SOS ԵՐԵՎԱՆ 2017-2020
Ֆիրդուս 2017-2020 ՀԱՐՑԻ ԷՈՒԹՅՈՒՆԸ Ֆիրդուսը (պաշտոնական անվանումը՝ 33 թաղամաս) Երևանի կենտրոնի եզակի պատմական թաղամասերից է։ Տեղակայված լինելով խորհրդային տարիներին ձևավորված Հանրապետության հրապարակի հարևանությամբ՝ Ֆիրդուսը ձևավորվել է դեռ 18-րդ դարի վերջերից ու ձևափոխվել, կառուցապատվել մինչև 21-րդ դարասկիզբը։ Թաղամասի յուրահատկությունն իր անդադար գոյությունն ու կոլեկտիվ հիշողության ժառանգությունն են։ Այն ոչ միայն դարեր շարունակ պահպանել է իր անվանումն ու տեղի մշտական համայնքը, այլև բացառիկ է իր վերնակուլ յար ճարտարապետությամբ. ինքնաբուխ կառուցված մեկ-երկու հարկանի տներ, բերքատու ծառերով այգիներ, առևտրային տաղավարներ։ Վերջինը հատկապես կարևոր է, քանի որ իր ձևավորման սկզբից Ֆիրդուսի գլխավոր բաղադրիչներից է եղել շուկան։ Մյուս կողմից՝ թաղամասը շրջապատված է 19-րդ դարում կառուցված հուշարձան շենքերով, որոնք նույնպես մտնում են Ֆիրդուսի տարածքի մեջ։ Բնակչության տեսանկյունից թաղամասի համար շրջադարձային են եղել երկու պատմական փուլեր. 1915-ից մինչև 1920-ականների ընթացքում այստեղ ձևավորվեց միջէթնիկ միջավայր, իսկ 1990-ականներին բնակչության մեծ մասը ներգրավվեց արևելյան շուկայի աշխատանքներին։ Սակայն դեռ խորհրդային տարիներից Ֆիրդուսը, ինչպես մի քանի այլ պատմական թաղեր, ապրել են «պլանի տակ» գտնվող տներում. այդպես են կոչվում այն շինությունները, որոնք պլանավորվում էին քանդել, իսկ մարդկանց տեղափոխել նույն տեղում կամ այլուր նոր կառուցվող պետական բնակարաններ։ 2008 թվականից սկսվում է Երևանի կենտրոնում գտնվող թաղամասի տարածքի օտարման գործընթացը։ Հյուսիսարևմտյան և արևելյան հատվածների տների մի մասը քանդվում է։ 2015-ին առաջարկվում է ամբողջովին քանդել թաղամասի պատմական տարածքը և տեղում կառուցել նոր համալիր։ Տարածքը ճանաչվում է պետական գերակա շահ, կառուցապատողները սկսում են գնել բնակիչներից իրենց տները։ 2017-ին ապամոնտաժվեց հայտնի շուկան, որի շնորհիվ բնակիչները գոյատևել էին բարդ 1990-ականներին, հետագայում վերականգվել է միայն մասնակիորեն։ Ֆիրդուսի մասին քննարկումներն ի վերջո ակտիվանում են արդեն 2020-ին, երբ քանդվում են 19-րդ դարավերջի 20-րդ դարակսզբի երկու շինություն։ Lույս է տեսնում Տիգրան Ամիրյանի «Ֆիրդուս. տեղի հիշողությունը» գիտական աշխատությունը, որտեղ հավաքվում են Ֆիրդուսի բնակիչների բանավոր հուշերը, իսկ մասնագետները բացատրում են թաղամասի ուրբանիստական կարևորության, այդ թվում՝ վերնակուլյար ճարտարապետության պահպանման անհրաժեշտության մասին։ Մի խումբ քաղաքացիներ և մասնագետներ բարձրաձայնում են այս մոտեցման անթույլատրելիության մասին, նրանց միանում են բնակիչներից ոմանք։ Նույն ժամանակ ձևավորվում է Երևանի ժառանգության պաշտպանության կոմիտեն, որը, ի թիվս այլ խնդիրների, կենտրոնացնում է ուժերը նաև Ֆիրդուսի խնդրի շուրջ։ Այս պահի դրությամբ դեռ շարունակվում են թաղամասի ապագայի շուրջ հանրային քննարկումները, դրան զուգահեռ քաղաքային իշխանությունները պնդում են նոր կառուցապատման անհրաժեշտության մասին։ Արդեն հաստատված նախագծով (հեղինակ՝ Նարեկ Սարգսյան) պահպանվելու են թաղամասի սահմաններում գտնվող մի քանի պատմական շինություններ, բայց ոչնչացվելու են վերնակուլ յար շենքերը՝ տեղը զիջելով բարձրահարկ համալիրին։ Առանձնահատուկ տեղ է հատկացված թաղամասի բիզնես կոմպոնենտին։ Ակտիվիստներն ու բնակիչները շարունակում են պայքարել։
52 53
#3(68) 2021
