RUITERS VAN DE OPTIMIST Tussen al het doemdenken over de toekomst van de aarde klinkt een wat positiever geluid in het boek Meer uit Minder van Andrew McAfee. Hij betoogt dat sommige landen in de laatste decennia economische groei hebben gekend met af nemend gebruik van grondstoffen.
MEDIA
Volgens sommige intellectuelen en economen is het kapitalisme de wortel van alle kwaad. Klimaatverandering, luchtvervuiling en toenemende ongelijkheid zouden er allemaal aan te wijten zijn. Toch hebben we geen beter systeem tot onze beschikking, betoogt onderzoeker en auteur Andrew McAfee overtuigend in zijn nieuwe boek Meer uit Minder. Daarmee bedoelt hij: kapitalisme in combinatie met technologische vooruitgang, maatschappelijk bewustzijn en een ontvankelijke overheid. McAfee noemt deze vier punten de ‘Vier Ruiters van de Optimist’. De welvarendste landen van de wereld, zijn landen die op deze vier punten hun zaken goed hebben geregeld. Dat werkt ongeveer als volgt: als wetenschappers en ingenieurs goed hun best doen, verzinnen ze nieuwe technologie die problemen oplost of het leven kan verbeteren. Dankzij kapitalisme kan iedereen met een goede innovatie de markt op en zinvolle producten gaan verkopen. Ontvankelijke overheid De twee andere onderdelen – maatschappelijk bewustzijn en een ontvankelijke overheid – zijn nodig om de nadelen van een vlot draaiende kapita-
VAN VISSER TOT EENDENFOKKER
Eva Vriend verdiept zich in de geschiedenis van de Zuiderzee. De bewoners uit de Zuiderzeestadjes spelen de hoofdrol. De inpoldering veranderde hun leven.
onder redactie van Babette Tierie m.m.v. Pancras Dijk, Jim Heirbaut, Enith Vlooswijk en Willem van der Ham
56 | de ingenieur 2 | februari 2020
listische maatschappij te beteugelen: milieuvervuiling en ongewenste impact op mens en dier. Voorbeeld: als de lucht in een grote stad door luchtvervuiling zo smerig wordt dat de bewoners nauwelijks meer kunnen ademen, dan kunnen mensen klagen bij de overheid en zich organiseren. In een goed functionerende democratie is de overheid ontvankelijk voor dit soort klachten en roept zij instanties in het leven die de vervuiling moeten reduceren. Met regels, wetten en handhaving voor bedrijven. Eenzelfde verhaal vertelt McAfee over slavernij en kinderarbeid, en over hoe we omgaan met dieren. Jarenlang leek het alsof olifanten in Afrika zouden uitsterven doordat Chinezen zo graag ivoor kochten. Maar een paar jaar terug kwam daarin een kentering, toen onder meer een beroemde Chinese basketballer zich uitsprak tegen het gebruik van ivoor. Nu heeft de Chinese overheid een bijna totaalverbod op de verkoop van ivoor afgekondigd, schrijft McAfee. Dat is een voorbeeld van een overheid die ontvankelijk is voor de klachten van burgers. Waarom zijn de Vier Ruiters van de Optimist zo belangrijk? Omdat die het volgens de auteur mogelijk maken economische groei los te koppelen van een groeiend gebruik van grondstoffen en energie (vandaar de boektitel). McAfee constateert dat sommige rijke landen in de laatste pakweg vijftig jaar iets bijzonders hebben gepresteerd. Ze kenden economische groei, terwijl het grondstoffengebruik niet meegroeide. Dat was nog niet eerder in de geschiedenis gelukt.
Als de wind de verkeerde kant op stond, dan konden we ze vanuit de achtertuin ruiken: de eendenfokkerijen in het buiten gebied tussen Ermelo en Harderwijk. Ik groeide in de buurt op, aan de andere kant van de snelweg A28, en als we erlangs fietsen, dan vertelde mijn vader vaak dat de vele eendenfokkers oorspronkelijk vissers waren, die met de aanleg van Flevoland hun broodwinning hadden zien verdwijnen en daarop met overheidssteun in de eendenhandel waren gegaan.
Mijn vader had gelijk, lees ik in Eens ging de zee hier tekeer. Auteur Eva Vriend heeft zich grondig verdiept in de geschiedenis van de dorpen en stadjes aan de Zuiderzee: hoe ze ooit konden bloeien door de visvangst en hoe het leven er door de komst van eerst de Afsluitdijk en later Flevoland en de Noordoostpolder drastisch veranderde. Aan de hand van vier familiegeschiedenissen (uit Urk, Volendam, Spakenburg en Wieringen) beschrijft ze de enorme gevolgen van het grootscheepse ingenieurswerk. De overheid was ervan overtuigd dat de aanleg van de Afsluitdijk, die op 28 mei 1932 werd gedicht, Nederland zou opstuwen in de vaart der volkeren. De kustbewoners stonden erbij, keken ernaar en moesten zich zien te verhouden tot de nieuwe realiteit.
