af te gaan. Als ik vanuit het dorp Silbertal naar de wandeltop Muttjöchle (2074 m) zou willen wandelen en terug, dan doe ik daar iets van zeven uur over, tenzij ik eerst de kabelbaan naar de Kristberg neem op 1450 meter, dan kost het mij misschien de helft van de tijd. Maar in dat laatste geval mis ik een reis door een oorspronkelijk dal, met een mooie waterval en enkele prachtige almen … die helaas aan zo’n ‘saaie’ grindweg liggen. Met de e-MTB kan ik het wél van A tot Z beleven, krijg ik een goede workout en wandel ik nog een paar uur hoog in de bergen, daar waar de vergezichten beginnen.

BERGEN magazine 53

MOUNTAINBIKEN

Silvretta & Verwallmassief

Dat is althans het plan wat Markus bedacht heeft. Hij is mijn gids tijdens een ‘bike & hike’-excursie uit het Berge Plus-programma van de lokale toeristische dienst. Samen met nog een klant, Franziska, treffen we elkaar bij de supermarkt van Silbertal waar we een picknick inslaan. Markus is een 1 meter 93 hoge populier van een vent en het manusje-van-alles bij het toeristenbureau: marketeer, mountainbikegids, wandelgids, toerskiër en klettersteiger. “Ik heb afgelopen weekend mijn eerste toerskitochtje er al op zitten. Heerlijk was het!”, pronkt hij. Het is eind september en de Alpen hebben hun eerste sneeuw al gehad. Of we echt kunnen wandelen daarboven, vanaf de Sonnenkopf waar we de fietsen zullen parkeren, tot op de top van het Muttjöchle is nog maar de vraag. Er ligt nog behoorlijk wat restsneeuw en er wordt vanmiddag een flikse föhn verwacht (“ik wil niet wegwaaien”). We peddelen met z’n drieën gemoedelijk het Silbertal omhoog langs het riviertje de Litz. Accu eerst op de laagste stand – ‘eco’ – maar na een half uur gaat het al aardig steil in zigzags omhoog en vind ik de hogere stand, ‘e-mtb’, toch prettiger trappen. Volgens Markus hoeven we ons vandaag geen zorgen te maken over het bereik van de batterijen; dit zijn in het fietsframe geïn-

Als we een zijdal in draaien, gaat er op de e-mtb-stand al snel een streepje af, en dan nog een



Muttjöchle in zicht.

 Afdaling

met zicht richting Montafon. De markante top is de Zimba (2643 m)



54 BERGEN magazine

De prachtige Kopssee.

tegreerde modellen, “wisselen kan en hoeft niet.” Toch houd ik de balkjes op het display in de gaten. Als we verderop een zijdal in draaien, gaat er op de e-mtbstand al snel een streepje af, en dan nog een. “Over enkele jaren zijn laadstations wellicht alweer overbodig,” weet Markus, “dan zijn die accu’s zo goed dat ze echt een hele dag meegaan, zonder problemen.” Bedoelt hij dat de mijne het nu toch nog niet aan zal kunnen, deze klim van 1000 meter?

Muttjöchle Langzaam klimmend fietsen we door bossen en bergweiden – Alpe, noemen ze deze hier. Ze zijn al verlaten, de luiken dicht. In het 3-Stufen-systeem van de Alpwirtschaft zijn de hoogste Alpe, de derde trap, alleen in hoogzomer in bedrijf, licht Markus toe. Midden september dalen de koeien af naar de tweede trap en in november gaan ze helemaal terug naar het dal. Naarmate we klimmen wordt het pad steniger; het voorwiel stuitert op en neer en mijn handen en schouders krijgen het te verduren – gelukkig kan ik de schokdempers op de voorvork zachter instellen. Maar ik had vooral gewenst dat ik mijn echte racefietsbroek had meegebracht, want onder mijn zadel zit geen schokdemper ...

BERGEN magazine 55

MOUNTAINBIKEN

Silvretta & Verwallmassief

Hogerop trekt de föhn inderdaad aan. Sparren zwiepen op de hellingen. Als we boven de boomgrens uitkomen bereiken we enkele sneeuwvelden. Markus laat zien hoe we een smaller stuk van het pad dat nog met sneeuw bedekt is veilig kunnen oversteken. “Fiets aan de hand, aan de dalzijde. Glij je uit, laat je fiets los en laat je bergwaarts neervallen. Jouw veiligheid is belangrijker dan die van de fiets.” Op een steile, korte passage met grote stenen en boomwortels houd ik de fiets niet meer overeind, ook al zet ik ’m in de hoogste stand en kleinste versnelling. Ik val stil en stap af. Franziska redt het ook niet – dit is een passage voor krachtpatsers. Op de top van de kam, in het kleine skigebied Sonnenkopf, wordt snel duidelijk dat de wandeling naar de top van Muttjöchle onbegonnen werk is. Niet alleen voelt de stormachtige wind koud aan, de met rotsblokken

56 BERGEN magazine

bezaaide helling is half dichtgesneeuwd. Ze zijn ook glad. Eén misstap en je kunt je enkels flink bezeren. We trekken alle laagjes aan die we bij ons hebben en zoeken een beschut plekje op. Daar waar de sneeuw weggewaaid is, zien we overal lage struikjes met bosbessen. Markus haalt een homp boerenbrood, enkele salamiworsten en een brok sura Kees tevoorschijn, een smeuïge, jonge kaas (Saure Käse) die de culinaire trots is van de bergboeren hier. “Eerst een kruis kerven in de bodem van het brood”, zweert Markus. “Voor goed geluk.” Een klein uur later jakkeren we alweer dalwaarts na enkele technische aanwijzingen van Markus – voorwieldempers op de lichtste stand, wijs- en middenvingers van beide handen op de remmen, continu doseren, recht op de trappers, “mit Körperspannung”. Bij de eerste

Heilbronner Hütte in zicht.



 Markus op weg naar de Bielerhöhe.

5 TIPS VOOR JE E-BIKETOER Net zoals met bergwandelen geldt: ga goed voorbereid op pad. Met deze tips ga je op twee wielen en een accu veiliger de bergen in – en kom je weer terug. • Inspanning: Begin je toer niet meteen met een steile klim, maar vind een startplek waarbij je eerst enkele kilometers kunt ‘infietsen’. Je spieren moeten wennen aan de inspanning – want die is er wel. • Uitrusting: Tijdens een afdaling krijg je het vanwege de bewegingswind gauw koud, daarom is een windjack handig. Uiteraard heb je een helm op (kan gehuurd worden). Een fietsbroek zorgt voor extra zitcomfort en voor de nodige grip op het stuur draag je fietshandschoenen (of klettersteighandschoenen of tuiniershandschoenen met van die nopjes). Houd er rekening mee dat je kleren vies worden want je hebt geen spatbord. En natuurlijk heb je altijd een gedetailleerde kaart of gps bij je, een EHBO-setje, en een reparatieset. Te overwegen: reserveband meenemen. • Stroom: Naargelang je niveau en ambitie zul je moeten overwegen of je een fiets huurt (of koopt) met een geïntegreerde of een met verwisselbare batterij. In het laatste geval kun je een reserve meenemen, al is het maar voor de gemoedsrust. • Planning: Plan je route. Moet er aan het eind nog veel geklommen worden? Dan zul je power over moeten houden. Rij dan in het begin op eco-stand en gebruik eerst je versnellingen om het trappen lichter te maken (bij afdalingen zet je de motor zelfs uit). Check vooraf of een hut of horecazaak het toestaat dat je er je accu bijlaadt. • Gewicht: e-MTB’s zijn zwaarder dan gewone mountainbikes, dus vermijd zo mogelijk passages waar je je fiets op de schouders moet dragen (bijv. hekken, draad). Houd er vooral in de vroege zomer en in de herfst rekening mee dat er hogerop sneeuw kan voorkomen waarbij je je fiets wel zult moeten dragen of aan de hand nemen. • Wandelaars: Houd rekening met wandelaars. Ze zijn de kwetsbaardere partij en een ongeluk is zo gebeurd.

BERGEN magazine 57

MOUNTAINBIKEN

Silvretta & Verwallmassief

Alp kiezen we voor een langzaam dalend grindpad dat ons uiteindelijk op een terras op de Kristberg doet belanden. Kijk, hier is de föhn wél aangenaam warm, dat helpt.

Grand Tour

Pauze bij de Silvretta Stausee.



De bike & hike-excursie was mijn vuurdoop. Dat was gisteren. Volgens Markus ben ik nu klaar voor het echte werk. We gaan al vroeg met z’n tweeën op pad. Het is prachtig weer en Markus heeft bedacht dat we vandaag drie excursies uit het programma in één dag zullen combineren, dé ‘Grand Tour’ van het gebied. Ik maak me lichtelijk zorgen over de levensverwachting van de accu (en dus van mij), want dit keer staan er bijna twee keer zoveel hoogtemeters op het programma als gisteren. Gelukkig krijg ik in de sportzaak van Sankt Gallenkirch een iets oudere mountainbike ter beschikking, eentje waarvan de accu verwisselbaar is. “Zullen we een reserve meenemen?”, oppert Markus. Goed idee, reageer ik met de zelf kennis van een routinier. Op deze schitterende rondrit laat Markus mij de hele Silvretta Hochalpenstrasse ervaren (gratis voor fietsers!), klimmen we over een stenig pad steil naar de 2320 meter hoog gelegen Heilbronner Hütte (die net dicht bleek te zijn gegaan vanwege de recente sneeuw), maken we foto’s bij de prachtige Kopssee en volgen we in een verlaten sneeuwlandschap het asfaltlint tot op de Bielerhöhe aan de Silvretta Stausee. Uitgerekend tijdens die lange klim geeft Markus’ accu de geest – bij mij zit die reserve al op mijn fiets – en de laatste paar bochten moet de populier te voet afleggen. In de late middag suizen we zonder stroom maar bol

van de adrenaline over slingerend asfalt dalwaarts terug naar het Montafon. Op bijna elk recht stuk gaat mijn snelheidsmeter over de 60 kilometer per uur, 34 keer gevolgd door een huiveringwekkend krappe haarspeldbocht. Eenmaal terug bij de sportzaak hebben we 66 kilometer en 1950 hoogtemeters in de benen zitten. Ik heb wederom dat zalige gevoel dat ik heel de dag gesport heb, zonder er krakende knieën aan over te houden, en toch heel de streek in één dag heb kunnen bewonderen. En of, dat dit naar meer smaakt. n

BERGWIJZER Het Montafon-dal ligt ingeklemd ligt tussen de Silvretta- en Verwallmassieven in Vorarlberg. De bekendste dorpen zijn Schruns/Tschagguns, Sankt Gallenkirch, Gaschurn en Partenen. Het zijdal Silbertal is bekend om zijn mijnbouw geschiedenis (zilver). Montafoners zijn erg trots op hun Mundart, hun dialect, dat sterk beïnvloed is door de Reto-Romaanse talen van net over de grens en op de culturele werelderfgoedlijst van UNESCO staat. VERVOER

Tot Schruns rijdt de trein; verder in het dal is busvervoer. Op de Bielerhöhe kun je overstappen op een bus richting Galtür (Tirol). SLAPEN

Veel vakantieappartementen, hotels en enkele campings in het dal. Voor wie het er voor over heeft is het Löwen Hotel (4 sterren) in Schruns een uitstekende pleisterplaats (www.loewen-hotel.com). FIETSEN & WANDELEN

Doorheen het hele dal loopt een makkelijke fietswandelweg (groen gemarkeerd). MTB-routes zijn rood gemarkeerd. Bij het bureau voor toerisme is een aparte MTB-kaart (1:21.000) gratis verkrijgbaar met tal van routes van verschillende niveaus. Er is ook een wandelkaart op dezelfde schaal beschikbaar. ONZE TIP

Eerste keer? In het Berge-Plus-programma van Montafon zitten enkele begeleide e-MTB-excursies die, zoals alle andere excursies in het programma, gratis zijn voor gasten die verblijven in een van de aangesloten accommodaties. Je moet wel een eMTB hebben; huren kan bij alle sportzaken vanaf ongeveer € 45 per dag. Veel accommodaties stellen ze ook ter beschikking van hun gasten. MEER WETEN?

• www.montafon.at – en met name www.montafon.at/nl/service/bergeplus (Nederlands) • www.austria.info

58 BERGEN magazine

Ontdek BIKE explorer Het magazine voor de avontuurlijke fietser!

JOUW ADVERTENTIE HIER?

4 x per jaar Bike explorer vanaf €16,95!

BERGEN magazine

Bel of mail Klaartje Grol +31 (0)30-6933727 /kgrol@virtumedia.nl

www.bikeexplorer.nl/abonneren

BergenM_stopper_adverteren_in_92,5x125,3.indd 1

TIJD TIJD VOOR VOOR TIJDSCHRIFTEN TIJDSCHRIFTEN 20-01-20 12:13

“De webshop voor tijdschriften met karakter”

Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang direct €5,00 korting! Met deze korting heb je al een jaarabonnement voor €9,95

www.tijdvoortijdschriften.nl

ROTSVAST

Ampezzaner Dolomieten

60 BERGEN magazine

Pilastro van de Tofana di Rozes

Nieuwe dimensie in het Dolomietenklimmen De zuidwand van de Tofana di Rozes is het pronkstuk boven de Passo Falzarego. Rechts in die wand bevindt zich de 500 meter hoge Pilastro. In de vroege jaren veertig van de vorige eeuw werd die afschrikwekkend overhangende wand het uitverkoren doel van de lokale klimclub uit Cortina d’Ampezzo. TEKST ROBERT ECKHARDT

Zweven. Matteo de March in het tweede dak van de Pilastro. Foto: Manrico dell’Agnola, Karpos/Dolomite (2017)

BERGEN magazine 61

ROTSVAST

Ampezzaner Dolomieten

rans Heusdens en ik klimmen in het onderste wandgedeelte van de Pilastro. We zijn hier omdat Frans ten langen leste gehoor gaf aan mijn provocerende uitspraak: “Je weet nog niets van het alpinisme als je geen grote route in de Dolomieten gedaan hebt.” Na een aantal overwegend zesdegraads touwlengtes in een verticale spleet komen we op een standplaatsje onder een enorm dak. Het is de eerste van de drie geduchte overhangen waaraan onze route zijn reputatie te danken heeft. In de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw was een dak dat zo ver uitsteekt het non plus ultra in het Dolomietenklimmen. Toen de Pilastro in 1944 voor het eerst beklommen werd, sloeg men haken die, middels de ingehangen karabiner, als greep benut werden. Om door de daken te komen werden touwladdertjes gebruikt. Pas in 1979 vond de eerste vrije beklimming van de wand plaats. Toen Frans en ik daar in de jaren tachtig klommen, was het nog steeds een uitdaging om die artificiële stukken vrij te klimmen. Door mij gezekerd klimt Frans naar het dak. Spoedig hangt hij er in een vrijwel horizontale positie onder, handen en voeten verklemmend in een spleet. Met ingehouden adem zie ik hoe hij het heel beheerst aanpakt. De haken in het dak boezemen kennelijk zo weinig vertrouwen in dat hij als extra zekering een friend plaatst. Nog een paar bewegingen en Frans zal de verlossende greep aan de dakrand kunnen pakken. Het lijkt hem soepel te lukken. Maar dan gebeurt er iets dat je in alpiene rotsroutes te allen tijde moet vermijden …

Frans Heusdens Toen ik onlangs de lijst van Nederlandse expeditie beklimmingen uit het boek Bergland, een eeuw Nederlands alpinisme aan het actualiseren was, zag ik dat Frans daarin niet vermeld wordt. Toch meende ik mij te herinneren dat hij in de jaren tachtig een aantal gedurfde solo’s in de Peruaanse Andes had gedaan. Aanleiding om hem eens te bellen. Frans vertelde dat hij 1981 in z’n eentje de westwand de Yerupajá (6635 m), een van de moeilijkste bergen van Peru, beklommen had. Wellicht was het zelfs de eerste solo-beklimming ooit. Als die lijst op de NKBV-site komt, heb ik Frans in elk geval met deze beklimming aan de vergetelheid kunnen ontrukken. Vaak kon ik al op basis van één gesprek uitmaken of ik met iemand een grote tocht zou kunnen maken. Met Frans duurde dat wat langer. Dat had ongetwijfeld met

 De ‘Eekhorentjes’ van Cortina in 1942: links Romano Apollonio en helemaal rechts Ettore Costantini. Foto: archief Scoiattoli.

Matteo de March in het eerste dak van de Pilastro. Foto: Manrico dell’Agnola, Karpos/ Dolomite (2017)



Frans Heusdens in de acht meter overhangende spleet van de elfde touwlengte. Foto: Robert Eckhardt 

62 BERGEN magazine

zijn verleden te maken. Aanvankelijk vond ik hem maar een drieste klimmer, die bij enkele beklimmingen heel sterk het vermogen had om het geluk af te dwingen. Als twaalfjarig jongetje deed Frans met zijn prestaties het Nederlandse klimwereldje al versteld staan. Met z’n eeuwige koffie en sigaretten en z’n yuppieachtige uiterlijk verwachtte je hem eerder als tech-nerd achter een ultrasnelle computer dan in een bergwand. Lange tijd vond hij het belangrijk om bewonderd te worden, het was zelfs een van de redenen waarom hij klom. Toen ik hem beter leerde kennen, merkte ik dat ook andere drijfveren een rol speelden. Hij was niet, zoals ik, bezeten van de bergen maar van het klimmen. Zijn hang naar perfectie, z’n gevoel voor techniek en stijl spraken mij enorm aan. Terugkijkend ben ik ervan overtuigd dat wanneer hij de instelling had gehad om nóg consequenter te trainen, hij wereldtop was geweest.

Scoiattoli Op 1 juli 1939 werd door tien jonge klimmers uit Cortina d’Ampezzo de Società rocciatori e sciatori degli Scoiattoli (Vereniging van de rotsklimmende en skiënde Eekhorentjes) opgericht. Later veranderde de naam in Gruppo Scoiattoli Cortina. Het hoogtepunt uit hun geschiedenis was al in 1954 toen de K2 – met 8611 meter de op een na hoogste berg op aarde – voor het eerst beklommen werd door een Italiaanse expeditie. Een van de topbeklimmers, Lino Lacedelli, was een Scoiattolo. Dat leden van die club altijd buitengewoon trots waren op hun Dolomietenbeklimmingen blijkt wel uit de volgende anekdote. Hoewel de beklimming van de K2 Lacedelli veel roem had gebracht, beantwoordde hij de vraag “Hé, bent u niet Lacedelli van de K2?” steevast met: “Nee, ik ben de Lacedelli van de Cima Scotoni” (waarop hij in 1952 een extreme route geopend had). Rond Cortina lagen de uitdagingen van nog nooit beklommen wanden voor het oprapen. De Scoiattoli waren als vanzelfsprekend gepredestineerd om als eersten de vervaarlijke wand van de Pilastro te beklimmen. De handschoen werd in juli 1944 opgepakt door Romano

Apollonio en Ettore Costantini. Apollonio beschreef in het maandbulletin van de Club Alpino Italiano hoe Costantini het eerste dak – waar Frans nu klimt – overwon. Bij het lezen van Appollonio’s meeslepende proza bedacht ik dat in die dagen nog geen enkele klimmer ooit zo’n groot dak had gedaan: “Met één hand pakt Costantini een haak. Dan hoor ik hamerslagen en de haak verdwijnt zingend1) in een rotsspleet. Nu hangt mijn vriend in horizontale positie onder het dak. Met een tweede haak komt hij tot bijna aan de rand. Ik kijk geestdriftig toe hoe hij met verbluffende rust aan het werk is. Mij schijnt het onmogelijk dat een menselijk wezen zich hier kan ophouden, terwijl het geringste foutje een val tot gevolg heeft. Na enige minuten rust gaat Costantini verder. Boven het dak is de rots zo compact dat er slechts één gaatje is waarin hij een haak kan duwen. Zonder de haak er verder in te slaan, belast hij hem met het touwladdertje en uiterst behoedzaam verdwijnt hij over de dakrand.”

Een goedgeplaatste friend biedt meer veiligheid dan de mephaken, die hier zo te zien al tientallen jaren aan het wegroesten zijn Nadat Apollonio vervolgens deze passage had nageklommen, kon hij van uitputting niets meer uitbrengen. Halverwege de wand, op een bandje onder een acht meter

Alleen als een haak bij het inslaan een zingend geluid maakt, zit hij solide in de rotsspleet.

BERGEN magazine 63

ROTSVAST

Ampezzaner Dolomieten

overhangende spleet, moesten de mannen bivakkeren. De volgende dag hadden ze al hun kunnen en vindingrijkheid nodig om die avond de top te bereiken.

Soeverein door het dak Voordat Frans en ik naar de Dolomieten gingen, hadden we een winterbeklimming van het Gabarrou- couloir op de Mont Blanc du Tacul gedaan. Een nachtelijke afdaling, een bijna-val van Frans in een gletsjerspleet (die nog net goed afliep) en een ijzig bivak bij min 25 °C zorgden voor de nodige weerhaakjes aan deze tocht. Vandaag, in deze zonovergoten Dolomietenwand waar we onbekommerd in onze T-shirts klimmen, lijkt zo’n avontuur ver weg. Of toch niet? Voordat Frans bij de verlossende greep is, komt hij uit het dak zetten. Houdt die friend zo’n impact?, flitst het door me heen. Het antwoord is dat-ie zit als een huis waardoor Frans maar enkele meters uit het dak tuimelt. Aanschouwelijker kan het niet: een goedgeplaatste friend biedt meer veiligheid dan de mephaken, die hier zo te zien al tientallen jaren aan het wegroesten zijn. Frans pendelt terug tot in het wandje onder het dak. Hij begint direct opnieuw en heel soeverein klimt hij er nu doorheen. Als ik nakom, ben ik ervan doordrongen dat ik niet op dezelfde plek moet vallen als Frans, want dan maak ik een pendel de andere kant op en zal ik in de lege ruimte onder het dak bungelen. Kan ik dan weer bij de rots komen? Die knagende twijfel is de mentale last van de naklimmer. Voor de zekerheid pak ik toch maar even de haak in de rand van het dak. Boven ons alleen nog maar gele rots – niet bepaald geruststellend, want in de Dolomieten duiden gele zones doorgaans op recente verwering en los gesteente. We moeten voortdurend op ons qui-vive zijn dat we

BERGWIJZER De Pilastro (2970 m) is een onderdeel van de zuidwand van de Tofana di Rozes (3225 m). ROUTE

• Zuidoostwand (500 m): TD-sup, VII+ (6c) en heel veel VI; zeer atletisch. Sleutelpassage is de 8 meter overhangende spleet: VI+; soms met VII+ gewaardeerd. Niet-vrijgeklommen: VI, A1; 17 touwlengtes, 7 tot 9 uur. • Afdaling: gemakkelijk in 1¼ uur naar Rifugio Angelo Dibona. • Eerste beklimming: 13-14 juli 1944, Ettore Costantini en Romano Apollonio. STARTPUNT

• Rifugio Angelo Dibona (2083 m). Met de auto bereikbaar, ¾ uur naar route. LEESTIP

• Kletterführer Dolomiten, Annette Kohler en Norbert Memmel, Rother Bergverlag, ISBN 9783763330157 – Standaardwerk over de 101 mooiste Dolomietenroutes in de moeilijkheidsgraad III tot VII. • Tabacco 03 – Cortina d’Ampezzo e Dolomiti Ampezzane, 1:25.000  De Tofana di Rozes vanaf de weg naar de Passo Falzarego. De 500 meter hoge Pilastro ligt links van de boom, tussen de twee verticale ravijnen. Foto: Robert Eckhardt

64 BERGEN magazine

niets lostrekken. Daardoor is het hier een stuk lastiger dan de moeilijkheidswaardering doet vermoeden. De wand is volkomen verticaal, culminerend in een overhangende spleet die naar het tweede dak leidt. Kennelijk zijn we nu helemaal warmgedraaid – de overhang klimmen we ongelofelijk lekker en snel. Spoedig bereiken we de bivakplek van de eerstbeklimmers uit Cortina. Daarboven de acht meter overhangende spleet, die mij bij nadere beschouwing helemaal niet aanstaat. Zelfs bij het neerschrijven van deze woorden voel ik de kramp in mijn bovenbeen, die vaak opkwam wanneer ik me met spagaatachtige spreidstanden door zulke passages moest werken – een onaangename ervaring in de wetenschap dat onbeheersbare kramp dan tot een voorklimmersval kan leiden. Het is mooi om te zien hoe Frans dit ogenschijnlijk op z’n gemak voorklimt – zelfs een spagaat brengt hem niet uit evenwicht. Het slotakkoord is puur genieten. Maar we moeten onze kop er nog wel even bijhouden want we hebben immers nog zes touwlengtes te gaan.

Italiaans allroundkampioen Op zijn zeventiende behoorde Romano Apollonio, met Costantini, tot de oprichters van de Scoiattoli. De Pilastro is de laatste route op de tochtenlijst van Romano, want al op 23-jarige leeftijd overleed hij op mysterieuze wijze. Naast de Pilastro is er voor Romano nóg een gedenkteken. Hij was namelijk ook een getalenteerd langebaanschaatser: in februari 1942 werd hij Italiaans allroundkampioen. Romano won drie van de vier afstanden waaronder de 1500 meter in 2.39,70. Geen gekke tijd op een bevroren meertje bij Bardonecchia, in aanmerking nemende dat het Nederlands record toen 2.31,40 was. Nadat zijn broer Armando op 25-jarige leeftijd stierf door een auto-ongeluk, wijdde de gemeente Cortina d’Ampezzo het ijshockeystadion voor de Olympische Winterspelen van 1956 aan beide broers: Stadio Romano e Armando Apollonio. Je kunt er nog steeds een kijkje nemen, het is tegenwoordig een tennisbaan. n

T HE SOFTEST HARDSHELL KINETIC ALPINE 2.0 JACKET

Met ons Kinetic Alpine 2.0 Jacket klim je licht, droog en ongehinderd. Deze tot het minimum gestripte hardshell ademt en functioneert als de beste en biedt uitzonderlijke bescherming en bewegingsvrijheid aan snelle elite-alpinisten. WWW.RAB.EQUIPMENT

Inspiratie van onze adverteerder

Wandelen met zicht op

Nationalpark Hohe Tauern Foto: Bettina Brunauer

Foto: Peter Maier

Rondom Mittersill, Hollersbach en Stuhlfelden kun je in de zomer kiezen uit maar liefst 60 verschillende wandelroutes en themawandelingen. Om je keuze te vergemakkelijken helpt de Top 10-Wandelgids je op weg, zodat jij eenvoudig je favoriete wandeling eruit kunt kiezen.

oor wie ’s avonds in zijn accommodatie de net opgezochte weetjes over Pinzgau probeert te onthouden, is op pad gaan met een lokale berggids een heel goed idee. Deze gidsen kennen immers niet alleen de mooiste paden om te wandelen maar ook de beste plekjes voor een snack tussendoor. En die vind je niet met Google Maps! Bovendien is het natuurlijk veel leuker om de verhalen te horen met uitzicht op de Alpen, in plaats van achter een beeldscherm. Zeker in combinatie met sappige anekdotes.

Wandelshuttle Mittersill, Hollersbach en Stuhlfelden tellen samen veertien gecertificeerde wandelbedrijven, wat de nodige voordelen met zich meebrengt. Zo kun je je bijvoorbeeld laten vervoeren door de Wandelshuttle. Deze brengt je gratis van je hotel naar het beginpunt van je wandeling; alleen het wandelen hoef je zelf te doen. Nog een leuk extraatje: als je drie begeleide wandelingen hebt volbracht, krijg je de Bergfreunde-Wandelspeld uitgereikt.

66 BERGEN magazine

Ook bergwandelaars uit accommodaties in de rest van Oberpinzgau kunnen hiervan meeprofiteren. Hoewel je in dit geval niet bij de voordeur wordt opgehaald, betekent dat niet dat je de wijsheden van de berggidsen uit Mittersill hoeft te missen. Na een korte aanmelding en het betalen van een kleine vergoeding kun je zelf naar het startpunt reizen en ga je met de gids ook mee op pad.

Berghutten in Nationalpark Hohe Tauern Het mooie aan bergwandelen is dat je niet altijd voor de top hoeft te gaan. Je kan ook een van de vele berghutten als doel van je wandeling nemen. Dat scheelt soms wat gezwoeg, terwijl aan het einde nog steeds een beloning op je wacht. Want een foto van een lekkere Brettljause levert vaak net zo veel likes op als een uitzichtfoto over de bergtoppen van het Nationalpark Hohe Tauern!

Julische Alpen

FOTOREPORTAGE

3x pieken in Slovenië Vanwaar die drang om altijd die hoogste top te willen beklimmen? Staan het avontuur en de schoonheid van een route dan nog wel centraal? Of is het alleen maar omdat je dan een zoveelste prestatie kunt afvinken op je lijstje? Zes vrienden namen de proef op de som tijdens een trip naar de Sloveense Alpen. TEKST & FOTO’S JELLE CANIPEL

aar stonden we dan, met zijn zessen te staren naar een van de mooiste zonsondergangen die we ooit meegemaakt hadden. Puur genieten na een lange eerste dag wandelen en klauteren. Al jaren wilde ik de hoogste top van Slovenië bedwingen. De koning van de Julische Alpen: de

2864 meter hoge Triglav. Tijdens het plannen maken beslisten we iets verder te gaan en meteen ’s lands drie hoogste toppen te beklimmen, in vijf dagen tijd. We vonden het een aantrekkelijke uitdaging en wilden vooral ervaren wat de verschillen tussen de drie beklimmingen zouden worden.

Een voordeel van slapen in de bergen zijn de oneindige vergezichten tijdens de uren die je anders in het dal doorbrengt. Nu ga je na de maaltijd in de berghut snel naar buiten om te genieten van de kleuren die de zonsop- of ondergang in het landschap schilderen. Hier stond ik net buiten de Triglavski-hut boven de Vrata-vallei naar de andere pieken van het Triglav Nationiaal Park te kijken. Dit blijft voor mij een van mooiste en meest memorabele avonden ooit.

BERGEN magazine 67

FOTOREPORTAGE

Julische Alpen

 Vanaf de via ferrata hebben we een prachtig uitzicht op de omliggende bergen. We merken al snel dat de Triglav heel populair is. Zo zien we veel wandelaars die de top willen halen, de ene beter voorbereid dan de andere. We zien mensen op gymschoenen en zonder klettersteigset terugkeren of zelfs verder klimmen. De Triglav is mooie tocht, maar soms is het door de drukte een beetje aanschuiven op de weg naar boven. Het uitzicht vanaf op de top is wel prachtig.

Een smalle graat brengt ons van de Mali Triglav naar de top van de Triglav zelf. Niet al te spectaculair, maar met een mooi uitzicht naderen we de top. Het laatste deel, van de hut naar de top, is een via ferrata die niet zo moeilijk is en toch leuk om te doen, als het niet druk is. We ervaarden wel wat drukte en moesten op verschillende plaatsen ons losklikken om anderen langs te laten gaan. Niet zo heel veilig dus, maar alles verliep wel rustig en met respect.



 Naar de Škrlatica (2740 m): puur genot met een tikkeltje zweet. Maar liefst 3400 hoogtemeters op en neer, de tocht is een pareltje, met mooie zichten op de Triglav en overal wilde fauna en flora. Veel edelweisjes en gemzen kruisen onze weg. Het is al snel duidelijk dat deze berg minder bekend en gekend is: we komen onderweg twee wandelaars tegen. En zij gingen niet eens naar de top. Škrlatica is een uitdagende wandeling, maar zoveel mooier dan die naar de Triglav.

Onderweg is het wel wat vaker de kaart erbij nemen al is het pad relatief goed gemarkeerd. Maar af en toe checken kan hier geen kwaad. Gelukkig hebben we voor deze tocht genoeg drinken en eten bij ons, dat is wel nodig. We hadden hem ook in twee dagen kunnen lopen. Er is een bivakhutje ongeveer halverwege, Bivouac IV at Rušje. Reserveren kan echter niet en er passen niet meer dan acht personen in.



68 BERGEN magazine

BERGEN magazine 69

FOTOREPORTAGE

Julische Alpen

 Hier kijken we op de de Mangart (2679 m) en het Fort Predel dat op de Predilpas ligt. We komen verschillende versterkingen tegen uit die tijd. De derde hoogste berg van het land, de Mangart, heeft meteen ook de kortste beklimming van de drie. Er zijn verschillende routes naar de top: vanuit Italië – de zogenaamde via italiana – of met de auto tot op het Mangart-zadel op ongeveer 2000 meter hoogte en daar pas de beklimming starten (via slovenska). Na de nodige haarspeldbochten en tunnels arriveren wij bij het Mangartzadel. Op deze grote vlakte ligt de weg in een lus. Daar laten we de auto achter en gaan te voet verder.

De via italiana is een prachtige route doorheen de noordwand naar de top van de kleine Mangart. De route is vrij luchtig en geëxponeerd, maar voorzien van de nodige kabels. Kun je de klimmers spotten op de foto? De via ferrata naar de top langs de Sloveense kant, met de start op het Mangartzadel, is iets makkelijker dan het eerste Italiaanse deel. De Sloveense route is ook een goed gezekerde route die door de westwand langs barsten en scheuren naar de top van de Mangart voert, een leuk alternatief voor de reguliere route naar de top. Op de normaalroute, een breed wandelpad, kan het soms druk zijn.



70 BERGEN magazine

Het is ons wel duidelijk geworden tijdens onze week in de Julische Alpen dat de hoogste top niet automatisch de mooiste beklimming hoeft op te leveren en dat er altijd minder druk belopen en ook mooiere routes te vinden zijn. Staar je niet blind op het bereiken van die allerhoogste, maar zoek iets wat aan je verwachtingen voldoet. Dan word je zelden teleurgesteld. En doe de dingen niet omdat je een bucket list af te raffelen hebt. Neem de tijd om te genieten. Geniet!

BERGWIJZER ROUTES

SLAPEN

• Triglav (2864 m) Vertrekpunt: Aljažev Dom (hut, 1015 m) in de Vrata-vallei. Omhoog: Tominšek-route; omlaag: Prag-route. Dag 1: 5½ uur, h 1500 m, Triglavski Dom. Dag 2: 6½ uur, h 345 m,  1845 m, T4, via ferrata: B.

• Aljažev Dom (hut) in de Vrata-vallei, Triglavska cesta 89, Mojstrana, pd.dovje-mojstrana@siol.net • Triglavski Dom (hut), info@pd-ljmatica.si. Kijk voor meer berghutten op: https://en.pzs.si

• Škrlatica (2740 m) Vertrekpunt: Aljažev Dom (1015 m) in de Vrata-vallei. 11 uur, h 1700 m, T4, via ferrata: B.

Trekking in Slovenia – The Slovene High Level Route, Justi Carey, Cicerone Press, ISBN 9781852845667

• Mangart (2679 m) Vertrekpunt Sloveense route: Bij Log pod Mangartom (wegnr. 203) afslaan naar Mangartsko Sedlo (wegnr. 902, € 5 tol). 4 uur, h 595 m, T3, via ferrata: B. Vertrekpunt Italiaanse route: Laghi di Fusine, Tarvisio, Italië. 3½ uur, h 500 m, via ferrata: C/D.

• Freytag & Berndt WK5141 – Triglav NP Kranjska Gora Planica Bled, 1.35:000 • Kompass WF5966 Julische Alpen, 1:50.000

LEESTIP

KAARTEN

BERGEN magazine 71

WIN

EEN GRATIS KAMPEERVAKANTIE voor 2 volwassenen en 2 kinderen!

Inclusief een avontuurlijk outdooractiviteit.

NAAR

Kijk voor meer informatie op www.outdoorspecialist.nl

Buiten Gewoon Goed n EEN COMPLEET ASSORTIMENT VAN DE BESTE MERKEN

n GESPECIALISEERDE MEDEWERKERS KLAASEN | VANDEURSEN.COM ODS 2021 BM

n KWALITEIT EN SERVICE n PASSIE VOOR JOUW BUITENACTIVITEITEN n LOKALE BETROKKENHEID n INNOVATIES EN VOORLOPER IN DUURZAAMHEID

• Outdoorspecialist.nl is een unieke samenwerking tussen de beste lokale outdoorspecialisten en toonaangevende merken in de outdoorbranche. ● Kater Funsport Alkmaar ● de Wandelfabriek / René Vos Apeldoorn ● Veneboer Outdoor Drachten ● René Vos Outdoor & Sports Gorssel ● Soellaart Outdoor & Wintersport Haarlem ● Voet en Goed Hapert ● Adventure Store Helmond ● de Jong Kampeer en Recreatie Hillegom ● Kater Funsport Hippolytushoef ● Karsten Travelstore Hoorn ● Holiday Sport Lochem ● van Camp Lunteren ● Jonker Outdoor Renesse ● Ivo’s sportshop Simpelveld ● Kiwi Outdoor Weert ● Sunny Camp Zeist ● Karsten Travelstore Zwaag

Kijk voor meer informatie op www.outdoorspecialist.nl

•

BUITEN GEWOON GOED

Je outdoor avontuur begint bij de Outdoorspecialist. In onze winkels, verspreid over heel Nederland, vind je precies wat je nodig hebt. Of je nu op zoek bent naar goede wandelschoenen, de juiste kleding, kampeerbenodigdheden of andere outdoor producten, in het uitgebreide assortiment is er altijd keuze genoeg. Daarnaast zijn onze medewerkers BUITEN GEWOON GOED in het geven van het juiste, deskundige advies. Zo weet je zeker dat je de juiste keuze maakt. Daarnaast kunnen zij je helpen bij het aanmeten van de perfecte wandelschoen. Zij zetten net dat stapje extra om jou, met de juiste artikelen, extra te laten genieten van je outdoor avontuur. Met 17 winkels in het land, is er altijd een Outdoorspecialist bij jou in de buurt.

DE KRACHT VAN SAMENWERKEN

MAGAZINE

Wil je de prachtigste reisverhalen lezen en op de hoogte blijven van nieuws en mooie producten? Haal dan het outdoor lifestyle magazine BUITEN GEWOON GOED bij je lokale Outdoorspecialist. Elke editie staat boordevol leuke artikelen over alles met te maken heeft met reizen, productnieuws, tips, weetjes en nog veel meer. Bovendien is dit magazine helemaal gratis.

Doordat alle 17 Outdoorspecialisten van Nederland nauw samenwerken en hun krachten bundelen, kunnen zij het ruimste assortiment van de beste (internationale) merken bieden. Daarnaast heeft elke vestiging haar eigen professioneel getrainde medewerkers met een schat aan ervaring. Alles om jou de allerbeste service te kunnen verlenen!

TEVREDENHEID GEGARANDEERD

•

BUITEN GEWOON GOED

Lente. Zomer.

•

BUITEN GEWOON GOED M

BUITEN GEWOON GOED

Herfst. Winter. I

in dit nummer o.a.

En dat alles bij jouw outdoorspecialist.

Outdoorspecialist.nl is een unieke samenwerking tussen de beste lokale outdoorspecialisten en de A-merken in de outdoor branche.

• • • • • •

#BUITENGELUKSMOMENT! DUURZAAM OUTDOOR OP DE FIETS WANDELUITRUSTING

De outdoorspecialisten doen er alles aan om de beste service te verlenen. Op gepassioneerde wijze zetten zij zich in voor jouw buitenactiviteit. Duurzaamheid en innovatie staan hoog in het vaandel, zodat je naar alle tevredenheid kunt genieten in de buitenlucht. Daar draait het om!

Ze zijn niet voor niets BUITEN GEWOON GOED door: Een compleet assortiment van de beste merken Gespecialiseerde medewerkers Kwaliteit en service Passie voor jouw buitenactiviteiten Lokale betrokkenheid Innovatief en een voorloper in duurzaamheid

•

BUITEN GEWOON GOED

En dat alles bij jouw magazine outdoorspecialist. aangeboden door

jouw outdoorspecialist

in dit nummer o.a.

HERFSTWANDELING URBAN OUTDOOR WATERDICHT TRAVEL

in dit nummer o.a.

VAKANTIE LICHTGEWICHT OUTDOOR4KIDS KARINTHIË OOSTENRIJK

En dat alles bij jouw magazine outdoorspecialist. aangeboden door

jouw outdoorspecialist

En dat alles bij jouw magazine outdoorspecialist. aangeboden door

jouw outdoorspecialist

OUTDOOR CADEAUS WINTERSPORT WARM DE WINTER DOOR ALLES OVER DONS magazine aangeboden door jouw outdoorspecialist

Graag (ook) digitaal lezen? Op www.outdoorspecialist.nl vind je alle informatie over de aangesloten winkels, de toonaangevende merken binnen het assortiment van deze winkels en het laatste nieuws. Op de website kun je je ook aanmelden voor onze wekelijkse nieuwsbrief, zodat je altijd op de hoogte bent. Daarnaast delen we het mooiste nieuws via Facebook en Instagram. Like/volg ons en mis niets!

WIN

EEN GRATIS KAMPEERVAKANTIE voor 2 volwassenen en 2 kinderen!

Inclusief een avontuurlijk outdooractiviteit.

NAAR

Kijk voor meer informatie op www.outdoorspecialist.nl

Kies voor elk moment de wandelervaring die bij jou past.

Gelukkig kunnen we wandelen!

uit ervaring. Dit boek geeft je juist die tips en inzichten waardoor je nog meer zin krijgt om op pad te gaan!

Gelukkig kunnen we wandelen geeft je in 52 praktische hoofdstukken steeds nieuwe input en inspiratie over wandelen. Vol wetenschappelijke feiten over de effecten en vrolijke anekdotes ter illustratie.

Kortom: Wandelinspiratie voor elke week van het jaar. Leer experimenteren met de duur en het tijdstip gebruik van zintuigen alleen of samen op pad doelgericht of kans op verdwalen zon of regen, etc.

Wandelen maakt inderdaad gelukkiger, meer ontspannen en vriendelijker. Dit gevoel herken je waarschijnlijk wel

Verkrijgbaar in de (online) boekhandel | Gelukkig kunnen we wandelen | Annabel Streets | € 20,- | verschijnt 29 juni 2021

Foto: Carla Manten Fotografie

’IEDERE BOOM TELT. IS UNIEK. EN IS VAN WAARDE!’

In Bladgoud leggen klimaatspecialist Reinier van den Berg en coauteurs Suzanne Valkman en Simone Groenendijk uit wat precies die waarde inhoudt. In toegankelijke bewoordingen vertelt dit boek over de historie van bomen, over de waarde van bomen voor het klimaat, over biodiversiteit, over de gebruikswaarde, over de waarde voor onze (geestelijke) gezondheid en over hun eigen waarde. www.uitgeverijzilt.nl

€ 20,99 | e-book € 12,50

Met medewerking van reisboekhandel de Noorderzon, Arnhem www.denoorderzon.nl

BOEKENBERG

LIJNLO(O)S

Originele gids met 51 wandelingen in het midden en oosten van Zwitserland geschikt voor met de hond. Naast gebruikelijke kenmerken zoals openbaar vervoer, hoogteprofiel en lengte, wordt ook telkens de “leinenfreie Zeit” voor je viervoeter aangegeven. Voor sportieve hondenliefhebbers die van Zwitserland houden. Of omgekeerd. Inno Leinenlos – Das Wanderbuch für Hundeliebhaber Max Huber, AS Verlag, ISBN 9783039130214, € 35 (online)

VERLIEFD OP FOTOGRAFEREN

e neemt Lost in the Alps niet mee in je rugzak: het boek meet 22 bij 28 centimeter, is 312 pagina’s dik

en weegt ruim 1,5 kilo. Deze formidabele inspiratiebron is gemaakt door The Alpinists, een collectief van

KENNISTEKORT

elf jonge, Zwitserse vrienden die als verbindende factoren fotografie, natuur en avontuur hebben. Op sociale media groeit hun #bealpine als kool. Elke ‘alpinist’

a zijn vorige boeken was ik nieuwsgierig naar wat

heeft vier tot zeven wandelingen (in zowel onbeken-

Toine Heijmans met het thema bergbeklimmen in

de als overbekende gebieden) op diverse wijzen in

fictieve vorm zou doen. Zuurstofschuld heeft net als het

tekst en beeld vastgelegd. Van het binnenste van de

bekende Op Zee dezelfde spanningsboog: de vraag wat

Aletschgletsjer tot een detailopname van koffie die in

een oudere alpinist met slechte longen in de Himalaya

een mok wordt geschonken met op de achtergrond

zoekt, wordt pas op het einde beantwoord. En ook hier

een bergkam.

mooie zintuiglijke observaties, nu niet over water, ruimte

Door dit boek leer je dat de meeste goede foto’s tot

en ouderschap maar over klimmen en vriendschap.

stand komen door zorgvuldig regisseren, zoals de foto

Hoofdpersoon Walter Welzenbach heeft als alpinist ‘alles

van een meertje waarin zowel een man die op een

gedaan’. Toch is hij geen klimmer met een verhaal, hij draagt slechts de beroemde alpinisten

rotseilandje springt wordt weerspiegeld als de Mat-

met zich mee, ook in zijn naam. Welzenbach verwijst – wel erg nadrukkelijk – naar de be-

terhorn; het lijkt me sterk dat die sprong bij de eerste

kendste Duitse klimmer van het interbellum: Willo Welzenbach. Dat zijn eigen beklimmin-

keer raak was. De tekst is gericht op mooie fotoplek-

gen verder geen betekenis hebben zit hem in hoge mate dwars.

ken en -standpunten, inclusief bivakplekken voor

De schuld uit de titel verwijst vooral naar verloren vriendschap. Op hun eerste achtduizen-

ochtend- en avondopnames (tip voor milieuvriendelijk

der liet hij in een onbarmhartige hoogtestorm zijn klimmaat in de steek. Het pijnlijke voorval

bivakkeren: gebruik biologisch afbreekbare zeep).

zit nog steeds op zijn nek. “Dat verdriet ontkiemde, en woekerde in me voort zonder dat ik

Eén ding wordt overduidelijk: midden overdag met een

er aandacht aan gaf.” Lezers die de wereld van het alpinisme niet kennen zullen Welzenbach

mobiele telefoon net zulke mooie foto’s maken als er in

en de historische verhalen van alpiene gebeurtenissen geboeid volgen. Voor klimmers ligt

het boek staan, is onmogelijk. Fotograferen is hard

dat anders. Zij kennen de verhalen, die eerder en vaak beter zijn verteld. Hier zijn het los-

werken: voor dag en dauw opstaan, het avondeten

staande elementen geworden zonder binding met het fictieve karakter van het boek.

overslaan omdat het licht juist dán zo mooi is en kou-

Zuurstofschuld bevat daarnaast vele storende fouten. Een paar voorbeelden: de Dolomie-

kleumen op winderige uitzichtplekken. De routebe-

ten zijn opgebouwd uit kalk, niet uit graniet, en bij de randspleet begint de gletsjer, hij ein-

schrijvingen zijn summier, op de routeschetsjes staan

digt er niet. Geen enkele ervaren alpinist zal een beginneling achter zich laten afdalen.

de fotoplekken en de overnachtingsmogelijkheden. Je

Whymper heeft bij mijn weten nooit haken geslagen en ik denk dat, met uitzondering van

moet zelf een routebeschrijving zoeken op internet.

Sylvester Stallone, maar weinig alpinisten naar een greep zullen ‘springen’. Ook de poging

Daar krijg je waardevolle fototips voor terug en vol-

die Welzenbach onderneemt om de door een steenstorting verwoeste Bonatti-pijler op de

doende inspiratie om een leven lang in de Zwitserse

Dru via een nieuwe route te beklimmen, doet de wenkbrauwen fronsen. Natuurlijk, het is

Alpen onderweg te zijn en al wandelend je fotografie

allemaal fictie. En klimmers zijn gek, ik weet het, maar ook weer niet zó gek. Dit alles maakt

naar een hoger plan te tillen. (Noes Lautier)

dat ik na lezing met gemengde gevoelens het boek heb dichtgeslagen. (Robert Weijdert)

Zuurstofschuld Toine Heijmans, Uitgeverij Pluim, ISBN 9789083108209, € 22,50

Lost in the Alps – Wanderungen durch atemberaubende Schweizer Bergwelten The Alpinists, AT Verlag, ISBN 9783039021000, € 39,90

BERGEN magazine 75

WANDELEN

Gailtaler & Gurktaler Alpen

Sound of Musicmomentje. Bergidylle boven de Alexanderhütte.

76 BERGEN magazine

VAN WEISSENSEE NAAR MILLSTÄTTER SEE

Een verhaal van

2 meren Er was eens een gezin dat ook wel eens wat anders wilde doen dan alleen maar wandelingen te ondernemen in de bergen, vooral omdat het erg warm en heet was die week. Het viertal vierde heerlijk vakantie in Karinthië en koos twee erg verschillende plekken als uitvalsbasis: de oever van de ‘Caraïbische’ Weissensee en de sportieve regio van Bad Kleinkirchheim en de Millstätter See. TEKST & FOTO'S JONATHAN VANDEVOORDE

BERGEN magazine 77

WANDELEN

Gailtaler & Gurktaler Alpen

e ziet het meteen zodra je het dal van de Drau in rijdt. Aan de zuidkant van de Alpenhoofdkam wonen ze in stevige stenen huizen. De muren zijn pistachegroen, geel, roze of zwembadblauw gesausd. Alsof de Adriatische Zee elk moment van achter de volgende berg tevoorschijn kan klotsen. Wat zich echter voor ons uitstrekt als we Praditz uit rijden is de Weissensee. God, wat is dat water blauw! “Kun je erin zwemmen?” Nou en of, de Weissensee is het hoogstgelegen zwemmeer van Oostenrijk (ongeveer 930 m). We bereiken de noordwestoever, met aan het begin een (volle) camping en daar voorbij het ene vakantiehuis naast het andere pension. De zuidoever is groen; maaiweiden en daarboven bos, heel veel bos. We stoppen bij het Sulzerhof, onze vakantieboerderij. Meteen nadat we ons geïnstalleerd hebben lopen we de tweehonderd meter of wat naar de privésteiger van de eigenaren. “Zwemmen, jongens?” vraag ik. Het water zou 25 graden moeten zijn. De kids denken van niet, nu nog niet. “Ik ben nog niet helemaal in de vakantiestemming”, is Tines excuus. Morgen allicht.

Glashelder De volgende ochtend wil ik het meer het liefst helemaal voor mezelf. Dus ik sta heel vroeg op. Mistbanken dwarrelen over het water. Het oppervlak is als een glasplaat, ik zie de bodem en visjes overal. Ik heb mijn

78 BERGEN magazine

zwembroek al aan, trek mijn kleren uit en daal het trappetje af. Duizend bommen en granaten! Hoort 25 graden niet veel warmer te zijn? Maar het went snel. Een nieuwsgierige fuut komt op veilige afstand en paar keer heen en weer zwemmen. Er dient zich een warme dag aan. Een goede manier om de Weissensee te leren kennen, is een tochtje op de excursieboot. Die vertrekt vanaf de (enige) brug over het smalste deel van het meer, even verderop in het centrum van Techendorf. Op het dek in de schaduw is het aangenaam toeven als we gadeslaan hoe Oostenrijkers vakantie vieren aan en in het water. We krijgen van de kapitein wat uitleg over de boot, die een hybride aandrijving blijkt te hebben; de accu’s worden opgeladen bij een kleine waterkrachtcentrale ergens bij de uitloop aan de oostkant van het meer. Daar is het water vele malen dieper dan bij Techendorf. De beboste hellingen zijn hier steil, bijna als een canyon. Als hier in januari elk jaar tweeduizend Nederlanders neerstrijken voor de alternatieve elfstedentocht moeten ze geluk hebben dat ze tot helemaal naar de oostelijke punt kunnen doorschaatsen; in sommige winters vriest het water daar niet meer helemaal dicht. Bij Techendorf daarentegen is altijd ijs, soms wel 40 centimeter dik. Dan is het hier dagenlang een gezellig gekkenhuis, had de medewerker van het plaatse-

lijke toeristenbureau ons verteld. De Oostenrijkers zelf begrijpen niet zo veel van de schaatsgekte, maar vinden het wel een prachtig zicht.

De Caraïben van Karinthië De hele omgeving is onderdeel van het Naturpark Weissensee. Dicht bij de oevers is het water echt turkoois van kleur, een gevolg van de bleke kalkmodder die op de bodem afgezet wordt door de beekjes. Vanwege de bijzondere kleur noemen de mensen hun meer ‘die Karibik Kärntens’. In het midden is het water echter peilloos zwart; het diepste punt, ter hoogte van de Ronachfelsen, is 99 meter. Hier liggen de oevers ook het verst uit elkaar, iets meer dan een kilometer. “Hier ga ik niet zwemmen. Ik vind het eng”, huivert Tine. Het idee dat er vissen aan haar tenen kunnen sabbelen geeft haar kippenvel. Ze vraagt mij in alle ernst of hier ook haaien zitten. Het is heet als we in de namiddag weer aan wal gaan. We lopen naar het Sulzerhof terug, halen onze zwemspullen, lopen naar ‘ons’ privéstrandje en genieten van de zon en het water. Met Tom zwem ik naar de overkant (hier

slechts een paar honderd meter ver weg) en terug, een wereldprestatie voor een puber met een zwemtechniek die er veeleer uitziet als een doodsstrijd. Ook Tine waagt het om te zwemmen tot waar het water zwart ziet, maar wil wel dat ik in haar buurt blijf, vanwege de haaien.

Manica rubida We zijn echter in de Alpen en daar hoort een bergwandeling bij. De volgende ochtend zweven we met de stoeltjeslift naar de Naggenalm, een wandelgebied dat weidse uitzichten in het vooruitzicht stelt. Hoewel de bordjes 10 minuten aangeven tot aan de gezellige almhut doen we er vanwege Tom en zijn moeder een half uur over. Zij hebben immers een grote passie – mierenkolonies kweken – en een missie: een koningin vinden van de Manica rubida, de reuzenmier die hier voorkomt en waarvoor Tom thuis al een warm nestje opgetuigd heeft. Zo lopen die twee voortdurend voorovergebogen mieren op te pikken. Dat schiet niet op natuurlijk, en Tine en ik besluiten een wandelingetje heen en terug te maken naar een alm die ons op de kaart niet al te ver weg lijkt.

 Dikke pret op het water in Oostenrijk.

De Weissensee is een watersportparadijs.



 Op zoek naar de Manica rubida.

BERGEN magazine 79

WANDELEN

Gailtaler & Gurktaler Alpen

De route gaat al steil door bos omhoog, en vanwege de hitte staat het zweet op onze rug als we na drie kwartier klimmen op een soort graat uitkomen van waar we de omgeving eindelijk kunnen zien. In het zuiden kunnen we helemaal tot aan de Karnische Hoofdkam kijken; daarachter steekt zelfs een piekje van de Italiaanse Dolomieten er boven uit. In het noorden herken ik enkele besneeuwde toppen van de Hohe Tauern. Daar groeien al stapelwolken, voor vanmiddag is onweer voorspeld. Als we ’s middags terug zijn in Techendorf (zonder mierenkoningin, helaas), kunnen we maar aan één ding denken: water. Kom, we huren zo’n elektrische sloep! Zwemspullen aan, picknick en handdoeken in de tas en even later zoemen we zachtjes het blauwe sop op. Een paar keer leggen we onderweg het motortje stil om in het glasheldere water te springen. Dreigende wolken worden grijzer, er valt even een spatje uit maar daarna klaart het toch weer helemaal op. Nog nooit zagen we zoveel futen in groep bij elkaar zwemmen als die middag op de Weissensee.

Reinanke Halverwege de week verhuizen we naar de Millstätter See. Een vakantiestudio niet ver van het centrum van Döbriach wordt onze uitvalsbasis. Als we langs de steile oevers van het brede meer naar onze bestemming rijden, zien we nauwelijks watersporters op het water. Het meer is zwart en er staat een fikse golfslag. De kinderen zijn niet onder de indruk. Gelukkig hebben we een klein zwembad in de tuin. Millstatt en de omliggende dorpen kenmerken zich vooral door grote hotels, een klooster en een paar minuscule wijngaarden. ’s Avonds ontdekken we dat we hier overal uitstekend kunnen eten, met meer keuzes op de menukaart dan we in de rest van Oostenrijk gewoon zijn. Zo blijkt Reinanke (Coregonus atterensis) een forelachtige, wilde vissoort te zijn die endemisch is voor het meer en slechts in beperkte mate gevist mag worden. Slechts een paar hotels serveren hem.

Nockberge De volgende ochtend slingeren we de bergen in aan boord van een Nockmobil – een handige taxi-op-afroep waarmee je je in de hele regio kunt verplaatsen – naar de Schwaigerhütte. Het plan is om van daaruit via de Alexanderhütte naar de Millstätter Hütte te lopen en via de Granattor, een strak vormgegeven, bekend monument boven op de bergrug, af te dalen tot de Lammersdorfer Hütte waar we een Nockmobil terug nemen naar Döbriach. Sinds de toeristische dienst deze ambitieuze wandellus als de ‘Weg der Liebe’ in de markt heeft gezet, doen de hutten onderweg gouden zaken. Inderdaad: we zijn niet de enigen die het ‘liefdespad’ ontdekt hebben. Als we na 50 minuten langzaam stijgen bij de Alexanderhütte aankomen lopen we al een dik half uur achter op schema, met dank aan al die Manica rubida’s die zich veel te goed verstoppen. De hut

80 BERGEN magazine



Trail.



Adrenalinekicks op de Flow Country

Pauze bij de Alexanderhütte

Bij het lekkerste hutje van de streek: de Millstätter Hütte.



is een echt plaatje en vanaf het terras reikt het uitzicht van de Millstätter See helemaal tot aan de Julische Alpen. We bestellen gebak en koffie nu het nog rustig is. Dan gaat het verder naar de Millstätter Hütte over een golvend plateau van alpenbloemen. Tot onze verrassing zit het terras daar al bomvol. Hoe al die wandelaars en mountainbikers er ongemerkt terechtgekomen zijn zal voor ons altijd een raadsel blijven. We lunchen dan maar binnen en oordelen dat we een van de lekkerste salades (ik) en kaiserschmarrn (Tom) ooit gegeten hebben. In mijn notities markeer ik de hut daarom als eentje behorend bij mijn groeiende collectie ‘hutten voor levensgenieters’. Als we echter naar buiten stappen, pakken dikke grijze wolken zich boven de rest van onze voorgenomen route over de bergrug samen. Dit voorspelt niet veel goeds. We beseffen dat we de Granattor en de Lammersdorfer Hütte nooit op tijd zullen bereiken en korten onze wandeling in tot een ronde over de Hochpalfennock terug naar de Schwaigerhütte. Precies als we twee uur later in onze Nockmobil stappen gaan de hemelsluizen wijd open.

Adrenaline Na al die dagen van gezapig vakantievieren op het water en tussen de bloemetjes zijn de kinderen en ikzelf wel even aan een adrenalinekick toe. We vinden ’m op de Flow Country Trail boven Bad Kleinkirchheim, met 15 kilometer lengte het langste downhillparcours van

BERGEN magazine 81

WANDELEN

Gailtaler & Gurktaler Alpen

 De St. Oswalder Bockhütte is een heerlijk wandeldoel vanuit Bad Kleinkirchheim.

BERGWIJZER Karinthië is ongekend afwisselend en is ’s zomers het meest in trek vanwege zijn zuivere (zwem)meren waarvan Wörthersee en Millstätter See de populairste zijn, ook onder Oostenrijkers. De gastronomie is er duidelijk beïnvloed door de Italiaanse en Sloveense keuken, een welkome afwisseling in het land van de schnitzels en knoedels. Ook in de Karintische bergen valt er genoeg te beleven, zoals rond Bad Kleinkirchheim (‘BKK’) en in de Nockberge. VERVOER

• Weissensee: treinstation Lienz, bus naar Techendorf (www.oebb.at). Lokaal: gratis Wanderbus tussen Praditz/Obersdorf en Neusach langs de noordoever. • Millstätter See: vanuit Lienz en Spittal meerdere bussen daags. Plaatselijk beltaxisysteem Nockmobil met een paar honderd opstapplaatsen, ook via een app te boeken tot 1 uur van te voren (www.nockmobil.at). SLAPEN

Aan Gasthöfe, vakantiehuizen en campings geen gebrek aan de meren. Ook in wintersportdorp BKK zijn genoeg accommodaties in alle prijsklassen te vinden, o.a. op de websites van de regionale toerismebureaus (zie onder). WANDELEN

• Weissensee: wandelpaden langs de meeroevers. Het enige bergwandelgebied bevindt zich boven op de Nagglalm (kabelbaan, vergezichten). • Millstätter See en BKK: wandelen in de Nockberge. Het is aan te raden eerst een aantal hoogtemeters met een Nockmobil te overbruggen, bijv. naar de Schwaigerhütte.

82 BERGEN magazine

Verschillende gemarkeerde paden vertrekken van hieruit. Vanuit BKK neem je een van de kabelbanen omhoog. Vanaf bergstation Brunnachbahn zijn prachtige tochten te maken in het Naturpark Nockberge. ONZE TIPS

Weissensee • Rondje op een excursieboot vanuit Techendorf voor € 12 p.p. • Natuurpark op een vlot (‘Genussfloss’): met een vlot vaar je naar de overkant waar je van een parkwachter uitleg krijgt over planten en dieren. Op de terugvaart krijg je verse hapjes gerookte, lokale vis aangeboden. • Gasthof Feidl in Techendorf: verse, traditionele gerechten (www.feidl-weissensee.at). Millstätter See – BKK • Millstätter See Inclusive Card: kortingen op veel attracties, o.a. de Nockmobil. • Outdooractiviteiten w.o. mountainbiken (www.skischule-badkleinkirchheim.at). • 2 thermen in BKK: St. Kathrein is vooral voor gezinnen. Het Thermal Römerbad is meer op wellness gericht. • La Pizzeria di Salvatore: échte Italiaanse pizza (naast de Therme St. Katrein). KAARTEN

• Kompass 060 Weissensee, 1:25:000 • Kompass 066 Millstätter See, 1:25.000 • Kompass 063 Bad Kleinkirchheim – Biosphärenpark Kärntner Nockberge, 1:25.000 • Kompass 63 Millstätter See – Nockgebiet, 1:50:000 voor beide gebieden op één kaart. MEER WETEN?

• www.weissensee.com • www.millstaettersee.com • www.kaernten.at • www.austria.info/nl

uropa. Bij de sportschool krijgen we een soort superhelE denharnas aangemeten, een stoere helm en een op ieders maat afgestelde mountainbike. Op de parkeerplaats laat mountainbikegids Miro ons enkele bochtjes oefenen op een testparcours. Dat je je in de hellende bochten flink naar binnen moet laten hangen is makkelijker gezegd dan gedaan, maar oefening baart kunst. Toms bochten willen echter maar niet lukken en zijn zelfvertrouwen zakt tot een dieptepunt. Gelukkig weet Miro hem te overtuigen dat het slechts een kwestie van oefenen is (“vooral remmen!”) en dat we de eerste haarspelden op de berg erg traag zullen nemen. Dat stelt Tom gerust. Daarna zweven we met de Kaiserburglift naar de top van de berg, een stelletje opgefokte snelheidsduivels, klaar voor de aanval. Het downhillparcours is één golvende achtbaan van fijn grint en honderd procent genieten. We staan weliswaar bijna continu recht op de trappers, maar we maken de rit zo zwaar als we zelf willen. Het nemen van de bochten gaat steeds beter en geeft iedere keer weer een kik. De hobbels die in het parcours zijn aangelegd bezorgen ons kriebels in de buik. Geregeld stopt Miro om te checken hoe de kinderen het doen. “Super!”, roept Tom met overtuiging. We durven ons steeds harder te laten gaan waardoor Tine een keer in de berm belandt en ook ik, in die ene seconde waarin ik tegelijkertijd probeer te sturen en van het landschap te genieten, plots door het gras aan het jakkeren ben in plaats van op de trail. Het is alleen Tom die zijn stalen ros volledig onder controle lijkt te hebben. Als we weer beneden in het dorp gearriveerd zijn, zitten onze pakken onder de modder en moeten we onze bikes zelf afspuiten (anders boete!). Wat rest er ons nog te doen die dag? Juist, zwemmen! Dit keer in de Therme St. Kathrein. Verschillende baden met helder, écht lekker warm water. En geen haaien. n

VOLGEND NUMMER

De nieuwe BERGEN MAGAZINE ligt op 14 september in de winkel

Vijf onvolprezen dagtochten (en nog meer tips!) in de

Foto: Robert Eckhardt

EN OOK NOG

Franse Alpen

De magische bergen van het Isle of Skye Natuurparken van Slowakije Herfst in het paradijs Een maand op Alp Gamchi Kaas, koeien … en veel mest Mysteries van de Andes Vulkanen Chimborazo, Llullaillaco & Cenizas

NOG GEEN ABONNEE? Meld je vóór 29 augustus aan, dan krijg je het nieuwe nummer al op 10 september thuisgestuurd! www.bergwijzer.nl/abonnement MFS®-VAKUUM-SYSTEM

COMFORT OP HET HOOGSTE NIVEAU MFS®-VAKUUM-SYSTEM SPEZIELLE POLSTERSCHÄUME SPECIALE SCHUIMVOERING Weiches geweven Manschettenpolster Zacht, schuimretikuliert bovenaan.

MFS®-VAKUUM-SCHAUM MFS® VACUÜMSCHUIM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform Drukverlagend, past zich perfect aan elke voet im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis aan; hetreichend. gebiedDer rond veter in denin Ballen Fuß de wirdenkels, weich aber enghaakjes umschlossen. en – oogjes, tot aan de bal van de voet. De voet wordt zacht, maar strak omhuld. RETIKULIERTERSCHUIM SCHAUM GEWEVEN bis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte Anzorgt voor een perfecte pasvorm tot aan passung. het gebied rond de tenen.

SPEZIELLE POLSTERSCHÄUME Weiches Manschettenpolster retikuliert

MFS®-VAKUUM-SCHAUM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis in den Ballen reichend. Der Fuß wird weich aber eng umschlossen.

Vakuum Lady Ultra

Vakuum Men Ultra

mei_Anz_VakuumMen_Hoogte_210x135_MAI14.indd 1

RETIKULIERTER SCHAUM bis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte Anpassung.

www.meindl.de

15.05.14 11:01

G-1000 LITE ECO

Duurzaam, licht en aanpasbaar De eigen lichte stof van Fjällräven. Gemaakt van katoen en polyester met fluorcarbonvrije impregnering. Aanpasbaar met Greenland Wax.

ZOMERSE TREKTOCHTEN BEGINNEN HIER Met lichtgewicht, ventilerend G-1000 Lite Eco en G-1000 Air Stretch. Of je nu langs de voet van een gebergte in het zuiden trekt of

door machtige valleien in het noorden, je kleding en uitrusting moeten het laatste zijn waar je je druk om hoeft te maken. Ze zijn er om je ervaring te ondersteunen, niet om haar te definiëren, want dat is uiteindelijk de taak van de natuur. Lichte, compact opvouwbare en ventilerende kleding zijn dan een absolute must. Onze Abisko-collectie bestaande uit broeken, shorts en jassen is gemaakt met G-1000 Air Stretch en G-1000 Lite Eco (beide gemaakt van gerecycled polyester en biologisch

katoen) die een betere luchtcirculatie en functionaliteit bieden, tocht na tocht. En zoals voor alle G-1000-producten geldt, kun je ze natuurlijk behandelen met Greenland Wax. Breng de wax aan om ze waterafstotend te maken, en was de wax er juist uit voor extra ventilatie. Waar je er deze zomer ook maar op uit gaat trekken, we weten zeker dat onze kleding en uitrusting zullen bijdragen aan vele fantastische trekkingherinneringen. En niet alleen deze zomer, maar nog vele zomers. We zien je in de natuur.

Bergen magazine 3 2021

Articles inside

3 X PIEKEN

E-MOUNTAINBIKEN

DUURZAAM REIZEN