Wrijven helpt niet
I
n nauwe samenwerking presenteren Museum MORE in Gorssel en het aan Beelden aan Zee verbonden Sculptuur Instituut dit najaar een tentoonstelling en een boek over de ooit spraakmakende Johan Polet (1894-1972). Het oordeel over deze kunstenaar wordt tegenwoordig voor een belangrijk deel door buiten-artistieke overwegingen bepaald. Daarbij is tussen de plooien van het collectieve geheugen gezakt dat hij in de eerste helft van de vorige eeuw als beeldhouwer, leermeester en spin in het web van veel betekenis is geweest.
Expressionistische beeldhouwkunst Polet debuteerde in 1914 als twintigjarige met opmerkelijke schilderijen en beeldjes waarmee hij aansloot bij de toenmalige internationale avant-garde. Een paar jaar later al werd hij in een adem genoemd met zijn vrienden John Rädecker en Hildo Krop, de meest prominente beeldhouwers uit die tijd. Terwijl zijn vroegste voortbrengselen een zekere rust uitstralen, werden ze vanaf halverwege de jaren twintig getourmenteerder en beweeglijker - niet alleen in de poses, gebaren en gelaatsuitdrukkingen 24
| Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal
Links: Johan Polet, Kniestuk, ca 1927, kleimodel voor brons, 50 x 29 x 15 cm Rechts: Johan Polet, De Bezinning, 1923-1934, gipsmodel voor brons, 195 x 50 x 70 cm
van zijn figuren, maar ook in de volumes. Sterk is dan de afhankelijkheid van de lichtval die ze optisch moet voltooien. Ze behoren tot de zeldzame Nederlandse voorbeelden van een expressionistische beeldhouwkunst. Van grote allure is een serie bronzen van proletariërs, niet geïdealiseerd zoals in het socialistische kamp gebruikelijk, al is een heroïsche trek er niet vreemd aan. Het leed drukt hen niet, ze dragen het. De uiterlijke details - geprononceerde kaak- en jukbeenderen, wijd uitstaande ogen, platgeslagen neuzen en brede monden - hebben een bijzondere nadruk gekregen, maar gaan tegelijkertijd op in de dynamiek van het geheel. Uit deze tijd dateert ook een hiermee verband houdend kniestuk van een zich uitrekkend naakt. Het reliëf van zwellingen en welvingen der borst-, buik- en bilspieren is aan een totaalritmiek onderworpen; alles aan haar romp is in beweging. Ze wroet met haar hand in de krullen van een van pijn of wellust vertrokken kop.
De socialistische volksmenner staat hoog op een sokkel met gebalde vuist
