Inspiracje wiktoriańskie Stanisław Ackiewicz
Zarys historyczny edukacji i wychowania w XIX wieku Dużo się dzisiaj mówi o dylematach współczesnej pedagogiki oraz postulowanych przez nią ideach wychowawczych. W ramach debaty wyróżniane są takie idee, jak: wolność, podmiotowość, godność, asertywna ekspresja, a także wartości oraz tolerancja. Można tu wskazać szereg przyczyn zaistniałej sytuacji. W szerszym kontekście ożywiona debata nad pedagogiką jest tylko jednym z wątków tak zwanej transformacji ustrojowej, która zachodzi w krajach postkomunistycznych od kilku dekad1. Potrzeba debaty nad pedagogiką i wychowaniem wynika również z niedomagania samego systemu edukacyjnego, który – poddawany kolejnym reformom – nie przynosi spodziewanych efektów, a nierzadko wydaje niepożądane owoce. Roszczenia wobec innych, przy jednoczesnym braku samokrytycyzmu i wymagań wobec siebie, dostrzegalna coraz większa wulgaryzacja języka, nieodpowiedzialność, brak empatii i agresja wobec słabszych, samouwielbienie w obliczu własnej miernoty oraz coraz jaskrawszy brak poczucia wstydu i przyzwoitości, wtórny analfabetyzm – to tylko niektóre z dłuższej listy.
94
WO KÓ Ł P O J Ę Ć P E DAG O G I C Z N YC H
Zmiany w edukacji a początek ery wiktoriańskiej Skoro efekty przyjmowanych działań są niezadowalające, zatem ciągle poszukuje się paradygmatu edukacyjnego, który powinien się wyłonić z postulowanej syntezy, obejmującej zarówno poszczególne idee wychowawcze oraz poszerzony kontekst ludzki2. Jeśli jednak poszukiwanie podobnej syntezy pedagogicznej już miało niegdyś miejsce w modelu wiktoriańskim, a jego implementacja okazała się skuteczna, to z pewnością zasługuje na uwagę, w nadziei wyłuskania inspiracji pedagogicznych o charakterze uniwersalnym. Proces urbanizacji i uprzemysłowienia zmienił Wielką Brytanię, która przez wieki miała charakter rolniczy, wiejski, gospodarski. Jako takie, państwo było rządzone wyłącznie przez arystokrację z jej prominentną pozycją i fortuną odziedziczoną po przodkach. Nie inaczej było u początków ery wiktoriańskiej, w której społeczeństwo angielskie było wysoce wielowarstwowe i hierarchiczne, a populacja
R E F L E KS J E 3/2022
