SOS ԵՐԵՎԱՆ 2009-2014
Աֆրիկյանների ակումբ 2009-2014 ՀԱՐՑԻ ԷՈՒԹՅՈՒՆԸ Երևանում բազմաթիվ հին շենքերի համար պայքարներից Տերյան 11 հասցեում գտնվող հանրապետական նշանակության պատմամշակութային հուշարձան հանդիսացող Աֆրիկյանների ակումբի շենքի համար պայքարը թերևս ամենահիշարժանն ու ցավոտն էր։ Շենքն աչքի էր ընկնում ոչ միայն հնությամբ, մշակութային ու պատմական նշանակությամբ, այլև բացառիկ գեղեցկությամբ։ Աֆրիկյանների ակումբի շենքը կառուցվել է 19-րդ դարում քաղաքային դումայի անդամ, գործարանատեր, մեծահարուստ Աֆրիկյան եղբայրների կողմից։ Հենց այս եղբայրների ջանքերով 1911-ին Երևանն առաջին անգամ ապահովվեց խմելու ջրով։ Մինչև խորհրդայնացումը շենքը եղել է քաղաքային ակումբ, որտեղ հավաքվել են քաղաքի նշանավոր մարդիկ։ 1926-ին Աֆրիկյանների ունեցվածքն ազգայնացվել է խորհրդային իշխանությունների կողմից և այս շենքը տրամադրվել է Ազգային անվտանգության ծառայությանը։ Ավելի ուշ այն վերածվել է բազմաբնակարան շենքի, ուր բնակություն են հաստատել մոտ 30 ընտանիք։ Այն, ինչը հայտնի է որպես Աֆրիկյանների շենքի համար պայքար, իրականում այդ պայքարի ավարտն էր։ Շենքի համար պայքարը տևական է եղել։ Կառավարության որոշմամբ հուշարձան շենքը պետք է ապամոնտաժվեր և տեղափոխվեր, քանի որ Հին Երևան նախագիծը, որ հաստատվել էր դեռևս 2005-ին, նախատեսում էր իր մեջ ընդգրկել պատմամշակութային արժեք հանդիսացող այն բոլոր շենքերը, որոնք այս տարիներին ապամոնտաժվել են Երևանում։ Շենքի ապամոնտաժման ծրագիրը նախագծի հեղինակի կողմից նախարարություն էր ներկայացվել 2012-ին, ինչից հետո երկու տարի պահանջվեց այն իրականացնելու համար։ Ի վերջո, չնայած շենքի բնակիչների ահազանգերին, քաղաքացիների բողոքներին և ակտիվիստների պայքարին, շենքն ապամոնտաժվեց։ Այն մինչ օրս վերակառուցված չէ։
ԱՐՍԵՆ ՇՈՒՌ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ Ճարտարապետ Մտքովս չէր անցում, որ կարող է քանդեն։ Քանդեցին։ Ես փոքրուց հատուկ կապվածություն ունեի էդ շենքի հետ։ Հայրիկս մեր երևանյան զբոսանքների ժամանակ ինձ ցույց էր տալիս էդ տունը, ասում էր՝ «նայի, սա տարբերվում ա մնացած բոլոր շենքերից, ուրիշն ա»։ Էդպես տարիների ընթացքում գլխումս մի պատկերացում էր ձևավորվել, թե կան ինչ-որ արժեքներ, որոնք բացարձակ հասկանալի, ընդունելի են բոլորի համար, ով որ ապրում է իմ կողքին, իմ քաղաքում։ Էդպիսի արժեքներից էր, օրինակ, էդ շենքը։ Որ հնարավոր չի մեկի մտքով անցնի դրա վրա ձեռք բարձրացնել։ Բայց պարզվեց, որ ես իմ փուչիկի մեջ էի, իսկ փուչիկից դուրս լիքն են մարդիկ, որոնց համար Աֆրիկյանների ակումբը հեչ էլ արժեք չէր։ Ավելին, պարզվեց, որ մենք փոքրամասնություն ենք: Չկա սոցիալական պահանջ նորից պայքարելու ամեն քարի համար։ Սա լրիվ անիմաստ, անպետք պայքար էր։ Որովհետև պետք չէր ոչ մեկին։ Էն ժամանակ կային պատրանքներ, հիմա աչքերս բացվել են։ Մի անգամ էլ հուսահատության մի քայլի մասնակցեցի, երբ շենքի մոտ հավաքվածները քանդեցին շինհրապարակն անջատող ցանկապատը։ Մեքենայումս պլասկագուբցի ունեի, հանեցի ու բոլտերը հանեցի։ Տապալեցինք ցանկապատը։ Ջահելությունն էր շատ։ Էդ պահին ես էլ ինձ ջահել զգացի։ Բայց դե պարզ էր, որ արդեն որոշվել է։
30 31
#3(68) 2021
