Tweede leven voor Second Life

Virtueel onderwijs: een vak apart

Naar je werkgroep op een paard en college volgen in een amfitheater op een eiland: voor de studenten van Anne Rutkowski is dit de gewoonste zaak van de wereld. Rutkowski geeft namelijk les in de virtuele wereld Second Life.

Tekst: Irene Faas

Met ieder hun eigen avatar lopen de studenten het amfitheater binnen. Sommigen zien eruit als zichzelf, anderen hebben zich verkleed als engel of zombie. De avatars gaan zitten, terwijl de avatar van hoogleraar informatiemanagement Anne Rutkowski voor de groep gaat staan om haar college te beginnen. Deze virtuele omgeving bevindt zich in het programma Second Life, ontworpen om een sociale, virtuele wereld te simuleren.

‘Het is echt een omgeving en niet een spel’, benadrukt Rutkowski. ‘In een spel heb je een doel om naartoe te werken. Door opdrachten te voltooien kun je dat doel bereiken. Second Life heeft dat niet: het enige doel is sociaal contact.’

Natuurlijk contact

Rutkowski gebruikte het programma voor het eerst in 2008, toen ze een project leidde met studenten uit onder andere Hongkong en de Verenigde Staten. In 2010 stopte het project en daarmee ook het gebruik van Second Life. Toen het land op slot ging door de coronacrisis en ook het wetenschappelijk onderwijs digitaal werd, blies Rutkowski het programma nieuw leven in.

‘Second Life is een duurzame optie voor onderwijs’

Anne-Françoise Rutkowsk

Anne-Françoise Rutkowski is hoogleraar management van informatie. Met haar achtergrond in psychologie overbrugt ze informatiesystemen en sociale wetenschappen met onderwerpen zoals het maken van keuzes, emoties en het sociaal verantwoordelijk gebruik maken van IT. Toepassingen van haar onderzoek zijn te vinden in organisaties met veel verantwoordelijkheid, zoals ziekenhuizen of banken, met een focus op keuzes maken of cybersecurity.

‘Ik wist gelijk dat ik Second Life weer wilde gebruiken’, zegt Rutkowski. ‘Ik geef een vak over innovatie, dus het leek me een mooie gelegenheid om de studenten kennis te laten maken met een nieuwe technologie.’ De lessen zien er net zo uit als op een échte campus: Rutkowski geeft hoorcolleges en groepjes studenten kunnen aan de slag in hun eigen werkruimtes. Buiten is een plein waar de studenten kunnen relaxen en bijpraten. Als ze vragen hebben, kunnen de studenten langkomen bij Rutkowski’s kantoor.

‘Second Life is een veel rijkere omgeving om les mee te geven dan bijvoorbeeld Zoom’, zegt Rutkowski. ‘Voor een college werkt Zoom net zo goed, maar voor discussies en interactie biedt Second life veel meer mogelijkheden.’ Zo kan ze langs de groepjes studenten lopen om te kijken hoe het gaat. Andersom kunnen studenten haar opwachten als ze nog even met iemand anders in gesprek is. ‘Je ziet dezelfde natuurlijke dynamiek die je ook op de campus ziet.’

Ook discussies voeren of ideeën delen gaat makkelijk via Second Life. ‘We kunnen posters op de muur hangen om ideeën te pitchen,’ zegt Rutkowski. ‘Vervolgens kun je daar samen naartoe lopen en het bekijken. De interactie start dan vanzelf: je hebt echt het gevoel dat je samen bent.’

Tool voor onderzoek

Rutkowski weet goed de weg in Second Life. Ze gebruikt het niet alleen in het onderwijs, maar ook voor haar onderzoek.

‘In de psychologie maken we een onderscheid tussen ruimte en plaats’, legt Rutkowski uit. ‘Als je een nieuw kantoor binnenkomt, is het een ruimte. Als je vervolgens je eigen foto’s neerzet en het naar jouw zin inricht, wordt het een plaats: het is nu jouw kantoor.’ Het gevoel van ‘plaats’ ontstaat pas als je bekend bent met de ruimte en een gevoel van vertrouwdheid ervaart.

Samen met een collega onderzocht Rutkowski hoe de beweging van objecten invloed heeft op het gevoel van plaats. ‘Tijdens het ontwerpen van onze virtuele wereld in Second Life, hebben we extra rekening gehouden met objecten en hoe de avatars deze kunnen bewegen’, vertelt Rutkowski. ‘In hoe meer richtingen de studenten de objecten konden verplaatsen of draaien, hoe meer ze dat gevoel van plaats en vertrouwdheid kregen.’ Second Life dient hiermee als tool voor onderzoek in virtuele omgeving.

Virtueel Venetië

Ook na de coronacrisis ziet Rutkowski genoeg toepassingen voor Second Life. ‘Het is zeker een duurzame optie voor onderwijs’, zegt ze. ‘Studenten hoeven niet meer te reizen. We kunnen Second Life voor een aantal activiteiten in het onderwijs inzetten, maar ik zou het niet voor volledige vakken gebruiken. Het is wel perfect om te gebruiken met internationale studenten.’

Buiten het wetenschappelijk onderwijs kan Second Life ook voor andere bijeenkomsten nuttig zijn. Rutkowski noemt als voorbeeld het ontwikkelen van beleid. Projectgroepen van de Europese Unie maken hier al gebruik van. Voor taalcursussen kan het programma ook een goede toevoeging zijn: deelnemers kunnen hierdoor Italiaans leren in een virtueel Venetië. ‘In de Verenigde Staten gebruiken ze Second Life zelfs om het schoolfeest te organiseren nu de leerlingen thuis moeten blijven vanwege Covid-19’, zegt Rutkowski.

Second Life biedt daarmee veel mogelijkheden. Het programma zorgt voor een gevoel van samenzijn wanneer écht samenzijn niet mogelijk is. ‘Je hebt echt het gevoel dat je ergens anders bent’, beaamt Rutkowski. ‘Zodra ik inlog, ben ik in Second Life. Ik ben niet meer thuis. Het is een volledige psychologische onderdompeling.’

De Innovator Corridor is dé plek om te brainstormen met je team.

College Knowledge Management vanuit het perspectief van een student.

Gastcollege Cybersecurity in het amfitheater.