2021 5 december Waardvogel by Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard

Waardvogel 60e JAARGANG | NUMMER 5 | DECEMBER 2021 WWW.NVWK.NL

Prachtlint steekt de Lek over

Ringstation Westenschouwen

Omgevingswet en natuur

Wat een ambities en intenties

an f oto v

Dubbelverslag van een weekend excursies

Het is als de olifant in de kamer

Namen, telefoonnummers en e-mailadressen Bestuur

Voorzitter Secretaris Penningmeester Algemeen adjunct Coördinator plantenwerkgroep Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

Jaap Graveland, jaap.graveland@nvwk.nl XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX Frans van der Storm, info@nvwk.nl XX XXXXXXXX Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda Marco Steenwinkel, penningmeester@nvwk.nl XX XXXXXXXX bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Benjamin Hallie, b.hallie@hetnet.nl XX XXXXXXXX Vacant Vacant Joke Colijn, j.j.colijn@gmail.com XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX

Werkgroepen

Redactie Waardvogel voor kopij Maria Kuijf en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com XX XXXXXXXX Foto’s t.b.v. de website Redactie, nvwkredactie@gmail.com Werkgroep Ruimtelijke Ordening Leen Verschoor, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXXX Mariëlla van Gemeren, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator weidevogelbescherming Klaas de Mik, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Assistent weidevogelbescherming Joep Vermaat, weidevogels@nvwk.nl Coördinator zwarte stern Max Ossevoort, maxossevoort@gmail.com XX XXXXXXXX Coördinator plantenwerkgroep Jaap Oosterom, planten@nvwk.nl XX XXXXXXXX Contactpersoon werkgroep landschapsonderhoud Edwin Valentijn, landschapswerkgroep.nvwk@gmail.com Coördinator vlinders- en libellen- werkgroep Vacant, vlinderwerkgroep@nvwk.nl Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx Hans Kouwenberg, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Coördinator uilenwerkgroep Stefan van der Heijden, uilenwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator erfvogelwerkgroep Jaap Graveland, erfvogels@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator zwaluwenwerkgroep Nico van Dam, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx Coördinator jeugdwerkgroep Monique Wooning, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx Coördinator roofvogelwerkgroep Jaap Jan Leeuwenburgh, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator waterwerkgroep Marc van Bemmel, waterwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator materialen Floor Andeweg, materialen-nvwk@kpnmail.nl

Andere belangrijke instanties

Dierenambulance Gouda e.o. Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de gemeente Krimpenerwaard Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot Meldpunt klachten onderhoud sloten, Hoogheemraadschap van Schieland en de bermen of dijken Krimpenerwaard, info@hhsk.nl Milieutelefoon Bij verstoringen van de natuur Illegale (roof)vogelvervolging Melden via www.natuurverstoring.nl of bij de politie Onderzoek doodsoorzaak dieren Dutch Wildlife Health Centre www.dwhc.nl/meldingsformulier Meldpunt invasieve plantensoorten In bermen N-wegen ter bestrijding en monitoring: zuidholland@pzh.nl Drie of meer dode watervogels Landelijk Meldpunt voor dierziekten Bij vermoeden vogelgriep www.nvwa.nl/onderwerpen/vogelgriep-preventie-en bestrijding/melden

Lid worden?

XX XXXXXXXX

XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX

0182 529059 0180 510984 0900 8844 140182 010 4733333 010 4857847 010 4537356 0888 333555 0900 8844 045 5463188

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: 06 55812250. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen. 2

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Van de voorzitter

Colofon

Jaap Graveland

De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 60 verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december

Het eerst wat bij me opkwam toen ik dit voorwoord ging schrijven is: hoe gáát het eigenlijk met jullie? We zien elkaar nauwelijks, zeker in het winterhalfjaar. De geplande jaarlijkse vrijwilligersdag Kopij aanleveren in september ging (opnieuw) niet door, en ook onze feestelijke Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 startbijeenkomst voor ons 60-jarige jubileum hebben we weer augustus en 15 november moeten uitstellen. We hebben diverse excursies en knotactiviteiten in de planning staan, onder andere de nieuwjaarsexcursie rond de Oplage 975 exemplaren surfplas bij Reeuwijk. Op 14 december is er weer een update van het kabinet over de coronaregels; we laten via de site en nieuwsbrief weten of en op welke wijze E-mail redactie activiteiten doorgaan. Dat is deels ook aan de coördinatoren zelf: iets mág misschien wel, maar Joke Colijn vind je het ook prettig? Maria Kuijf nvwkredactie@gmail.com Corona heeft ook een voordeel gebracht: het makkelijker online bij elkaar komen. Dus ik wil graag iets uitproberen met jullie. Op 28 december, 16.00 uur hou ik een open Teams bijeenkomst. Daarin Website www.nvwk.nl heb je gelegenheid voor stellen van vragen, je kunt er ook punten inbrengen voor het bestuur. www.facebook.com/denvwk/ We gaan niet overleggen, het is puur om te inventariseren wat er bij jullie leeft. Afhankelijk van https://twitter.com/denvwk het aantal onderwerpen kunnen we wel over paar onderwerpen verder van gedachten wisselen. nvwk.nl Over belangrijke onderwerpen waar we niet aan toekomen, maken we een vervolgafspraak. Als de bijeenkomst nuttig blijkt te zijn, gaan we dat vaker doen, ook als de coronaregels versoepelen. Secretariaat & ledenadministratie Frans van der Storm Het is een experiment. Voorwaarde: stuur me een mail als je wilt deelnemen, dan stuur ik je de Boschpolderstraat 14 Teams-link. 2807 LJ Gouda Ondertussen gaan we gewoon door met leuke en belangrijke activiteiten ondernemen. Voorbeelden info@nvwk.nl staan in de Waardvogel. We hopen dat veel leden en andere inwoners de soortherkenningscursussen Contributie per kalenderjaar gaan volgen die Sovon, Vlinderstichting en de andere soortenorganisaties organiseren. € 5,- voor een jeugdlidmaatschap, Afgelopen voorjaar waren die een groot succes: veel deelnemers en lovende recensies. In deze één kind t/m 16 jaar Waardvogel noemen we o.a. een gratis cursus Tuinvogels in Nederland (handig voor de Nationale € 17,- voor een basislidmaatschap Tuinvogeltelling), en vanaf 29 december een cursus Veldbiologie van SoortenNL, waaraan onder € 22,- voor een gezinslidmaatschap andere ‘onze’ Stef van Walsum meewerkt (zie pag. 35). Zelf denk ik ook nog over een nieuwe Bankrekeningnummer cursus Vogelherkenning in 2022. NL82 RABO 0127 2948 80 Op allerlei plekken in de Krimpenerwaard wordt gewerkt aan herstel van biodiversiteit; ook maken steeds meer instanties concrete plannen voor de invulling van Prachtlint in de Krimpenerwaard. Lid worden U kunt lid worden via www.nvwk.nl De kennis uit zo’n cursus kun je inzetten om de natuurontwikkling in zo’n gebiedje te volgen en of door een e-mail met uw gegevens te bekijken in hoeverre die initiatieven succes hebben. De ervaring leert: het is leuk om te doen, te sturen naar info@nvwk.nl dankbaar werk en je leert er veel van. Eén verzoek: geef even door aan de secretaris als je een cursus gaat volgen; we zijn heel benieuwd naar de animo, en jullie ervaringen. We hebben goede Op de voorpagina Lampenpoetsersgras, ijzerhart en contacten met de soortenorganisaties dus met jullie input kunnen we kijken of zo’n cursus nóg zonnehoed beter kan. foto: Jaap Graveland Namens het bestuur wens ik jullie fijne kerstdagen en jaarwisseling. Volgend jaar gaan we weer Foto van de maand: fris uit de startblokken! D Fijne ooievaarsbek foto: Jaap Oosterom

Overname van artikelen Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding Disclaimer Artikelen of uitingen van derden in de Waardvogel geven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron Drukkerij Efficiënta Krimpen aan den IJssel Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Jaartarief (= vijf edities): 1/8 pagina: € 50,1/4 pagina: € 90,1/2 pagina: € 150,-

In dit nummer Belangrijke gegevens 2 Van de voorzitter 3 Even Noteren 4 Fijne ooievaarsbek, foto van de maand 5 Natuurinclusief tuinieren op de voorpagina 6 Klussenbank: wie helpt mee? 8 Slotavond Weidevogelseizoen 9 Consument in de Waard 11 Welk vogeltje zingt daar? 12 Prachtlint steekt de Lek over 14 Jeugdpagina 16 Ringstation Westenschouwen 18 Omgevingswet en natuur 24

MeerBomenNu!-Actie Loetbos 26 En weer gaat het mis 29 Gezond eten van de korte keten 30 Inula helenium nieuwe invasieve exoot? 33 Project Torenvalk het eerste seizoen 34 Natuurwandelen is nóg leuker 37 ‘Backyard Birding’ in coronatijd 38 Vogelcoördinator iets voor jou! 39 #NVWK60 - Wat gaat het worden? 40 De Nationale Tuinvogeltelling 41 Cursus Tuinvogels Nederland 41 Rabo ClubSupport 41 Ode aan de volkstuin 42 Een week in de wereld van de insecten 42 WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Even noteren L

et op: Buitenactiviteiten zijn in principe weer toegestaan. Maar mogelijk worden de regels weer aangepast. Houd dus de website in de gaten. De komende maanden zijn dit de geplande activiteiten.

indejaars Plantenjacht op twee locaties Ook dit jaar organiseert FLORON weer de Eindejaars Plantenjacht. Van jong tot oud, ervaren of onervaren, iedereen is welkom! We maken een wandeling van een uur en noteren daarbij alle planten die in bloei staan. De resultaten geven we door via plantenjacht.nl. Mochten we er geen genoeg van krijgen, dan plakken we er nog een uurtje aan vast. Later bijspringen/eerder afhaken kan altijd. Locaties: 1. Op 27 decmber organiseert Mariella van Gemeren (coördinator werkgroep RO) een wandeling in Krimpen aan den IJssel waar we planten in de bebouwde kom zoeken. Voor degenen die mee willen: verzamelen om 10:00 uur op de P-plaats voor het Griekse restaurant Xanthi. Voor meer info: Mariella van Gemeren: xxxxxxxxxx@xxxx. xx, XX XXXXXXX. 2. Donderdag 29 december, 10.00-11.00 uur. Onder leiding van onze plantencoördinator Jaap Oosterom wandelen we op De Zaag, verzamelen op de P-plaats. Voor informatie: Jaap Oosterom: xxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx, XX XXXXXXX. Meld je voor één of beide wandelingen aan bij respectievelijk e-mailadres, ingeval van slecht weer hoor je een alternatieve datum.

oswandeling met de Jeugdwerkgroep 28 december 2021 om 13.30 uur, verzamelen bij de Hendrikshoeve in het Loetbos. We proberen de late paddenstoelen te vinden, kijken naar bessen voor de vogels en naar planten die nu nog of juist nu bloeien. Wil je mee? Aanmelden via jeugd@nvwk.nl, of bij Benjamin Hallie, XX XXXXXXX. Zie ook pagina 17.

igitale bijeenkomst open voor alle leden Start 28 december 2021 om 16.00 uur. We missen jullie! Daarom bedacht Jaap Graveland deze gelegenheid voor vragen, opmerkingen, belangrijke zaken. Meld je aan op jaap.graveland@ nvwk.nl en ontvang van hem een Teams-link. Zie hiervoor ook het voorwoord van onze voorzitter.

ieuwjaarswandeling Surfplas Reeuwijk Zaterdag 8 januari 2022: van 08.30 tot ongeveer 12.00 uur. Naar goed gebruik lopen we het rondje rond de surfplas (ca. 7 km), weer of geen weer. Onze voorzitter zal de excursie leiden. We hopen uiteraard op leuke vogels op en om de plas. Startpunt is de parkeerplaats bij het restaurant Paviljoen Reeuwijkse Hout aan de plas. Uiteraard is er na afloop weer gelegenheid voor koffie of een warme kop soep. Voor nadere info: Frans van der Storm, info@nvwk.nl, of XX XXXXXXX.

uiten werken met Knotgroep Krimpen Zaterdag 8 januari 2022 verdelen we het werk over twee adressen. We gaan aan het werk op een terrein van het ZHL. Daarnaast gaan we snoeien en knotten bij familie Den Uyl, Molendijk

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

170, 2931 SG, Krimpen aan de Lek. We starten om 9.00 uur en werken tot 13.00 uur. Graag van te voren aanmelden bij Jos de Nood, xxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx.

intertelling roofvogels Het weekend van 8 en 9 januari, uitwijkdata 15-16 januari. De roofvogelwerkgroep telt dan het aantal roofvogels in de Krimpenerwaard, waaronder de overwinteraars. Voor informatie en als je mee wilt doen: roofogelwerkgroep@nvwk.nl of bel coördinator Jaap Jan Leeuwenburgh XX XXXXXXX.

intervogeltelling Het weekend van 15 en 16 januari 2022. Info bij Hans Kouwenberg XX XXXXXXX of Peter Berger XX XXXXXXX.

notten/snoeien met knotgroep Oost Zaterdagochtend 15 januari 2022, 9.00 tot 13.00 uur Boomgaard Boveneind, Boveneindselaan 100, Krimpen aan den IJssel. Samen met de knotgroep Krimpen. Info bij Edith Kuiper: landschapswerkgroep.nvwk@gmail.com.

notwilgen snoeien met knotgroep Oost Zaterdagochtend 29 januari 2022, 9.00 tot 13.00 uur bij Fam. van Bemmel, Lekdijk west 105, Schoonhoven. Dit is een nieuw werkadres, met ca. 35 knotwilgen van 15 tot 20 jaar oud, een goed ontwikkeld landschapselement. Info bij Edith Kuiper: landschapswerkgroep.nvwk@gmail.com.

intervogeltelling Het weekend van 12 en 13 februari 2022. Info bij Hans Kouwenberg XX XXXXXXX of Peter Berger XX XXXXXXX.

notten/snoeien knotgroep Oost Zaterdagochtend 12 februari 2022 van 9.00 tot 13.00 uur bij fam. Schoonderwoerd, Provincialeweg Oost 14, Haastrecht. Van origine gaat het om een uiterwaard. Op het perceel staan knotwilgen, een aangeplant bosje en fruitbomen. De eigenaar wil qua landschap terug naar de inrichting en beplanting zoals die oorspronkelijk in de uiterwaarden bestonden. Wens is om fruitbomen die gesneuveld zijn te vervangen en de heg door te trekken naar de Hollandse IJssel. landschapswerkgroep.nvwk@gmail.com.

otowedstrijd 60-jarig bestaan NVWK Omdat we ons jubileumjaar 2021 niet konden vieren vanwege corona, schuiven we de festiviteiten door naar 2022. Fotograferen en buitenactiviteiten kunnen wel: daarom bedachten we dit jaar een fotowedstrijd met als onderwerp: de invloed van corona op de natuur. Denk aan herwaarderen van natuur dichtbij, drukte in recreatiegebieden, schone luchten, steeds meer vogelaars, afstand houden. Kortom: onderwerpen genoeg! Stuur je foto’s naar de redactie, zoveel als je wilt. Expositie en prijsuitreiking volgen in 2022!

erde slaapplaatstelling grote zilverreigers Zaterdag 19 februari 2021: telling van aantallen grote zilverreigers op de bij ons bekende slaapplaatsen. Telling vindt plaats vanaf zonsondergang (half vijf) totdat het donker is. De coördinatie is overgegaan van Jaap Oosterom naar Mieke Veen en Leo Markestein. Voor deelname of info: Mieke Veen, xxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx of Leo Markestein, xxxxxxxxxx@xxxxxxx.xx.

notten/snoeien knotgroep Oost Zaterdagochtend 26 februari 2022, 9.00 tot 13.00 uur. Natuurcamping Zon & leven, Achterbroek 27a, Berkenwoude. Hier komen we jaarlijks. Knotwilgen, andere bomen. Ook motorzaagwerk. Hout kan doorgaans mee. Info bij Edith Kuiper: landschapswerkgroep. nvwk@gmail.com.

r heerst weer vogelgriep, ook overal in Zuid-Holland. Zie je dode wilde (water)vogels en vermoed je vogelgriep: meld ze bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) of stuur een mail naar het Dutch Wildlife Health Centre: dwhc@uu.nl. Of bel het Landelijk Meldpunt voor dierziekten, 045-5463188.

intervogeltelling Het weekend van 12 en 13 maart 2022. Info bij Hans Kouwenberg XX XXXXXXX of Peter Berger XX XXXXXXX.

rammofoonplaten 33 1/3 toeren Ik bezit een koffertje met 18 vinyl draaiplaten ‘Hoor de vogels’ (‘Listen to the birds’). Het is in goede staat. Zou er iemand van de leden dat willen hebben en kunnen beluisteren? Gratis bij mij af te halen. Pieter Antonie van der Velden, Wilhelminastraat 6, 2941 CB Lekkerkerk, XX XXXXXXX.

ers van de pers: NVWK in beeld bij RTV Krimpenerwaard In het kader van ons 60-jarig bestaan hebben we een mooie afspraak kunnen maken. RTV Krimpenerwaard wil door het gehele jaar 2022 heen, korte reportages in het veld maken van onze werkgroepen en projecten. Veel mooie plannen konden al niet doorgaan, maar op deze manier kunnen we toch laten zien wat we allemaal doen, onafhankelijk van hoe corona ons gaat beperken. Dit is pas net bekend, we laten snel meer horen!

Fijne ooievaarsbek foto van de maand

Maria Kuijf

Fijne ooievaarsbek (Geranium columbinum) is een eenjarig plantje uit de ooievaarsbekfamilie (Geraniaceae). In Nederland is hij zeldzaam. Oorspronkelijk komt hij in Eurazië voor. Normaal bloeit hij van juni tot september, maar door het zachte weer vond Jaap Oosterom op 29 november nog een bloeiend exemplaar op De Zaag! D Het zit een beetje ingewikkeld in elkaar met de naamgeving van geraniums. De ooievaarsbekfamilie bevat de geslachten Geranium, Erodium en Pelargonium. De planten uit het geslacht Geranium zijn soorten die in Europa inheems zijn (en geregeld ook als tuinplant worden verkocht), zoals beemdooievaarsbek (Geranium pratense), zachte ooievaarsbek (Geranium molle) en groot robertskruid (Geranium robertianum). Het geslacht Pelargonium bevat planten die van nature voorkomen in Afrika, Azië en Australië. Zij worden in Nederland verkocht als kuip- en potplanten onder de Nederlandse naam geranium, zoals de citroengeranium en heel veel rijkbloeiende cultivars en hybriden. De naam ooievaarsbek verwijst naar de vruchten van de planten. De lange puntige zaaddozen lijken op een snavel van een ooievaar. Onder de geslachtsnaam Erodium vallen de planten die we reigersbek noemen en waarvan we ook bij ons soorten in het wild tegenkomen. Ze hebben kleinere bloemen en dus ook kleinere zaaddozen die lijken op een reigerskop met snavel. D.

Het bestuur van de NVWK en de redactie van de Waardvogel wensen u een gezond en groen 2022! Foto: Anita Melenboer

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Natuurinclusief tuinieren (5) op de voorpagina Tekst: Maria Kuijf Dit is de laatste aflevering van de serie ‘natuurinclusief tuinieren’. Heel veel zaken zijn aan de orde gekomen: waarom is het belangrijk om natuurinclustief te tuinieren, tips en aandachtspunten voor natuurinclusief tuinieren, ideeën voor insectentrekkende planten, tuinieren met wilde planten, het belang van een goede bodem, enz. De serie wordt op de site gezet onder het erfvogelproject, waar ook de lijsten met goede tuinplanten van Jaap Graveland te vinden zijn. D

roene muren Een groene muur is mooi om te zien. Er kunnen insecten in schuilen waar vogels op afkomen en zo’n muur is een broedgelegenheid voor vogels. Groene muren verhogen de biodiversiteit in de directe omgeving. Goede klimplanten voor een muur zijn klimop, wilde bosrank (clematis), vuurdoorn en blauwe regen. Volgens Vogelbescherming Nederland zijn hop en klimhortensia ook goede planten. Het verbaast me dat klimhortensia als optie genoemd wordt, want de bloemen zijn steriel; ze hebben geen geur, er komen geen insecten op en er worden geen bessen gevormd. Klimop en klimhortensia vormen hechtwortels en houden zichzelf dus vast aan de muur. De andere klimmers hebben ondersteuning nodig. Hop en kamperfoelie doen het niet zo goed tegen een muur. Het zijn echte bosplanten, die de vaak zanderige grond naast een huis niet goed verdragen. Datzelfde geldt voor bosrank, maar een lid van de facebookpagina ‘Tuinieren met wilde planten’ had een heel goede ervaringen met bosrank tegen een schuur. Klimop is van origine eveneens een bosplant, maar dit blijkt een taaie rakker die niet kieskeurig is. Het leek me erg mooi om een groene muur te maken van varens en andere planten, een verticale tuin, dus. Onderzoek en navraag leverden de volgende conclusies. Er worden vele mogelijkheden aangeboden, van eenvoudige zakken die je aan de muur hangt tot innovatieve systemen. De aanschaf is echter duur, onderdelen zijn van kunststof, kunnen kapot gaan en er is vaak kunstmatige voeding nodig. Er is veel materiaal voor nodig, dus veel gebruik van grondstoffen en productie van CO2. De kans op mislukking is groot. Wanneer er geen goed irrigatiesysteem is, verdrogen de planten binnen de kortste keren. Irrigatiesystemen hebben veel onderhoud nodig en vragen stroom. Allemaal geen duurzame aspecten, dus dat idee heb ik laten varen.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

k breek een lans voor klimop (Hedera helix)! Klimop is een van de meest waardevolle planten. Hij bloeit wanneer de meeste bloemen zijn uitgebloeid en de bessen hangen in het vroege voorjaar aan de plant als de meeste andere bessen zijn opgegeten. Dit alles naast de beschutting en bescherming die hij levert voor vogels en insecten maakt van klimop een superplant. In Nederland zijn we nogal bang om ons huis te laten begroeien met klimop vanwege de schade die het kan geven aan voegen. Dit is niet helemaal juist. Integendeel, klimop beschermt! Hij houdt de muur droog. Hij heeft een isolerende werking tegen warmte en kou, want het blad beschermt de muur tegen felle zon in de zomer en de winter blijft de muur juist warm door het bladerdek. De klimop dempt ook nog eens buitengeluiden. En hij vangt fijnstof op. Oude muren waarvoor kalkmortel gebruikt is, kunnen wel aangetast raken. En let op bij dakranden en kozijnen. De hechtwortels beschadigen het verfwerk. De stengels kunnen flinke druk uitoefenen onder het dak.

roene daken Voor groene daken geldt ook dat ze isoleren en mooi zijn om te zien. Groene daken houden de omgeving koeler dan bitumen dakbedekking. Groene daken zijn ook vochtwerend. Ze zijn zelfs een buffer bij (overmatige) regenval. Irrigatie is niet nodig. De planten die gebruikt worden, zijn hoofdzakelijk sedumsoorten, die door hun vetachtige blad veel water kunnen opnemen, maar ook tegen droogte kunnen. Ook voor groene daken zijn veel systemen te koop. Het is een studie op zich om hier een goed besluit over te nemen en de moeite waard.

rfafscheidingen Hagen en schuttingen begrenzen de tuin. Hagen nemen meer ruimte in dan een schutting. Als afscheiding van een kleine tuin kun je een schutting laten begroeien. Kies dan voor diverse klimplanten en niet

alleen klimop, hoe mooi klimop ook is. Dezelfde planten genoemd voor groene muren kunnen voor de schutting gebruikt worden. Heb je meer de ruimte dan kun je een haag van verschillende struiken aanplanten. Let ook bij deze struiken op het nut dat ze hebben voor de vogels en insecten. Geschikte struiken zijn; -liguster (laat de liguster lekker uitgroeien, waardoor hij bloeien kan en bessen kan vormen. De bessen worden graag gegeten door houtduiven. -vuurdoorn -meidoorn -hondsroos Snoei de haag niet te strak, zodat de planten kunnen bloeien en er schuilgelegenheid kan ontstaan voor vogels en andere dieren.

lantenresten laten staan Het is heel waardevol om uitgebloeide bloemstelen en afgestorven plantenresten tot na de winter te laten staan. Hierin kunnen insecten overwinteren. Het zijn als het ware natuurlijke insectenhotels. In opgedroogde bloemaren zit vaak nog zaad. Vogels kunnen tussen deze plantenresten dus nog voedsel vinden. Bovendien zijn opgedroogde aren decoratief, vooral als er vorst of sneeuw komt. Daarnaast beschermen de plantenresten de wortels tegen vorst, waardoor er minder doodvriest. Vogels houden van de beschutting van plantenresten om hun kostje bij elkaar scharrelen. Wanneer u toch besluit om plantenresten eerder te verwijderen, gooi ze dan op de grond op of in een hoekje van de tuin, want tegelijkertijd met de plantenresten verdwijnen ook talloze insecten in de afvalcontainer.Voor egels is het ook belangrijk dat er blad en plantenresten achterblijven. Een egelhotel bouwen is dan niet nodig, dat maken de egels zelf wel. Tussen het blad en plantenresten kunnen egels voedsel vinden. Hiermee help je de egels, die behalve insecten en wormen ook slakken eten. Gebruik daarom geen slakkenkorrels, aan het gif kan ook een egel dood gaan!

ogels bijvoeren Het hele jaar door mag je vogels bijvoeren. Er zijn wel een aantal zaken om op te letten. Geschikt voedsel is fruit, speciale voedermengsels, en met mate broodkruimels (ivm het zout dat in brood zit). Soms zit het voer in netjes. Haal de netjes eraf, want de vogels kunnen er in verstrikt raken. Kauwtjes nemen de netjes soms in zijn geheel mee, waardoor die ergens als zwerfafval in de natuur terecht komen. Geef geen melk, boter of margarine (dit werkt laxerend), gekookte etensresten (bederven snel) en producten met zout. Erg leuk is om in de zomer zonnebloemen te kweken, de schermen met zaad te drogen en in de winter aan te bieden. Koolmezen zijn er dol op. Ze nemen de zonnebloempitten mee om in de buurt op een tak de kern er uit te peuteren. In de winter hebben vogels meer behoefte aan vet. Dan kun je zelf vetbollen maken, gezellig om met kinderen te doen. D Op de voorpagina: pennisetum, verbena en echinacea Pennisetum ofwel lampenpoetsersgras. Erg fraai gras met alleen sierwaarde. De aren blijven lang in de winter staan. Verbena bonariensis ofwel ijzerhart is een prachtige plant voor de natuurlijke tuin. Hij weeft mooi door de begroeiing en is een goede combinatie met talloze planten. Hij heeft grote aantrekkingskracht op bijen en koolwitjes, maar ook de kolibrievlinder laat zich door de verbena lokken. Echinacea, zonnehoed, zie de Waardvogel van september. Op de coverfoto, gemaakt in de tuin van Jaap Graveland, is te zien dat de uitgebloeide bloemhoofden erg decoratief zijn . D

Linksboven: vink op phlomis, foto: Jaap Graveland. Rechtsboven: koper wiek in stadstuin, foto: Maria Kuijf. Onder v.l.n.r.: vuurdoorn, foto: Huig Bouter; zonnebloemzaaddoos, klimop, foto’s: Maria Kuijf; zaadpluis van wilde bosrank, foto: Antoinette Duisters; rozenbottel, foto: Maria Kuijf; phlomis, foto: Jaap Graveland

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Klussenbank: wie helpt mee?

De NVWK krijgt het steeds drukker. Dat is prachtig, want in de praktijk betekent het dat we als vrijwilligersvereniging meepraten bij de grote projecten die worden uitgevoerd in de Krimpenerwaard en daar het natuurbelang kunnen inbrengen, maar ook dat we uit eigen initiatief met projecten kunnen aankloppen bij de beide gemeenten, waterschap en provincie. Helaas schieten daardoor bepaalde klussen erbij in en hebben we voor de projecten extra handen nodig. Daarom hebben we een klussenbank opgericht; er staan ook klussen op de site onder Actueel. Vaak gaat het om kortlopende taken, soms komt een klus op herhaling. Wie helpt mee? D

Versterking voor de jeugdwerkgroep

Met Monique Wooning hebben we een super-enthousiaste c oördinator gevonden die met frissen ideeën onze jeugdwerkgroep nieuw leven wil inblazen. Ze onderhoudt contact met de d iverse w erkgroepen en is creatief in het bedenken van activiteiten. Goed g eregeld zul je denken. Toch zou ze blij zijn met versterking, en dat met name voor het uitvoe-

rende deel. Ze heeft een drukke baan, en omdat bijna alle jeugdactiveiten in het weekend vallen, komt ze in de knoop met haar andere verplichtingen die ook in haar vrije tijd geperst moeten worden. Ze zou heel graag samenwerken met iemand (of meer) die de jeugd bij een reeds afgesproken activiteit wil begeleiden. Dit is vooral belangrijk als ze er zelf niet bij kan zijn. Vind je werken met kinderen leuk? En kun je af en toe in je weekend een paar uur vrijmaken? Dan ben jij haar nieuwe maatje! Bel of mail met Benjamin Hallie, zie pagina 2.

Bouw mee aan ons feestje!

We bestaan dit jaar 60 jaar en wilden dat groots vieren. Corona gooide ook bij ons roet in het eten - maar er gloort altijd licht aan het einde van de tunnel! We schuiven het v ieren een jaartje door, zie v oor geopperde ideeën p agina 40. We gaan ervan uit dat e.e.a. v erder in 2022 wel mogelijk is en zoeken hulp bij de uitvoering! Wij denken met veel plezier terug aan de feestelijkheden rond ons 50-jarig bestaan, maar misschien heb je veel betere ideeën! Kom maar op, verras ons en samen maken we er een o nvergetelijk jaar van. Er is een budget, er is al iemand die dit ook een leuke klus lijkt en alles ligt nog open. Wil je sparren? Krijg je ook zo’n zin om weer eens iets leuks te doen met andere mensen? Bel Frans of Benjamin voor informatie, zie pag. 2.

Tel je eigen dorpsvogels

Doe je mee met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan is dit ook iets voor jou. Door driemaal in het voorjaar vogels op een bepaalde plek in je eigen bebouwde kom te tellen, wordt duidelijk of onze beide g emeenten slagen in hun voornemen om de goede maatregelen te nemen die de kernen beter leefbaar maken voor vogels. De NVWK maakt er een speerpunt van om ook in onze bebouwde kommen natuurinclusief te (laten) bouwen en renoveren en het groenbeleid daarop af te s temmen. Want steeds meer vogels vertrekken uit de bebouwde kom en het wordt zo een dooie boel. Daarom tellen overal in het land mensen al stadsvogels voor het Meetnet Urbane Soorten, MUS - doe ook mee! Kleine moeite, die belangrijke informatie over je eigen leefomgeving oplevert om waar nodig bij te kunnen sturen. Lees ook het artikel op pag. 37! Bel of mail Jaap Graveland of Mariella van Gemeren, zie pag. 2. 8

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Neem ons mee op excursie

Als je aardig thuis bent in een bepaald groen werkveld, of je kent een mooi natuurgebied, maar anderen dan deelgenoot en neem ons een keer mee. Je hoeft echt geen specialist te zijn, het gaat immers om de beleving! Maar ook als je wél ergens op gespecialiseerd bent is dit leuk - neem ons mee in jouw wereld! Neem contact op met Jaap Graveland, hij weet hoe je zoiets aanpakt en wij doen de PR. Hou je natuurgeheimen niet langer voor jezelf maar laat anderen meegenieten! Gegevens Jaap: pag. 2.

Nieuwsbrieven

bezorger gezocht

Onze Nieuwsbrieven komen altijd uit als er last- minute mededelingen of excursies zijn, vaak tussen de edities van de Waardvogel door. Ben je een beetje thuis in MailChimp of pik je digitale zaken snel op, en kun je je op zo’n moment even vrijmaken, dan zou je ons een grote dienst bewijzen! Tekst en foto’s krijg je a angeleverd, het gaat puur om de techniek. Fluitje van een cent? Bel snel Joke! Pag. 2.

Ben je weg van vlinders en libellen?

Dat komt goed uit, want de coördinator van de w erkgroep vlinders en libellen stopt en gaat haar energie in andere zaken steken. Het is geen zware taak, je bepaalt zelf hoeveel tijd je ervoor reserveert. Er zijn jaarlijkse tellingen zoals in de Idylle, en voor de argusvlinder, en voor de groene glazenmaker. Die tel je natuurlijk niet allemaal zelf, maar je benadert de vaste tellers. Als je leuke ideeën hebt voor excursies of lezingen krijg je alle ruimte. Het Graslandvlinderplan zorgt voor nieuwe habitats en sommige verdwenen soorten zien we langzaam terugkeren, andere kunnen steun goed gebruiken. Kortom: het is echt een motiverende mooi-weer functie waarin je iets voor deze soortgroepen kunt betekenen! Interesse? Bel of mail Jaap Graveland, zie pag. 2.

Coördinator vogelwerkgroepen gezocht

Het is toch eigenlijk te gek voor woorden dat de Natuur- en VOGELwerkgroep Krimpenerwaard geen vogelcoördinator heeft! We tellen ontzettend veel enthousiaste vogelaars onder onze leden, die soms het hele land afreizen om die éne vogel te zien. Als je dat met een paar mensen doet, heb je e igenlijk al een e xcursie georganiseerd. Zo simpel is het. Want alle sub-vogelwerkgroepen hebben al hun eigen coördinatoren die het werk daarbinnen verzetten. Wat we vragen van een overall-coördinator is het organiseren van een excursie een paar keer per jaar, en de kar trekken bij evenementen als de Big Birding Day en de EuroBird Watch. Voor het regelen van de slaapplaatstellingen van de grote zilverreigers h ebben Mieke Veen en Leo Markestein al hun vinger opgestoken. Eigenlijk gaat het nog om de klussen waar elke vogelaar zijn vingers bij a flikt, toch? Je wilt niets liever dan hieraan meedoen, dus waarom dat laatste stapje niet gezet om te zorgen dat dit soort leuke dingen weer gebeuren? Als je aarzelt en toch nog informatie wilt, bel dan Jaap Graveland, zie pag. 2.

Slotavond weidevogelseizoen met verkiezing Weidevogelboer en Weidewachter 2021 Joke Colijn Dit jaar was de Afsluitavond op woensdag 10 november, zoals vanouds in De Zwaan in Berkenwoude. Zowel alle weidewachters als hun boeren waren weer uitgenodigd. Op de agenda stonden het bespreken van de resultaten van het seizoen, een bijdrage van Raymond de Vries en Henk Krikke over de ontwikkeling in het gebruik van de weidevogeldrone, en een presentatie van Max Ossevoort, de nieuwe coördinator zwarte stern Krimpenerwaard. Na een korte aankondiging van de cursussen in het komende seizoen en het verzoek aan de aanwezigen om de kersverse Weidevogelverslagen in je eigen wijk of straat te verspreiden, werden zowel de Weidevogelboer als de Weidewachter 2021 bekend gemaakt. Er was een goede interactie tussen de sprekers en de aanwezigen, met na de pauze volop gelegenheid om het gesprek met o.a. Klaas en Mariëlle aan te gaan, of bij te praten met collega-weidewachters. Vorig jaar waren we slechts met acht personen aanwezig en vanwege toename van de besmettingen knepen we hem wel, eerlijk gezegd. We waren dan ook blij met de opkomst van meer dan vijftig personen in deze tijd van de coronapandemie; dit leek de behoefte aan persoonlijk contact te bevestigen. D

esultaten weidevogelseizoen 2021 Coördinator van de weidevogelwerkgroep Klaas trapte af met een welkom en deed verslag van de resultaten aan de hand van ingevoerde nestgegevens. Daarin is een duidelijk stijgende lijn te zien ten opzichte van vroegere jaren, maar dat wil niet zeggen dat er daadwérkelijk meer nesten waren. Immers het aantal ingevoerde nesten heeft betrekking op de gevónden nesten. Klaas maakte daar de volgende voorbehouden bij: dat we steeds beter en gerichter zoeken, dat bij meer deelnemers aan Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer wordt gezocht, sinds een paar jaar worden ook met de drone nesten gevonden en die techniek wordt steeds zuiverder, dit jaar waren er met name veel tweede kievitlegsels (waardoor meerdere nesten van hetzelfde broedpaar worden ingevoerd). Daar tegenover staat dat er steeds meer last-minute beheer wordt afgesloten als er meerdere nesten worden vermoed of gevonden op een perceel; die aantallen nesten en resultaten worden vervolgens niet meer bezocht of bijgehouden om verstoring te vermijden. Kortom, het stijgende aantal beschermde nesten in de grafiek is bemoedigend, maar zegt in concreto niets over het aantal kuikens dat groot wordt. Vanuit het publiek kwam wel van verschillende kanten de opmerking dat het aantal zichtwaarnemingen van kuikens, ook van (bijna) vliegvlugge, groter is dan de vorige paar jaren. Ditzelfde geluid komt eveneens uit weidevogelgebieden elders in het land. Er wordt met name gedacht dat het koude, natte voorjaar dat lang aanhield, aan veel donskuikens van kieviten het leven heeft gekost, maar dat de opvolgende maanden de schade met tweede legsels is ingehaald. Ook veel grutto’s profiteerden van dit vreemde seizoen. De grasgroei was door de late kou traag, waardoor de kuikens zich beter door grasland konden voortbewegen om te foerageren.

ellingen niet eenduidig te interpreteren Jammer is dat uit onze eigen BTS (Bruto Territoriaal Succes)-tellingen sinds 2018, nog maar heel lastig conclusies te trekken zijn. Deels omdat nog in te weinig gebieden in de Krimpenerwaard deze telling structureel wordt gedaan, deels omdat de manier van tellen door de diverse tellers nog niet eenvormig is; daar kunnen we nog wel wat aan schaven. Verder zijn o.a. door inrichting van op weidevogels afgestemde natuurgebieden zoals De Nesse, de vogels wat aan het verschuiven. De BTS-telling gebeurt alleen op agrarisch gebied – dus als vogels verkassen naar natuurgebied verdwijnen ze soms uit het vizier. Anderzijds zie je ook dat in natuurgebied geboren kuikens komen foerageren op agrarisch gebied – het begin van een mooi mozaïek. De BTS-telling zou juist iets moeten zeggen over de aantallen broedparen in een afgebakend agrarisch telgebied. En omdat deze telling maar tweemaal wordt gedaan in elk broedseizoen, is de kans dat paren worden gemist groter dan bijvoorbeeld bij een vijfmaal per jaar gehouden BMP (BroedvogelMonitoringProject)-telling. Maar we doen ons best! Van de professionele BMP-tellingen die o.a. in de Krimpenerwaard in opdracht van de provincie worden uitgevoerd door Van der Goes en Groot, wordt overigens hetzelfde gezegd: veel verschillende tellers in de diverse teljaren, én zij hebben het nadeel dat ze het gebied niet kennen. Toch is het zorgelijk dat de laatste BMP-telling een afname in twee jaar van 20-25% laat zien. De BMP-telling wordt vanaf tiendwegen en kaden uitgevoerd waardoor bijvoorbeeld broedende vogels makkelijk kunnen worden gemist, terwijl de tweede BTS-telling een alarm-telling is, dus pas als de vogels opvliegen kun je ze goed tellen. De beide soorten tellingen vergelijken is daarom geen optie.

Setup met Henk Krikke van de weidevogeldrone, voor een vlucht boven Kadijk in het vroege morgenlicht; foto: Mariëlle Oudenes-Graveland

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

ositieve ontwikkelingen We kunnen dus niet zondermeer stellen dat het aantal broedparen stijgt aan de hand van de stijgende lijn bij de nestgegevens – dat zou het vergelijken van appels met peren zijn - maar over het algemeen had bijna iedereen een beter gevoel bij dit broedseizoen dat bij de vorige twee. Hopelijk kunnen we dit vasthouden; aan de inzet van alle betrokkenen zal het niet liggen! Want we zijn blij met het toenemend aantal deelnemende agrariërs via het Agrarisch Collectief Krimpenerwaard (ACK). Ook gaf Klaas onder enige hilariteit aan dat tien (10!) nieuwe weidewachters in één seizoen toch wel veel is om succesvol bij een bestaande groep onder te brengen, teneinde de praktijk te leren. Vanwege het natuurlijk verloop zullen we het komende seizoen deze nieuwe weidewachters echter hard nodig hebben om zoveel mogelijk nesten, kuikens en adulte weidevogels te lokaliseren bij steeds meer deelnemende agrariërs. Ook mooi is de steeds grotere agrarische inzet voor kruidenrijke oevers, gefaseerd slootschonen en greppelplasdrassen.

roneteam boekt voortgang Raymond de Vries en Henk Krikke deden met beelden uitvoerig verslag van de recente ontwikkelingen in het gebruik van de drone bij de weidevogelbescherming. De software wordt steeds verbeterd, de foto’s van zowel infrarood- als daglichtcamera kunnen steeds beter worden geïnterpreteerd. Ook blijkt proefondervindelijk dat de ‘witte stippen’ (warme vlekken) steeds juister kunnen worden geïdentificeerd als nesten, als pullen, als hazen, als koeienvlaaien enz. Dit hoeft niet meer ter plaatse als de drone op een vroeg tijdstip systematisch over een weiland vliegt, maar de de beelden kunnen inmiddels worden uitgelezen op kantoor. Duizenden opnamen moeten worden bekeken, en Mariëlle, Bernard de Jong en Henk zijn daar inmiddels heel bedreven in geworden, zodat steeds meer nesten en pullen effectief kunnen worden beschermd. De foto-bibliotheek die zo wordt opgebouwd, maakt dat de AI (Artificial Intelligencesoftware) steeds ‘slimmer’ wordt in herkenning en steeds juister kan interpreteren. Voor uitlezen van de foto’s zou het drone-team echter nog wel aanvulling kunnen gebruiken – dus als je dit leuk lijkt: zoek contact met Mariëlle!

warte stern Krimpenerwaardbreed Max Ossevoort kreeg vervolgens de gelegenheid om iets te vertellen over de bescherming van de zwarte stern in de Krimpenerwaard. In de Waardvogel heeft hij al eerder uitgelegd dat het voor het totale plaatje van de broedsuccessen nodig was om gegevens van het Zuid-Hollands Landschap, het ACK en de NVWK samen te voegen. Op die manier kan beter invulling worden gegeven aan de doelen van het Kansenboek Zwarte Stern dat Jan van der Winden schreef voor de Krimpenerwaard in opdracht van het Streekfonds Krimpenerwaard. Nu kunnen complete gegevens worden doorgespeeld aan Sovon, zodat niet meer alleen de NVWKaantallen in de Sovon-analen te lezen zijn. De totalen voor dit jaar zaten heel ruim boven het minimale aantal van 0,78 jong per broedpaar dat nodig is om de populatie in stand te houden. Ook hieraan hielden we deze avond een positief gevoel over.

Van boven naar beneden: Klaas overhandigt de Kristallen Kievit aan vader Adri en zoon Diederik de Jong. Terecht blij poseren ze nadat ze van Wim Sloof (werkgroep zwarte stern) de oorkonde ontvingen. Verrast neemt Henk Krikke van Marinus Rooken (voorzitter ACK) en van M arielle O udenes (gebiedscoördinator ACK) resp. de trofee en de oorkonde in ontvangst. 10

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Weidevogelboer van het Jaar 2021 Weidevogelboer van het Jaar 2021 werd de familie De Jong aan de West-Vlisterdijk. De jarenlange inzet van vader Adri, die zijn zonen Burchart en Diederik de liefde voor de vogels al vroeg bijbracht, levert op hun agrarisch bedrijf spectaculaire resultaten op. Het beheer wordt in het broedseizoen helemaal afgestemd op de aanwezigheid van de broedende vogels en op hun kuikens, waardoor ze aan het einde van het seizoen veel vliegvlugge jongen kunnen uitzwaaien! Ook zwarte sterns vinden er een warm welkom en worden gekoesterd. Zoon Burchart brengt zijn ervaring in natuurbeheer en vogelkennis inmiddels in als bestuurslid van het collectief ACK. Deze familie is een zeer terechte winnaar! De Kristallen Kievit werd hen onder applaus uitgereikt door Klaas, en de bijbehorende oorkonde door Wim en Max, die vanwege de zwarte sterns regelmatig op het bedrijf te vinden zijn.

eidewachter van het Jaar 2021 De Weidewachter van het Jaar wordt volgens goed gebruik gekozen door het ACK. Voorzitter Marinus Rooken hield het publiek lang in spanning met zijn beschrijving van de benodigde kwaliteiten, en kwam uiteindelijk met een naam uit de bus: Henk Krikke! Zeer terecht kreeg Henk dit jaar deze mooie titel. Henk is vanaf dag één drone piloot en op die manier zeer betrokken bij het weidevogelbeheer in de Krimpenerwaard. Voor het ACK is hij een fijne sparringpartner bij de meest effectieve inzet van de drones en bij het verbeteren van de gebruiksvriendelijkheid van de software in samenspraak met Raymond. Hij heeft zich de afgelopen jaren

ingezet om nieuwe dronepiloten op te leiden en te begeleiden, zodat ze hun certificaat haalden en nu zelfstandig kunnen vliegen. Ook de weten regelgeving houdt hij goed in de gaten. En last but not least: Henk doet dit niet alleen vanuit zijn fascinatie voor de techniek, maar ook uit liefde voor de weidevogels die zo onder druk staan! Hij is hiermee door zijn inzet in het droneteam voor weidevogelbescherming, de terechte winnaar van 2021 en ontving uit handen van het ACK de trofee en de oorkonde.

eidevogelverslag 2021 Het was fijn om elkaar weer te kunnen zien en spreken. De Weidevogelverslagen 2021 werden in de pauze klaargelegd. Het waren er meer dan ooit (oplage 240 stuks!) dankzij toenemende aantallen weidewachters en agrariërs. Ook waren ze dikker dan ooit, met daarin veel verhalen, foto’s en verslagen van Weidewachters. Dit wordt zeer gewaardeerd dus blijf vooral uw kopij en foto’s sturen, deze bijdragen maken het verslag heel prettig leesbaar. Het ACK willen we graag hartelijk danken voor het opnieuw voldoen van de drukkosten! Bijna alle aanwezigen namen een stapeltje mee om in hun woonomgeving rond te delen. Graag tot ziens op de Startavond van het Weidevogelseizoen 2022! Laten we hopen dat dan de pandemie zover is bedwongen dat dit weer in De Zwaan kan. D

Consument in de Waard Genieten van natuur tegen de verdrukking in Wim van den Bremen Natuurlijk doe ik mee in een aantal werkgroepen. Maar ik ben vooral een consument van natuur in de Waard. Wandelend en op weg naar andere wandeldoelen doorkruis ik de Waard regelmatig. En daar word ik als importbewoner heel blij van. Het is prachtig om in de bocht van de Schenkelkade vijf lepelaars voor je te zien poseren. Of langs de Oude Wetering de zwarte sterns vanaf hun nestplankjes te zien vissen. En ik ga er voor zitten als de grutto’s langs de Schaapjeszijde hun jongen verdedigen tegen kraaien en eksters. D

Ik denk dan wel dat we naast plas dras gebieden creëren vóór de vogels, iets moeten doen tégen al die kraaien. In de buurt van de vogelplas bij de Lange Tiendweg ligt het immers vol met leeggeroofde grutto eieren. Ik hoop dat de buizerds die samen fluitend overvliegen toch wat jonge kraaien weten weg te vangen. En waarom lopen er zoveel poezen in de weilanden? In het voorjaar kun je weer stilstaan bij een sloot waar het water wild beweegt, als een mannetjeskarper zijn hom aan het vrouwtje opdringt. Niks geen privacy problemen. De ook al fluitende smienten dagen de provincie uit om ze af te schieten - dat mag gelukkig niet meer. Met veel beroepservaring kijk ik naar de proefprojecten voor onderwaterdrainage om het verzakken door oxidatie van veen tegen te gaan. Opdat de boeren nog langer daar hun (immers zonder subsidies) onrendabele veeteelt kunnen blijven beoefenen. Ze stoten ook nog het brood van hun collega’s elders ter wereld uit de mond.

Nederland voedt de wereld, proberen ze ons wijs te maken. Daar word ik in plaats van consument even belastingbetaler van. Waarom betalen voor iets dat niet duurzaam zal blijken te zijn? Mijn opa is al 70 jaar geleden uitgekocht om andere boeren aan meer grond te helpen. Die hebben die grond helaas niet gebruikt om te extensiveren, maar zijn juist gaan intensiveren en nu zitten we met de problemen. Waarom geeft de gemeente boeren die het zwaar hebben niet de kans om hun schuren te verbouwen tot wooneenheden met veel zonnepanelen? Dat levert tenminste wel geld op. En geeft jonge streekgenoten de kans op een woning. De boeren zelf kunnen hun gebiedskennis inzetten om de natuur in de Waard te redden. Waardoor de Waard in de toekomst niet verdrinkt. Ik word weer terug consument als mijn kinderen vragen of we samen door de Waard zullen wandelen. Dat is duurzaam! En op de Zaag zien we dan een rood weeskind vlinder vliegen. Blij word ik daarvan, zei ik toch. D WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 11

Sonogram van de roep van een grote gele kwikstaart

Welk vogeltje zingt daar? Vogels waarnemen via geluid Tekst, foto’s en geluid: Dirk-Jan Saaltink Het waarnemen van vogels is vooral een visuele aangelegenheid. De term ‘vogels kijken’ is een stuk beter ingeburgerd dan ‘vogels luisteren’. Ook de vele vogelgidsen zijn gericht op beelden van vogels in plaats van geluiden. Menig cabaretier heeft grappen gemaakt over de tekstuele beschrijving van vogelgeluiden uit vogelgidsen. De tijden zijn echter veranderd en de intrede van digitale mogelijkheden heeft het luisteren naar en herkennen van vogels een stuk eenvoudiger gemaakt. D

et was zo rond 1990, als 9- of 10-jarige had ik 25 gulden gespaard voor mijn eerste vogelgids: de Thieme ‘Vogelgids In Kleur’ van Jurgen Nocolai. Lange tijd is dat mijn enige referentiekader geweest als zelfstandig vogelaar. Een paar jaar later kwam er een 8x30 porro kijker bij, wat betekende dat ik met de foto’s uit de gids beter kon plaatsen wat ik in het bos zag rondvliegen. Verdere kennis heb ik toen opgebouwd door mee te gaan met vogelexcursies. Uiteraard zijn dat soort excursies met een goede vogelaar waardevolle bronnen van informatie, maar achteraf bezien kende mijn autodidactische lesmethode een vrij beperkte input. De opgedane vogelkennis bestond voornamelijk uit beelden en de kennis van vogelgeluiden was veel minder goed ontwikkeld. Vogelen op basis van zicht gaat me dus nog redelijk af, maar qua vogelgeluiden heb ik nog veel te leren. Een tijdje terug kwam de veldgids ‘Vogelzang’ van Dick de Vos uit. In combinatie met de app ‘BirdSounds Europe’ bood dat een nieuwe uitdaging om bij te leren. Theorie alleen is echter niet genoeg, het maken van velduren blijft een belangrijk element in het leren over vogels. Waar een fotocamera met telelens het mogelijk maakt om soorten achteraf nog eens goed te bekijken is dat met vogelgeluiden toch wat lastiger. Er zijn tegenwoordige aardige apps om vogelgeluiden mee op te nemen en zelfs te determineren (bijvoorbeeld BirdNET van The Cornell Lab of Ornithology). Echter, de microfoon van een gemiddelde smartphone is niet optimaal voor het opnemen van vogelgeluiden. Een beetje wind verstoort de opname snel en geluiden verder weg vallen snel buiten het bereik.

eluiden opnemen Om toch wat meer vogelgeluiden te pakken te krijgen ben ik gaan kijken naar een niet al te dure, maar toch redelijke goede manier om vogelgeluiden op te nemen. Daarbij kwam ik uit op de Zoom H5 recorder met een SSH-6 shotgun microfoon. Met een dergelijke microfoon is het mogelijk om gericht vogels op te nemen. Uit de eerste opnamen bleek al snel dat ook hier een leercurve nodig is om tot goede resultaten te

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

komen. Eerste leerpuntje: hoewel het een compacte recorder is voor in de hand, hoor je elke beweging als gekraak terug in de opname, dus is een statief waar de recorder op kan worden geklikt handig. Een ander belangrijk leerpuntje: net als bij het fotograferen van vogels is het handig om toch redelijk dicht in de buurt van de bron te komen voor goede opnamen. Hoe verder weg, hoe kleiner het verschil tussen het geluid van de vogel en achtergrond geluid. Over achtergrondgeluiden gesproken, door te gaan zoeken naar goede opnames valt opeens op hoe veel geluiden er zijn in onze buitenlucht. Binnen de bebouwde kom? Er is bijna altijd wel iemand met een bladblazer, cirkelzaag of grasmaaier in de weer. Maar ook in het buitengebied is het nooit echt stil. Het geruis van drukke asfaltwegen draagt ver, net als het geluid van ronkende tractoren en vliegtuigen. Dan heb ik de wind nog niet eens benoemd, zodra er een zuchtje wind staat is er een constante ruis van gebladerte. Mooie, stille dagen waarop de vogels uit volle borst zingen zijn het meest ideaal voor het maken van goede opnamen. Gelukkig is er veel te redden met een computer en goede software. Zelf gebruik ik daar het open source programma Audacity voor. Uiteraard bied dit programma heel veel opties die je lang niet allemaal nodig hebt, maar al doende leert men wat werkt en wat niet werkt. Highpass filter, Loudness normalisation en Ruisreductie zijn toch wel erg handig om een opname beter te maken. Je kunt ook heel makkelijk de goede stukjes uit de opname Zingende ‘gewone’ rietzanger

knippen en naar een MP3 bestandje exporteren. Erg handig bij het delen van de geluiden op waarneming.nl of Xeno-Canto. Ook kun je de opnames visualiseren door middel van een sonogram. Door opnames te beluisteren terwijl je naar het sonogram kijkt leer je de verschillende vogels ook op het sonogram herkennen.

Een sonogram met daarop een herkenbare roep van een meesachtige. Door de QR-code naast het sonogram te scannen, ga je naar de website Xeno-Canto waar je het bijbehorende geluid kunt beluisteren.

R code Genoeg droge stof, uiteraard draait het om genieten van geluiden. Dat is lastig vanaf droog papier, maar gelukkig is er internet en zijn er QR-codes. Niet die voor corona, maar met een link naar een adres op internet. Als je deze QR-blokken scant met je telefoon (via een QRscanner app) kun je een aantal hieronder beschreven geluidsopnames beluisteren.

osuil Een van mijn eerste goed gelukte opnames betrof een bosuil. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, hoefde ik daarvoor niet in het holst van de nacht het bos in. Ik lag lekker in mijn warme bed toen ik in de buurt een bosuil hoorde roepen. Uiteraard ben ik meteen uit bed gestapt, naar zolder gerend, de recorder gepakt en het zolderraam open gezet. Hoewel de bosuil wel een eindje verderop in de buurt zat te roepen, is het om 2 uur in de nacht gelukkig erg stil op straat. Ook was er geen wind zodat er nauwelijks achtergrond geluiden en ruis in de opname zaten. Een beetje schuiven en klikken in Audacity gaf een aardig resultaat. Dergelijke successen geven de burger moed.

os- of struikrietzanger Het voordeel van opnames is ook dat je ze kunt terugluisteren. Wat heb ik eigenlijk gehoord? Zeker bij meer ingewikkelde soorten is dat erg handig. Zo zat er afgelopen zomer ter hoogte van Waddinxveen een struikrietzanger langs de A12. Die had ik nog nooit eerder gezien of gehoord, dus dat leek me een ideale gelegenheid om daar met de recorder heen te fietsen. Maar ja, waar zit ie nu? Dat je niet altijd op medevogelaars kunt afgaan bleek wel bij mijn eerste poging. Drie andere vogelaars wisten zeker dat we de struikrietzanger hadden waargenomen. De vogel was ook goed op de recorder terechtgekomen en de storende A12 had ik nog redelijk weg kunnen filteren. Toch kon ik niet ontdekken waarom de vogel op de opname niet ‘gewoon’ een bosrietzanger was. Validatie op waarneming.nl bevestigde dit vermoeden. Dan toch nog maar eens proberen. Bij de tweede poging was het wel raak. De struikrietzanger zingt langzamer dan de bosrietzanger. Oordeel zelf, hoor je het verschil?

Links: een zingende bosrietzanger en rechts de zang van een struikrietzanger

ogeltrek Het hoeft niet altijd voor de mooie opnames te zijn, het opnemen van geluiden is ook handig om overtrekkende vogels te registreren. De recorder op een zondagochtend tijdens de vogeltrek voor 2,5 uur in een Goudse achtertuin laten staan levert best leuke waarnemingen op zoals keep, veldleeuwerik, boomleeuwerik, appelvink en zwarte mees. Bij goed weer (geen regen of andere nattigheid) kun je de recorder ook een nachtje buiten laten staan. Nieuwe batterijen aan het begin van de nacht is wel wenselijk, want de recorder staat met gemak 8 uur op te nemen. Via de sonogram zijn potentieel interessante geluiden eenvoudig op te sporen. In het figuur hieronder zijn de sonogrammen van twee verschillende roepjes samen gebracht. De linker is van een boomleeuwerik, de rechter van een veldleeuwerik. De drie horizontale strepen in het sonogram betreffen een sirene van een voorbij rijdende ambulance.

potvogel Een andere goed gelukte opname betreft een spotvogel langs de Gouderakse Tiendweg in polder Middelblok. In het voorjaar is de spotvogel een algemene vogel in de polder en de mannetjes zingen volop. Op een rustige zomeravond, zonder wind met de recorder op een statief, is het heerlijk zitten op een afstandje. Spotvogels zijn fantastische imitators en het ontdekken van imitaties van andere soorten is een zeer leuke oefening. Raad je de soorten in deze opname?

anglijster Een ander prettig onderwerp is de zang van de zanglijster. Deze opname heb ik gemaakt in het bosje naast de Vogelplas nabij Gouderak. In de ochtend en avonduren kiezen de mannetjes zanglijster een hoge zitpost en laten dan hun kenmerkende zang horen. Ze kunnen dit behoorlijk lang volhouden. Bij dat soort lange opnames is het fijn als er zo min mogelijk achtergrond geluiden zijn. Een toeterende auto of overvliegend vliegtuig is al voldoende om de opname te verpesten.

Een sonogram met daarop een herkenbare roep van een boomleeuwerik (links) en daarna een veldleeuwerik (rechts). De drie horizontale strepen zijn van een voorbij rijdende ambulance.

l met al voegt het gebruik van een digitale geluidsrecorder een nieuwe dimensie toe aan het waarnemen van vogels. Het vraagt de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden en met enige vasthoudendheid en doorzettingsvermogen lukt het steeds beter om mooie opnames te maken. Daardoor neemt ook de kennis van geluiden toe en herken je beter de geluiden die je buiten hoort. D WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 13

Prachtlint steekt de Lek over Wat een ambities en intenties Tekst: Arie Kooy, foto’s: Peter Paul Klapwijk Op vrijdag 5 november werd er in De Zwaan in Berkenwoude een start gemaakt met de ‘oversteek van Prachtlint’ (zie kader) naar de Krimpenerwaard. Na een welkomstwoord van Charlotte Diepenhorst die samen met onze voorzitter Jaap Graveland de bijeenkomst had georganiseerd, kreeg wethouder Ria Boere het woord. Goed om te horen dat de gemeente Krimpenerwaard zich volledig en enthousiast schaarde achter de intenties en bedoelingen van Prachtlint. Onze gemeente is bezorgd, zo benadrukte wethouder Boere, over de achteruitgang van de biodiversiteit en wil er zo veel als mogelijk aan doen om die biodiversiteit te herstellen. D

n de uitvoering daarvan wordt de gemeente wel voor dilemma’s geplaatst, omdat: •Inwoners kennelijk de voorkeur geven aan strakke, korte en onkruidvrije bermen en plantsoenen, die vervolgens dus niet bevorderlijk zijn voor de doelstelling van vergroting van de biodiversiteit. •Tal van tuinen van inwoners ‘geplaveid’ worden met stenen en tegels (ook slecht voor de afvoer van hemelwater) in plaats van beplant te zijn met bloemen, struiken en kruiden. ervolgens was het woord aan onze voorzitter Jaap Graveland, die uitgebreid in ging op het fenomeen Prachtlint. Het maakt bermen en taluds niet alleen veel fraaier, maar is ook een uitstekend middel om de achteruitgang van insecten en vogels tot staan te brengen. In de Alblasserwaard is het een zodanig succes dat het Prachtlint verdient om ook in onze waard gerealiseerd te worden! Toen onze gemeente het initiatief tot een motiemarkt voor de gemeenteraad nam, maakte Jaap daarvan dankbaar gebruik om een motie die zich uitsprak voor de aanleg van een prachtlint in onze gemeente, op die markt aan de orde te stellen. Die motie werd met algemene stemmen aanvaard. Eén van Jaaps ambities is om een prachtlint tot stand te brengen tussen het Capelseplein en een punt ten oosten van Krimpen aan den IJssel. Daarmee wordt een mooi symbool gecreëerd van de overgang van het stedelijk gebied naar een meer natuurlijk platteland.

aarna gaven de drijvende krachten van het Prachtlint Alblasserwaard, Esther Dijkstra en Richard Slagboom, tekst en uitleg over de totstandkoming van Prachtlint. Aanvankelijk ging het voornamelijk over het bloemen- en kruidenrijk maken van de bermen van wegen en kaden in de Alblasserwaard. Het is inmiddels uitgegroeid tot het tot stand komen én het letterlijk en figuurlijk verbinden van initiatieven van ingezetenen, verenigingen, instanties, bedrijven en overheidsinstellingen ter bevordering van natuur en leefklimaat in de ruimste zin des woords. a de mondelinge toelichtingen was het tijd voor ‘Prachtlint op de kaart’. De deelnemers aan de bijeenkomst kregen de gelegenheid om op een kaart van de Krimpenerwaard de gebieden aan te geven die als bestaand Project voor Prachtlint kunnen worden beschouwd, én aan te geven voor welke gebied(en) ambities en intenties bestaan om die met Prachtlint te gaan verbinden. Bij dit punt kwam er een verrassend aantal gebieden, bermen, wegen en dijken aan de orde.

e volgende deelnemers brachten intenties en ambities naar voren: • Het Hoogheemraadschap voor Schieland en de Krimpenerwaard. Het schap werkt al aan meer ecologisch beheer van Lek- en IJsseldijken en werkt plannen uit voor ecologisch beheer van een aantal bermen van polderwegen en meer natuurvriendelijke oevers van vaarten en sloten.

at is het Prachtlint? Het Prachtlint is een bijzonder fenomeen. Het is een lint dat de komende jaren in de Krimpenerwaard zal ontstaan doordat lokale initiatiefnemers – zowel inwoners als organisaties - natuurlijke parels creëren. Deze parels worden aan elkaar verbonden door bermen, kaden en dijken die ecologisch worden beheerd. Uiteindelijk zorgen we er zo samen voor dat er een bloemen-, kruiden-, vlinder-, en bijenlint ontstaat dat loopt van Krimpen aan de IJssel tot Schoonhoven en van IJsseldijken tot Lekdijken.

aaruit bestaat het Prachtlint? Als je aan het Prachtlint denkt, denk dan aan een parelsnoer. De parels zijn bijvoorbeeld kleine percelen die bijen vlindervriendelijk worden ingericht, waardevolle landschapselementen, duurzame initiatieven en andere karakteristieke elementen uit de streek. Een parel kan ook tijdelijk aangelegde natuur op ongebruikte gronden op bedrijventerreinen zijn. De parels worden verbonden door het snoer. Dat bestaat vooral uit bestaande natuurlijke linten, zoals kades, bermen en dijken die ecologisch worden beheerd. Wat is het doel van het Prachtlint? Het achterliggende doel van het Prachtlint is dat mensen zelf bij kunnen dragen aan het realiseren en beheren van natuur in de eigen leefomgeving. Met het Prachtlint streven we een aantal doelen na: • We willen de streek mooier en kleurrijker maken voor bewoners en recreanten; • We willen de biodiversiteit versterken, zodat het hier ook in de toekomst goed toeven is; • We willen de contacten versterken tussen alle betrokkenen bij de streek (burgers, bedrijven, scholen, overheid, instellingen) • We willen laten zien dat we de handen uit de mouwen durven te steken en trots zijn op onze streek. D

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

• Dunea, dit Haagse Waterleidingbedrijf gaat de eigendommen nabij het pompstation in Bergambacht, binnen- en buitendijks ecologisch beheren. • De NVWK, voor wat betreft de aangelegde en nog aan te leggen Graslandvlinderhabitats en Vlinderidylles.

Wethouder Ria Boere tekent samen met beleidsambtenaren de ecologisch beheerde gebieden en kansen van de Gemeente Krimpenerwaard in.

ijdens een eerdere bijeenkomst werd het Beheerconvenant al ondertekend door het Zuid-Hollands Landschap, de gemeente Krimpenerwaard, Oasen en de NVWK. Op de bijeenkomst in Berkenwoude tekenden Dunea en SBB/Groenalliantie. Naar verwachting worden op korte termijn ook nog handtekeningen gezet door het Hoogheemraadschap voor Schieland en de Krimpenerwaard, door de provincie Zuid-Holland en door de gemeente Krimpen aan den IJssel. Het Beheerconvenant is een belangrijk onderdeel van Prachtlint. In dit convenant onderstrepen de deelnemende partijen het belang van meer biodiversiteit en zeggen toe dat zij zich zullen inzetten om dit te bereiken, onder meer door duurzaam ecologisch (berm-) beheer. Verder zetten de partijen zich in om Prachtlint uit te breiden (kwantiteit) en te verbeteren (kwaliteit).

anneer de kaart van de Krimpenerwaard (gebieden, bermen, oevers e.d. aangevuld met gebieden waarover ambities en intenties naar voren zijn gebracht) klaar is, volgt uiteraard publicatie daarvan onder meer in de Waardvogel. In de komende maanden wordt de (project)organisatie van Prachtlint Krimpenerwaard verder uitgewerkt. Uiteraard volgt de NVWK deze mooie ontwikkelingen op de voet. D

Henri de Jong (Oasen) en Rudy Terlouw (Bui-Tegewoon) kleuren samen de gebieden van Oasen in het gebied in.

Karin Rood van Dunea ondertekent het Beheerconvenant van de Krimpenerwaard, de ambitieverklaring voor ecologisch beheer.. Beleidsambtenaren van de Gemeenten Krimpenerwaard en Krimpen aan den IJssel tekenen gezamenlijk een kansenkaart van de regio in.w

• Het Zuid-Hollands Landschap werkt aan vervolmaking van het beheer in een aantal gebieden. • De provincie Zuid-Holland is aan de slag met het project Bloeiende Bermen, hetgeen betekent dat tal van bermen (de N210 van Schoonhoven naar Krimpen aan den IJssel en de N207 van Gouda naar Bergambacht zijn de belangrijkste) in de Krimpenerwaard voortaan ecologisch worden beheerd. • De gemeente Krimpenerwaard. Het aantal wegen is weliswaar beperkt, maar parken en plantsoenen worden in de toekomst met andere doelstellingen beheerd. • Drinkwaterbedrijf Oasen. Het puttenveld tussen Bergambacht en Schoonhoven wordt uitgebreid. Na realisatie daarvan wordt het gehele gebied natuurvriendelijker beheerd.

Esther Dijkstra en Charlotte Diepenhorst presenteren samen met de aanwezigen toekomstige plannen en afspraken van Prachtlint Krimpenerwaard.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 15

Jeugdpagina Deze tekening stuurde Ria de Mik naar de redactie. Hun kleindochter Merel had deze gegeven aan haar man.

egeleidende tekst van Ria: “Deze tekening kreeg Hans, mijn man, gisteren van onze kleindochter van 6 jaar en spreekt boekdelen! Ik vind dit zo mooi en wil dit graag met jullie delen! Daarom zijn kleinkinderen ook zo bijzonder. Ze spiegelen je, de liefde voor de natuur zie je zo terug!” Dat vonden wij ook en daarom delen we deze tekening verder in de Waardvogel. D

NJN en JNM, de jeugdbonden

[ NJN=Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie, JNM=Jeugdbond voor Natuur en Milieu; red.]

Hou je van natuur, buitenleven, wildkamperen en avontuur, wil je veel en snel planten diersoorten in hun omgeving leren herkennen? Wil je voor weinig geld bijzondere gebieden leren kennen, in binnen- en buitenland? Wil je leren organiseren en besturen? Wil je vrienden maken door het hele land? Of vind je het gewoon fijn om in de natuur te zijn? En ben je 11 jaar of ouder? Lees dan verder!

eze jeugdbonden organiseren kampen en excursies. De leukste manier om aan natuurstudie te doen is namelijk om gewoon naar buiten te gaan! De kampen en excursies zijn er het hele jaar door: in de weekenden zijn er korte kampjes of dagexcursies, tijdens de schoolvakanties duren de kampen vaak wat langer. Het echte hoogtepunt is echter in de zomer: onze zomerkampen duren vaak een week. Zomerkampen vind je door het hele land, van Terschelling tot ZuidLimburg, van Zeeland tot de Achterhoek. Er zijn ook zomerkampen speciaal voor onze jongste leden (11 - 14 jaar). Iedereen is welkom bij ons, kennis van de natuur is geen voorwaarde. Leden die al wat langer op kamp gaan kunnen je van alles leren en zo ontdek je vanzelf wat je leuk vindt. Misschien ga je in de toekomst zelf een excursie leiden, een kamp organiseren of maak

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

je deel uit van het bestuur! Vaak zijn kampen gericht op een bepaalde soortgroep, zo heb je vogelkampen die naar de Waddeneilanden gaan, insectenkampen die de beesten in het zuiden van het land opzoeken en ga je op zoogdierenkamp om ’s nachts de boommarter te zoeken. Vogels kijken, vlinders vangen, vleermuizen zien vliegen, schelpen zoeken, zeldzame planten determineren… Waar je interesse ook ligt, er is altijd wel een activiteit en vaak zelfs een werkgroep voor. Werkgroepen richten zich op jouw specifieke interessegebied, zoals vogels, insecten, zoogdieren en zelfs wolken. Kampen en excursies worden vaak bedacht en georganiseerd door leden uit een bepaalde werkgroep en de meeste kampen hebben dan dus ook een thema, zoals strand, vogels of bijen. D

Paddenstoelen- en plantenexcursie Ben jij een kenner of vind je het leuk om van alles te leren over paddenstoelen? En wist je trouwens dat er zelfs tijdens de wintermaanden bloeiende planten te vinden zijn? En bessen voor de vogels?

eef jezelf (of samen met een vriend of vriendin) op voor de excursie in het Loetbos en ga onder begeleiding van een echte kenner op onderzoek uit! Daarnaast is er een tablet met een coole app waarmee je planten en paddenstoelen op naam kunt brengen. Gezien de huidige coronamaatregelen vragen we je ouders/verzorgers om je te brengen en te halen, zij kunnen helaas niet mee het bos in. (Als ze liever niet heen en weer willen rijden: is dan een kopje koffie in Café De Loet een idee terwijl ze wachten?) Geef je snel op via de jeugdpagina op de website! Paddenstoelen- en plantenexcursie Waar: Loetbos, verzamelen bij de Hendrikshoeve Wanneer: Dinsdag 28 december 13.30 -15.30 uur. Geschikt voor: Alle speurders v.a. 8 jr. met goede schoenen. Max. aantal deelnemers: 15 D

Erik wijst waar Loana iets moet noteren

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 17

Ringstation Westenschouwen Dubbelverslag van een weekend excursies Tekst en foto’s: Dirk-Jan Saaltink en Joke Colijn In het weekend van 9 en 10 oktober was het eindelijk zover, de excursie naar het vogelringstation Nebularia op Westenschouwen. Het was prachtig rustig weer met het zonnetje erbij – er zouden nu zeker vogels gevangen worden. Door corona was de excursie in 2020 helaas niet doorgegaan, maar nu de samenleving langzaam terug naar ‘normaal’ ging was het dit najaar wel weer mogelijk. Het bleek het wachten meer dan waard – wat een leuke trip werd dit! D

lle deelnemers (op zaterdag 9, op zondag 10) werden ‘s ochtends om 9 uur verwacht bij het hekje aan de rand van het terrein. Zaterdag reed Miranda mee met Joke, vader Koesveld met drie dochters reed zelf. Vanuit Gouda konden op zondag Pia en Dirk-Jan meerijden met Peter uit Haastrecht. Dat betekende dus vroeg opstaan. Gelukkig was er een beproefde routebeschrijving meegestuurd en door deze exact te volgen kwamen we precies uit bij het paadje dat naar het met prikkeldraad omwikkelde hekje leidde. Alleen de laatste aanwijzing had Dirk-Jan even gemist, waardoor hij dolenthousiast werd van het horen van kepen, vuurgoudhaan en bladkoning. Dit bleek echter een tape te zijn die de nabijheid van het ringstation kenmerkt. We hoefden gelukkig niet lang te wachten, want Cor Oskam kwam ons al snel halen waarna we hartelijk werden ontvangen op wellicht het mooiste vogelterras van Nederland. Door de vele speakers op het terrein klinken er de hele tijd geluiden van vele vogelsoorten, die allerlei overvliegende vogels aantrekken. Het terras ligt naast een klein kampeerhuisje dat geheel zelfvoorzienend is in water (eigen waterpomp) en stroom (zonnepanelen). Het huisje heeft een bescheiden keukentje en een aantal bedden. Op de vinkenbaan verderop staat nog een gebouwtje.

p het terras dronken we koffie of thee, waarna op zaterdag eerst de gevangen en reeds geringde vogels uit zakjes werden gehaald. Het ging successievelijk om een roodborst, een winterkoning, een zanglijster, een jonge merelman, een grote gele kwikstaart, een jong mannetje zwartkop, een vrouwtje merel, een adult vrouwtje zwartkop, een tuinfluiter en een heggenmus. Van sommige soorten zoals de laatste twee, is het geslacht lastig te zien als ze niet seksueel actief zijn. Op zondag kwam collega Co

Cor wijst op een aantal kenmerken waaraan de leeftijd van een roodborst is het herkennen. 18

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

zakjes met inhoud brengen die door Cor werden uitgepakt. De eerste batch bestond uit twee merels, een zanglijster en een roodborst. Geduldig liet Cor aan de hand van de vleugels zien welke leeftijd de gevangen vogels hadden. Met name de bovendekveren gaven het rui stadium goed aan. We vonden het heel bijzonder om levende wilde vogels van zo dichtbij te kunnen bekijken!

istorie Vogelringstation (VRS) Nebularia Hierna kregen we informatie over de oprichting van het ringstation in 1961, hetzelfde jaar waarin de NVWK is opgericht. Toen de eerste vogelringers destijds op Vlieland in een tentje zaten te debatteren over een geschikte naam, was de eerste vogel die langskwam een groenpootruiter (Tringa nebularia). Daarmee was de naam een feit. Dit ringstation is begonnen als een klassieke vinkenbaan en is opgezet door de gebroeders Leen en Ton van Ree, die nog vóór de watersnoodramp van 1953 op deze prachtige plek terechtkwamen en bedachten hoe fantastisch het zou zijn om er een ringstation te kunnen vestigen. Het gebied was echter in eigendom van de Staatsdomeinen. Leen kreeg kennis aan de dochter van de burgemeester van Bruinisse en daarmee was de halve kruiwagen geboren. De burgemeester had een vriend die voorzitter was van de Staatsdomeinen Zeeland. De latere schoonvader van Leen gooide een balletje op bij zijn vriend of die niet iets kon regelen voor de heren Van Ree om een ringstation te beginnen. Tijdens een vergadering is het idee besproken; volgens de overlevering was iedereen er eerst tegen, maar toen de voorzitter zei: “Ik vind het zo’n mooi plan, laten we het toch maar doen,” stemde iedereen in: “We doen het.” Het ringstation ligt op de kop van Schouwen-Duiveland, op de rand tussen bos en duin. In die tijd verzamelden veel vinken, kepen en groenlingen zich op deze plek van het eiland om een goed moment te kiezen voor de oversteek van de toen nog open Oosterschelde. Aanvankelijk werd gewerkt vanuit een oude bunker die onderdeel was van de Atlantikwall. Na enige jaren wilden de ringers graag een onderkomen bouwen waarin ze konden overnachten. Toen de voorzitter van de Staatsdomeinen - die zelf ook graag naar vogels keek - een keer langskwam, deed Leen zijn voorstel. De voorzitter zei: “Dat moet je dan dit jaar nog doen, want volgend jaar ben ik weg.” Dus werd nog dezelfde zomer de fundering gelegd en is men begonnen te bouwen. Vanaf die tijd was het mogelijk om de activiteiten wat uit te breiden, omdat niet meer alles dezelfde dag hoefde te worden opgeruimd.

p het ringstation werken op vrijwillige basis 20 mensen, die bijna allemaal een natuur-gerelateerde opleiding hebben of nog volgen. Er werken drie verschillende soorten medewerkers die allemaal even belangrijk zijn voor het functioneren van Nebularia.

Ringers hebben een opleiding van 3,5 jaar gevolgd om te mogen ringen (er zijn er ongeveer 500 met een ringdiploma in Nederland); dan zijn er ringers in opleiding, en assistenten voor allerlei handen spandiensten, zoals vogels uit de netten halen, notuleren, enz. Er zijn zeven kust-vogelringstations: VRS Schiermonnikoog, op Vlieland VRS Derde KroonsPolders, de Vinkenbaan Castricum, VRS Van Lennep in de Kennemerduinen bij Zandvoort, VRS Amsterdamse Waterleidingduinen, VRS Meijendel, en VRS Nebularia. In de najaarstrek zijn dit de belangrijkste ringstations. Ander ringonderzoek vindt ook plaats in het binnenland; bijvoorbeeld CES [=Constant Effort Site. Ook Nebularia voert CES onderzoek uit in o.a. het Doove Gat en de Berkenwoudse Boezem, waarover we in de Waardvogel ook wel berichten, red.]. CES-onderzoek richt zich vooral op broedvogels. VRS Nebularia is inmiddels een ANBI-stichting waaraan de NVWK jaarlijks bescheiden bijdraagt o.a. omdat ringen moeten worden aangekocht.

egenwoordig is de vogeltrekroute iets verlegd omdat dat de vogels vanaf de Brouwersdam direct de Oosterscheldekering volgen. Dat neemt niet weg dat er jaarlijks nog steeds veel vogels worden gevangen en geringd. Inmiddels is de teller de 200.000 vogels gepasseerd! Cor vertelt over invasiejaren waarin heel veel vogels van één soort worden gevangen. Hij verhaalt van grote aantallen van 350 pimpelmezen die in één keer in de netten belandden. De geluiden zijn toen snel uitgezet en lege mistnetten werden dichtgeschoven om te voorkomen dat er nóg meer in de netten zouden vliegen; het was alle hens aan dek om ze alle 350 uit de netten te plukken. Pimpelmezen zijn fel; ze gaan meestal flink tekeer en pikken in je nagelriemen, dat maakte Dirk-Jan op zondag zelf mee. Er wordt gebruik gemaakt van mistnetten en slagnetten om de vogels te vangen. De fijnmazige mistnetten zijn genummerd voor effectieve onderlinge communicatie en staan op smalle stroken gras tegen een donkere achtergrond van bosschages. Daardoor zijn ze voor de vogels nauwelijks te zien - totdat het zonlicht er op valt of ze flink fladderen in de wind. In dat geval lopen de vangsten in

Hijsnetten kunnen met een slim katrollensysteem hoog worden opgehesen en ook weer makkelijk naar beneden worden gehaald als er een vogel in terecht is gekomen.

mazen vast te zitten waardoor ze blijven hangen. De 220 m aan mistnetten worden elk kwartier gecontroleerd op gevangen vogels die dan in een speciaal zakje worden gestopt zodat ze niets meer zien en rustig worden; vervolgens worden ze gemeten, gewogen en geringd, waarna ze weer worden vrijgelaten. Er is in de historie van Nebularia nog nooit een vogel door een mistnet beschadigd, daarom zijn mistnetten voor dit doel goedgekeurd. Een deel bestaat uit hoge zogenaamde hijsnetten: die kun je snel naar beneden laten als er bovenin een vogel hangt.

Uitleg over het gebruik van mistnetten.

zo’n net ook gelijk terug. Vanwege de gunstige ligging achter duinen vangen de netten geen zuidwestenwind en na 15.00 uur is de zon er weer vanaf, maar dan moet je in het najaar ook wel gelijk een trui aan. De netten staan niet heel strak, en hebben horizontaal boven elkaar rijen diepe plooien die werken als een zak. Vogels vliegen er tegenaan, worden daardoor afgeremd, vallen in zo’n zak, gaan uiteraard bewegen en komen met de pootjes door de

ondom de ring van mistnetten is door techneut en ringer Frits een netwerk van geluidsboxen aangelegd dat via MP3-spelers wordt aangestuurd. Vanuit beide huisjes kan de geluidsinstallatie worden bediend over meerdere circuits, die worden gevoed door accu’s op zonnestroom – ook aangelegd door Frits (en voor meerdere doelen bruikbaar, zoals koffiezetten). Er is een repertoire van ruim 800 nummers met geluiden van verschillende vogelsoorten. Deze kunnen worden afgespeeld naar gelang bepaalde soorten op trek zijn. Er zijn vogels die ’s nachts vooral vliegen, andere vliegen bij voorkeur overdag zoals vinken, kepen en groenlingen, terwijl bijvoorbeeld lijsterachtigen zowel overdag als ’s nachts vliegen. Tijdens de excursie vlogen er vooral lijsterachtigen, daarom hoorden we veel geluiden van merels, koperwieken en zanglijsters. Maar ook de geluiden van kepen, vuurgoudhaantjes, goudhaantjes en bladkoningen klonken keihard uit de speakers; geen vogel kon dit negeren! Langs een laantje esdoorns worden de meeste (vuur) goudhaantjes en tjiftjafs gevangen, omdat op esdoornblad vaak WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 19

Goudhaan (Regulus regulus)

Vrouwtje goudvink (Pyrrhula pyrrhula)

luizen zitten waar deze vogeltjes op foerageren. De esdoorns die langs deze netten staan worden op hoogte van de netten gesnoeid, zodat ze er niet via de toppen overheen vliegen. Dat de vogelgeluiden een grote aantrekkingskracht hebben blijkt uit de vangsten. Tijdens de zondagse sessie op het terras werden er door Co ook nog een vink, tjiftjaf, goudhaantje, kleine karekiet, heggenmus, zwartkop, pimpelmees en een vrouwtje goudvink langsgebracht. Die laatste liet zich eenvoudig bekijken terwijl de pimpelmees te keer ging tegen de vingers van Cor alsof het een gevederde mixed martial arts vechter was. Echter niet alle langs trekkende soorten lieten zich vangen. Zo vlogen er aan de lopende band koperwieken, sijzen en kepen over, zo nu en dan graspiepers, grote gele kwikstaarten en bezocht een grote lijster de duintop op het terrein. Oprecht een fijn vogelterras!

oud-Hollands woord de ‘druip’, waarschijnlijk het ‘druppelen’ van vogels naar beneden vanuit het hout) en beginnen te eten; als ze gunstig zitten voor de klapval wordt die dichtgetrokken. Soms gebeurt dat met een zogenaamde ‘dubbelslag’, als er meer vogels op beide helften gunstig zitten om ze te kunnen vangen, worden tegelijk aan de klossen van beide lurven getrokken. Dit gebeurt wel bij spreeuwen, die dansen dan als pingpongballetjes onder het net en zijn erg lastig te pakken! Er heerst een grappige vorm van competitie: op een ‘schaal’ (de Frits-scale) worden de vangsten per dag per vanger bijgehouden; ‘normaal’ is 51-80 vogels; ‘goed’ is 81147; ‘zeer goed’ is 147-198; 198 en meer is ‘uitmuntend’. Vrijdag was een ‘zeer goede’ dag voor de betreffende vanger. ‘Slechte’ en ‘middelmatige’ vangers bestaan wel maar worden niet benoemd, vertelt Cor met een grote grijns. In het hokje hangen foto’s van de eerste ringers, zoals de broers Leen en Ton van Ree, de vader van Frits en Hennie van Buren.

inkenbaan Het tweede deel van de excursie bestond uit een rondleiding over het meer open duinterrein en een bezoek aan het veldje met de vier klapnetten. Bezoek dient zich eerst aan te kondigen met de code ‘praatpaal’ aan een praatpaal, om geen goed vangmoment te verstoren. Bij ‘groen licht’ mag het bezoek, wij dus, doorlopen naar het tweede huisje dat als werkplaats fungeert. Op zondag was daar ringer Jennifer, geassisteerd door Tabitha en Co alle gevangen vogels aan het ringen. De allerkleinste vogeltjes krijgen een ringetje maatje 2.0, de meerderheid van de zangvogels krijgen een 2.3, de vinkachtigen zijn iets groter, dan volgen de lijsterachtigen, en de maat voor de waterrallen is juist vrijdag opgemaakt. Roofvogels krijgen de grootste maten, maar die worden niet veel gevangen. Van alle vogels worden naam en alle gegevens genoteerd en de naam van de verantwoordelijke ringer.

p het veld liggen verschillende klapnetten. Een vangopstelling bestaat uit twee klapnetten (lurven – ja, hier ligt de herkomst van dit oude woord!) die tegenover elkaar zijn geplaatst. Tussen de twee netten ligt een aantrekkelijk stukje gras met her en der een kooitje met een lokvogel of een klein drinkvijvertje. Vanuit de hut is er zicht op de val. Zodra er een vogel is neergestreken, bij voorkeur niet in het midden omdat de vangkans dan klein is maar dichter bij de zijkant van één zo’n lurf, kunnen deze netten vanuit het huisje worden dichtgetrokken met de zogenaamde klos (ja hoor, dan ben je als vogel de klos). Dit is een beproefde methode om kepen en vinken te vangen. Vooral kepen laten zich moeilijk vangen met audio geluiden uit een speaker, vandaar het gebruik van lokvogels. Het principe is eigenlijk nog zoals in de 17e eeuw: de lokvogels horen veel eerder dan wij wanneer er vinkachtigen aan komen, en beginnen dan te roepen. De overvliegende vogels komen op die roep af en landen in de bomen rondom het veldje, waarop zaad is gestrooid. Vervolgens vliegen ze naar beneden (dat heet met een

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

chter dit veldje ligt nog een duinenrij en daarachter gelijk het strand. Wat een fantastische plek toch! Op zaterdag moesten we snel het veld oversteken en het huisje inlopen om niet te verstoren, er zat een grote gele kwikstaart op de rand van het net en Bert stond op het punt hem te ‘slaan’. Helaas liep deze grote gele precies de andere kant op. Deze actieve manier van vogels vangen is uiteraard spannender dan vogels uit een mistnet halen! We kregen een zojuist gevangen grote gele kwikstaart van dichtbij te zien met een uitgesproken wenkbrauwstreep en het intense geel was nog mooier dan zoals je ze anders ziet: van een afstand! De gebruikte lokvogels zijn vaak zojuist gevangen en geringde vogels om daarmee soortgenoten te verleiden; zoals bijvoorbeeld op zaterdag een graspieper. Omdat na een half uurtje geen nieuwe graspiepers kwamen ‘druipen’, lieten de ringers de vogel weer los – gelijk met de grote gele graspieper. Het aantal permanente

Cor trekt aan de klos om de lurven dicht te laten klappen.

V.l.n.r. en v.b.n.b.: Uitleg op het vogelterras: de zeer geïnteresseerde dames Koesveld maakten ijverig aantekeningen; Cor blaast de veertjes opzij van een zanglijster om het opvettingsgehalte te kunnen zien: rose is nauwelijks, geel is vet; interieur van het huisje; de waterpomp buiten (welwater tegenwoordig wel eerst koken!); zakjes met vogels, wachtend op ons om ‘uitgepakt’ te worden; vrouw zwartkop; heggenmus; een overvloed aan o.a. meidoornbessen langs het duinpad; Cor vraagt bij de ‘praatpaal’ om toestemming om de vinkenbaan te betreden; grote gele kwikstaart gevangen met slagnet.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 21

lokvogels is in de loop der jaren sterk verminderd; er zijn nog slechts ongeveer 10 vogels die – met vergunning - in een volière worden gehouden, omdat zonder lokvinken en -kepen die vogelsoorten moeilijk worden gevangen. Dierenwelzijn is ook onder ringers een issue; naar verwachting zal het erop uitdraaien dat er toch zonder lokvogels moet worden gevangen.

et toenemende aantal damherten vormt een groot probleem; op de kop van Schouwen is ruimte voor 350 herten en er zijn er dit jaar 1350 geteld. Ze komen met gemak over het hekje heen en raken wel eens verstrikt in de netten. Ook konijnen zijn niet welkom op het veldje met de slagnetten: ze knagen de netten kapot.

Cor en collega’s hartelijk bedankt voor de genoten gastvrijheid en waren een bijzondere ervaring rijker!

eeland Toevallig zat er vlak bij Westenschouwen een grauwe franjepoot in één van de buitendijkse plassen. Toen we aankwamen zat deze zwemmende steltloper in z’n uppie in de voorste plas, dus

p zaterdag zat in een van de mistnetten op weg naar de vinkenbaan een geringde vogel, die dezelfde morgen al gevangen en geringd was. Cor demonstreerde hoe hij voorzichtig maar geroutineerd de vogel uit het net bevrijdde: het bovenvoetbeen van het eerste pootje pakken, dat losmaken en in de hand stoppen, vervolgens het andere pootje met de ring, dan vleugel voor vleugel vrijmaken waarna de verloste vogel gelijk wegvloog. Cor vertelde dat het nauwelijks gebeurt dat een zojuist gevangen vogel weer in de netten vliegt; blijkbaar slaan ze die ervaring toch (tijdelijk) op. In één van de mistnetten rondom het vinkenveld zat op zondag een vrouwtje zwartkop dat al een ring had. Het betrof een Scandinavische ring; zó’n geringde vogel is uiteraard wel een waardevolle vangst. Al dit soort vangsten en terugmeldingen worden keurig bijgehouden en in het programma GRIEL ingevoerd. De vangsten van Nebularia (ook uit de Krimpenerwaard) worden in het jaarverslag van Nebularia gepubliceerd.

Groenpootruiter (Tringa nebularia)

dat was een makkelijke inkopper. Aan de overkant van de plasjes zat een kramsvogel in een besdragende boom zijn of haar buik vol te eten. Daarna trokken we door naar Flaauwers Inlaag waar het een drukte van belang was. Een van de eerste vogels die we tegenkwamen was een kleine zilverreiger. We telden er totaal een stuk of zeven. Uiteraard ook veel eenden (smient, wintertaling, slobeend, krakeend, wilde eend en pijlstaart), ganzen (brandgans, grauwe gans en rotgans) en knobbelzwanen. Op de droge stukken land zaten veel kieviten, goudplevieren en een enkele zilverplevier. Bij de dijk die de droge Zeeuwse grond scheidt van het Oosterscheldewater in de Schelphoek, zagen we foeragerende scholeksters, wulpen en tureluurs. Op de weg retour, terug de polder uit zagen we kort bij de dijk een foeragerende groenpootruiter - erg toepasselijk. Op weg naar huis reden we via de Brouwersdam langs de zeezijde. We waren niet de enigen. Een welhaast voltallige Duitse bezettingsmacht in de vorm van campers en sleurhutten had aldaar zijn kamp opgeslagen en zat lekker in het zonnetje te genieten. Gelukkig konden we nog een parkeerplekje vinden bij het hek naast de Spuisluis. Naast veel aalscholvers, scholeksters, steenlopers en paarse strandlopers zagen we geen spectaculaire soorten. Turen naar de zee bracht ook niet veel op. Hoewel het een prachtige kalme zee was, waren er nauwelijks vogels te zien. Met de telescoop konden we gelukkig nog wat roodkeelduikers ontwaren. Al met al een mooie, leerzame dag! D

nmiddels hadden we het middaguur bereikt en liep de frequentie van vogels die in de mistnetten vlogen flink terug. Dit was tevens het einde van de excursie naar de vinkenbaan, we liepen terug langs veel besdragende struiken naar het terras. Cor vertelt dat als de grote trek van de lijsterachtigen op gang is gekomen, dat de struiken soms in een week leeg zijn. Er vliegt een grote groep gaaien over; dat is niet zozeer trek volgens Cor, maar omdat in de Baltische staten en Polen totaal geen eikels zijn op dit moment, zijn ze op zoek naar voedsel. Er zaten er ook vier in een hijsnet, en uiteraard moesten die er uit worden gehaald. Daarbij moet je heel goed oppassen dat zo’n gaai niet je vinger te pakken krijgt, want alleen iemand anders kan met twee handen die snavel losmaken, zo sterk zijn ze. Wel logisch als je bedenkt dat ze eikels en noten ermee kraken! Het zaterdagse bezoek had een volle agenda en ging na gebruik van het luxe toilet terug naar huis. Nadat ze hartelijk waren uitgezwaaid door Cor hadden de zondagse cursisten nog een middag over om wat Zeeuwse vogelhotspots te bezoeken. Beide groepen hebben

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Grauwe franjepoot (Phalaropus lobatus)

Voor al uw boekhoudzaken, belastingadviezen, belastingaangiften en loonadministraties Ook over uw privé-aangiften geven wij u graag advies.

Meidoornstraat 3-F 2861 VH BERGAMBACHT

Telefoon : 0182 - 351240 E-mail

: info@verwaaladministratie.nl

Benedenkerkse weg 41a 2821LA Stolwijk www.groenehart-tuinenparktechniek.nl

Uw Stiga dealer voor de krimpenerwaard

Omgevingswet en natuur: het is als de olifant in de kamer Jaap Graveland De olifant in de kamer is een metafoor waarmee een duidelijk probleem wordt aangegeven, dat opzettelijk door de aanwezigen (de bestuurders) wordt genegeerd. Overheden gaan er bij de Omgevingswet van uit dat burgers meer gaan participeren voor behoud of herstel van natuur en landschap. Maar de Omgevingswet ontmoedigt dat juist. Overheden kúnnen participatie wel stimuleren, door zélf méér te doen voor biodiversiteit. Dan kan het nog goed komen met participatie in de Omgevingswet. Ondanks die Omgevingswet. D

e Omgevingswet In 2022 wordt de Omgevingswet van kracht. Het belangrijkste doel is: “de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om bouwprojecten te starten” (QR-code 1). Wat worden gevolgen voor landschap en QR-code 1 natuur? De Heimans en Thijsse Stichting organiseerde er op 5 november een interessant symposium over Kans of paard van Troje?: Hoe pakt nieuwe Omgevingswet uit voor natuur en landschap? Op Linkedin (QR-code 2) concludeerde Pieter Meijer, als ambtenaar nauw betrokken bij de voorbereiding van de Omgevingswet: 1. Stel als natuuren milieu organisatie een aantal principes op die wezenlijk zijn voor wat je wilt bereiken en waar je altijd op terug kunt grijpen. 2. Zorg dat je voor in het proces invloed uitoefent, al bij het opstellen van de QR-code 2 Omgevingsvisie. 3. Werk samen! De natuurorganisaties vormen een veelvuldig pallet van vooral vrijwilligers met diverse deskundigheden en interesses. Bundel die en verspil geen tijd met onderlinge discussies. 4. Kom door de voordeur. Eis via de koninklijke weg een rol op in het proces. Beding daarbij een gelijke informatiepositie en vergoedingen voor de mensen die veel tijd in het proces moeten steken.

e olifant in de kamer: natuurorganisaties willen misschien helemaal niet op die manier participeren Arnold van Vliet schetst op de site van de Heimans en Thijsse Stichting goed de risico’s voor natuur en landschap (QR-code 3). In het vakblad voor Biologen, Bionieuws lieten experts er in een lezenswaardig artikel hun licht over schijnen, zie het nieuwsbericht op onze site. Zij noemen ook de risico’s: initiatiefnemers krijgen meer vrijheid, veel QR-code 3 voorschriften (instructieregels in het jargon) van rijk voor provincies en van rijk en provincies voor gemeenten voor natuurbescherming vervallen, verantwoordelijkheid gaat van rijk/provincie naar gemeenten, die lang niet allemaal voldoende deskundigheid in huis hebben, en handhaving blijft even slecht als die al is. Er is geen waarborg voor evenwichtige participatie, bijvoorbeeld als een ondernemersorganisatie veel meer gebruik heeft gemaakt van participatie dan een natuurwerkgroep. Dat is nu trouwens ook al zo. Frank Soeterbroek, deskundige op het gebied van de democratisering van de ruimtelijke ontwikkeling maakt zich grote zorgen (QR-code 4).

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Arjan Nijenhuis, omgevingsmanager van het Programma Omgevingswet zegt dat zijn beweringen niet kloppen en dat participatie en rechtsbescherming goed zijn geregeld (QRcode 5). Ik ben daar helemaal niet gerust op. Beleid klinkt leuk maar alleen de uitvoering telt. Ik heb meegedaan aan de goed opgezette participatie voor de Omgevingsvisie van de provincie. Die stond voor mooie ideeën onder de noemer Groenblauwe Dooradering, en ‘De landbouw is natuurinclusief in 2050’. Maar na de laatste verkiezingen voor Provinciale Staten schoffelde het nieuwe College de benodigde financiering weg onder het Actieplan Boerenlandvogels. Door héél veel participatie hebben we dat in belangrijke mate kunnen laten repareren.

ijn samenvatting: de overheden trekken zich terug, en vrijwilligers wordt gevraagd in het gat te springen. Paard van Troje? Ik zie zelf vooral een hele grote olifant in de kamer: het grote beroep dat dus op natuurwerkgroepen gaat worden gedaan, met name op lokale en regionale natuurwerkgroepen. Zoals de Natuuren Vogelwerkgroep Krimpenerwaard. Natuurwerkgroepen en IVN zijn voortdurend bezig om mensen te ‘verleiden’ zich in te zetten voor natuur. IVN is best succesvol met jeugdprojecten (https://www.ivn.nl/ivn-jongeren). Maar hier wat ontnuchterende gegevens voor het overall beeld: 1) De mediane leeftijd van groene vrijwilligers is 62 jaar, de groep vergrijst. 2) Jongeren sluiten zich minder vaak aan bij natuurwerkgroepen dan voorheen, doordat ze steeds minder met groen in aanraking komen. Het is allemaal onderzocht en bekend. Zie: www.degroenevrijwilliger. nl. Het IVN kan niet overal tegelijk zijn. Hier in de Krimpenerwaard is geen IVN en lukt het ons nog onvoldoende om jeugd te werven. Je moet er immers wel de mensen voor hebben! 3) Fouten in de uitvoering, gebrek aan controle en handhaving leiden nu al vaak tot lokaal biodiversiteitsverlies of tot stilstand, ondanks mooie visies en beleidsnota’s. 4) Heel veel groene vrijwilligers vinden overleg met overheden, inspreken, nalopen van initiatieven met mogelijk negatieve effecten op natuur helemaal niet leuk. De meeste willen gewoon wilgen knotten, vogels tellen, op excursie, erover vertellen en hun kennis doorgeven. Het is tenslotte vrijwilligerswerk. Ik ben er zelf wel vaak mee bezig, met dat overleg. Een medebestuurslid observeerde eens: vrijwilligerswerk, het is zo net echt werk… Ik houd dat alleen vol omdat ik ook vogels tel en veel naar buiten ga.

natuurgebieden willen mensen vaak graag aan de slag. 5) Om te gaan beheren en monitoren heb je wel wat basiskennis nodig, door bijvoorbeeld een cursus. Ingegeven door corona zijn de soortenorganisaties (Sovon, Floron, Ravon, Vlinderstichting enz.) begonnen met het geven van online cursussen, voor de herkenning van planten, vlinders, enz. Ontwikkelingen van handige invoerapps, automatische soortherkenning aan hand van foto’s (Obsidentify, er is ook al een app die vogelgeluiden identificeert) maken de drempel nog lager. 6) Door te monitoren groeit de belangstelling en gaan mensen zich vaak breder inzetten. 7) Bied laagdrempelige Bron Illustratie: https://www.heimansenthijssestichting.nl/heimans-en-thijsse-symposium-2021 activiteiten aan, en in het aanbieden van kleine slimme 5) Komt bij: overheden nemen participatie vaak nog niet serieus, ondanks stapjes gaan mensen ‘vanzelf’ meer doen. alle mooie woorden. In de vrijwilligerswereld lopen veel mensen rond 8) Door dit soort samenwerking kunnen overheden, lokale met meer kennis en meer tijd dan de betrokken ambtenaren. Maar natuurwerkgroepen en organisaties die cursussen organiseren dat wordt vaak niet herkend, erkend en benut; kritiek wordt als lastig (soortenorganisaties maar ook b.v. IVN) elkaar helpen en inspireren. ervaren. Er is toch goed beleid? Dus: het kán het gaan werken, we hebben de voorbeelden. Maar het 6) Mijn ervaring, en ik hoor het ook van andere verenigingen: Corona zijn er nog veel te weinig. leidt tot een dip in activiteiten van natuurverenigingen. Ik merk dat ook bij het versoepelen van de coronaregels activiteiten niet zomaar weer onclusies worden hervat. - de Omgevingswet is een bedreiging voor behoud en herstel van 7) Tot slot, ook dat is onderzocht, en mijn ervaring: een terugtrekkende natuur en biodiversiteit overheid in de natuurbescherming leidt in het algemeen niet tot meer - het kan alleen een kans worden voor natuur en landschap als burgers activiteit van burgers, maar tot minder. actiever worden - dat gebeurt niet met een terugtredende overheid en door de aarom: al die mooie verhalen over groene participatie en de Omgevingswet zelf, integendeel Omgevingswet, ik geloof er helemáál niet in. Het is wensdenken - burgers kúnnen wel actiever worden, en meer participeren als en getuigt van weinig praktijkkennis. overheden investeren in biodiversiteit - lokale natuurwerkgroepen/IVN en overheden kunnen in samenarticipatie kán worden vergroot, als overheden zich juist níet werking die kans op activering pakken door bewoners te stimuleren terugtrekken deel te nemen aan beheer (herstellen) en monitoren (tellen). Door Er is wel een kans. Participatie kán worden vergroot, en overheden communicatie (vertellen) en het aanbieden van laagdrempelige kunnen daar veel in betekenen. Alleen heeft dat niks te maken met de cursussen. Omgevingswet. - de spin off is dat het ook de doelen van de Omgevingswet helpt te Wat ik zelf ervaar, en wat ik ook hoor van andere verenigingen: realiseren. 1) Overheden kunnen lokale projecten uitvoeren voor herstel van biodiversiteit: meer inheemse planten in het openbaar groen, ndanks de Omgevingswet... natuurinclusief renoveren, het ecologisch gaan beheren van bermen, De Natuur- en Milieufederatie Noordenz. Holland en Natuur en Milieu hebben de 2) Dat gebeurt ook in toenemende mate, aangejaagd door publicaties kansen en bedreigingen op een rij gezet, oa en ongerustheid over de achteruitgang van biodiversiteit, en het door middel van interviews met een groot Deltaplan Biodiversiteitsherstel. aantal deskundigen. Het stelt niet gerust, is 3) Dat kan burgers stimuleren zelf initiatief te nemen (voorbeeldwerking) in lijn met mijn betoog, maar oordeel zelf. of bij die projecten aan te sluiten. Bijvoorbeeld door die te gaan Je vindt het rapport hier (QR-code 6). monitoren. Op de pagina van de werkgroep RO op onze QR-code 6 4) Het vooruitzicht van verbetering, en de vaak kleine schaal van die website kun je onder Dossiers een overzicht projecten, maakt het voor mensen aantrekkelijk om te gaan monitoren downloaden van de Omgevingswet in het kort, gemaakt door Leen of te gaan beheren. Er zijn al vele honderden vrijwilligers afgehaakt bij Verschoor. Achter de vierde bullet staat ook een informatieve film van het monitoren van weidevogels omdat die verdwenen. Maar in nieuwe een half uur. D

D P

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 25

MeerBomenNu!-Actie Loetbos Ruim 1100 boompjes uitgedeeld aan inwoners Yvonne Metaal, NVWK-lid en sr. communicatie adviseur energietransitie, klimaatadaptatie, duurzaam en groen, bij de gemeente Gouda Al anderhalf jaar volg ik de organisatie www.meerbomen.nu en bedenk dan telkens: hoe eenvoudig kan het toch zijn! Boompjes oogsten die op de plek waar ze staan niet volwassen kunnen worden. Daarna inkuilen en weggeven aan inwoners, die daarmee hun omgeving vergroenen. Dat leek me bij uitstek wel een project voor mij: lekker met mensen werken in de natuur en snel resultaat! Het werd mogelijk dankzij een stuk of tien vrijwilligers, de fijne samenwerking met Staatsbosbeheer en met de NVWK, maar het begon allemaal bij mij thuis. D

e drijfveer achter het planten van boompjes is de opwarming van de aarde en dus de klimaatverandering. Ik hoef de leden van de NVWK niet uit te leggen hoe dramatisch het zal worden voor onze (klein)kinderen als we twee graden of meer opwarming van de aarde zullen krijgen. Overstromingen, extreme droogte, bosbranden en de zeespiegel stijgt, ik vraag me regelmatig af in wat voor wereld mijn dochter leeft over 30-50 jaar. Wanneer je de klimaattop in Glasgow hebt gevolgd kan het toch niet anders dan dat je teleurgesteld bent over het langzame tempo waarin het gebruik van de fossiele brandstoffen worden afgebouwd.

o kom ik bij Urgenda. Deze organisatie heeft al drie keer een proces tegen de staat gewonnen omdat de politiek klimaatverandering

maar niet als een urgent probleem ziet. Deze organisatie heeft zich echter vooral verdiept in wat we wel kunnen doen, kleinschalig en op (inter)nationale schaal. Vele oplossingen die ze voorstellen om wel de klimaatdoelen te kunnen halen zijn absoluut uitvoerbaar. Maar zoals veel mensen dit ervaren: dat zijn meestal politieke oplossingen waar gewone inwoners weinig in kunnen betekenen. Een van die projecten waar je wel invloed mee kan uitoefenen is het meerbomen.nu project. Bomen nemen CO2 op en die CO2 komt weer vrij als je ze omzaagt. Dus plant er zoveel mogelijk is de boodschap en laat ze vooral oud worden. Nu zijn er al enkele organisaties actief die hele stukken van de woestijn in Afrika bijvoorbeeld aan het vergroenen zijn. Denk aan Just Diggit, Greenpeace of Ecosia. Die laatste is een browser die je kan installeren in plaats van Google bijvoorbeeld. Ecosia is opgericht door enkele sociaal maatschappelijk betrokken Duitse studenten. Voor een x-aantal zoekacties die je via Ecosia pleegt op internet, gaat Ecosia bomen planten in gebieden waar dat echt nodig is. Ze gaan inmiddels naar de 140 miljoen bomen! Daarmee ondersteun je het klimaat en niet de bankrekening van de CEO van dit bedrijf. Maar ik dwaal af... Meerbomen.nu werkt samen met Caring Farmers en Urgenda. Hun doel was vorig jaar om 500.000 bomen te planten in Nederland. Dat is gelukt! Hun doel werd in 2021: een miljoen bomen planten. Bomen die zijn op natuurlijke wijze zijn uitgezaaid en gewoon in parken en bossen groeien, maar daar eigenlijk niet volwassen kunnen worden. Het kan ook zijn dat ze groeien in natuurgebieden die juist open moeten blijven. Normaliter worden deze zaailingen weggemaaid of uitgegraven en versnipperd.

Foto boven: een deel van de ‘boompjesoogst’; foto onder: een aantal vrijwilligers met in hun midden wethouder Boere, die de actie van harte ondersteunt. 26

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

eer even terug naar mijn huis. Ik zat ergens in juni aan de koffie en mijn man begon voor te lezen uit Het Kontakt: de gemeente Krimpenerwaard heeft een bomenplan opgesteld. In totaal staan er 17.500 bomen in de Krimpenerwaard. Ze liepen al enige jaren achter met het vervangen van weggehaalde bomen en hadden bedacht dat er 10% meer bij konden komen. Dus moesten 1750 bomen worden geplant, verdeeld over bomen voor de dorpskernen, het buitengebied en gewoon in tuinen van inwoners. De Krimpenerwaard is al groen, maar kan nog altijd groener! Hier wat achtergrond info: De kosten van dit plan bedroegen echter € 1.142,- per boom!! In totaal bijna 2 miljoen euro dus. Voor verversen van grond, onderzoek en twee jaar onderhoud. Een waanzinnig hoog bedrag dat de raad gelukkig ook nogal hoog vond en daarom vroeg om een ander plan. Uiteindelijk zou het aangepaste bomenplan nog altijd 1,2 miljoen

aangekondigd dat er twee uitdeeldagen zouden zijn, dus hebben we in allerijl de agenda’s omgegooid en zijn we met zo’n zeven vrijwilligers opnieuw gaan oogsten. Deze keer wilden we wat hogere boompjes (ca. 4 meter) maar het lukte helaas niet om ze met de hand uit te spitten, die zaten al te vastgegroeid. Voor het open maken van één zijde van de idylle moesten we in totaal drie keer rijden met een enorm volgeladen aanhangwagen. En nu hadden we zeker meer dan 1.000 boompjes.

euro kosten. Toen kwam ik in actie en schreef een mail aan alle raadsleden. Op verzoek sprak ik in tijdens de meningvormende vergadering en vertelde: “Hoe moeilijk kan het zijn als je boompjes uitgraaft en inwoners komen die zelf ophalen? En dat alles is geheel gratis!” Uiteindelijk heeft de raad besloten dat er € 500.000,- beschikbaar was voor het bomenplan en dat mijn idee vooral doorgang moest vinden.

et Loetbos werd op de website van www.meerbomen.nu een echte bomenhub en zo wachtten we in spanning af wie er zaterdag 27 november zouden komen… Uiteindelijk zijn er ongeveer 1.100 boompjes weggegeven: berken, elzen, esdoorns, (knot)wilgen en treurwilg, een paar eiken, lijsterbes en wat hulst. De laatste soorten mede door aanbod van extra zaailingen uit de Overtuin in Haastrecht en dikke (knot)wilgentakken en treurwilg uit mijn eigen tuin. Als allerlaatste kwam de buurman die aan de overkant woont, met zijn kruiwagen om het restant boompjes mee te nemen voor het inplanten van zijn eilandje in de Loet. Er kwamen inwoners die een totaal betegelde tuin hadden en voor het eerst gingen vergroenen, maar ook mensen met een grote tuin die nieuw ingeplant moest worden. Verder hebben we enkele boeren en tuinders kunnen helpen met boompjes op hun erf, bijvoorbeeld bedoeld als windbreker of die gaan zorgen voor schaduw voor hun dieren.

SBB-boswachter Pieter en knotgroep coördinator Edwin buffelden hard mee en zorgden o.a. dat de gegraven gaten in de oever weer werden gladgestreken.

o is dit balletje gaan rollen. Ik belde eerst maar eens met Jaap Graveland, want ik wist dat ik de NVWK heel goed kon gebruiken, zowel hun kennis als de contacten en fysieke hulp van trouwe en enthousiaste leden. Vervolgens heb ik met boswachter Kees Kool van Staatsbosbeheer afgesproken en al snel werd de vlinder-idylle in het Loetbos uitgekozen om boompjes uit te steken. Kees schatte in dat er wel 800 in de oever stonden en zorgde voor het schoonmaken van een oude zandbak waar alles in ingekuild kon worden. Hij stelde een soort quad met aanhanger beschikbaar, die al die boompjes naar de uitdeelplaats vervoerde.

et zo’n tien NVWK-vrijwilligers hebben we dit project aangepakt. De eerste oogstdag leverde zo’n 300 boompjes op, grotendeels berken en elzen. Die waren een paar dagen later op de uitdeel-dag al in anderhalf uur op! Maar we hadden in kranten

eze actie is hiermee een doorslaand succes te noemen! Staatsbosbeheer hebben we op deze manier geholpen met het open houden van de Idylle en vele inwoners zijn blij gemaakt. Misschien is dit wel geschikt voor een jaarlijks evenement. Een ruil- en stekjesbeurs zou ook leuk zijn, veel mensen hebben immers uitgestoelde vaste planten die ze ingeperkt willen houden. Kortom: word je hier enthousiast van en wil je meedenken of organiseren, mail naar jaap.graveland@nvwk.nl.

et plezier heb ik dit georganiseerd en ik ben weer zulke aardige natuurliefhebbers tegen gekomen! NVWK-vrijwilligers.... zonder jullie was dit gewoon geen succes geworden! Dank voor je inspanningen. Het smaakt in ieder geval naar meer…. en wordt (misschien wel) vervolgd. D

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 27

Tel. 06-51809068 / www.hagendijkbouw.nl

Zuidbroek 149a 2861 LL Bergambacht 06-10301196. Zuidbroek 149a info@bui-tegewoon.nl 2861 LL Bergambacht 06-10301196. www.bui-tegewoon.nl

info@bui-tegewoon.nl www.bui-tegewoon.nl

BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.

Onderzoek, advies & inventarisatie in

Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur en natuur enlandschap, landschap, WERKVELDEN: WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen erfinrichtingen - natuur in de agrarische inpassingsplannen - -erfinrichtingen - natuur in de stad - stad groenspaarplannen landschappelijke inpassingen groenspaarplannen --landschappelijke inpassingen inventarisatie - Wet Natuurbescherming inventarisatie&& onderzoek onderzoek - Wet Natuurbescherming ecologische werkbegeleiding ecologische werkbegeleiding kleinschalige water maatregelen kleinschalige water maatregelen beheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling beheeragrarisch & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling & particulier natuurbeheer agrarisch & particulier natuurbeheer

SPECIALISATIES: inrichting en beheer van weidevogelgebieden, SPECIALISATIES: moerasen waternatuur, rivierengebied, inrichting en beheer van weidevogelgebieden, beheerplanning en organisatie, moerasen waternatuur, rivierengebied, agrarische inpassing en verbreding

beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding

En weer gaat het mis Biodiversiteit lijdt onder onoplettendheid Jaap Graveland, voorzitter Het is regelmatig in het nieuws: waardevolle natuur die bij vergissing wordt vernield. Bekende recente voorbeelden zijn het per ongeluk maaien van een berm die de laatste verblijfplaats vormde van het pimpernelblauwtje in Limburg en het in vijf minuten platmaaien van een door kinderen geplant tiny forest in Nijmegen. D

ilgen kapot geklepeld Maar ook in de Krimpenerwaard gaat het te vaak mis. Een waardevolle ecologisch beheerde berm waarin de eerste orchideeën waren verschenen, is dit voorjaar maandenlang bereden door agrariërs die hun gras binnenhaalden. Het effect van het berijden van eind mei was in september goed zichtbaar in de vegetatie, met kans op blijvende schade. En bij het klepelen van bermen zijn dit jaar opnieuw veel knotwilgen beschadigd, waardoor de sapstroom van de boom op die plaatsen stopt en delen afsterven. Het gebeurt natuurlijk niet expres en er wordt beterschap beloofd. Maar het is onnodig, gebeurt te vaak en wijst ons inziens op onvoldoende controle en bewustzijn. Over die wilgen heeft de NVWK een brief gestuurd naar het bestuur van het hoogheemraadschap (HHSK), verantwoordelijk voor het bermbeheer in het buitengebied van de Krimpenerwaard. We hebben er al jaren geleden over aan de bel getrokken bij HHSK, het ging daarna een paar jaar goed, maar nu was het weer letterlijk raak. Als lid van een vrijwilligersvereniging die zich inzet voor natuur en landschap, word je het soms spuugzat.

eldje Op de hoek van het fietspad door het Loetbos en de Kerkweg ligt een veldje dat formeel in beheer is bij het HHSK, net als de meeste wegbermen in het buitengebied. Begin jaren negentig heeft de NVWK dit veldje vanwege de botanische waarde ‘geadopteerd’ en voeren vrijwilligers het beheer uit. Ze maaien het in het voor- en najaar en HHSK voert het maaisel af. Het is een van de laatste groeiplaatsen van de kleine valeriaan in de Krimpenerwaard. Belangrijke voorwaarde voor de biodiversiteit in zo’n veldje is dat de bodem niet wordt verstoord. Want bodemverstoring leidt er toe dat voedingsstoffen versneld vrijkomen. Brandnetel en andere ruigteplanten verdringen dan de waardevolle soorten. Een week geleden bleek dat het veldje door werkzaamheden grotendeels is vernield. Er is een leiding aangelegd en het veldje is gebruikt als dumpplaats voor materiaal dat kennelijk vrijkwam bij wegwerkzaamheden. Het veldje is grotendeels bedekt met een laag grond, en her en der liggen resten asfalt. Het is een puinhoop. Het is erg frustrerend: het effect van jarenlange inzet door vrijwilligers is nu misschien in een paar uur om zeep geholpen. De praktijk wijst uit dat herstel jaren kan duren. Het is maar een klein veldje, maar we hebben niet zoveel van dit soort veldjes. In een tijd waarin verlies aan biodiversiteit veel aandacht krijgt, mag dit gewoon niet gebeuren. We zien dit soort incidenten te vaak, in de Krimpenerwaard en elders. We hebben HHSK dus om opheldering gevraagd. D

Van boven naar beneden: Beschadigde wilg door het klepelen; blijvende effecten van de sporen die gemaakt zijn: in de sporen staat geen grote ratelaar meer; veldje in het Loetbos, de groeiplaats van de zeldzame kleine valeriaan, nu overdekt met aarde en resten asfalt. Foto’s: Jaap Graveland

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 29

Gezond eten van de korte keten Groene voedselproducenten in beeld Joke Colijn, foto’s: Ab en Tiny Vonk Noordegraaf CO2-uitstoot, stikstofoverschot, gif- en medicijngebruik in de reguliere landen tuinbouw zijn grote problemen in het milieu en klimaat. Natuurinclusieve vormen van landbouw dragen structureel bij aan stikstofreductie en minder gebruik van bestrijdingsmiddelen en medicijnen. Bij extensieve landbouw zijn kosten soms hoger en opbrengsten lager; de producten van deze boeren moeten daarom vaak iets duurder zijn: een eerlijke prijs voor een eerlijk product. Door producten te kopen van een groene voedselproducent kan iedereen zelf bijdragen aan een gezonder milieu: gezond eten van de korte keten! Door dichtbij huis te kopen, zijn er minder vervoerskosten en minder CO2-productie. We belichten in elke Waardvogel een groene voedselproducent uit de Krimpenerwaard. Deze keer gaan we op bezoek bij Ab en Tiny Vonk Noordegraaf-Kaptijn van Natuurboerderij Hoeve Linquenda, IJsseldijk Noord 244A, 2935 BP Ouderkerk aan den IJssel. D

b is sinds 2013 natuurboer, dat wil zeggen dat beheer en natuurontwikkeling voorop staan in de bedrijfsvoering en hij zijn kringloop zo goed als rond heeft. Hij begon op de boerderij van zijn vader met 2 ha huiskavel. Al snel kwamen er 10 ha van de Natuurcoöperatie bij. Vervolgens kwam hij in beeld bij het ZuidHollands Landschap (ZHL) waarvan hij er 30 ha in pacht bij kreeg, waaronder de moeraspercelen in de Berkenwoudse Driehoek. Hierdoor heeft hij in relatief korte tijd een vleesveebedrijf op poten kunnen zetten; eerst met alleen schapen, inmiddels is daar rundvee bijgekomen. Op de percelen in het natuurgebied staan de weidevogels centraal. Het boeren mét de natuur is Ab met de paplepel ingegoten. Zijn vader heeft nooit aan de race naar schaalvergroting meegedaan, die keek altijd breder. Hij ging ook niet mee in de intensivering van de landbouw. Zijn vader gebruikte altijd al weinig kunstmest, weinig bestrijdingsmiddelen, keek toen al goed naar de milieueffecten. Net voor 1995 wilde hij eigenlijk biologisch worden. Daarvoor ging hij de stal ombouwen tot een potstal. Toen kwam de landinrichting met alle onzekerheden, waardoor hij dat plan nooit heeft omgezet in daden. Erg jammer, want dat had Ab en Tiny al tien stappen verder gebracht. Nu lopen ze tegen de beperkingen aan van een 45 jaar oude groepstal. De naam Linquenda staat voor de Latijnse spreuk van de Romeinse dichter en filosoof Horatius (65 – 8 v.C.) en luidt voluit: Linquenda tellus, et domus, et placens uxor, en betekent: Eens moeten wij deze grond (aarde), dit huis en de dierbare echtgenote verlaten. Het is tevens een belofte dat het ‘huis’ langer zou meegaan dan de eigenaar. Een deel van de percelen die van zijn vader geweest zijn en waar zijn opa in 1939 op begon, heeft Ab nu in natuurpacht. Die zijn nog nooit doorgezaaid, ze hebben nog de grasmat van decennia terug. Dat Ab die percelen nu weer in gebruik heeft is in dat licht bezien wel heel speciaal: blijkbaar moest dit zo zijn. Ab en Tiny hebben vier kleine kinderen in de leeftijd van 1 t/m 7 jaar. Tiny heeft overdag de praktische zorg voor de kinderen en helpt daarnaast mee op de boerderij en met alle voorkomende taken. Ab vertelt dat hij uit het hoveniersvak komt. In de crisisjaren vanaf 2008 werd hij gedetacheerd naar de gemeente Rotterdam. Hij heeft zich daar snel kunnen ontwikkelen door veel en grote projecten te begeleiden. De daar opgedane kennis en ervaring brengt hij nu in bij het Natuurbeheer Collectief (NBC), hierover straks verder.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

edrijfsvoering: Inkomen komt van diverse bronnen. Als natuurboer ontvangt Ab een deel van zijn inkomen uit het GLB (Gemeenschappelijk Landbouwbeleid). Bij een extensieve bedrijfsvoering vallen de kosten relatief wat hoger uit, dus daar moeten opbrengsten tegenover staan. Ab kiest dieren die passen in extensieve bedrijfsvoering. Hij heeft zo’n 40 runderen, en 150-160 schapen. In de Berkenwoudse Driehoek lopen 21 Herefords, een vleesras dat eigenlijk jaarrond kan weiden maar vanwege opzetten van het waterpeil toch in de loop van december naar binnen gaat. Ab: “In de Herefords zit nog veel oergedrag; dat zie je aan de manier waarop ze met de kalveren omgaan, met mensen omgaan, ze lopen met het grootste gemak door water, een rustige koe die op een sober dieet goed kan leven; kortom een stoer ras met een heel eigen karakter.” De andere 20 zoogkoeien en ossen staan sinds kort op stal. Het zijn Oud-Hollandse rassen en kruisingen daarvan: het gewone Maas Rijn en IJssel (MRIJ) rund, het Brandrode rund (een ondertak van MRIJ), een Blaarkop, een witrik. Ab: “Eigenlijk proberen we zo welk ras het beste past bij ons bedrijf en op onze percelen. Hiermee gaan we de richting op van het ouderwetse type MRIJ, het veeras dat Op de voorgrond de Noordhollander schapen, achteraan de Herefords

Een gekruiste Blaarkop-koe met twee kalfjes waarin MRIJ-bloed terugkomt.

hier vroeger liep. Dat was niet raszuiver, maar met 25 tot 50% Verbeterd Roodbont er doorheen, zodat je de oude Baggerbont types kreeg om het dubbeldoel (vlees en melk) in stand te houden, en een robuust en sober dier te hebben dat goed kan functioneren op ruwvoer en weinig krachtvoer nodig heeft, met sterke benen en hoeven.” Ab en Tiny hebben Noordhollander schapen, een kruising tussen de Texelaar en het Finse landschaap. Dit schaap heeft een jaarcyclus en een vrij lange bronst. Krijgt gemiddeld iets meer lammeren dan de Flevolander (een intensief productieschaap dat zelfs elke acht maanden kan lammeren). Het Noordhollander schaap heeft de goede moedereigenschappen, genoeg melk eronder, én is in staat vrij veel ruwvoer op te nemen omdat het een groot, ruim schaap is, minder geblokt (gedrongen, gevleesd) dan de Texelaar. Door het wat fijnere beendergestel worden lammeren vrij makkelijk geboren. Het natuurbedrijf staat steeds beter op poten, kan zichzelf bedruipen inclusief alle investeringen die Ab en Tiny doen. Ze proberen alles met eigen geld te doen en hebben heel lage vaste kosten. Ook energie is slechts een paar tientjes vastrecht en ze leveren nu tussen de achten tienduizend KWh terug per jaar. Dat willen ze nog uitbreiden, zie bij Energietransitie.

rie werkdagen worden besteed aan de groene en ecologische dienstverlening bij Hoveniersbedrijf C. Punt & Zn. B.V. Daar is hij als 15-jarige begonnen en gebleven. Hij werkt er gemiddeld 40 weken in drie dagen, waarbij hij zo flexibel kan zijn dat hij in de drukke lammertijd volledig thuis is, en in het rustige seizoen een dag extra buiten de deur werkt. Verder werkt hij gemiddeld één dag in de week voor het NBC. Het bestuur is inmiddels compleet met vertegenwoordigers van alle betrokken organisaties, nu krijgt de uitvoering zijn beslag. Ab werkt daar sinds 1 april jl. als Veldmedewerker/Pachtcoördinator samen met George de Wit en René Langedijk. Het NBC heeft de opdracht om in het NNN-gebied van de Krimpenerwaard de omvorming te realiseren van agrarisch gebruik, naar natuur met agrarisch medegebruik. Dat vraagt een grote

omschakeling van de boeren die daarvoor tekenen, maar biedt hen ook kansen. Het gaat daarbij zowel om een doelmatige inrichting als om het langjarige beheer waardoor die nieuwe natuur in een evenwichtig stadium komt. Heel belangrijk daarvoor is zorg voor de bodem: de chemische samenstelling, de zuurgraad, het bodemleven, alles moet in balans komen. De agrariërs die in het NNN-gebied al hun bedrijf hadden (of die daar willen gaan boeren), moeten nu de omslag maken naar natuurinclusief boeren. Dat gaat uiteraard niet zonder slag of stoot, en ook niet alle boeren willen of kunnen die omslag maken. In dat laatste geval volgt het proces van onteigening, waarna die grond beschikbaar komt voor agrariërs die wél natuurboer willen worden, zodat ze hun bedrijfsvoering kunnen extensiveren. Daartoe moeten realistische plannen worden ingediend; er moet zowel natuur worden geproduceerd als een reëel inkomen worden behaald. Ze krijgen uiteraard veel hulp en adviezen, waar Ab nu heel druk mee is. De omstandigheden binnen het NNN-gebied worden compleet anders. Zo gaat het waterpeil omhoog in de natuurgebieden en dat heeft ook grote invloed op de bodem en het bodemleven. Met name de zuurgraad moet goed worden gemonitord, zeker in het weidevogelgebied. Onder een pH van 4,7 gaat het bodemleven dood, dus de bodem mag zeker niet te zuur worden. Ab: “Het liefst doe ik iets met bokashi, daaraan wordt zeeschelpenkalk toegevoegd, een heel mooie langzame calciumbron, die juist in natuurgebied nodig is om je basen goed te houden. Helaas zit er een kostprijs aan.” Het NNN-gebied kent drie doeltypen: ‘blauw botanisch gebied’ – geen bemesting. ‘Blauw weidevogelgebied’ – volgens Ab een zoektocht naar de juiste verhouding tussen bemesting en de ontwikkeling van kuikenland. ‘Geel gebied met weidevogeldoelstelling of kruidenen faunarijk grasland’ – hiervan zegt het NBC: alleen matige stalmestgift, geen drijfmest. Een gezonde bodem is de basis voor goed natuurbeheer. Na tientallen jaren van geleidelijke intensivering (naar monocultuur van Engels raaigras, kunstmest en drijfmest) is het natuurlijk evenwicht in de bodem uit balans geraakt en het bodemleven dat zorgt voor een goed doorlatende bodem, verstoord. Het vee werd op het intensieve bedrijf aangepast door fokkerij, selectie en met bijvoeren. Bij omschakeling naar extensieve natuur komt hierin weer een omslag. Dit heeft grote gevolgen voor de bodem en het bodemleven, zeker als dit abrupt en in snel tempo gebeurt. Daarom is het belangrijk om de bodemprocessen te monitoren en waar nodig bij te sturen. Het kan lang duren voor de verhoudingen tussen bodemleven, mineralen en sporenelementen, weer op peil zijn. Het is dan ook niet mogelijk om snel resultaat te verwachten; eerst moet de basis (de bodem) weer in een nieuw evenwicht komen en een extensieve bedrijfsvoering onder voorwaarden is de enige manier om dat te bereiken. Geduld is hierbij een schone zaak. Daarbij komt dan ook nog dat zo vlak bij de dijk het probleem van ijzerkwel speelt. IJzer verdringt koper, selenium, molybdeen enzovoorts, die allemaal belangrijk zijn voor belangrijke lichaamsprocessen. Voorheen viel dat te compenseren met een hogere voedingswaarde en met krachtvoer van elders, waardoor het dier ook meer weerstand opbouwde, maar het best is natuurlijk een goede mineralenbalans in de bodem, zodat het eigen ruwvoer alle benodigde mineralen en sporenelementen bevat.

otivatie De natuur centraal, staat er bovenaan op de huidige website. De filosofie is dat het bedrijf circulair moet zijn, Ab is van mening dat hij de kringloop binnen het natuurbeheer rond moet kunnen WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 31

Ab: “Landelijk zijn de beperkingen van het net een groot probleem bij teruglevering, dit wordt mede veroorzaakt omdat we stroom opwekken waar we het niet gebruiken! Wek stroom op op industrieterreinen, dáár wordt de stroom verbruikt! Alsjeblieft géén zonneweiden. Op zee wordt geen stroom verbruikt, dus creëer je een probleem met die grote windparken daar. Ondertussen bouwen we datacenter nummer zoveel – níet voor Nederlanders maar voor buitenlandse giganten. En wat nog steeds niet voldoende aandacht krijgt: waar en hoe kunnen we stroomverbruik vermínderen?”

Als de schapen gaan lammeren komt Ab handen tekort

zetten. Dat is voor alles van belang. Natuurboer zijn wil voor hem zeggen: een korte keten, een gesloten kringloop en een extensieve bedrijfsvoering. Zo extensief mogelijk tot het punt waar de diergezondheid in het geding komt. Niet biologisch: dat is een stap terug, want ook een biologische boer is vaak nog gefocust op productie. Die focus is er bij Ab en Tiny aardig af: zij zijn vooral natuur aan het realiseren en daar gebruiken ze hun vee voor. Een biologische boer gebruikt geen kunstmest meer, geen bestrijdingsmiddelen, en hij heeft zijn stal aangepast, maar hij heeft nog steeds eiwitrijk Engels raaigras voor hogere productie - met weliswaar veel klavers erin. Ab zou zo biologisch kunnen worden, op de oude stal na. De volledige kringloop is echter een uitdaging. Met bijna alleen natuurgronden, waar de focus soms te veel ligt op alleen vergaande verschraling en daardoor een steeds verminderende mestplaatsing in natuurgebieden, wordt een sluitende kringloop steeds lastiger. Het risico hiervan is dat zijn agrarische gronden intensiever gebruikt moeten worden, waardoor er een omgekeerd en ongewenst effect ontstaat.

e producten Rundvlees en lamsvlees leveren inkomen uit een nog steeds groeiende markt. Enige jaren terug was er soms een stop op de levering van het lokale vlees van Hoeve Linquenda omdat het aanbod relatief klein was, maar door de doorgemaakte groei kan het bedrijf de vraag nu goed aan. In het begin hadden de (ingevroren) vleespakketten een vaste samenstelling, inmiddels kan er veel meer naar wens worden besteld. Tegen de kerst krijgen vaste klanten een update van de nieuwste ontwikkelingen in het bedrijf, die vergezeld gaat van een bestellijst. Rundvlees in samengestelde pakketten naar de wens van de klant Schapenvlees in samengestelde pakketten naar wens Losse verkoop van beide En straks groene, lokale stroom Natuur als product, binnenkort vergoeding via ACK

nergietransitie Ab is opgegroeid met het credo om zuinig om te springen met energie. Zijn vader was 40 jaar geleden al bezig met winden zonne-energie. Het onderwerp had altijd zijn interesse, hij was een voorloper. Hij kocht de eerste spaarlampen en was zuinig met energie, juist ook vanwege de milieubelasting. Hij stopte in 2007 met melken, verkocht zijn melkquotum en een groot deel van zijn land, waarna Ab is begonnen met de schapenhouderij. Toen kon zijn vader investeren in zonnepanelen op de koeienstal: eerst 36, toen 72, toen nog 10 erbij: die 82 panelen liggen er nog steeds. Ab en Tiny zijn netto leverancier en leveren een flinke hoeveelheid stroom terug. Ze gebruiken in huis nu nog een beetje gas, de houtkachel is de hoofdverwarming, ze koken al elektrisch. Er komen de nodige kabels achter het huis langs te liggen, mede onder druk van de dijkverzwaring. Volgend jaar gaat de gasaansluiting er uit. Dan gaan ze gelijk naar een grootzakelijke middenspanningaansluiting omdat die middenspanningleiding ook achterlangs komt. Vervolgens willen ze al hun daken vol leggen en aangezien het net zwaar genoeg is, kunnen ze dan écht gaan leveren! Ze zoeken nog naar de mogelijkheden om ook de stroom in de korte keten af te zetten.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

fzetlijnen van de Natuurboerderij Hoeve Linquenda *Bestellen en afhalen op de hoeve via info@hoevelinquenda.nl of 06-49497962, een digitale folder is beschikbaar *Lamsvlees via Rechtstreex *De eventueel scheefgegroeide voorraad rundvlees wordt ook afgezet via Rechtstreex. De huidige website wordt vervangen; een nieuwe mét een webshop is onder constructie. Vermeldenswaard is nog dat ook Ab en Tiny hebben bijgedragen aan het kookboek Smaak van de Waard van Esther van Leeuwe, met lekkere en duurzame recepten van streekproducten uit de Krimpenerwaard. D

Inula helenium Nieuwe invasieve exoot? Tekst: Maria Kuijf, foto’s: Jaap Graveland Exoten zijn planten, dieren of andere organismen die door menselijk handelen in een andere biotoop zijn terecht gekomen. Niet altijd weten de exoten zich te handhaven, maar vele soorten wel. We hebben inmiddels talloze exoten in ons midden; Nijlgans, halsbandparkiet, verwilderde tuinplanten, veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje, damherten, te veel om op te noemen. Sommige exoten voelen zich wel heel erg thuis en hebben onvoldoende natuurlijke vijanden, waardoor ze zich ongebreideld kunnen vermeerderen en de oorspronkelijke vegetatie of bewoners verdringen. Dan noemen we ze invasieve exoten. D

inds augustus 2016 geldt een Europees verbod (EU-exotenverordening 1143/2014) op bezit, handel, kweek, transport en import van een aantal schadelijke exotische planten en dieren. Deze soorten staan op de Europese Unielijst voor zorgwekkende invasieve uitheemse soorten (de zogenaamde Unielijst). Hier staan onder andere de volgende soorten op; Japanse duizendknoop, reuzenspringbalsemien, reuzenberenklauw, schijnambrosia, Rode Amerikaanse rivierkreeft en muskusrat.

nula helenium is een exoot die (nog) niet veel aandacht krijgt. Hij staat (nog!) niet op de Unielijst en wordt dus niet bestreden. Jaap Graveland kent de plant goed, want hij had hem ongewenst in zijn tuin waar hij blijft terugkomen uit zaad. Jaap zag vorig jaar deze plant in de buurt van de Kijfhoekse kade. Hij heeft hem eigenhandig verwijderd, door de wortelstokken uit te graven. Dit jaar bleken restanten van de wortelstok toch uitgelopen te zijn en ook had de plant zich het vorig jaar al uitgezaaid. Op de foto’s uit augustus 2021 staat de wortelstok die dit jaar is uitgegraven. Nu maar hopen dat de plant volgend jaar niet terug komt! Jaap meende de plant ook te herkennen aan de westzijde van de surfplas bij Reeuwijk. Hij heeft contact gezocht met de KNNV Gouda om te verifiëren of het bekend is dat de plant daar staat. De vraag is doorgezet naar de KNNV-plantspecialisten.

ierbij doen we een oproep om groeiplaatsen van Inula helenium te melden, zodat voorkomen kan worden dat een zoveelste soort niet of nauwelijks meer uit te roeien is in de Krimpenerwaard. Dit kan gemeld worden via de beherende instanties (SBB, ZHL, HHSK, gemeente, provincie) en/of waarneming.nl.

Inula helenium, Griekse alant, komt van nature voor in West- en Centraal-Azie. Inula helenium kan twee meter hoog worden en heeft bladrozetten van 150 cm doorsnee. De bladeren zijn 30 bij 80 cm groot. Hij zaait zich gemakkelijk uit. Hij vormt een krachtige knolvormige overjarige wortelstok. Iluna helenium is een composiet. De bloeitijd is van juli tot augustus. De bloemen zijn opvallend groot met een diameter van 6 tot 8 cm. De plant geeft de voorkeur aan vochtige, voedselrijke bodems, die neutraal of licht kalkhoudend zijn. D

De planten bij de Kijfhoekse Kade. Aan het 50 eurocent-muntje naast de wortels is te zien hoe groot de wortelstokken worden, waardoor het moeilijk is om ze geheel te verwijderen.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 33

Project Torenvalk Het eerste seizoen Tekst: Jaap Jan Leeuwenburgh, foto’s: Dirk-Jan Saaltink De leden van de roofvogelwerkgroep hebben zich in drie groepen verdeeld, met elk een deel van de Krimpenerwaard als werkgebied. Inmiddels hebben ze veel ervaring opgedaan en is het eerste seizoen van het Project Torenvalk achter de rug. Ze kijken terug op een mooi en leerzaam jaar, dat de komende jaren vervolg gaat krijgen. D

oel en werkwijze Doel van het Project Torenvalk is primair om inzicht te krijgen in het aantal broedende torenvalken in de Krimpenerwaard en hun jaarlijks reproductie succes bepalen. Daarnaast hopen we op den duur onder andere iets te weten te komen van verspreiding, overlevingspercentage, voedsel. Het project startte vorige winter met het inventariseren en repareren van de bij ons bekende torenvalkkasten. De kasten werden schoongemaakt en zo nodig voorzien van draadjes voor de opening. Dit om krakende kauwen, houtduiven en nijlganzen te weren. Tevens is het aantal kasten iets uitgebreid. In totaal hangen er 90 torenvalkkasten in de Krimpenerwaard. Vanaf april werden de eerste inventarisatieronden gedaan. Gewapend met telescoopstok met daar bovenop een fotocamera werd een kijkje in de kast genomen om te zien of er al eieren waren gelegd. Ook werd mogelijke activiteit van het ouderpaar

rondom de kast genoteerd. Een gesprekje met de perceeleigenaar waar de kast staat of hangt leverde ook veel nuttige informatie op. Wordt de torenvalk er gezien of gehoord? Vaak is dat al een eerste aanwijzing om uit te vinden of de kast voor de torenvalk kans van slagen heeft. Perceeleigenaren ontvingen van ons een informatiefolder met daarop een uitleg over het project, een toelichting op het kunnen herkennen van het gedrag van de torenvalk en een aansporing om voor de werkgroep ‘ogen en oren’ te zijn. Onze contactinformatie was ook in de folder terug te vinden. Zodra er eieren in een kast werden waargenomen, zorgden we ervoor dat we regelmatig terug kwamen om het legproces te volgen. Dit om onder andere het moment van ‘start eileg’ vast te stellen, maar ook om er achter te komen hoeveel eieren er bebroed gingen worden. De legselgrootte is namelijk belangrijk voor het

De eerste eieren zijn gelegd omstreekst 18 april

Mintgroene kleurring die op afstand is af te lezen.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Oproep: probeer de ring af te lezen We hebben dit jaar bijna 80 jonge torenvalken van mintgroene kleurringen voorzien. Zie ook ons artikel over het ringen in de Waardvogel van september 2021. De ringen hebben een code van drie karakters bestaande uit twee hoofdletters en een cijfer. Oproep: Mocht u een dergelijke valk zien, probeer de ring af te lezen en meld deze door een mailtje te sturen naar ring@ vrsdehaar.nl. D

kunnen bepalen wanneer de ouders met broeden beginnen en wanneer er dus jonge torenvalken te verwachten zijn. Van daaruit kan ook bepaald worden wanneer de jonge vogels geringd kunnen worden. De poten van de jonge vogels moeten groot en dik genoeg zijn om de twee ringen te kunnen dragen. Het ringen van jonge torenvalken is één van de uitgangspunten van het project. Alle Krimpenerwaardse jonge torenvalken krijgen een mintgroene kleurring om de poot. De ringgegevens geven ons op termijn een beeld van waar de jonge vogels blijven. Over het ringen en over een ringsessie die werd georganiseerd samen met de jeugdwerkgroep, schreven we twee artikelen in de Waardvogel van september 2021.

D •

e resultaten over 2021: In totaal werden 71 kasten door roofvogelwerkgroep bezocht. In 26 een broedpoging vastgesteld. Voor 20 broedpoging succesvol. Bij 19 succesvolle jongen geringd.

leden van de daarvan werd kasten was die broedsels zijn de

• •

•

Bij een paar kasten ging het legsel waarschijnlijk verloren door predatie. Aan 19 kastlocaties werd geen bezoek gebracht. Dit kwam bijvoorbeeld doordat de kasten wel op een kaart stonden maar op de locatie niet meer te vinden waren. Of omdat zij zo slecht bleken te zijn dat een succesvol broedsel niet mogelijk was. Een legsel van de torenvalk in de Krimpenerwaard was in 2021 gemiddeld 4,5 ei groot. Dit leverde gemiddeld 3,1 vliegvlugvlieg vlug jong op.

De legsels waren dit jaar niet bijzonder groot. In een goed muizenjaar kan een gemiddeld legsel gemakkelijk groter zijn dan 5 eieren. Dat de muizenpopulatie niet meewerkte, werd wel duidelijk door de nacontrole op de succesvolle kasten. Van de gevonden prooiresten was het gehalte aan muis betrekkelijk laag. Ondanks de misschien wat magere broedresultaten hebben we als werkgroep een mooie start kunnen maken met het Project Torenvalk. Wij gaan hier nog wel een paar jaar mee door om op die manier een beter beeld te krijgen van verspreidingstrends en broedsucces van deze roofvogel. D

Niets gehoord van de roofvogelwerkgroep? Hangt of staat er op uw perceel een torenvalk nestkast en heeft u in het afgelopen jaar niets gehoord van de roofvogelwerkgroep? Dan is de kast bij ons waarschijnlijk niet bekend. U kunt uw kast aanmelden door een mailtje te sturen naar: roofvogelwerkgroep@ nvwk.nl. D

Overzicht van alle kasten en hun bezetting. Hoewel er veel kasten in de Krimpenerwaard hangen, is het merendeel niet bezet. Er zijn echter ook witte vlekken waar nog helemaal geen kasten hangen.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 35

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 . 5 4 2 1 3 9 8 8

Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuuren stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten’. Nieuw is een laadpaal voor elektrische auto’s. Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089

WELKOM IN HET REESTDAL

De kracht van voeding  



Persoonlijke begeleiding Projecten duurzame & gezonde voeding Educatie, workshops & lezingen Arike Mijnlieff Voedingsdeskundige & therapeut

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

06 - 25 524 787 Van der Giessenweg 49 - 1ste etage 2921 LP Krimpen a/d IJssel info@praktijkdegroenling.nl

www.praktijkdegroenling.nl

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 . 5 4 2 1 3 9 8 8

Natuurwandelen is nóg leuker na een een cursus soortherkenning Jaap Graveland Hoe meer je weet, hoe meer je ziet. Een waarheid zo oud als de wereld. Door corona brengen we meer tijd door in de natuur vlak bij huis. Hoe leuk zou het zijn, als je beleving groter wordt, simpelweg omdat je veel meer soorten ziet? De snelste manier om soorten te leren kennen, is door een cursus te volgen. Je hoeft er niet eens je huis voor uit: de soortenorganisaties verzorgen tegenwoordig prachtige online-cursussen. Maak er gebruik van! Diverse NVWK-leden gingen je al voor en zijn enthousiast. D

et is bijna magisch, als je je ergens niet van bewust bent, zie je het eenvoudig over het hoofd. En als je een bepaald beeld voor ogen hebt hoe iets er uit zou moeten zien, en het ziet er ánders uit, dan mis je het nog makkelijker. Een voorbeeldje. Jaren geleden verloren we op het strand een van onze dochters uit het oog. Paniek. Ze had een opvallend rood badpakje aan. Dus speurden we tussen alle badgasten naar een meisje met een rood badpakje. Tevergeefs. We wilden al naar de strandwacht gaan, toen ze ons vrolijk tegemoet huppelde. In haar blauwe zwembroekje. Iemand vertelde me een keer nadat ze de vogelcursus had gevolgd: er is een wereld voor me open gegaan. Zelf viel m’n oog een keer bij toeval op een grote hoeveelheid opvallende witte schelpen in de wortels van een omgevallen boom langs de oever. Het bleken quaggamossels te zijn. Op mijn werk (Rijkswaterstaat) hoorde ik altijd dat die alleen in grote wateren voorkomen, zoals de Haringvliet. Dus ik had ze niet verwacht in de Krimpenerwaard. Na die ontmoeting tussen de wortels ging ik er speciaal op letten en vond ik ze op allerlei plekken in onze polder. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Kijk ook even naar dit filmpje:

nline cursussen Veldbiologie Sovon, de Vlinderstichting, FLORON en andere soortenorganisaties verzorgden afgelopen voorjaar een online cursus soortenherkenning. Dat was een onverwacht groot succes: 1500 mensen deden mee, waaronder diverse NVWKleden. Vanaf 29 december gaat een (meer beknopte) wintereditie van deze cursus lopen: https://www.soortennl.nl/CursusVeldbiologie. Geef je op! Ideaal om te volgen tijdens de lange winteravonden waarop je toch niet naar buiten kunt. Ik heb even geïnformeerd of volgend voorjaar de cursus opnieuw

wordt gegeven. Dat is het geval! En wel in de in 12 weken voorafgaand aan het pinksterweekend.

e kennis gebruiken voor natuur in de Krimpenerwaard Behalve lessen in het herkennen van soorten bevat de cursus ook wat lessen in systematisch waarnemen. Zodat je zelf in een gebiedje kunt monitoren welke soorten er voorkomen. Het hoogheemraadschap, de gemeenten en de provincie zijn bijvoorbeeld steeds meer bermen ecologisch aan het beheren om de omstandigheden voor planten, insecten en vogels te verbeteren. De NVWK heeft Vlinderidylles aangelegd. In de polder ontstaan diverse nieuwe natuurgebieden. Ook zijn we heel benieuwd hoe het met de vogels in de kernen gaat, de huismus, de gierzwaluw, de winterkoning, enz. Je kunt meedoen met MUS, het meetnet voor vogels in stedelijk gebied. Het kost weinig tijd, je kent waarschijnlijk de meeste stadsvogels al en je zult verrast zijn hoeveel je ziet. Maar ook in het Loetbos of de Krimpenerhout is veel te zien. Je kunt zelf een telprojectje beginnen of je aansluiten bij bestaande projecten. In het februarinummer vertellen een paar leden die de cursussen hebben gevolgd over hun ervaringen, en hoe ze hun kennis gebruiken om meer te weten te komen over de biodiversiteit in de Krimpenerwaard. Zodra er meer bekend is over de voorjaarscursus, laten we dit weten, in de Nieuwsbrief of de Waardvogel, op de site en sociale media. Maar hou ook zelf de site van SoortenNL in de gaten.

e NVWK vogelcursus Heel waarschijnlijk ga ik weer de vogelcursus geven, deels of geheel online, maar uiteraard wel met de vier bijpassende excursies. Heb je vragen? Stuur dan even een mailtje: jaap.graveland@ nvwk.nl.

Vogelexcursie in het Loetbos. Deelnemers luisteren naar de zang van een blauwborst, foto: Jaap Graveland

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 37

‘Backyard birding’ in coronatijd Tekst en foto’s: Erik Kleyheeg

Op het moment van schrijven is net door het kabinet een nieuwe lockdownvariant aangekondigd in de strijd tegen het coronavirus. Het is slechts een volgende stap in de reeks van maatregelen om onze reisbewegingen en contactmomenten al ruim anderhalf jaar te beperken. Duidelijk is dat het voor veel mensen moeilijk is om de sociale isolatie die met deze maatregelen gepaard gaat goed te doorstaan. Toch heeft het ook positieve gevolgen gehad dat mensen noodgedwongen meer aangewezen waren op hun eigen woonomgeving. Vogelliefhebbers kregen plots veel meer oog voor vogels in de tuin en in de wijk. Zo meldden zich meer vrijwilligers bij Sovon om broedvogels te tellen voor het MUS-project en deden er afgelopen januari meer mensen dan ooit mee aan de Nationale Tuinvogeltelling. Ter inspiratie blik ik graag met jullie terug op hoe het vogels kijken in de eigen achtertuin in Haastrecht mij heeft geholpen om door het tweede coronajaar heen te komen. D

aarlijst wedstrijdje eel mensen houden een lijst bij van de vogelsoorten die ze in een jaar zien, maar bij mij ebt de motivatie voor zo’n lijst meestal een paar weken na Oud & Nieuw al weg. Begin dit jaar stelde mijn vrouw voor om allebei apart een tuinjaarlijst bij te houden. Een beetje competitie stimuleert natuurlijk! Proberen om zoveel mogelijk soorten te zien in onze eigen tuin maakte het dit jaar niet alleen leuk om op vogels te blijven letten, het zorgde er zelfs voor dat ik – zeker op dagen met leuke vogeltrek – liever thuis bleef om te proberen nieuwe tuinsoorten te ‘scoren’. Het leuke van vogels kijken is dat ongeacht waar je woont, je altijd leuke soorten kunt tegenkomen, als je er maar genoeg tijd in steekt. Zoals gebruikelijk zagen we de meeste bijzondere soorten overvliegen, maar sommige leuke soorten wisten ook de tuin te vinden. In de vorstperiode in februari dook er een houtsnip op in de tuin en tijdens de voorjaarstrek zat er een paar dagen een gekraagde roodstaart te zingen. Eind november zaten mijn vrouw en ik samen op een lijst van meer dan 130 waargenomen vogelsoorten, een stuk meer dan we hadden verwacht!

estkastjes controleren Het veranderen van de seizoenen kun je natuurlijk nergens zo goed volgen als in je eigen tuin. In het voorjaar gaat veel aandacht naar de broedvogels. Zelfs als je meer tijd hebt dan normaal (bijvoorbeeld omdat je vanwege het thuiswerken minder reistijd kwijt bent), kun je tijd alsnog maar één keer besteden. Als ik in mijn vrije tijd met vogels bezig ben, vind ik het dus leuk om daar dan ook iets nuttigs mee te doen. Het zal je misschien verrassen hoe gemakkelijk het is om zonder veel extra inspanning met vogelonderzoek mee te

akanties op de tuintelpost Vanwege reisbeperkingen en het feit dat we ‘coronagedoe’ wilden vermijden, vierden we dit jaar onze vakanties ook thuis. Zo gepland dat ze in de piek van de voorjaars- en najaarstrek vielen, was ik een groot deel van de vakanties te vinden op onze tuintelpost (op trektellen.nl te vinden als ‘Checkpoint Erik’). Trektellen is één van de meest kansrijke manieren om bijzondere soorten te zien, zelfs in je eigen tuin. Dat bleek ook dit jaar, met de meeste hoogtepunten in het voorjaar. Wat te denken van soorten als koereiger, grauwe kiekendief en zelfs reuzenstern? In het najaar was een overvliegende Europese kanarie de onbetwiste topsoort. Regelmatig contact met andere telposten in de buurt, die ook beter bezet waren dan ooit, leverde leuke bonussoorten op. Zo lukte het bijvoorbeeld om een rosse grutto op te pikken die door Coen van Nieuwamerongen werd gemeld bij telpost Middelblok. De appjes heen en weer geven bijna het gevoel dat je toch samen staat te tellen.

Een zingende gekraagde roodstaart was een aantal dagen aanwezig in de tuin. Helaas liet hij zich niet verleiden om een van de nestkastjes te claimen

De koereiger die op 19 april over de tuin vloog was één van de hoogtepunten van 2021

doen! In het voorjaar doe ik dat door nestkastjes te controleren en de gegevens in te voeren voor het Nestkaartenproject van Sovon. In onze grote tuin heb ik tamelijk veel nestkastjes opgehangen, die goed bezet worden. Door de kastjes regelmatig te controleren en bij elk bezoek de gegevens in te voeren in de handige app AviNest werd pijnlijk duidelijk dat de mezen in het vroege voorjaar erg te lijden hadden onder het koude en natte weer. Van de zeven broedpogingen van de koolmees en de twee van de pimpelmees mislukte ruim de helft. De wilde eenden, waarvan een deel in korven broedde, deden het veel beter: van de negen nesten kwamen er maar liefst zeven succesvol uit.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

onkere dagen Met het invallen van de winter wordt het onherroepelijk rustiger met vogels in en rond de tuin. Zelfs zonder reistijd is het nog steeds donker als de werkdag begint en alweer donker als hij afloopt. Dankzij wat strooivoer en vetbollen is er toch wat leven in de tuin. Maar deze tijd van het jaar leent zich er vooral voor om terug te kijken op al die leuke soorten die het vele tuinvogelen heeft opgeleverd. Van corona zijn we voorlopig niet af en we zullen waarschijnlijk ook volgend jaar veel aangewezen zijn op onze eigen woonomgeving om van de natuur te genieten. Dat hoeft natuurlijk niet alleen in de tuin, maar kan ook in de buurt. Laat je eens motiveren voor een extra wandelingetje om een LiveAtlas lijstje in te vullen (www.sovon. nl/liveatlas) of een MUS-telling te starten (sovon. nl/mus). Of probeer komend voorjaar in je tuin een merelnest te vinden en te volgen voor het Jaar Waar de mezen (links) dit voorjaar een slecht broedsucces hadden, kwamen veel eendennesten van de Merel (sovon.nl/jaarvandemerel). Laat de coronamaatregelen ook wat leuks opleveren! D (rechts) wel uit.

Vogelcoördinator Iets voor jou! Jaap Graveland Vogels zijn populair. Van alle vrijwilligers die in hun vrije tijd meedoen aan tellingen is meer dan de helft ‘vogelaar’. Het geldt ook voor de NVWK, onze naam zegt het al. We hebben een roofvogelwerkgroep, uilenwerkgroep, weidevogelwerkgroep, we tellen watervogels, broedvogels en trekvogels en werken nauw samen met de Stichting Vogelringstation Nebularia. D

oor de coördinatie van die activiteiten, de samenwerking met andere natuurwerkgroepen, Sovon en Vogelbescherming zoeken we een vogelcoördinator. Iets voor jou? Je bent binnen het bestuur aanspreekpunt voor de vogelwerkgroepen, zorgt voor contacten met andere verenigingen. Je ondersteunt deze werkgroepen bij werving van nieuwe leden, organiseren van cursussen soortenherkenning, excursies en lezingen. Ook stimuleer je het bedenken en uitvoeren van andere activiteiten, zoals nestkastonderzoek en de jaarlijkse Big Birding Day (in ploegen zoveel mogelijk soorten ‘scoren’ op één dag). Dit lijkt wellicht veel werk, maar je hoeft dus niet alles zélf te bedenken: je bent de verbindende schakel, onderhoudt contacten en zorgt voor ‘kruisbestuiving’.

e zoeken iemand met hart voor vogels, die in of vlak bij de Krimpenerwaard woont. Voor jonge mensen geldt: het staat goed op je CV en helpt bij het vinden van een leuke baan in je interesseveld. We zijn op deze wijze al diverse bestuursleden ‘kwijtgeraakt’, waaronder diverse… vogelcoördinatoren! Meer algemeen: je draagt bij aan een leuke, actieve vereniging met een groot netwerk in de provincie en landelijk; kijk ook eens op www. nvwk.nl. Ervaring als coördinator of bestuurslid is niet nodig; die doe je vanzelf op terwijl je bouwt aan je contacten. Uiteraard ondersteunen we je vanuit het bestuur.

en ‘duobaan’ is ook mogelijk, je kunt elkaar dan helpen of een taakverdeling afspreken, en de tijdsbesteding is nog minder groot. Bovendien kun je elkaar vervangen, bijvoorbeeld bij vakantie. We hebben daar in de vereniging al (goede) ervaring mee. Een van de twee werkt bijvoorbeeld vanuit het bestuur, de ander meer vanuit de werkgroepen. Geïnteresseerd, heb je vragen? Neem dan contact op met Jaap Graveland: jaap.graveland@nvwk.nl, tel. 06-53579285. D WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 39

#NVWK60 - Wat gaat het worden? Frans van der Storm

Rond het verschijnen van dit nummer zouden we de aftrap hebben beleefd van ons twaalfde lustrum; 19 december 1961 was de oprichtingsdatum van de Natuur- en Vogelwerkgroep de Krimpenerwaard, en op 15 december 2021 wilden we de viering inzetten met een ontvangst in De Zwaan en met de lezing van Anthonie Stip over biodiversiteit in de Krimpenerwaard. “Het is zoals het is” zeggen wij thuis dan altijd als het anders gaat dan gepland, we pakken de draad weer op en maken nieuwe plannen. D

o was er op 20 oktober het jaarlijkse overleg tussen het bestuur en de coördinatoren van de werkgroepen. Het is de avond waarop we elkaar bijpraten over van alles en nog wat, onze plannen voor het volgende jaar, over hoe we samenwerken en elkaar kunnen versterken enzovoorts. Dus hadden we het dit jaar over de activiteiten van de werkgroepen in het lustrumjaar. Immers, het lustrum is er voor en door de leden. We willen graag door het jaar heen meerdere activiteiten organiseren verspreid over de hele Krimpenerwaard, waarmee we ons als vereniging weer op de kaart zetten. In twee parallelsessies werden allerlei ideeën geopperd, sommige gouwe ouwe, andere hele nieuwe; een rijke oogst. Wat mag je verwachten? Nou, wat denk je van een excursie, ergens in het voorjaar en in de buurt van Schoonhoven over torenvalkjes, en als het lukt met een ringactiviteit erbij?

erder, je hebt vast en zeker ons logo al eens nader bekeken en daarin de smient herkend. Wat weten we eigenlijk van de smient? Wat brengt hen hier, hoe gaat het met ze? Waarom mochten ze worden bejaagd, en wat vond de NVWK daarvan? We willen onze logovogel in ons lustrumjaar bevorderen tot icoonsoort en er dus extra aandacht aan geven. Stuur je mooiste of meest bijzonder smientenfoto maar vast in naar info@nvwk.nl: een mooie selectie zal het goed doen in de Waardvogel en op de site.

og zo’n nieuwe is de Tour du NVWK: onze vrijwilligers zijn actief in allerlei projecten in de Krimpenerwaard. Denk maar aan het Graslandvlinderproject, onderhoud van de Hooge Boezem achter Haastrecht en ondersteuning bij herinrichting van polder De Nesse en polder Den Hoek, de fruitboomgaard in Krimpen aan den IJssel aan het Benedeneind, Erfvogels, Prachtlint, eigenlijk te veel om op te noemen. Wordt het niet eens tijd om gewoon ter plekke een kijkje te nemen en van de meest betrokkenen te horen wat daar gebeurt? En als we het toch over een tour hebben? Heb je wel eens excursietour meegemaakt langs plekken waar uilen te horen en wie weet ook te zien zijn? Na de geslaagde excursie in de zomer van 2020 doen we deze nog een keer in de herhaling, voor een nog breder publiek.

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

oor de jongere leden hebben we ook een mooie in petto: we willen een bezoek aan een eendenkooi in de Krimpenerwaard organiseren, met het hele bijbehorende verhaal en als het uitkan nog iets extra’s erbij…

n wie herinnert zich nog de lezing over de zwarte stern een paar jaar geleden? In de vorige Waardvogel kreeg deze vogel nog extra aandacht. Zullen we eens een poging wagen om de zwarte stern te spotten IN de polder en tijdens het goede seizoen?

erder mag je de gouwe ouwe succesnummers verwachten, met een #NVWK60-sausje erover heen. We blijven rekening houden met Covid-19 en zijn daarom terughoudend in het organiseren van massa-activiteiten. Toch willen we tegen het eind van de zomer een evenement organiseren dat voor meer leden toegankelijk is; dit evenement mag je zien als alternatief voor de vrijwilligersdag die we tot 2020 jaarlijks organiseerden. Daarnaast leven er ideeën over informatiebijeenkomsten met organisaties waarmee wij veel projecten samendoen: ZuidHollands Landschap, Staatsbosbeheer (via de Groenalliantie), Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard. Anderen laten genieten van de natuur en landschap zien wij als een van onze taken. Wij hebben binnen de vereniging inmiddels een aantal zeer ervaren dronepiloten, wij hebben contacten met RTV Krimpenerwaard (psst: kijk even op pag. 5; er zit al wat in de pijplijn!), wij hebben contacten met landeigenaren, wij hebben camera’s, een website en een YouTubekanaal. En we hebben goede zin… Als je nog even geduld hebt, krijg je volgend jaar veel moois te zien…

e hopen dat je ook zin hebt in een mooi lustrumjaar, met leuke en interessante excursies en bijeenkomsten. We hopen dat je wil helpen om een of meer activiteiten tot een succes te maken: niet alleen door eraan deel te nemen, maar ook door mee te helpen aan de organisatie. Neem dan contact op met Benjamin Hallie of met Frans van der Storm, via info@nvwk.nl en dan komen we vast en zeker tot iets leuks. Oh ja, voor ik het vergeet, ook nieuwe ideeën zijn welkom, laat maar van je horen. D

De Nationale Tuinvogeltelling op 28, 29 en 30 januari https://www.vogelbescherming.nl/tuinvogeltelling

PERSBERICHT

De Nationale Tuinvogeltelling is het grootste citizen science project van Nederland. Vogelbescherming organiseert de telling samen met Sovon Vogelonderzoek Nederland sinds 2001. De Nationale Tuinvogeltelling levert een momentopname van de aantallen vogels die in Nederlandse tuinen aanwezig zijn. Wij combineren deze met andere tellingen. Zo zien we hoe de vogels in onze tuinen zich ontwikkelen, en kunnen we ze beter helpen en beschermen. Uw vogels tellen in 3 gemakkelijke stappen: Tel op vrijdag 28, zaterdag 29 of zondag 30 januari 2022 één keer een half uur de vogels in uw tuin of op uw balkon. Vliegen de vogels alleen maar over uw tuin? Die tellen niet mee. Scholen, kinderboerderijen en andere groepen kunnen eventueel al van tevoren tellen op een moment dat hun schikt. Noteer alle waarnemingen van een soort in uw tuin of op uw balkon. Maar tel deze waarnemingen niet bij elkaar op, want dan loopt u het risico dezelfde vogel dubbel te tellen. Geef alleen het hoogste aantal door van een soort die u tegelijk hebt gezien. Dus: ziet u in uw tel-halfuur 3 koolmezen tegelijk en even later 5 koolmezen? Dan geeft u door: 5 koolmezen.* Uw telling geeft u op vrijdag 28, zaterdag 29 of zondag 30 januari 2022 gemakkelijk door via de web-app mijntuinvogeltelling.nl. Het telformulier staat dan voor u klaar. Vul uw telling uiterlijk maandagochtend 31 januari in vóór 12 uur. * Tip: zitten er veel vogels tegelijk op de voederplank of silo? Maak een foto met uw smartphone en u kunt na uw half uurtje tellen rustig controleren hoeveel vogels u zag. Wilt u de telling eerst op papier noteren? Download dan deze handige tellijst (PDF) en print hem (via de QR code).

Cursus Tuinvogels in Nederland https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels

PERSBERICHT

Wilt u meer weten over vogels? Dan zijn de online vogelcursussen van Vogelbescherming vast iets voor u! De vogellessen zijn samengesteld door onze ambassadeurs Nico de Haan en Camilla Dreef. Nico heeft bijna dertig jaar bij Vogelbescherming gewerkt en kent de vogels als geen ander. Camilla is vogelonderzoeker en fervent vogelaar. Samen leren zij u op een andere manier naar vogels te kijken, zodat u er nog meer van kunt genieten! U kunt kiezen uit de volgende cursussen: Beginnerscursus Tuinvogels in Nederland en Beginnerscursus Vogels in Nederland Tuinvogels in Nederland In deze gratis vogelcursus voor beginners leert u in tien vogellessen veel tuinvogels en hun geluiden herkennen. Met handige tips, filmpjes, ezelsbruggetjes en leuke weetjes om nog meer van vogels te genieten. Als u zich aanmeldt, krijgt u meteen de eerste vogelles per mail. Daarna ontvangt u 1x per vier dagen per e-mail de volgende aflevering. In iedere les kunt u terugbladeren naar de vorige les(sen). Zo maakt u op een leuke manier kennis met de Nederlandse tuinvogels. U gaat veel meer zien en herkennen in uw tuin en krijgt praktische tips voor uw eigen tuin of balkon.

Rabo ClubSupport € 547,51! Frans van der Storm

Dit is het mooie bedrag dat de NVWK heeft ontvangen uit de Rabo ClubSupport-actie, die in oktober werd gehouden. De opbrengst wordt gebruikt voor het opknappen van de materialenkar voor de werkgroep landschapsonderhoud.

lk jaar verdeelt de Rabobank Hollandse IJssel een deel van haar winst onder clubs en verenigingen in haar werkgebied. Dit jaar was er € 105.000 te verdelen onder 273 clubs die zich voor de actie hebben ingeschreven. Leden van de bank konden hun stem uitbrengen op drie clubs, 4.217 leden van de Rabobank hebben dat ook gedaan. In vergelijking met eerdere jaren is de opbrengst een stuk lager dan we gewend waren. Steeds meer clubs dingen naar de stem van de leden, en laten we eerlijk zijn - we hebben niet héél erg veel aandacht besteed aan de actie… D WAARDVOGEL | DECEMBER 2021 41

Ode aan de volkstuin Tekst en illustratie: M. Bersma Wandelen is heel gezond. Een straatje om, een blokje rond. De volkstuin is een mooi gebied, dat volop rust en ruimte biedt. Er zijn daar mannen die druk spitten of pratend op een bankje zitten met uitleg over groenterassen en druivensoorten in hun kassen. Soms waait de wind vanuit het zuiden met geur van bloesem en van kruiden. Een specht zoekt ijverig naar de stam waar hij z’n nestje kloppen kan. Bij ‘t tuinhuis, witgeverfd met blauw lees ik op ‘t hekje: ‘Krek wa’k wou’. Ik hoor de kikkers in de sloot, heel langzaam kleuren wolken rood. Stil zakt de zon weg in z’n bed, hij heeft z’n slaapmuts opgezet in kleuren paars, geel en oranje met hier en daar wat rose franje. Tuinmateriaal wordt opgeborgen, straks wacht er weer een nieuwe morgen. Nachtmist hult alles in een waas, nu zijn de dieren hier de baas. D

Een week in de wereld van de insecten

Insecten komen (terecht) steeds meer in de belangstelling te staan. Van 3 juli tot 9 juli organiseert de KNNV Delfland een studieweek met als onderwerp insecten, onder begeleiding van Anna Kreffer en Geert van Poelgeest. . De dagen zijn gevuld met excursies in verschillende biotopen en instructies over verschillende vangmethoden. Verschillende groepen insecten komenvoorbij en de eerste stappen bij het determineren worden gezet. Plaats: Stayokay in Gorssel (Gelderland) Informatie: secretaris@arc.knnv.nl o.v.v. studiereis Insecten, of bij Geert van Poelgeest, 06-33001742

V.l.n.r.: bladluizendoder, gele kommazweefvlieg en moerasglimlijfje; foto’s: Marco Tanis 42

WAARDVOGEL | DECEMBER 2021

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel'

Website Anna van Velden Anna van Velden heeft, geïnspireerd door haar tuin in de Krimpenerwaard, een verhaal geschreven. Het gaat over natuur en vogels, stilte en lawaai. Anna van Velden is geboren in 1965. Door de ziekte ME/CVS is zij al tientallen jaren grotendeels aan huis gebonden. Zij heeft diverse hobby’s en interesses, waaronder (kleine stukjes) wandelen, natuur, vogels, mensen, talen, fotografie. Sinds 2020 schrijft zij korte verhalen. Haar website is; https://annavanvelden.com/blog/

Uw duurzame drukker in de Krimpenerwaard FSC® gecertificeerd en premium partner

       

opvang van 07.00 tot 19.00 uur verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16) optimale zorg en aandacht ervaren en gediplomeerde leiding in landelijke en agrarische omgeving unieke accommodatie in voormalige koeienstal buitenspeelruimte in openlucht en overdekt natuur-educatieve visie en uitgangspunten

www.kinderopvangboerderij.nl potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

 0182-353183

De Wielewaal

Natuurmuseum & klompenwinkel v.o.f. “Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”

Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie Voor actuele openingstijden en overige informatie zie

2021 5 december Waardvogel

Articles inside

NVWK60 - Wat gaat het worden?

‘Backyard Birding’ in coronatijd

Natuurwandelen is nóg leuker

Vogelcoördinator iets voor jou

Project Torenvalk het eerste seizoen

Inula helenium nieuwe invasieve exoot?

MeerBomenNu!-Actie Loetbos

En weer gaat het mis

Gezond eten van de korte keten

Jeugdpagina

Omgevingswet en natuur

Ringstation Westenschouwen

Prachtlint steekt de Lek over

Welk vogeltje zingt daar?

Slotavond Weidevogelseizoen

Klussenbank: wie helpt mee?

Even Noteren

Consument in de Waard

Fijne ooievaarsbek, foto van de maand

Belangrijke gegevens

Natuurinclusief tuinieren op de voorpagina

Van de voorzitter