4 minute read
Micheál Ó Mealláin agus 1916 Dermot McEvoy
Dermot McEvoy Údar The 13th Apostle: A Novel of Michael Collins and the Irish Uprising (Skyhorse Publishing)
Micheál Ó Mealláin agus 1916:
Fírinne a Cuireadh as Riocht
Cuid II
AN DÓIGH INA RAIBH PÁIRT AG ARM NA BREATAINE SAN IND SA SCÉAL
Tá an-chuid den chosaint a dhéanann an tAthair Ó Mealláin ar a athair nasctha le dhá ní: 1. an chlaontacht agus an náimhdeas a bhraith na Briotanaigh i leith Mhichíl
Uí Mhealláin – iarshaighdiúir de chuid
Arm na Breataine; agus 2. iarrachtaí na mBriotanach a raibh i ndán don Mheallánach a nascadh le
Markievicz, a raibh na Briotanaigh ar a míle dicheall ag iarraidh í a chur chun báis. Faoi mar a deir an tAthair
Ó Mealláin ina thráchtas, ‘Ba mhian leis an nGinearál Maxwell go léireofaí i dtaifead armchúirte Uí Mhealláin gurbh í an Chuntaois Markievicz a bhí i gceannas, agus dá bhithin sin tacú leis an rún dearfa a bhí aige an Chuntaois a chur chun báis.’ Thug Maconchy agus an Meallánach seirbhís in éineacht le chéile san Ind. Chaith Maconchy a réim gairme iomlán san Ind, agus ball eile den chúirt, an Leifteanant Coirnéal A.M. Bent, thug sé ar a laghad fi che cúig bliain dá ghairm mhíleata san Ind. Ní gá a rá ach gur cinnte go mbeidís ag cur ar son leasmhaireacht Arm na Breataine; ag cur ar son chuspóirí dearfa a n-oifi geach ceannais, an Ginearál Maxwell; agus dá réir sin a ngairm mhíleata féin. Ní mór a neamhchlaontacht a cheistiú.
NA POINTÍ TÁBHACHTACHA ATÁ LAISTIAR D’ARGÓINTÍ AN ATHAR UÍ MHEALLÁIN
Achoimre ar an gcás atá á shuíomh ag an Athair Ó Mealláin: 1. Ní thig muinín a chur as tras-scríbhinní na trialach mar ba é an Ginearál
Maconchy amháin a scríobh iad, agus chuir sé in iúl gan scáth gan náire:
‘in an-chuid cásanna dhiúltaigh mé a ndúirt siad a chur síos mar ní raibh ann ach go ndearna siad níos measa a gcás.’ 2. D’oibrigh cúlra an Mheallánaigh in Arm
Shasana ina choinne ar a thriail. Deir an tAthair Ó Mealláin: ‘ … luíonn sé le réasún a chreidiúint go measfadh
Maconchy gur iarshaighdiúir a bhí ciontach as tréas é, gur tharraing sé náire ar arm na Breataine agus nár leor ann féin é a lámhach.’ 3. Bhí dlúthbhaint idir cinniúint an
Mheallánigh agus Mharkievicz: ‘ … an taifead ar armchúirt m’athar, iarracht d’aonghnó a bhí ann ag lucht míleata na Breataine fi anaise a sholáthar don
Ghinearál Maxwell, an tArdcheannasaí in Éirinn, mar thaca lena chuspóir
Faiche Stiabhna circa 1916
dearfa an Chuntaois Markievicz a chur chun báis dá bhfaighfí ciontach í.’
AN EILIMINT A LIGEADH I nDEARMAD – ARM CATHARTHA NA hÉIREANN
An dóigh ar díríodh ar an Meallánach agus Markievicz, sílim gur dócha gur bhain sé go mór le iad a bheith ina mbaill d’Arm Cathartha na hÉireann. D’fh ág ciréibeanna na n-oibrithe i 1913 a séala ní amháin ar lucht oibre na hÉireann, ach ar bhunaíocht na Breataine chomh maith céanna. Ag an am a bhris na ciréibeanna amach, bhí an bhochtaineacht tagtha go buaic ní amháin in Éirinn ach ar fud na Breataine. Ní raibh ach £1 in aghaidh na seachtaine á shaothrú ag fi r oibre, agus níos lú ná sin fós, 12 scilling, á shaothrú ag mná.
Is beag aird a tharraing an Meallánach air féin thart faoi Bhaile Átha Cliath, ach ba dhuine í an Chuntaois a labhair amach agus a bhí taibhseach, ar dhóigh an aisteora a bhí inti tráth. Bhí sí ina
crann taca ag an lucht oibre bíodh go mba de bhunadh aicme rialaithe na nAnglaÉireannach í.
Chomh maith leis an scéiméireacht go léir a d’aithris an tAthair Ó Mealláin ina thuairisc, an dtig a rá le barainn gurbh fhógra d’Arm Cathartha na hÉireann agus do lucht leanta Shéamais Uí Lorcáin an bású agus an bású ar dhóbair dó, nach gceadófaí dóibh a bheith ag cothú náimhdis ag an tráth seo agus an Cogadh Mór ar bun?
I ndeireadh báire, cé gur theastaigh ón nGinearál Maxwell Markievicz a chur chun báis, bhí tús áite ag a hinscne agus sparáileadh í. I súile na mBriotanach, bhí a lán cionta ar an Meallánach: ba iarshaighdiúir in arm na Breataine é; ba é ceannfort ceannais Fhaiche Stiabhna é; dhiúltaigh sé filleadh ar an arm don Chogadh Mór – ach tharlódh gurbh é an peaca ba mheasa ar fad ar deireadh thiar gur bhain sé le hArm Cathartha na hÉireann, agus tráth a raibh an cogadh meargánta agus dochreidte sin ar bun ba é sin an peaca ba mheasa ar fad d’aicme an lucht oibre.
Le caoinchead ó irishcentral.com agus le mórbhuíochas le hÉanna Mac Cába, a d’aistrigh.
Foclóirín: taifead armchúirte = military court record; bunaíocht = establishment; meargánta = reckless.
Tomhas an Timire: 191
1 2 3 4 5 6
Foclóirín: xxx = xxx;
Leid: DAOINE MACÁNTA, DÍLSE. Tóg litir as gach focal chun an freagra a fháil FREAGRA, SÍOLTA, ROGHA, BRÉAG, INTINN, NÓTA. DUAIS: Dearbhán €20 nó ceithre leabhar a roghnú as catalóg FS ar Timire.ie (ach nóta a chur chugainn le d’iontráil). Scríobh TOMHAS ar chlúdach do litreach, agus seol do réiteach, mar aon le d’ainm agus seoladh chuig An Timire, 37 Sráid Líosain Íocht., Baile Átha Cliath 2, roimh 14 Márta, 2018 Tomhais 190: Freagra: ASSISI Buaiteoir: Patsaí Uí Chatháin, Cill Choca, Co. Chill Dara
